1. Ochrona środowiska

„ Postęp techniczny. Środowisko pracy, a ochrona człowieka.”

1. Psychologia

„ Przyczyny stresu i sposoby zapobiegania”

1. Toksykologia

„Sposoby działania pyłu przemysłowego na organizm ludzki”

1. Ergonomia

„Rola zmysłów w odbiorze informacji i czynniki zaburzające warunki prawidłowego odbioru informacji”

1. Prawna ochrona pracy

„Postępowanie powypadkowe: pojęcie wypadku przy pracy, znamiona wypadku, czynności zespoły powypadkowego, wypełnianie protokołu powypadkowego i statystycznej karty wypadkowej.”

Ochrona środowiska

Postęp techniczny jest to proces zmian w środkach pracy, przedmiotach pracy, wytwarzanych wyrobach, stosowanych procesach i rzeczowym środowisku pracy celem uzyskania określonych korzyści ekonomicznych bądź społecznych przy uwzględnieniu odpowiedniego obszaru ekonomicznego i horyzontu czasowego.

Postęp techniczny uważany jest za główny czynnik ułatwiający i napę­dza­jący proces globalizacji. Technika oznacza „ogół środków i czynności wchodzących w zakres działalności ludzkiej, związanej z wytwarzaniem dóbr materialnych”. Technologia natomiast to metoda przetwarzania dóbr materialnych w dobra użyteczne.

Motorem większości przemian, kluczowych dla procesu globalizacji, jest i był rozwój nowoczesnych technik i technologii. Chociaż technicz­nych początków globalizacji szuka się w czasach rewolucji przemysło­wej, już w starożytności można było zaobserwować pewną prostszą formę globalizacji w technicznym rozwoju nawigacji i transportu.

Postęp techniczny w zakresie wytwarzania procesorów, przechowy­wania danych oraz tworzenia sieci w połączeniu z nowoczesnym oprogramowaniem daje możliwości nowych zastosowań, obniżkę kosztów i rozprzestrzenianie się technologii informacyjnych. Opisana fuzja technologii, szczególnie poprzez Internet, anulowała tradycyjne ograniczenia kosztowe, czasowe i odległości, rozpoczynając erę globalnej sieci informacyjnej.

Rewolucja informacyjna, która dokonuje się za pośrednictwem nowoczesnych technologii, jest obecnie głównym napędem globalizacji. Satelity oraz nowoczesne systemu telekomunikacyjne ułatwiły komuni­kację ze światem. Komunikacja elektroniczna, Internet, e-mail, telefony komórkowe, komputery sprawiają, że informacje są przesyłane w sposób ciągły, szybki i niezawodny do wszystkich miejsc na świecie, co wzmaga globalne interakcje.

Postęp techniczny umożliwił istnienie i działanie ponadnarodowych przedsiębiorstw, którym technologie umożliwiają sprawną organizację procesów pracy, wymianę informacji, transportu i sprzedaży na nowych rynkach.

Środowisko pracy - to zbiór określonych przestrzennie lub organizacyjnie miejsc, w których pracownicy wykonują swoje czynności zawodowe. Ocena środowiska pracy jest formą weryfikacji stopnia realizacji zasadniczego celu ergonomii, za który powszechnie uważa się kształtowanie warunków pracy niezbędnych do ochrony pracownika przed przedwczesną utratą sił biologicznych w następstwie pracy oraz warunków ich regeneracji w toku pracy. Szczególną rolę przy okazji oceny czynników środowiska pracy spełnia treść pracy wykonywanej na różnych stanowiskach. Wiele uciążliwości i zagrożeń zdaje się wynikać z cech samej pracy szczególnie wtedy, gdy wymaga ona znacznego wysiłku fizycznego, wielokrotnego powtarzania prostych (monotonnych) czynności, wymaga wymuszonej pozycji ciała, czy w końcu wiąże się z obciążeniami psychonerwowymi. Określenie i ocena tych zagrożeń pozwala podjąć stosowne działania zorientowane na ich minimalizację lub zupełną eliminację poprzez, przykładowo, rozszerzanie/upraszczanie zakresu wykonywanych zadań, urozmaicanie treści pracy, rotację między wybranymi stanowiskami.

Czynniki szkodliwe w środowisku pracy - to czynniki, których oddziaływanie na pracownika prowadzi lub może prowadzić do powstania choroby zawodowej lub innego schorzenia związanego z wykonywaną pracą. Zagrożenie zdrowia czynnikami szkodliwymi - to taki stan środowiska pracy, który może spowodować chorobę (np. czynniki szkodliwe w stężeniu (natężeniu) przekraczającym najwyższe dopuszczalne wartości, tj. najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS), najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh), najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) i najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego (NDN), określone w obowiązujących normach higienicznych). Ważniejsze czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy:

• substancje chemiczne (toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze),

• pyły przemysłowe (zwłókniające, rakotwórcze, itp.),

• hałas (dźwięki słyszalne, infradźwięki, ultradźwięki),

• wibracja (drgania miejscowe, ogólne),

• mikroklimat (zimny, gorący),

• niedostateczne oświetlenie stanowisk pracy,

• promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe i podczerwone,

• pola elektromagnetyczne.

Obowiązki pracodawcy - mające na celu ochronę zdrowia pracowników w środowisku pracy - wynikają głównie z Kodeksu pracy (dział dziesiąty pt. "Bezpieczeństwo i higiena pracy"). Obowiązkiem pracodawcy jest między innymi:

• znać obowiązujące normatywy higieniczne (najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych),

• stale monitorować lub dokonywać okresowo na swój koszt badań i pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy,

• ustalić czas oddziaływania czynników szkodliwych,

• dokonać oceny i udokumentować ryzyko zawodowe występujące przy pracach w narażeniu na czynniki szkodliwe,

• stosować środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko związane z narażeniem na czynniki szkodliwe,

• informować pracowników o zagrożeniach i sposobie postępowania w celu jego ograniczenia lub uniknięcia.

Pomiary stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wykonują laboratoria:

• Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego;

• instytutów naukowych zajmujących się problematyką ochrony zdrowia

• posiadające akredytację w zakresie badań czynników szkodliwych na stanowiskach pracy.

Pracodawca, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, jest obowiązany do wykonania badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy.

Przed przystąpieniem do przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy dokonuje rozeznania:

• procesów technologicznych i występujących w nich czynników szkodliwych dla zdrowia w celu ich wytypowania do oznaczenia w środowisku pracy;

• organizacji i sposobu wykonywania pracy.

W przypadku występowania w środowisku pracy czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym badania i pomiary przeprowadza się:

• co najmniej raz na trzy miesiące - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach;

• co najmniej raz na sześć miesięcy - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach;

• w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika.

W przypadku występowania w środowisku pracy szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego określono wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego, przeprowadza się pomiary ciągłe stężenia tego czynnika.

Pracodawca powinien poinformować pracowników o:
potencjalnym zagrożeniu utraty zdrowia - w wyniku narażenia na czynniki szkodliwe

• każdorazowo o fakcie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych na stanowiskach pracy,

• środkach podjętych przez zakład - w celu ograniczenia narażenia na czynniki szkodliwe,

• celowości stosowania środków ochrony indywidualnej, zmniejszających ryzyko utraty zdrowia,

• znaczeniu profilaktycznej opieki zdrowotnej pracujących, zapewnionej przez zakład,

• roli pracowników w minimalizacji skutków narażenia.
  Obowiązkiem pracodawcy jest także nieodpłatne wyposażenie pracownika w środki ochrony indywidualnej oraz poinformowanie go o sposobach posługiwania się nimi.

Środki ochrony indywidualnej powinny:

• spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności (oznakowane znakiem bezpieczeństwa "B", a od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa UE - znakiem "CE"),

• być prawidłowo dobrane do istniejącego zagrożenia,

• nie powodować same z siebie dodatkowego zagrożenia,

• być udostępnione w odpowiedniej ilości,

• być wybrane (typ) z uwzględnieniem stanu zdrowia pracownika i warunków istniejących w miejscu pracy,

• być użytkowane zgodnie z instrukcją podaną przez producenta.

Praca stanowi podstawowe źródło wiedzy człowieka, jego przeżyć i   umiejętności wartościowania. Człowiek w pracy widzi nie tylko czynności zapewniające środki materialne potrzebne do życia, lecz traktuje ją jako naturalną potrzebę, obowiązek społeczny i warunek własnego rozwoju. Praca jest głównym czynnikiem decydującym o wykorzystaniu możliwości życiowych człowieka, odgrywa zasadniczą rolę w jego rozwoju i stanowi naturalną podstawę życia społecznego. Środowisko pracy wywiera istotny wpływ na stan zdrowia pracowników. Nieznajomość warunków pracy wymaga zwrócenia uwagi w ramach nadzoru i kontroli na wiedzę pracowników w zakresie zagrożeń występujących w pracy.

Bibliografia:

- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 93, poz. 645)

- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22.IV.2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. nr 81, poz. 716)

- Dobrowolska D.: Wartość pracy dla jednostki w środowisku przemysłowym.

Wrocław. 1984.

- Rybarczyk W.: Rozważania o ergonomii w gospodarce

Zielona Góra 2000

PSYCHOLOGIA

Stres jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym niespecyficzny sposób reakcji organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne, psychiczne lub somatyczne. Mogą być traktowane jako następstwo pozytywnego lub negatywnego zdarzenia, wobec którego staje człowiek. Tak więc, stresem określa się wszystkie bodźce, które zmieniają stopień naszej gotowości do działania. Dzięki nim życie nie jest monotonne czy wręcz nudne. Jeżeli natomiast dociera do nas zbyt wiele bodźców, wówczas zaczynamy odczuwać dyskomfort. Jeżeli wciąż jesteśmy poddawani silnemu oddziaływania bodźców, znacząco obniża się nasze samopoczucie, zdrowie i wreszcie może dojść do całkowitej dezorganizacji naszego życia.

Natura stresu wymaga więc od nas żebyśmy potrafili kontrolować odbierane bodźce. Dobre opanowanie tej umiejętności zapewni nam komfort życia- uchroni przed nudą z jednej strony oraz przed zmaganiami ponad nasze siły z drugiej strony.

Zjawisko stresu występuje wtedy, gdy nastąpił pewien określony stan wewnętrzny podmiotu, który wywołał czynnik, postrzegany przez podmioty jako stresor. Do prostych i łatwo rozpoznawalnych stresorów należą zewnętrzne niekorzystne warunki środowiska pracy – hałas, wysoka lub niska temperatura, duża wilgotność powietrza, brak właściwego oświetlenia, wibracje, nadmierny wysiłek fizyczny.

Główne przyczyny stresu możemy podzielić na:

-Stres biologiczny

W sytuacji fizycznego lub emocjonalnego zagrożenia organizm sięgając po swoje rezerwy, stara się sprostać wyzwaniu jakie przed nim stoi. Pojawia się wówczas odpowiedź w postaci stresu związanego z pobudzeniem układu wegetatywnego, hormonalnego i nerwowego. Organizm mobilizuje się do działania. Przyśpieszeniu ulega tętno, więcej krwi płynie do mięśni i mózgu a mniej do skóry i narządów trawiennych. Proces ten angażuje zwiększone wydzielanie adrenaliny. Niejednokrotnie każdy z nas doświadczył tych zmian, które zwykliśmy nazywać strachem. W sytuacjach, w których liczy się siła lub wytrzymałość stres poprzez wzrost wydzielania adrenaliny pomaga nam lepiej, efektywniej działać. Kiedy natomiast liczy się precyzja ruchów i skupienie, warto umieć wyeliminować wpływ zwiększonego wydzielania adrenaliny.

