TOKSYKOLOGIA
Wykład 5.

TOKSYKOLOGIA ŚRODOWISKA

Naturalne źródła zanieczyszczeń: wybuchy wulkanów, erozja wietrzna skał, pożary lasów, pył kosmiczny, niektóre procesy biol.

Do zanieczyszczeń powietrza należą: gazy i pary zw. chem- tlenki węgla, siarki, azotu, fluor, fenole; cząstki stałe organiczne i nieorganiczne(popiół lotny, sadza, zw. Ołowiu, miedzi, chloru i innych metali ciężkich); mikroorganizmy(bakterie, grzyby),;kropelki cieczy(kwasów, zasad).

Zanieczyszczenia powietrza dzielimy na :

Pierwotne- wyst. w powietrzu w postaci takiej , w jakiej dostały się do atmosfery.

Wtórne – są produktami przemian fizycznych i reakcji chemicznych w środowisku.

Smog- zanieczyszczone pow.zawierające duże ilości toksycznych gazów i pyłów. Gł. zanieczyszczenia: tlenki węgla, azotu, ozon, pyły przemysłowe.

Smog fotochemiczny-tworzy się w czasie nasłonecznienia, w wyniku fotochem. przemian wyst. w dużym stężeniu tlenków azotu, węglowodorów, składników spalin, powstają reaktywne rodniki. Smog kwaśny: powstaje w wilgotnym powietrzu, zanieczyszczony głównie SO2,CO2 i pyłem węglowym. Charakterystyczny dla wielkich aglomeracji, w strefie umiarkowanej. Powoduje choroby roślin, zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.

Dziura ozonowa: spadek zawartości ozonu na wysokości 15- głównie w obszarze bieguna południowego. Najważniejsze znaczenie ma tu freon.

Kwaśne deszcze-opad atm. o niskim pH, zawiera kwas siarkowy i azotowy. Przyczynia się do śmiertelności niemowląt, osłabienia płuc, zakwaszenie rzek, jezior, zniszczenie fauny i flory, niszczenie zabytków architektury.

Efekt cieplarniany- zachodzi w atmosferze planety, powoduje wzrost temp. planety w tym i Ziemi. Efekt wywołują gazy cieplarniane ograniczające promieniowanie cieplne pow. Ziemi i dolnych warstw atmosfery do przestrzeni kosmicznej.

Związki siarki

SO2 powstaje w wyniku spalania siarki zawartej w węglu i gazach spalinowych; gł. źródłem są elektrownie, elektrociepłownie, koksownie, kotłownie, paleniska domowe; działanie drażniące, ma właś. grzybobójcze, dezynfekcyjne; ostry, drażniący zapach; dobrze wchłania się z ukł. odd. i przez skórę; działa silnie drażniąco na skórę, drogi odd, spojówki.

Siarkowodór-zapach zgniłych jaj, powstaje w procesach gnilnych, gaz duszący chem, działanie toksyczne dotyczy ukł.odd; gromadzi się w studzienkach kanalizacyjnych.

Związki azotu

Tlenki azotu- gł. źródła – transport samoch, elektrociepł.,spalanie paliw w gosp.dom.; składnik smogów i kw. deszczy

Tlenki węgla CO2 i CO

Gazy bezwonne i bezbarwne,są produktami spalania, emisja z zakł. przemysłowych, spalania benzyny i oleju napędowego.

CO-silna trucizna dla org bo łączy się z hemoglobiną.

Zawartość karboksyhemoglobiny w % i objawy zatrucia:

<4 brak objawów

4-10 pierwsze objawy szkodliwe, ograniczenie spostrzegania

10-20 uczucie ucisku i ból głowy

20-30 ból głowy tętnienie w skroniach

30-40 silny ból głowy, osłabienie, nudności, wymioty

40-50 j.w., zaburzenie czynności serca, oddechu

50-60 j.w., śpiączka przerywana drgawkami

60-70 j.w., upośledzenie czynności serca i odd, możliwość śmierci

>70 tętno niskie, oddychanie zwolnione, zgon

Metan

Powstaje przy rozkładzie zw org, gaz cieplarniany,przyczynia się do globalnego ocieplenia,gaz wybuchowy, łatwopalny.

Benzen węglowodór aromatyczny, składnik benzyny i innych rozpuszczalników, działanie białaczko i rakotwórcze, powoduje zmiany w ukł. odpornościowym.

Polichlorowane bifenyle

Zawierają chlor, kumulują się w tk.tłuszcz i w środowisku, toksyczność ostra jest niewielka, mogą indukować zmiany nowotworowe, przenikają przez łożysko, uszkadzają płód.

Związki ołowiu

Dodawane do benzyny, używane w hutnictwie, hutach szkła, przemyśle gumowym, przy produkcji akumulatorów, kumulują się w tłuszczach; u dzieci powoduje zahamowanie rozwoju intelektualnego, u dorosłych uszkadza mózg i inne narządy np. wątrobę.

Dioksyny

Trujące zw. chlorowcoorganiczne, powstają w procesie wybielania papieru, rakotwórcze, uszkadzają płód, skórę, zmniejszają warstwę ozonu, kumulują się w tkance tłuszczowej. Objawy zatrucia: uszkodz. wątroby, zmniejszenie łaknienia, utrata masy ciała, zaburza pracę hormonów. Występują w papierosach.

Bioindykacja - metoda badania zanieczyszczeń, polega na wykorzystaniu org żywego-bioindykatora.

Rodzaje bioind.: porosty wrażliwe na zw.siarki, mchy, liście drzew, drzewa iglaste, tytoń, pomidory.

Zanieczyszczenia powodują: alergie i choroby ukł odd. Główny alergen-pyły roślin, sierść zwierząt.