Dzięki wzrostowi wydzielania adrenaliny jesteśmy zdolni do dużego wysiłku w krótkich odcinkach, a dzięki temu bardziej wydajni w pracy.

-Stres psychologiczny

Sposób w jaki doświadczasz stresu jest modyfikowany przez twoją osobowość.

W zależności od tego czy jesteś typem osobowości A czy B, różne będą reakcje na ten sam zestaw stresorów. Osoby, które niejako rozkwitają pod wpływem silnych bodźców, to z całą pewnością typ A. Natomiast osoby posiadające osobowość typu B preferują spokój i ciszę, w takich warunkach osiągają optymalne wyniki pracy.

Stres może powodować wzrost poziomu noradrenaliny. Przejawia się to zwiększonym poczuciem pewności i podnieceniem (charakterystyczne dla typu osobowości A). Konsekwencją jest podświadome odsuwanie wykonania obowiązków na ostatnią chwilę by w ten sposób wytworzyć większe napięcie, które podniesie efektywność pracy. Taki sposób działania niesie w sobie ryzyko niewywiązania się w terminie z planowanych zajęć wskutek pojawienia się nieoczekiwanych spraw.

Taka postawa może również mieć niekorzystny wpływ na osoby bliskie: partnera, rodziców, współpracowników- dla których taki poziom napięcia jest silnym stresem

- Środowisko i praca jako źródło stresu

Niekiedy nasze otoczenie i praca wywołują nieprzyjemne odczucia, stanowią źródło stresu. Warto zatem zastanowić się jakie składowe naszego otoczenia mogą prowadzić do dyskomfortu:

Środowisko
Różnorodne czynniki wchodzące w skład naszego środowiska, czy otoczenia, mogą wywoływać stres.

- Stres jako pochodna stylu życia

Wielokrotnie źródłem stresu są codzienne zdarzenia

Zmiany w rodzinie- narodziny, śmierć, ślub, rozwód.

następstwo każdego- pozytywnego lub negatywnego- zdarzenia, wobec którego staje człowiek. Innymi słowy, stresem określa się wszystkie bodźce, które zmieniają stopień twojej gotowości do działania. Dzięki nim życie nie jest monotonne czy wręcz nudne. Jeżeli natomiast dociera do nas zbyt wiele bodźców, wówczas zaczynamy odczuwać dyskomfort.

Problem radzenia sobie ze stresem jest niezwykle istotny z punktu widzenia przystosowania się człowieka do warunków środowiskowych. Sposoby i efektywność zależą od wielu czynników. Wynikają one z tego, jaki jest człowiek zarówno w sensie biologicznym jak i psychologicznym i jak funkcjonuje jego organizm, a zwłaszcza układ nerwowy. Ponadto znaczenie ma osobowość człowieka, jego inteligencja, dotychczasowe doświadczenia z sytuacjami stresowymi. Techniki opanowywania stresu to nabywanie doświadczenia i wprawy w wykonywaniu zadania co pośrednio zmniejsza trudność. Niekiedy osoby przeżywające stres próbują rozładować emocje poprzez intensywny wysiłek fizyczny albo koncentrację na jakiejś czynności. Innym sposobem radzenia sobie w sytuacjach stresowych jest podejmowanie bezpośrednich działań, czyli różnych czynności służących zmianie tej sytuacji. Bezpośrednie działania służące opanowaniu stresu mogą być skierowane zarówno na otoczenie jak i na siebie samego. Zarówno zmiany w samym człowieku jak i te w otoczeniu mogą zmienić sytuację stresująca na lepszą.

Najczęściej zalecane metody radzenia sobie z trudnymi sytuacjami:
- Utrzymuj kontakt z naturą - pachnący świeżością las i śpiew ptaków może dostarczyć ci energii, której nie mają w sobie betonowe osiedla
- Miej czas właśnie dla siebie - zrób sobie przyjemność - tak jak lubisz. Wyłącz telefon, usiądź wygodnie w fotelu lub idź na spacer
- Porozmawiaj z kimś kto naprawdę ma ochotę cię wysłuchać - nie udawaj kogoś kto nie może się mylić ani okazywać słabości. Pozwól sobie pomóc.
- Stosuj techniki relaksacyjne - może to być joga, medytacja czy proste kontrolowanie oddechu. Sprawią, że poczujesz się wyciszony i spokojny ( ale
musisz być systematyczny)
- Uprawiaj sport - ćwiczenia fizyczne są niewątpliwie lepszym sposobem na okiełznanie stresu niż obsesyjne myślenie o tym co może się wydarzyć i zamartwianie się
- Zdrowo się odżywiaj - pamiętaj, że istnieje związek między fizyczną i psychiczną stroną człowieka. Unikaj używek; papierosów, kawy, alkoholu. Przecież tylko w "zdrowym ciele - zdrowy duch"
- Rozwijaj w sobie poczucie humoru - stare przysłowie mówi, że śmiech to zdrowie. Jest w tym dużo racji.
- Naucz się lepiej gospodarować czasem - sporządzaj plan dnia, a nawet tygodnia, spis rzeczy, które masz do załatwienia bardzo pilnie i takich, które mogą jeszcze zaczekać. Zorganizuj dobrze miejsce pracy.
- Stawiaj sobie realistyczne cele - ustal co chcesz osiągnąć i w jakim czasie. Sporządź plan działań, ale nie bądź dla siebie zbyt wymagający.
- Nie staraj się być perfekcjonistą - każdy popełnia błędy. Nie musisz wszystkiego robić bezbłędnie. Bądź dla siebie tolerancyjny.
- Nie troszcz się o rzeczy na które nie masz wpływu -nie jesteś w stanie wpłynąć na pogodę, ani na zaprzestanie wojen na świecie. Pozwól by życie toczyło się samo, a ty koncentruj się tylko na tym nad czym masz władzę.

Przezwyciężanie stresu przysparza sporo korzyści , lepsze zdrowie fizyczne i psychiczne, większa zdolność do rozwiązywania problemów, większa satysfakcja z pracy.

Ludzie nie powinni poddawać się zgubnemu wpływowi stresu. Wymaga to jednak podjęcia z tym zjawiskiem skutecznej i czasochłonnej walki, tak aby jej efekty były trwałe w przyszłości. Współczesne życie i postęp cywilizacyjny przynoszą człowiekowi oprócz wielu udogodnień równie dużo powodów do zmartwień. Należy więc umiejętnie korzystać z dobrodziejstw postępu, zachowując jednocześnie umiar, a przy tym nie dając się stresowi poprzez optymistyczniejsze postrzeganie świata.

Bibliografia:

-J. Siuta : „Słownik psychologii”

-M. Popielarska : „W sidłach stresu”

-Czasopismo: „Charaktery”

TOKSYKOLOGIA

Znajdujący się w powietrzu pył składa się z różnorodnego materiału. Mogą znajdować się w nim zarówno ciała stałe, jak i kropelki cieczy o wymiarach od około 0,1 mm do wymiarów bliskim wymiarom molekuł chemicznych. Nazywa się go aerozolem, pyłem przenoszonym drogą powietrzną lub pyłem zawieszonym, który stanowi najbardziej widoczną i oczywistą formę zanieczyszczenia powietrza. Pył może zawierać substancje organiczne lub nieorganiczne. Nawet przy niskim stężeniu, np. ze względu na swoje właściwości toksyczne może szkodliwie oddziaływać na zdrowie ludzi.

Pył dzielimy na:  

Pył całkowity - zbiór cząstek osadzonych na sączku pomiarowym, gdy prędkość liniowa zasysanego powietrza zawiera się w przedziale 0,3-1,6 m/s,

Pył respirabilny - zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny o charakterystyce przepuszczalności według wymiarów cząstek opisanej logarytmiczno-normalną funkcją prawdopodobieństwa ze średnią wartością średnicy aerodynamicznej 3,5ą0,3ľm i z geometrycznym odchyleniem standardowym 1,5ą0,1,

Włókna respirabilne - włókna o długości powyżej 5ľm o maksymalnej średnicy poniżej 3ľm i o stosunku długości do średnicy >3.[1] Definicja ta dotyczy także cząstek włóknistych zawieszonych w gazach, a zwłaszcza w powietrzu, które mogą się tworzyć w czasie mechanicznej obróbki materiałów włóknistych, na skutek erozji atmosferycznej skał i gleb zawierających minerały włókniste (azbest, erionit, antyporyt włóknisty i inne)

Szkodliwe oddziaływanie pyłu przemysłowego na organizm ludzki zależy od:

• rodzaju pyłu, wielkości poszczególnych cząstek,

• stężenia pyłu w powietrzu,

• czasu narażenia,

• rozpuszczalności pyłu w cieczach ustrojowych,

• kształtu cząstek (włókna, kształty ostre, obłe),

• zawartości wolnej krystalicznej krzemionki.

Pyły w zależności od działania na organizm ludzki można podzielić na:

• pylico twórcze,

• alergiczne,

• toksyczne,

• rakotwórcze.

O przedostaniu się pyłu do płuc decyduje wielkość pyłu. Pyły powyżej 5x10^-6 m prawie w całości zatrzymywane są w nozdrzach, nosogardzieli, krtani, przełyku, oskrzelach, oskrzelikach (górnych drogach oddechowych), które są wyposażone w nabłonek migawkowy i wraz z procesem fagocytozy chronią nasze płuca przed pyłem. Cząstki pyłu osadzone w tym obszarze są przenoszone wraz ze śluzem w ciągu kilku godzin w kierunku krtani. Po przeniknięciu do krtani, cząstki trafiają do przełyku, a następnie do układu pokarmowego.

Do pęcherzyków płucnych, nie posiadających nabłonka migawkowego, docierają pyły o średnicy 1÷3x10^-6 m, powodując określone działanie biologiczne. W obszarze tym pyły osadzone przez sedymentację i dyfuzję usuwane są powoli z półokresem rzędu miesiąca i dłuższym.

Pyły pylico twórcze - należą do nich pyły pochodzenia mineralnego, zawierające krystaliczny dwutlenek krzemu (wolną krzemionkę). Cząstki krzemionki krystalicznej, po wniknięciu do układu oddechowego, mogą spowodować silny rozrost tkanki łącznej w płucach, prowadzący do pylicy krzemowej.

z punktu widzenia medycznego, pylicą nazywamy nagromadzenie pyłu w płucach i reakcję tkanki płucnej na jego obecność. W zależności od rodzaju zmian anatomopatologicznych rozróżniamy pylice:

• kolagenowe wywołane działaniem pyłów zwłókniających i charakteryzujące się rozwojem włókien kolagenowych w tkance płucnej, trwałym uszkodzeniem struktury pęcherzyków płucnych i bliznowatymi zmianami (pył krzemowy, azbestu i aluminium);

• nie kolagenowe wywołane przez pyły niezwłókniające lub o słabym działaniu zwłókniającym, bez uszkodzenia struktury pęcherzyków. Reakcja na pył jest potencjalnie odwracalna.

Pyły drażniące , pyły o działaniu drażniącym – należą do nich pyły pochodzące z nierozpuszczalnych ciał stałych, które po wniknięciu do płuc zostają zatrzymane na błonach śluzowych wyścielających drogi oddechowe, wywołując nieżyty i nieswoiste choroby układu oddechowego. Do tej grupy zalicza się pyły nie zawierające wolnej krzemionki, np. pyły korundu, szkła, żelaza, węgla, oddziaływają na zewnętrzne części ciała jak spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych.

Pyły alergiczne to najczęściej pyły bawełny, wełny, lnu, drewna, pyłki kwiatowe, żywotnika, iroco czy sosny.

Pyły toksyczne to pyły związków chemicznych, które mogą być rozpuszczalne w płynach ustrojowych i powodują zatrucia np. pyły związków ołowiu, miedzi, cynku, manganu, niklu lub pyły zawierające olejki eteryczne jałowca, żywotnika, cynamonowca, drewna kamforowego

są to głównie pyły związków toksycznych, które mogą być rozpuszczane w

płynach ustrojowych. Zatrucie organizmu następuje przede wszystkim na

skutek wdychania aerozoli pyłów powstających podczas produkcji.

Pyły rakotwórcze to pyły o udowodnionym działaniu kancerogennym, zalicza się do nich przede wszystkim pyły azbestu (aktynolitu, amozytu, antofilitu, chryzotylu, krokidolitu, tremolitu), talku zawierającego włókna azbestu, pyły drewna twardego (dębu, buka), pyły skór (produkcja i naprawa obuwia),

Pyły o działaniu alergizującym – zalicza się do nich głównie pyły pochodzenia

organicznego (pyły bawełny, lnu, konopi, tytoniu, zboża, jedwabiu, sierści,

itp.) oraz pyły pochodzenia chemicznego (leki, tworzywa sztuczne, itp.). Pyły

te, po wniknięciu do układu oddechowego, mogą spowodować różnego

rodzaju choroby o podłożu uczuleniowym: dychawicę oskrzelową, odczyny

skórne lub nieżyty dróg oddechowych,

Na ustrój człowieka pyły mogą oddziaływać trzema drogami:

• skórną

• pokarmową

• oddechową

Cząstki pyłów mogą przenikać do organizmu głównie przez drogi oddechowe. Cząstki włókniste, a zwłaszcza azbest w niewielkim stopniu wnikają również przez skórę. Układ oddechowy może być podzielony na kilka obszarów czynnościowych różniących się istotnie pod względem:

•        czasu zatrzymywania pyłu w miejscach osadzania

•        szybkością i drogami jego eliminacji

•        reakcją patologiczną na pył

 

Do najważniejszych należy zaliczyć:

•        obszar górnych dróg oddechowych (obejmujący nos, jamę ustną, gardło, krtań)

•        obszar tchawiczno - oskrzelowy (tchawica, oskrzela, oskrzeliki)

•        obszar wymiany gazowej (pęcherzyki płucne)

Skuteczność osadzania się cząstek pyłu, w każdym z tych obszarów zależy od wymiaru cząstek, rozmiarów dróg oddechowych i samego procesu oddychania.

Do oceny stopnia narażenia organizmu na pył nie wystarczy znajomość stężenia jego cząstek w powietrzu. Agresywność pyłu i stopień szkodliwości zależy od zawartej a nim wolnej krystalicznej krzemionki, dlatego zachodzi konieczność dokonania pomiarów jej ilości w pobranym pyle całkowitym i respirabilnym.

Sposób na zapewnienie bezpiecznych warunków pracy

Od stosowanego procesu technologicznego, rodzaju surowców oraz sposobu ich transportowania i magazynowania zależy zapewnienie bezpiecznych warunków pracy w środowisku narażonym na obecność pyłów przemysłowych. Aby zapewnić właściwe i higieniczne warunki pracy, należy:

• systematycznie mierzyć stężenie pyłów

• w miarę możliwości zastępować szczególnie szkodliwe surowce i materiały stosowane w produkcji innymi, mniej szkodliwymi

• eliminować pyły powstające w czasie procesów technologicznych w miejscu, w którym powstają - najlepsza byłaby pełna hermetyzacja procesów

• umieścić urządzenia odpylające w wylocie powietrza i gazów opuszczających zakład

• w miarę możliwości i potrzeb doprowadzić do stanowiska pracy czyste i świeże powietrze

• zachowywać czystość w zakładzie w celu uniknięcia zapylenia wtórnego

• stosować sprzęt ochrony dróg oddechowych:

  • oczyszczający (np. półmaski przeciwpyłowe, pochłaniacze ucieczkowe),

  • izolujący (np. aparaty powietrzne ucieczkowe ze sprężonym powietrzem, aparaty tlenowe ucieczkowe z tlenem sprężonym lub z tlenem chemicznie związanym).

Pyły przemysłowe występujące w środowisku pracy mają negatywny wpływ na organizm ludzki. Jeżeli wyeliminowanie problemu jest nie możliwe należy od samego początku zapobiegać.

ERGONOMIA

Człowiek w ciągu całego swojego życia pozostaje w kontakcie z otaczającym go środowiskiem, które wpływa na przebieg procesów życiowych. Aby organizm nasz mógł prawidłowo funkcjonować, musi ciągle odbierać informacje pochodzące z otoczenia i wnętrza własnego organizmu i na podstawie tych sygnałów dokonać oceny środowiska i odpowiednio zareagować. Te informacje docierają do nas za pomocą receptorów (odbiorników), którymi są specjalne komórki czuciowe, czyli zmysłowe lub nagie zakończenia dośrodkowych włókien nerwowych. Receptory są wrażliwe na określony typ bodźców, pod wpływem, których (np. światła, dźwięku) ulegają pobudzeniu i wytwarzają impulsy, które docierają do mózgu i tutaj poddawane są dokładnej analizie otrzymane informacje. Receptory odbierające bodźce z otoczenia, można podzielić na odległościowe i kontaktowe.

RECEPTORY są to wyspecjalizowane struktury białkowe zdolne do odbioru, przekształcenia i przekazania do różnych elementów efektorowych informacji ze środowiska zewnętrznego. Związki łączące się z receptorami nazywane są ligandami. To czy kom zareaguje na daną substancję zależy głównie od tego, czy posiada dla niej receptor.
Receptory odległościowe odbierają bodźce pochodzące od obiektów znajdujących się w pewnej odległości od nas. Zalicza się tutaj: narząd wzroku, słuchu i węchu.
Receptory kontaktowe odbierają informacje od obiektów działających bezpośrednio na nasze ciało. Zalicza się tutaj receptory: języka i skórne . Wiele z receptorów jest zgrupowanych w organy zwane narządami zmysłów.

WŁAŚCIWOŚCI RECEPTORÓW
*receptory znajdujące się w skórze adoptują się szybko.
*jednostką czucia są wszystkie receptory połączone z pojedynczych włókien aferentnych
*receptory, z których poszczególne wł. nerwowe odbierają impulsację, są często wzajemnie przemieszczane.
*podrażnienie w dowolnym miejscu projekcji czuciowej, wł. lub kom nerwowych przewodzących impulsy od określonego receptora, wywołuje wrażenie zmysłowe specyficzne dla tego receptora.

Do narządów zmysłów należą:
• narząd wzroku (oko)- zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest określana jako zmysł wzroku. Anatomiczną postacią tego zmysłu jest narząd wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatu ochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połączeń nerwowych siatkówki oka ze strukturami mózgu.
Gałka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się dzięki ruchom mięśni ocznych w zagłębieniu utworzonym przez tkankę tłuszczową oczodołu i liczne powięzie. Wychodzący z niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki i dalej do mózgu. Przystosowanie oka do pełnienia funkcji umożliwia:
- rozpoznawanie kształtów,
- ocenianie odległości położenia obiektów od oka,
- rozróżnianie barw.

• narząd słuchu i równowagi (ucho) – jest to narząd odbierający fale akustyczne ma łączność z otoczeniem, a narząd równowagi jest całkowicie zamknięty w puszce czaszki.
Narząd słuchu i równowagi stanowi ucho, które dzieli się na trzy części: ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne.
Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Na końcu tego przewodu znajduje się błona bębenkowa, oddzielająca ucho zewnętrzne od środkowego. Ucho zewnętrzne wychwytuje fale dźwiękowe, wzmacnia je i kieruje na błonę bębenkową.
Ucho środkowe to niewielka przestrzeń w czaszce wypełniona powietrzem. Jego zadaniem jest mechaniczne wzmocnienie i doprowadzenie fal dźwiękowych do ucha wewnętrznego. Ucho środkowe obejmuje jamę bębenkowa z trzema kosteczkami słuchowymi: młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem, oraz trąbkę słuchowa.
Ucho wewnętrzne mieści w sobie właściwy narząd słuchu oraz narząd równowagi. Zbudowane jest ono z kanałów i woreczków, zwanych wspólnie błędnikiem. Wyróżnia się błędnik kostny i błędnik błoniasty. Ucho wewnętrzne jest odpowiedzialne za równowagę ciała:
Za utrzymanie równowagi odpowiedzialne są 3 kanały półkoliste. Ich ułożenie w 3 prostopadłych do siebie, pozwala na utworzenie trójwymiarowego obrazu otaczającej przestrzeni.

Widoczna część ucha działa jak odbiornik fal dźwiękowych, które są następnie przewodzone do ucha środkowego. Fale akustyczne wprawiają w drgania błonę bębenkowa, która rozciąga się w poprzek wejścia do uch środkowego, oddzielając jej od ucha zewnętrznego.

• narząd dotyku (receptory w skórze)- to zdolność odczuwania działających na skórę i niektóre błony śluzowe bodźców mechanicznych (receptory). Receptory dotyku znajdują się na całej powierzchni ciała. Reagują one na cztery rodzaje bodźców lekki dotyk, stały ucisk, zimno-ciepło, ból i wysyłają informacje do mózgu za pośrednictwem nerwów. Dzięki zmysłowi dotyku czujemy, jak ktoś nas dotyka, możemy ocenić rozmiar, kształt i ciężar przedmiotów, a także stwierdzić czy coś jest twarde czy miękkie, zimne czy ciepłe i czy może być źródłem bólu. Dotyk zapewnia też orientację przestrzenną (nie musimy patrzeć by wiedzieć, gdzie znajduje się dowolna część naszego ciała). Dotyk spełnia też funkcję systemu wczesnego ostrzegania:
Informacje o temperaturze i bólu często ostrzegają mózg, że organizm znajduje się w niebezpieczeństwie, zanim sami będziemy tego świadomi. W takiej sytuacji ciało natychmiast uruchamia reakcję obronną, np. zmuszając nas do oderwania ręki od gorącej powierzchni, nim dojdzie do poważnego oparzenia.

Podstawowe funkcje skóry to:
-izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych)
- udział w oddychaniu
- termoregulacja
- udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe)
- odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno)
- melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym)
- wchłanianie niektórych substancji
- gospodarka tłuszczowa
- gospodarka witaminowa
- wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe

Gruczoły- w skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne, i ciałka zmysłów.
Do przydatków skóry należą też gruczoły:

- gruczoły potowe
- gruczoły łojowe
- gruczoły sutkowe
- gruczoły śluzowe
- gruczoły mlekowe

• narząd węchu (jama nosowa) - to część błony śluzowej jamy nosowej w górnej części tej jamy, zwana błoną węchową, w której znajdują się między komórkami nabłonkowymi komórki dwubiegunowe. Jedna wypustka takiej komórki zaopatrzona we włoski węchowe zwrócona jest na powierzchnię błony śluzowej, a druga jako neuryt (akson) przechodzi do mózgu.

U człowieka receptory zapachowe znajdują się w kanałach nosowych, w ich szczytowej części, tuż pod oczami i częściowo między nimi. Są one zgrupowane w dwa obszary, o powierzchni ok. 2.5 cm2, zawierające w sumie przeciętnie ok. 50 000 000 komórek receptorowych. Z receptorów impuls nerwowy przekazywany jest do opuszki węchowej zlokalizowanej bezpośrednio nad receptorami, poniżej płatów czołowych kory mózgowej. Następnie informacje przekazywane są do węchomózgowia. Przekaz tych bodźców ma charakter szybki i bezpośredni.

Wszystkie komórki węchowe są identyczne, istnieje 6 podstawowych zapachów:
-kwiatowy
-eterowy
-piżmowy
-komforowy
-gnilny
-żrący

• narząd smaku (język i jama ustna)- to zdolność rozróżniania substancji za pomocą zakończeń nerwowych znajdujących się w kubkach smakowych brodawek języka. Głównym zadaniem języka jest ułatwienie rozdrabniania pokarmu i formowania kęsów, lecz niektóre gatunki używają go również do innych celów. Człowiek rozróżnia 5 zasadnicze rodzaje smaków: gorzki, słony, kwaśny , słodki i umami. Receptory słodyczy są najliczniejsze na czubku języka, słonego smaku zaraz za nimi, po obu stronach języka, a gorzkiego i kwaśnego jeszcze dalej za nimi, z tyłu. Smak współdziała ze zmysłem węchu.

Do czynników zaburzających prawidłowy odbiór informacji przez nasze zmysły zaliczamy:

- czynniki genetyczne- np. wady : problem zaburzenia wzroku, zaliczyć możemy:

- DALTONIZM - ślepota na barwę czerwono – zieloną

- KRÓTKOWZROCZNOŚĆ - Jest wynikiem zbyt dużych rozmiarów przednio - tylnych oka lub zbyt dużą siłą łamiącą układu optycznego oka

- NADWZROCZNOŚĆ - dalekowzroczność, hipermetropia

- ASTYGMATYZM - niezborność rogówkowa

Choroby skóry zazwyczaj są uwarunkowane genetycznie, zaliczamy do nich:

-ŁUSZCZYCA - nieprawidłowe rogowacenie naskórka, zwykle na kolanach, łokciach, okolicy krzyżowej; schorzenie przewlekłe, często z nawrotami.

- ALBINIZM - bielactwo, uwarunkowany genetycznie brak lub niedobór barwników melaminowych u człowieka i zwierząt

- CZERNIAK - jeden z najzłośliwszych nowotworów, powstaje z tkanki barwnikotwórczej; daje przerzuty do węzłów limfatycznych; nie promieniotwórczych.

- wpływ czynników zewnętrznych- CHOROBY UKŁADU SŁUCHOWEGO są spowodowane najczęściej czynnikami zewnętrznymi co powoduje zniszczenie ucha wewnętrznego lub nerwu słuchowego. Utrata słuchu może także wystąpić u osób narażonych na ciągły hałas, np. w fabryce, lub być następstwem nagłego „wybuchu” hałasu o ogromnym natężeniu. Słuchanie zbyt głośnej muzyki może także spowodować kłopoty ze słuchem. Toksyczne uszkodzenia słuchu mogą być również spowodowane skażeniem środowiska naturalnego związkami metali ciężkich, siarki itp. Oraz nadużywaniem alkoholu i tytoniu.

Zapalenia nosa wynika najczęściej z przyczyn środowiskowych, możemy je podzielić na:
• alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa: sezonowe, całoroczne
• infekcyjne zapalenie błony śluzowej nosa: ostre, przewlekłe
• inne nieżyty nosa: np. zawodowy, hormonalny, polekowy, w wyniku działania środków drażniących,

Problem wiąże się najczęściej ze zmianami pór roku i pylącymi roślinami.

Kalendarz pylenia.
• Luty i marzec - leszczyna pospolita, olcha (olsza) czarna.
• Luty, marzec, kwiecień i maj - klon jesionolistny.
• Marzec i kwiecień - topola biała (białodrzew), grab zwyczajny, jesion wyniosły.
• Marzec, kwiecień, maj - 30 gatunków wierzb, w tym wierzba iwa, brzozy.
• Kwiecień i maj - dąb szypułkowy.
• Maj i czerwiec - sosna zwyczajna, dziki bez czarny.
• Od maja do sierpnia - szczaw zwyczajny
• Od czerwca do sierpnia - pokrzywa zwyczajna.
• Czerwiec i lipiec - lipy, zwłaszcza lipa drobnolistna (w miastach).
• Od czerwca do września - komosa biała, czyli lebioda oraz szarłat.
• Od kwietnia do sierpnia - babka zwyczajna oraz 150 gatunków traw, w tym zboża.
• Sierpień i wrzesień - silnie uczulająca iwa rzepieniolistna.
• Od lipca do września - bylice, w tym bylica pospolita, polna i piołun.
• BYLICE i KOMOSY są najczęstszą przyczyną późnoletnich i jesiennych napadów kataru.
• BRZOZA BRODAWKOWATA jest główną przyczyną wiosennych pyłkowic.
• PYŁKI TRAW wywołują 75 % późnowiosennych i letnich pyłkowic.
• Najbardziej "zapylony" jest okres od kwietnia do sierpnia.
• Najgroźniejsze dla zdrowia są pyłki LESZCZYNY, OLCHY, BRZOZY, TRAW i ZBÓŻ, KOMOSY, SZARŁATU oraz BYLIC.

- czynniki wewnętrzne organizmu – przykładowo- wiek. U większości ludzi słuch staje się mniej ostry w miarę starzenia, gdyż z wiekiem części kostne ucha stają się mniej ruchome, zostaje upośledzone przenoszenie wibracji do ucha wewnętrznego.

Pogorszenie słuchu - jest to upośledzenie słuchu określane jako niedosłuch lub głuchota, może mieć rozmaity stopień zaawansowania.

- choroby – doskonałym przykładem jest oko, do chorób tego zmysłu możemy zaliczyc:

• Choroby oczodołu

• Choroby powiek

• Stany zapalne powiek

• Zapalenie spojówek

• Zapalenie spojówek bakteryjne

• Choroby narządu łzowego

• Choroby rogówki

- ZACMA

- JASKRA

Do chorób nosa możemy zaliczyć : Barotrauma - jest to uraz ciśnieniowy spowodowany różnicą pomiędzy ciśnieniem powietrza w zatoce a otoczeniem i zmianami patofizjologicznymi lub anatomicznymi zaburzającymi prawidłowe wyrównanie ciśnienia.

Zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego- choroba rozwija się wskutek zakażenia bakteriami lub grzybami wnikającymi w głąb skóry w miejscach uszkodzonego naskórka. Ból często promieniuje do zębów i może nasilać się przy poruszaniu żuchwą.

Choroby skóry:

-ŚWIERZB - pasożytnicza choroba skórna zwierząt i ludzi, wywołana przez świerzbowce; zakażenie przez bezpośredni kontakt i przedmioty.

- czynniki mechaniczne – np. ciało obce w uchu nie jest tak groźne jak nieumiejętne skutki jego usuwania, które mogą powodować uszkodzenie błony bębenkowej lub wepchnięcie ciała obcego do ucha środkowego, co grozi ciężkimi powikłaniami.

Także zmysł węchu jest narażony na czynniki mechaniczne, wiąże się to z różnymi urazami takimi jak np.: dłubanie w nosie, wpływ środków chemicznych, po operacjach przegrody nosa, złamaniem przegrody nosa i przemieszczeniem się odłamów, przyjmowanie narkotyków i środków odurzających jak kokaina, heroina.

Czynniki mechaniczne najbardziej wpływają na zmysł dotyku, co powoduje uszkodzenia skóry np.

BÓL –czucie bólu powierzchownego wywołują bodźce uszkadzające skórę, co jest odbierane przez nagie zakończenia nerwowe.

CIEPŁO ZIMNO – spadek temp skóry jest odbierany przez kolbę końcową, wzrost temp zaś przez położone głębiej w skórze ciałka zmysłowe, uszkodzenia : oparzenie, odmrożenie

DOTYK – receptorem czucia dotyku są ciałka dotykowe.

Narządy zmysłu są bardzo ważne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, każdy czynnik zaburzający ich działanie wiąże się z utratą odbioru jakiejkolwiek informacji.

Bibliografia:

- Spencer A. Rathus „Psychologia współczesna”

- Władysław Z. Traczyk „Fizjologia człowieka w zarysie”

- czasopismo „Charaktery”

PRAWNA OCHRONA PRACY

Pojęcie wypadku przy pracy

Kodeks pracy nie definiuje tego określenia, pojęcie wypadku przy pracy zostało rozwinięte w ustawie o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego należnych z tytułu wypadku przy pracy. Pojęcie wypadku zostało także doprecyzowane i rozwinięte przez przedstawicieli nauki prawa pracy oraz orzecznictwo Sadu Najwyższego. Zgodnie z art. 3 ustawy wypadkowej, za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie: nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Elementami definiującymi wypadek przy pracy są, więc: nagłość zdarzenia, zewnętrzność przyczyny oraz związek z pracą. Dopiero łączne wystąpienie tych elementów przesądza o tym, że dane zdarzenie można uznać za wypadek przy pracy.

Sposób rozumienia powyższych przesłanek wyjaśnia przede wszystkim orzecznictwo, bowiem ustawa wypadkowa określa jedynie pojęcie związku z pracą. Nagłości zdarzenia nie należy rozumieć w sensie dosłownym, pojmując ją jako działanie błyskawiczne, jednorazowe. Doznanie obrażeń w wyniku upadku i uderzenia o twarde przedmioty jest przykładem zdarzenia nagłego. Orzecznictwo przyjmuje jednak za „nagłe” takie zdarzenie, które nastąpiło wskutek działania przyczyny zewnętrznej w ciągu krótkiego czasu, nieprzekraczającego jednej dniówki roboczej. Może to być działanie kilkakrotne, trwające przez pewien czas.

Zewnętrzność przyczyny oznacza, iż nie może ona tkwić wyłącznie w organizmie poszkodowanego. Przy kwalifikacji konkretnej okoliczności jako przyczyny zewnętrznej w rozumieniu art. 3 ustawy wypadkowej ważne jest, aby stanowiła ona przyczynę sprawczą zdarzenia, natomiast nie musi być przyczyną wyłączną. Oznacza to, że wystarczy, aby dany czynnik ze świata zewnętrznego przyczynił się jedynie do powstania uszczerbku na zdrowiu. Związku przyczynowego szkody na osobie z przyczyną zewnętrzną nie przerywa, zatem wystąpienie innych przyczyn ubocznych o charakterze wewnętrznym takich jak na przykład samoistne schorzenie. Powszechnie przyjmuje się, że gdy przyczyna wypadku ma charakter mieszany wystarczy, aby zostało wykazane, iż bez czynnika zewnętrznego nie doszłoby do szkodliwego skutku. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym.

Natomiast trzecia z przesłanek pozwalająca w rozumieniu ustawy uznać dane zdarzenie za wypadek przy pracy - związek z pracą - musi zaistnieć:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy (art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej).

Czynności dokonywane przez zespół powypadkowy

- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego urządzeń oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku (wykonanie szkicu)

- przesłuchać poszkodowanego, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala

-przesłuchać świadków wypadku (Protokół przesłuchania)

- zasięgnąć w miarę potrzeby, opinii lekarza lub innych specjalistów

- dokonać prawnej kwalifikacji wypadku

- określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek

Szkic – opis- miejsca wypadku

Wypadek śmiertelny – indywidualny, który wystąpił w Zakładzie Stolarskim „Mebelek” w dniu 25.04.2009r

I kondygnacja

1. Linia technologiczna

2. Komin grawitacyjny

II Kondygnacja

1. Przymocowany kołnierz z wystającymi śrubami

2. Odłamki płyt azbestowych

3. Dziura w dachu

4. Drabina przystawiona do budynku

Sporządził: …………………………………………

Podpis sporządzającego

Data:

pieczątka pracodawcy

Protokół Nr				/					r.

z ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy

1. Poszkodowany Pracownik jest zatrudniony:

..................................................................................................

nazwa lub imię i nazwisko pracodawcy

..................................................................................................

adres i siedziby pracodawcy

NIP¹⁾ REGON¹⁾ PESEL

..................................................................................................

numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość pracodawcy

kod PKD

1. Zespół powypadkowy w składzie:

1. .............................................................................................................................................

imię i nazwisko funkcja

1. .............................................................................................................................................

imię i nazwisko funkcja

dokonał w dniach od .................. do .................... ustaleń dotyczących okoliczności i przyczyn

wypadku przy pracy, jakiemu w dniu ................................... o godzinie....................... uległ (a)

urodzony (a) ............................. w .............................................................................................

data miejscowość

zamieszkały (a) w ..................... .............................. ......................... ......................

kod pocztowy miejscowość ulica numer lokalu

																						..............................................

PESEL²⁾ NIP²⁾ numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość poszkodowanego

Zatrudniony (a) w ............................. na stanowisku ....................................

komórka organizacyjna nazwa stanowiska kod zawodu³⁾

1. Wypadek zgłosił (a) ................................................................ w dniu .................................

4. Ustalono następujące okoliczności wypadku:⁴⁾

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

5. Ustalono następujące przyczyny wypadku:⁴⁾

• .................................................................................................................................................

• stwierdzono nieprzestrzeganie przez pracodawcę następujących przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy lub innych przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia (wskazać dowody)^{4), 5)}

.......................................................................................................................................................

• stwierdzono, że wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez poszkodowanego pracownika następujących przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (wskazać dowody):⁴⁾

.......................................................................................................................................................

• stwierdzono stan nietrzeźwości albo użycie przez poszkodowanego pracownika środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczyniające się w znacznym stopniu do powstania wypadku przy pracy (wskazać dowody, a w przypadku odmowy przez poszkodowanego poddania się badaniom na zawartość tych substancji w organizmie – zamieścić informację o tym fakcie):⁴⁾

.......................................................................................................................................................

6. Skutki wypadku (rodzaj i umiejscowienie urazu):

................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................

Stwierdza się, że wypadek:	JEST	^6)		NIE JEST	^6)

• wypadkiem przy pracy⁶⁾

• traktowany na równi z wypadkiem przy pracy⁶⁾

co uzasadnia się następująco:⁴⁾

....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

Rodzaj wypadku:^6)	indywidualny		zbiorowy		śmiertelny		ciężki		Powodujący czasową niezdolność do pracy

9. Wnioski i zalecenia profilaktyczne:⁴⁾

10. Podpisy członków zespołu powypadkowego uczestniczących w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku.

........................................................ czytelny podpis	.................................................... czytelny podpis

10. Protokół sporządzono: ........................................

data

10. Przeszkody lub trudności, które uniemożliwiły sporządzenie protokołu w wymaganym terminie 14 dni:

........................................................................... ..................................................................

........................................................................... ..................................................................

........................................................................... ..................................................................

........................................................................... ..................................................................

13. Poszkodowanego/członka rodziny^*) zapoznano z niniejszym protokołem oraz pouczono o prawie zgłoszenia do protokołu uwag i zastrzeżeń.

(zgłoszone uwagi i zastrzeżenia należy dołączyć do protokołu)

.......................................................... imię i nazwisko	........................................................ data	.......................................................... podpis

14. Protokół zatwierdzono:

............................................... data	....................................................... podpis pracodawcy

14. Potwierdzenie odbioru protokołu: ......................................................................................

imię i nazwisko poszkodowanego pracownika lub uprawnionego członka rodziny

14. Wykaz załączników do protokołu:

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

POUCZENIE

1. Przed zatwierdzeniem protokołu zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu poszkodowanego pracownika, a w razie wypadku śmiertelnego, uprawnionego członka rodziny pracownika, który ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole.

2. Poszkodowany pracownik, a w razie wypadku śmiertelnego, uprawniony członek rodziny zmarłego pracownika, może wystąpić do sądu rejonowego – sądu pracy w .... z powództwem o ustalenie i sprostowanie protokołu na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego. Z powództwem takim, w interesie poszkodowanego pracownika, może wystąpić również organizacja związkowa działająca u pracodawcy zatrudniającego poszkodowanego pracownika. Roszczenia ze stosunku pracy są wolne od opłat sądowych.

3. W przypadku wykorzystania komputera do sporządzenia protokołu dopuszcza się wersją czarno-białą druku.

1. Jeżeli nie został nadany NIP lub REGON, podać PESEL lub numer dowodu osobistego albo innego dokumentu potwierdzającego tożsamość pracodawcy.

2. Jeżeli nie został nadany numer PESEL lub NIP, podać numer dowodu osobistego albo innego dokumentu potwierdzającego tożsamość poszkodowanego.

3. Podać pełny kod zawodu (specjalności), tj. sześciocyfrowy symbol zgodny z obowiązującą klasyfikacją zawodów i specjalności.

4. Jeżeli zabraknie miejsca na druku, należy go uzupełnić kolejną stroną podpisaną przez członków zespołu powypadkowego.

5. Przez inne przepisy dotyczące ochrony życia i zdrowia rozumie się np. przepisy o ochronie przeciwpożarowej, o dozorze technicznym, przepisy prawa geologicznego i górniczego, budowlanego, o ruchu drogowym

6. Niepotrzebne skreślić.

Pieczątka pracodawcy	Z-KW STATYSTYCZNA KARTA WYPADKU	Numer identyfikacyjny – REGON
		Portal sprawozdawczy GUS www.stat.gov.pl Urząd Statystyczny 85-950 Bydgoszcz ul. Konarskiego 1/3 Kolejny nr statystycznej karty wypadku w zakładzie pracy od początku roku
Liczba pracujących (bez przeliczenia na pełny etat)
	przy pracy	9998
A (liczba)		B (kod)

CZĘŚĆ I

Uwaga: Odpowiadając na pytania: 01, 11, 28, należy zakreślić obwódką kod oraz odpowiadającą mu odpowiedź słowną, np. 2 – kobieta. Odpowiadając na pytania: 02, 06, 07, 10, 12, 13, 14, 16, 17, 29, należy wpisać w kolumnie „kod lub liczba” odpowiednią liczbę. Odpowiadając na pytania: 03, 04, 05, 08, 09, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, należy – posługując się właściwymi klasyfikacjami – wpisać w kolumnie „kod lub liczba” odpowiedni kod lub kody, a w kolumnie „opis” – określenie zgodne z opisem zawartym w klasyfikacji lub własne określenie danego faktu.

Lp.	Rodzaj informacji	Kod lub liczba	Opis
Poszkodowany
01	Płeć	1 2	mężczyzna kobieta
02	Rok urodzenia
03	Obywatelstwo
04	Status zatrudnienia
05	Zawód wykonywany
06	Staż na zajmowanym stanowisku pracy w zakładzie pracy (w latach)
07	Godziny przepracowane od podjęcia pracy do chwili wypadku
Skutki wypadku (znane w momencie wypełniania karty)
08	Rodzaj urazu
09	Umiejscowienie urazu
10	Liczba osób poszkodowanych
11	Skutki wypadku	1 2 3	śmierć osoby poszkodowanej ciężkie uszkodzenie ciała inne skutki
12	Liczba dni niezdolności do pracy
13	Straty czasu pracy innych osób (w roboczogodzinach)
14	Szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem – w tys. zł z jednym znakiem po przecinku (bez strat związanych ze stratami czasu pracy)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

CZĘŚĆ II UZUPEŁNIAJĄCA

Rzeczywiste skutki wypadku zaistniałego w roku 20... miesiącu... dniu...

(zgodnie z pozycją 16 Statystycznej Karty Wypadku)

Pieczątka pracodawcy	Z-KW STATYSTYCZNA KARTA WYPADKU	Numer identyfikacyjny – REGON
		Portal sprawozdawczy GUS www.stat.gov.pl Urząd Statystyczny 85-950 Bydgoszcz ul. Konarskiego 1/3 Kolejny nr statystycznej karty wypadku w zakładzie pracy od początku roku
Liczba pracujących (bez przeliczenia na pełny etat)
	przy pracy	9998
A (liczba)		B (kod)
Lp.	Rodzaj informacji	Kod lub liczba
Wypadek i jego przebieg
15	Położenie geograficzne miejsca wypadku
16	Data wypadku: rok
	miesiąc (cyframi arabskim)
	dzień
17	Godzina wypadku (0–23)
18	Miejsce powstania wypadku
19	Proces pracy
20	Rodzaj miejsca wypadku
21	Czynność wykonywana przez poszkodowanego w chwili wypadku
22	Czynnik materialny związany z czynnością wykonywana przez poszkodowanego w chwili wypadku
23	Wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego
24	Czynnik materialny związany z odchyleniem
25	Wydarzenie powodujące uraz
26	Czynnik materialny będący źródłem urazu
	Przyczyny wypadku (należy podać wszystkie)
27

Imię i nazwisko osoby wypełniającej Podpis i pieczątka pracodawcy

oraz numer telefonu

.......................................................... ..........................................................

.......................................................... ..........................................................

(miejscowość i data) (miejscowość i data)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

CZĘŚĆ II UZUPEŁNIAJĄCA (dokończenie)

Rzeczywiste skutki wypadku zaistniałego w roku 20... miesiącu... dniu...

(zgodnie z pozycją 16 Statystycznej Karty Wypadku)

Lp.	Rodzaj informacji	Kod lub liczba	Opis
28	Skutki wypadku (znane w momencie wypełniania II części karty)	1 2 3	śmierć osoby poszkodowanej ciężkie uszkodzenie ciała inne skutki
29	Liczba dni niezdolności do pracy (znana w momencie wypełniania II części karty)

Imię i nazwisko osoby wypełniającej Podpis i pieczątka pracodawcy

oraz numer telefonu

.......................................................... ..........................................................

.......................................................... ..........................................................

(miejscowość i data) (miejscowość i data)

Tabela 2. Obywatelstwo – klasyfikacja i oznaczenia kodowe (pytanie 03)

Obywatelstwo	Kod
Obywatelstwo nieznane	0
Obywatel kraju, w którym wypadek miał miejsce	1
Obywatel z kraju Unii Europejskiej^*	2
Obywatel spoza krajów Unii Europejskiej	3

^* – innego niż ten, w którym miał miejsce wypadek

Tabela 3. Status zatrudnienia – klasyfikacja i oznaczenia kodowe (pytanie 04)

Status zatrudnienia	Kod
Nieznany status	000
Osoba samozatrudniająca się	100
Pracownik zatrudniony na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy	311
Pracownik zatrudniony na czas nieokreślony, w niepełnym wymiarze czasu pracy	312
Pracownik zatrudniony na czas określony, w pełnym wymiarze czasu pracy	321
Pracownik zatrudniony na czas określony, w niepełnym wymiarze czasu pracy	322
Osoba współpracująca	400
Praktykant/uczeń	500
Inny status	900

Zawód wykonywany (pytanie 05)

Zawód poszkodowanego należy podać, posługując się obowiązującą klasyfikacją zawodów
i specjalności dla potrzeb rynku pracy wprowadzoną rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy
z 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. nr 265, poz. 2644). Informację o zawodzie (specjalności) wykonywanym przez osoby poszkodowane w wypadkach przy pracy, opisujemy pełnym kodem tego zawodu (specjalności), czyli 6 cyframi i przypisanym do tego kodu określeniem słownym.

Tabela 4. Rodzaj urazu – klasyfikacja i oznaczenia kodowe (pytanie 08)

Rodzaj urazu	Kod
Rodzaj urazu nieznany lub nieokreślony	000
Rany i powierzchowne urazy	010
Złamania kości	020
Przemieszczenia, zwichnięcia, skręcenia i naderwania	030
Amputacje urazowe (utrata części ciała)	040
Urazy wewnętrzne	050
Oparzenia ogniem lub środkami chemicznymi, oparzenia wodą lub parą, odmrożenia	060
Zatrucia, zakażenia	070
Tonięcie, duszenie z powodu braku tlenu	080
Skutki dźwięków, wibracji i ciśnienia	090
Skutki ekstremalnych temperatur, oświetlenia oraz promieniowania (różne od odmrożenia)	100
Wstrząsy (ostra reakcja na stres, wstrząs urazowy)	110
Liczne urazy	120
Inny uraz	999

Tabela 5. Umiejscowienie urazu – klasyfikacja i oznaczenia kodowe (pytanie 09)

Umiejscowienie urazu	Kod
Umiejscowienie urazu nieznane lub nieokreślone	00
Głowa
Czaszka, mózg, z naczyniami krwionośnymi	11
Twarz	12
Oko, oczy	13
Ucho, uszy	14
Ząb, zęby	15
Głowa, liczne miejsca	18
Głowa, miejsca niewymienione lub nieznane	19
Szyja wraz z kręgosłupem szyjnym	20
Grzbiet, łącznie z kręgosłupem	30
Tułów i organy wewnętrzne
Żebra, łopatki	41
Organy wewnętrzne klatki piersiowej	42
Obszar miednicy i brzucha, wraz z organami wewnętrznymi	43
Tułów i organy wewnętrzne, liczne miejsca urazu	48
Tułów i organy wewnętrzne, miejsca niewymienione lub nieznane	49
Kończyny górne
Bark wraz ze stawem barkowym	51
Ramię wraz z łokciem	52
Dłoń	53
Palec, palce	54
Nadgarstek	55
Kończyny górne, liczne miejsca urazu	58
Kończyny górne, miejsca niewymienione lub nieznane	59
Kończyny dolne
Biodro ze stawem biodrowym	61
Noga ze stawem kolanowym	62
Staw skokowy	63
Stopa	64
Palec, palce	65
Kończyny dolne, liczne miejsca urazu	68
Kończyny dolne, miejsca niewymienione lub nieznane	69
Całe ciało i jego różne części
Całe ciało	71
Liczne urazy części ciała	78
Inna część ciała	99

Szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem (pytanie 14) to suma wartości uszkodzonych maszyn, urządzeń, narzędzi, surowców, wyrobów gotowych, budynków oraz ich wyposażenia itp.

Położenie geograficzne miejsca wypadku (pytanie 15)

W polu tym należy podać nazwę miejscowości, na terenie której wydarzył się wypadek.

W przypadku miejscowości położonej na terenie kraju kod (7 cyfrowy) dla tej miejscowości zostanie uzupełniony przez urząd statystyczny zgodnie z identyfikatorami i nazwami jednostek podziału terytorialnego kraju, określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 15 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 157, poz. 1031, z późn. zm.), obowiązującego od 1 stycznia 1999 r. Dla miejscowości położonej poza granicami kraju urząd statystyczny w miejsce kodu wpisze 7 razy „z” (symbol: zzzzzzz).

Miejsce powstania wypadku (pytanie 18) to miejsce, w którym przebywał poszkodowany w chwili wypadku (może to być zarówno pomieszczenie pracy jak i inne miejsce).

Tabela 6. Miejsce powstania wypadku – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Miejsce powstania wypadku	Kod
Brak danych	000
Miejsca produkcji przemysłowej
Miejsce produkcji	011
Miejsce konserwacji i napraw	012
Miejsce magazynowania	013
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	019
Teren budowy, kamieniołom, kopalnia odkrywkowa
Teren budowy – obiekt w budowie	021
Teren budowy – obiekt rozbierany, burzony, remontowany	022
Kopalnia odkrywkowa, kamieniołom itp.	023
Teren budowy – pod ziemią	024
Teren budowy – na wodzie, ponad wodą	025
Teren budowy – w środowisku wysokiego ciśnienia	026
Inne, niewymienione lub nieznane tereny w tej grupie	029
Miejsca uprawy, hodowli, połowu ryb, lasy i tereny zielone
Miejsce hodowli	031
Miejsce upraw ziemiopłodów	032
Miejsce upraw drzew i krzewów	033
Teren leśny	034
Miejsce hodowli i/lub połowu ryb, upraw wodnych itp.	035
Ogród, park, ogród botaniczny, ogród zoologiczny	036
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	039
Biura, placówki naukowe i szkoły, zakłady usługowe
Biuro, biblioteka, sala konferencyjna itp.	041
Placówka naukowa, szkoła, przedszkole	042
Miejsce handlu	043
Zakład usługowy	044
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	049
Placówki ochrony zdrowia	050
Miejsca i środki komunikacji publicznej
Tereny komunikacji publicznej (np. drogi, parkingi, poczekalnie itp.)	061
Środki transportu lądowego	062
Tereny związane z komunikacją publiczną, przeznaczone wyłącznie dla upoważnionego personelu (np. tory kolejowe, płyta lotniska itp.)	063
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca i środki w tej grupie	069
Gospodarstwa domowe
Mieszkanie, dom jednorodzinny	071
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	079
Obiekty sportowe
Obiekty sportowe kryte	081
Obiekty sportowe odkryte	082
Inne, niewymienione lub nieznane obiekty w tej grupie	089
W powietrzu, na wysokości, wyłączając place budowy
Na wysokości – na stałym poziomie (dach, taras itp.)	091
Na wysokości – pylon, maszt, zawieszona platforma itp.	092
W powietrzu – na pokładzie samolotu	093
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	099
Pod ziemią, wyłączając place budowy
Pod ziemią – tunel	101
Pod ziemią – kopalnia	102
Pod ziemią – studzienki, kanały ściekowe	103
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	109
Na wodzie, ponad wodą, wyłączając place budowy
Morze lub ocean – na pokładzie wszystkich rodzajów statków, platform itp.	111
Jezioro, rzeka, port – na pokładzie wszystkich rodzajów statków, platform itp.	112
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	119
W środowisku wysokiego ciśnienia, wyłączając place budowy
W środowisku wysokiego ciśnienia – pod wodą (np. nurkowanie)	121
W środowisku wysokiego ciśnienia – komora	122
Inne, niewymienione lub nieznane miejsca w tej grupie	129
Inne miejsce	999

Proces pracy (pytanie 19) to podstawowy rodzaj pracy wykonywanej przez poszkodowanego
w czasie, kiedy wypadek miał miejsce.

Tabela 7. Proces pracy – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Proces pracy	Kod
Brak informacji	00
Produkcja, przetwarzanie, magazynowanie
Produkcja, przetwarzanie	11
Magazynowanie	12
Inne, niewymienione lub nieokreślone prace w tej grupie	19
Wydobycie i prace ziemne, prace budowlane
Wydobycie i prace ziemne	21
Budowanie nowych budynków	22
Budowanie infrastruktury, np. dróg, mostów, tam, portów itp.	23
Przebudowywanie, naprawa, rozbudowywanie, konserwacja obiektów budowlanych i infrastruktury	24
Prace rozbiórkowe i wyburzeniowe	25
Inne, niewymienione lub nieokreślone prace w tej grupie	29
Uprawy rolne, warzywnictwo, ogrodnictwo, sadownictwo, leśnictwo, hodowla zwierząt, ryb
Uprawa zbóż i inne uprawy rolne	31
Warzywnictwo, ogrodnictwo, sadownictwo	32
Chów i hodowla zwierząt	33
Prace związane z leśnictwem	34
Hodowla ryb, rybołówstwo	35
Inne, niewymienione lub nieokreślone prace w tej grupie	39
Usługi, praca umysłowa
Usługi, opieka, pomoc dla społeczeństwa	41
Praca umysłowa – nauczanie, szkolenie, praca biurowa, organizowanie, zarządzanie	42
Działalność handlowa – kupowanie, sprzedawanie i usługi towarzyszące	43
Inne, niewymienione lub nieokreślone prace w tej grupie	49
Inne prace
Przygotowywanie, instalowanie, montowanie, demontowanie, rozbieranie itp.	51
Konserwacja, naprawa, regulacja itp.	52
Czyszczenie, sprzątanie – maszynowo lub ręcznie	53
Gospodarka odpadami, wywóz śmieci itp.	54
Monitorowanie, inspekcja – z zastosowaniem lub bez urządzeń monitorujących	55
Inne, niewymienione lub nieokreślone prace w tej grupie	59
Przemieszczanie się, sport, działalność artystyczna
Przemieszczanie się, w tym środkami transportu	61
Sport, działalność artystyczna	62
Inne, niewymienione lub nieokreślone prace w tej grupie	69
Inny proces pracy	99

Rodzaj miejsca wypadku (pytanie 20) określa miejsce zdarzenia ze względu na lokalizację stanowiska pracy w zakładzie pracy lub poza nim.

Jednostka lokalna zakładu pracy jest to zorganizowana całość (zakład, oddział, filia itp.) położona w miejscu zidentyfikowanym odrębnym adresem, pod którym lub z którego jest prowadzona działalność co najmniej przez jedną osobę pracującą, przy czym:

1. zakłady samodzielnie bilansujące zlokalizowane pod jednym adresem są odrębnymi jednostkami lokalnymi,

2. objęte odrębną rejestracją prawną organizacyjne części podmiotów są jednostkami lokalnymi,

3. jednostki prowadzące działalność w zakresie transportu są jednostkami lokalnymi według miejsc, z których są wydawane polecenia lub jest organizowana praca,

4. jednostki prowadzące działalność w zakresie budownictwa są jednostkami lokalnymi według miejsc, w których są przyjmowane zlecenia na wykonawstwo robót budowlanych
   i pomocniczych albo są wykonywane prace zarządu, albo jest prowadzona organizacja pracy budowlanej i pomocniczej; place budów (miejsca realizacji poszczególnych budów) nie są jednostkami lokalnymi,

5. sprzedaż obwoźna, obnośna oraz punkt sprzedaży detalicznej bez stałej lokalizacji, jak również prowadzenie usług wyłącznie u klienta jest jedną jednostką lokalną w miejscu zamieszkania osoby fizycznej, miejscu siedziby osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

Tabela 8. Rodzaj miejsca wypadku – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Ogólna charakterystyka miejsca wypadku	Kod
Nieokreślone miejsce wypadku	0
Miejsce w jednostce lokalnej zakładu pracy	1
Miejsce poza jednostką lokalną zakładu pracy	2
Inne miejsce wypadku	9

Czynność wykonywana przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 21) to czynność wykonywana przez poszkodowanego w sposób zamierzony, bezpośrednio przed wypadkiem.

Tabela 9. Czynność wykonywana przez poszkodowanego w chwili wypadku – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Czynność wykonywana przez poszkodowanego w chwili wypadku	Kod
Brak informacji	00
Obsługiwanie maszyn
Uruchamianie/zatrzymywanie maszyn	11
Podawanie/odbieranie materiałów, półwyrobów, wyrobów itp.	12
Nadzorowanie i inne czynności związane z pracą oraz przemieszczaniem się maszyny	13
Inne, niewymienione lub nieznane czynności w tej grupie	14
Prace narzędziami ręcznymi
Prace narzędziami niezmechanizowanymi	21
Prace narzędziami zmechanizowanymi	22
Inne, niewymienione lub nieznane prace w tej grupie	29
Kierowanie/jazda środkami transportu/obsługa ruchomych maszyn i innych urządzeń
Kierowanie środkami transportu lub obsługiwanie maszyn i innych urządzeń ruchomych, z własnym napędem	31
Kierowanie środkami transportu lub obsługiwanie maszyn i innych urządzeń ruchomych, bez napędu własnego	32
Jazda środkami transportu w roli pasażera	33
Inne, niewymienione lub nieznane czynności w tej grupie	39
Operowanie przedmiotami
Branie do rąk, chwytanie, trzymanie, umieszczanie – w poziomie	41
Wiązanie, opasywanie/owijanie, odrywanie, rozpinanie/rozwiązywanie, ściskanie, skręcanie/rozkręcanie połączeń śrubowych, wyginanie itp.	42
Mocowanie, zawieszanie, unoszenie itp.	43
Rzucanie, odrzucanie	44
Otwieranie lub zamykanie pudełka, paczki itp.	45
Wlewanie do, wypełnianie płynem, podlewanie, rozpylanie, wylewanie, wybieranie płynu itp.	46
Otwieranie lub zamykanie szuflady, drzwi itp.	47
Inne, niewymienione lub nieznane czynności w tej grupie	49
Transport ręczny
Transport w pionie – podnoszenie, opuszczanie	51
Transport w poziomie – ciągnięcie, pchanie, toczenie	52
Przenoszenie	53
Inne, niewymienione lub nieznane czynności w tej grupie	59
Poruszanie się
Chodzenie, bieganie, wchodzenie na, schodzenie z itp.	61
Wchodzenie do/wychodzenie z	62
Skakanie, podskakiwanie itp.	63
Czołganie, wspinanie się itp.	64
Wstawanie, siadanie	65
Pływanie, nurkowanie	66
Ruchy w miejscu, np. podczas mycia, ubierania/rozbierania się itp.	67
Inne, niewymienione lub nieznane czynności w tej grupie	69
Obecność	70
Inna czynność	99

Wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego (pytanie 23) to wydarzenie niezgodne
z właściwym przebiegiem procesu pracy, które wywołało wypadek.

Jeżeli wypadek nastąpił w wyniku szeregu następujących po sobie wydarzeń, to powinno zostać zarejestrowane ostatnie z tych wydarzeń.

Tabela 10. Wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego	Kod
Brak informacji	00
Odchylenia związane z elektrycznością, wybuch, pożar
Odchylenie związane z elektrycznością, np. uszkodzenie wyposażenia – prowadzące do kontaktu pośredniego	11
Odchylenie związane z elektrycznością, np. uszkodzenie wyposażenia – prowadzące do kontaktu bezpośredniego	12
Wybuch	13
Pożar, zapłon	14
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	19
Wyrzut, wyciek, emisja substancji szkodliwych
Wypadnięcie, wysypanie, wyrzut substancji w stanie stałym	21
Przelew, wyciek, sączenie się, przepływ, rozbryzgiwanie, rozpylanie płynów	22
Emisja par i gazów	23
Emisja pyłów, dymów, cząstek	24
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	29
Uszkodzenie, rozerwanie, pęknięcie, ześlizgnięcie, upadek, załamanie się czynnika materialnego
Uszkodzenie materiału – na łączeniu, szwie	31
Uszkodzenie, rozerwanie – tworzące odłamki (drewna, szkła, metalu, kamienia, plastiku, inne)	32
Ześlizgnięcie się, upadek, załamanie się czynnika materialnego – upadek czynnika z góry (uderzenie poszkodowanego przez spadający z góry czynnik materialny)	33
Ześlizgnięcie się, upadek, załamanie się czynnika materialnego – do dołu (wciągnięcie poszkodowanego w dół)	34
Ześlizgnięcie się, upadek, załamanie się czynnika materialnego – na tym samym poziomie	35
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	39
Utrata kontroli nad: maszyną, środkami transportu, transportowanym ładunkiem, narzędziem, obiektem, zwierzęciem
Utrata kontroli nad maszyną (łącznie z niezamierzonym uruchomieniem) lub materiałem obrabianym	41
Utrata kontroli nad środkami transportu lub obsługiwanym sprzętem ruchomym (zmechanizowanym lub nie)	42
Utrata kontroli nad narzędziem (zmechanizowanym lub nie) lub materiałem obrabianym tym narzędziem	43
Utrata kontroli nad obiektem	44
Utrata kontroli nad zwierzęciem	45
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	49
Poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby
Upadek osoby z wysokości - na niższy poziom	51
Poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby na tym samym poziomie	52
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	59
Ruchy ciała bez wysiłku fizycznego (prowadzące na ogół do urazów zewnętrznych)
Wejście na ostry przedmiot	61
Klękanie, siadanie na, opieranie się	62
Pochwycenie lub odrzucenie osoby	63
Nieskoordynowane, niewłaściwe ruchy	64
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	69
Ruch ciała związany z wysiłkiem fizycznym (prowadzący na ogół do urazu wewnętrznego)
Podnoszenie	71
Pchanie, ciągnięcie	72
Schylanie się	73
Obracanie się, skręcanie	74
Złe stąpnięcie	75
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	79
Wstrząs, strach, przemoc, atak, zagrożenie, obecność
Wstrząs, strach	81
Przemoc, atak, zagrożenie – ze strony pracowników zakładu pracy (w tym poszkodowanego)	82
Przemoc, atak, zagrożenie – ze strony osób spoza zakładu pracy	83
Agresja, potrącenie – przez zwierzę	84
Obecność poszkodowanego lub osoby trzeciej w strefie zagrożenia	85
Inne, niewymienione lub nieokreślone odchylenie w tej grupie	89
Inne odchylenie	99

Wydarzenie powodujące uraz (pytanie 25) opisuje, w jaki sposób poszkodowany doznał urazu (fizycznego lub psychicznego) spowodowanego przez czynnik materialny.

Tabela 11. Wydarzenie powodujące uraz – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Wydarzenie powodujące uraz	Kod
Brak informacji	00
Kontakt z prądem elektrycznym, temperaturą, niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi
Pośredni kontakt z łukiem spawalniczym, iskrą, błyskawicą	11
Kontakt z elektrycznością przez dotyk bezpośredni	12
Kontakt z płomieniem lub gorącym/płonącym obiektem/środowiskiem	13
Kontakt z zimnym/zamrożonym obiektem/środowiskiem	14
Kontakt z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi przez wdychanie	15
Kontakt z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi przez skórę/oczy	16
Kontakt z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi przez układ pokarmowy	17
Inny, niewymieniony lub nieokreślony kontakt w tej grupie	19
Tonięcie, zakopanie, zamknięcie
Tonięcie w cieczy	21
Zakopanie, zasypanie ciałem stałym	22
Zamknięcie w czymś, otoczenie przez gaz, pył itp.	23
Inny, niewymieniony lub nieokreślony kontakt w tej grupie	29
Zderzenie z/uderzenie w nieruchomy obiekt
Pionowe	31
Poziome	32
Inny, niewymieniony lub nieokreślony kontakt w tej grupie	39
Uderzenie przez obiekt w ruchu
Uderzenie przez wyrzucony obiekt	41
Uderzenie przez spadający obiekt	42
Uderzenie przez kołyszący się obiekt	43
Uderzenie przez obracający się, poruszający się, transportowany obiekt, włączając pojazdy	44
Kolizja z poruszającym się obiektem, włączając pojazdy (poszkodowany poruszał się), kolizja z osobą	45
Inny, niewymieniony lub nieokreślony kontakt w tej grupie	49
Kontakt z przedmiotem ostrym, szorstkim, chropowatym
Kontakt z przedmiotem ostrym (nóż, ostrze itp.)	51
Kontakt z przedmiotem ze szpicą (gwóźdź, ostre narzędzie itp.)	52
Kontakt z przedmiotem szorstkim, chropowatym	53
Inny, niewymieniony lub nieokreślony kontakt w tej grupie	59
Uwięzienie, zmiażdżenie
Uwięzienie, zmiażdżenie – w	61
Uwięzienie, zmiażdżenie – pod	62
Uwięzienie, zmiażdżenie – między	63
Kontakt powodujący oderwanie lub odcięcie części ciała	64
Inny, niewymieniony lub nieokreślony kontakt w tej grupie	69
Obciążenie fizyczne lub psychiczne
Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego	71
Oddziaływanie promieniowania, hałasu, światła, ciśnienia	72
Obciążenie psychiczne (np. nagły stres, szok)	73
Inny, niewymieniony lub nieokreślony rodzaj obciążenia	79
Przejaw agresji ze strony człowieka lub zwierzęcia
Ugryzienie	81
Użądlenie	82
Uderzenie lub duszenie	83
Inny, niewymieniony lub nieokreślony przejaw agresji	89
Inne wydarzenie	99

Czynnik materialny związany z czynnością wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 22) to maszyna, narzędzie lub inny obiekt, używany przez poszkodowanego
w chwili, gdy uległ on wypadkowi.

Czynnik materialny związany z odchyleniem (pytanie 24) to maszyna, narzędzie, inny obiekt lub czynnik środowiska, który ma bezpośredni związek z wydarzeniem będącym odchyleniem od stanu normalnego. Jeśli z odchyleniem jest związanych kilka czynników materialnych, to wówczas musi być wskazany ostatni z tych czynników materialnych.

Czynnik materialny będący źródłem urazu (pytanie 26) to maszyna, narzędzie, inny obiekt lub czynnik środowiska, z którym kontakt stał się przyczyną urazu (fizycznego lub psychicznego).

Tabela 12. Czynnik materialny – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Czynnik materialny	Kod
Czynnik materialny nie występuje lub brak informacji
Czynnik materialny nie występuje	00.01
Brak informacji	00.02
Budynki, konstrukcje i ich elementy, powierzchnie – na poziomie gruntu (wewnątrz lub na zewnątrz, stałe lub ruchome, tymczasowe)
Budynki, konstrukcje i ich elementy – drzwi, ściany, okna, przepierzenia itp.	01.01
Powierzchnie poziome na poziomie gruntu – stałe (np. podłogi, podłoże wewnątrz i na zewnątrz, teren gospodarstwa rolnego, obszary sportowe itp.)	01.02
Powierzchnie poziome na poziomie gruntu – ruchome lub tymczasowe (np. kładka, ruchomy chodnik itp.)	01.03
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	01.99
Budynki, konstrukcje i ich elementy, powierzchnie – nad poziomem gruntu (wewnątrz lub na zewnątrz, stacjonarne lub ruchome, tymczasowe)
Budynki i ich elementy na wysokości – stałe (np. dachy, tarasy, drzwi i okna, schody, platformy itp.)	02.01
Konstrukcje, powierzchnie nad poziomem gruntu – stacjonarne (np. przejścia, pomosty, stałe drabiny, pylony, rusztowania itp.)	02.02
Konstrukcje, powierzchnie nad poziomem gruntu – ruchome (np. rusztowania przestawne, drabiny przenośne, ruchome pomosty, podnoszone platformy itp.)	02.03
Konstrukcje, powierzchnie nad poziomem gruntu – tymczasowe (rusztowania, kosze robocze itp.)	02.04
Obiekty, konstrukcje nad wodą (np. platformy wiertnicze, rusztowania na barkach itp.)	02.05
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	02.99
Budynki, konstrukcje i ich elementy, powierzchnie – poniżej poziomu gruntu (wewnątrz lub na zewnątrz, stacjonarne lub ruchome, tymczasowe)
Wykopy, wyrobiska, studnie itp.	03.01
Obiekty podziemne, tunele itp.	03.02
Obiekty, konstrukcje pod wodą	03.03
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	03.99
Systemy dostaw, dystrybucji i odprowadzania gazów, cieczy i ciał stałych, sieci rur, instalacje
Systemy dostaw i dystrybucji, sieci rur, instalacje – stacjonarne	04.01
Systemy dostaw i dystrybucji, sieci rur, instalacje – ruchome	04.02
Instalacje odprowadzające, kanalizacja, odpływy itp.	04.03
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	04.99
Urządzenia do wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania i rozdzielania energii
Urządzenia do wytwarzania i przetwarzania energii – silniki, generatory (cieplne, elektryczne itp.)	05.01
Układy przenoszenia i przechowywania energii (mechaniczne, pneumatyczne, hydrauliczne, elektryczne, włączając baterie i akumulatory itp.)	05.02
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	05.99
Narzędzia ręczne bez napędu
Narzędzia ręczne bez napędu – do piłowania	06.01
Narzędzia ręczne bez napędu – do cięcia, przecinania (włączając nożyczki, sekatory)	06.02
Narzędzia ręczne bez napędu – do rzeźbienia, dłutowania, grawerowania, nacinania, strzyżenia, koszenia itp.	06.03
Narzędzia ręczne bez napędu – do skrobania, szlifowania, polerowania itp.	06.04
Narzędzia ręczne bez napędu – do wiercenia, skręcania, przykręcania itp.	06.05
Narzędzia ręczne bez napędu – do łączenia części (przybijania, nitowania, łączenia przy pomocy zszywek itp.)	06.06
Narzędzia ręczne bez napędu – do szycia, haftowania itp.	06.07
Narzędzia ręczne bez napędu – do spajania (spawania, lutowania, zgrzewania, klejenia itp.)	06.08
Narzędzia ręczne bez napędu – do wydobywania materiałów i prac ziemnych (włączając narzędzia rolnicze)	06.09
Narzędzia ręczne bez napędu – do wydobywania materiałów i prac ziemnych (włączając narzędzia rolnicze)	06.09
Narzędzia ręczne bez napędu – do mycia i sprzątania, woskowania, smarowania	06.10
Narzędzia ręczne bez napędu – do malowania	06.11
Narzędzia ręczne bez napędu – do chwytania, przytrzymywania w miejscu	06.12
Narzędzia ręczne bez napędu – do prac kuchennych (wyłączając noże)	06.13
Narzędzia ręczne bez napędu – chirurgiczne i inne medyczne – ostre, tnące	06.14
Narzędzia ręczne bez napędu – chirurgiczne i inne medyczne – nietnące, inne do prac medycznych	06.15
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	06.99
Narzędzia zmechanizowane trzymane w ręku lub prowadzone ręcznie
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do piłowania	07.01
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do cięcia, odcinania (włączając nożyce, sekatory itp.)	07.02
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do rzeźbienia, dłutowania, grawerowania, nacinania, strzyżenia, koszenia itp.	07.03
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do skrobania, szlifowania, polerowania itp. (włączając przecinarki tarczowe)	07.04
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do wiercenia, wkręcania, przykręcania itp.	07.05
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do łączenia części (przybijania, nitowania, łączenia przy pomocy zszywek itp.)	07.06
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do szycia, haftowania itp.	07.07
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do spajania (spawania, lutowania, zgrzewania, klejenia itp.)	07.08
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do wydobywania materiałów i prac ziemnych (włączając narzędzia rolnicze, młoty pneumatyczne)	07.09
Zmechanizowane narzędzia ręczne - do mycia i sprzątania, woskowania, smarowania itp. (włączając wysokociśnieniowe narzędzia do czyszczenia, odkurzacze)	07.10
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do malowania	07.11
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do chwytania, przytrzymywania w miejscu	07.12
Zmechanizowane narzędzia ręczne – do prac kuchennych (wyłączając noże)	07.13
Zmechanizowane narzędzia ręczne – wytwarzające ciepło (suszarki, palniki, żelazka itp.)	07.14
Zmechanizowane narzędzia ręczne – chirurgiczne i inne medyczne – ostre, tnące	07.15
Zmechanizowane narzędzia ręczne – chirurgiczne i inne medyczne – bez tnących	07.16
Narzędzia pneumatyczne (bez określonego przeznaczenia)	07.17
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	07.99
Maszyny i wyposażenie – przenośne lub ruchome
Przenośne lub ruchome maszyny górnicze, do robót ziemnych, urządzenia wiertnicze itp.	09.01
Przenośne lub ruchome maszyny rolnicze	09.02
Przenośne lub ruchome maszyny do robót budowlanych (wyłączając maszyny do robót ziemnych)	09.03
Ruchome maszyny do sprzątania	09.04
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	09.99
Maszyny, urządzenia i wyposażenie stacjonarne
Stacjonarne maszyny i urządzenia górnicze lub do robót ziemnych	10.01
Maszyny i urządzenia do wstępnej obróbki materiałów – do mielenia, proszkowania, filtrowania, oddzielania, mieszania, miksowania itp.	10.02
Maszyny i urządzenia do przetwarzania materiałów w procesach chemicznych (np. procesy fermentowania, reakcje itp.)	10.03
Maszyny i urządzenia do przetwarzania materiałów w podwyższonych temperaturach (np. piece, suszarki, piekarniki itp.)	10.04
Maszyny i urządzenia do przetwarzania materiałów w niskich temperaturach (np. chłodziarki, zamrażarki itp.)	10.05
Maszyny i urządzenia do przetwarzania materiałów – inne procesy	10.06
Maszyny i urządzenia do formowania - przez ściskanie, zagęszczanie	10.07
Maszyny i urządzenia do formowania – przez walcowanie, kalandrowanie itp. (włączając maszyny papiernicze)	10.08
Maszyny i urządzenia do formowania – przez wtryskiwanie, dmuchanie, przędzenie, urabianie, topienie, odlewanie, tłoczenie itp.	10.09
Obrabiarki skrawające	10.10
Pilarki	10.11
Maszyny i urządzenia do cięcia i przecinania (włączając nożyce, krajalnice, gilotyny)	10.12
Maszyny i urządzenia do czyszczenia, mycia, suszenia, malowania, drukowania	10.13
Maszyny i urządzenia do nanoszenia powłok – do galwanizowania, elektrolitycznej obróbki powierzchni, natryskiwania cieplnego itp.	10.14
Maszyny i urządzenia do łączenia (spajania, klejenia, przybijania, przykręcania, nitowania, przędzenia, owijania drutem, łączenia za pomocą zszywek itp.)	10.15
Maszyny i urządzenia pakujące, owijające (plombujące, etykietujące, zamykające itp.)	10.16
Inne maszyny i urządzenia do specyficznych zastosowań (np. kontroli, pomiarów, ważenia, badań, monitorowania)	10.17
Specjalistyczne maszyny i urządzenia do upraw	10.18
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	10.99
Maszyny, urządzenia i wyposażenie do podnoszenia, przenoszenia i magazynowania
Przenośniki taśmowe, ślimakowe, kubełkowe itp.	11.01
Dźwigi, windy, podnośniki, urządzenia podnoszące	11.02
Stacjonarne dźwignice, ruchome dźwignice, żurawie na pojazdach, suwnice pomostowe, urządzenia z zawieszonym ładunkiem	11.03
Ruchome urządzenia przewożące, wózki transportowe (z napędem lub bez)	11.04
Środki pomocnicze do transportu, elementy chwytające (haki, liny itp.), sprzęt zabezpieczający, kontrolujący i różnorodne urządzenia do przenoszenia (włączając nosidełka dla dzieci)	11.05
Systemy magazynowania, pakowania, pojemniki (silosy, zbiorniki) – stacjonarne	11.06
Systemy magazynowania, pakowania, pojemniki – ruchome	11.07
Akcesoria magazynowe, regały, palety, stojaki do palet	11.08
Różnorodne opakowania, małej i średniej wielkości, niestacjonarne (kontenery, różnorodne pojemniki, butelki, skrzynki itp.)	11.09
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	11.99
Pojazdy drogowe
Ciężkie pojazdy transportowe	12.01
Lekkie pojazdy transportowe	12.02
Pojazdy 2- lub 3-kołowe, napędzane bądź nie	12.03
Inny, niewymieniony lub nieokreślony pojazd w tej grupie	12.99
Inne pojazdy transportowe
Pojazdy szynowe (włączając jednoszynowe) do przewozu ładunków	13.01
Pojazdy szynowe (włączając jednoszynowe) do przewozu osób	13.02
Pojazdy pływające do przewozu ładunków	13.03
Pojazdy pływające do przewozu osób	13.04
Pojazdy pływające służące do połowu	13.05
Pojazdy powietrzne do przewozu towarów	13.06
Pojazdy powietrzne do przewozu osób	13.07
Inny, niewymieniony lub nieokreślony pojazd w tej grupie	13.99
Materiały, przedmioty, wyroby, części maszyn
Materiały budowlane	14.01
Elementy lub zespoły maszyn lub pojazdów, niezmechanizowane	14.02
Elementy lub zespoły, zmechanizowane (włączając części i składniki tych czynników materialnych)	14.03
Elementy montażowe (nity, kołki, śruby, gwoździe itp.)	14.04
Cząstki, pył, odłamki, wióry itp.	14.05
Produkty gospodarstwa rolnego	14.06
Produkty stosowane w uprawie i hodowli (włączając nawóz, paszę dla zwierząt)	14.07
Przechowywane wyroby – włączając przedmioty i opakowania na obszarach magazynowania	14.08
Przechowywane wyroby – w rolkach, zwojach	14.09
Ładunki – przemieszczane przez zmechanizowane urządzenia transportujące, przenośniki	14.10
Ładunki – zawieszone na urządzeniach podnoszących, dźwignicach	14.11
Ładunki – przemieszczane ręcznie	14.12
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	14.99
Substancje chemiczne, promieniotwórcze, wybuchowe, biologiczne
Substancje żrące, powodujące korozję (stałe, ciekłe lub gazowe)	15.01
Substancje szkodliwe, toksyczne (stałe, ciekłe lub gazowe)	15.02
Substancje łatwo palne (stałe, ciekłe lub gazowe)	15.03
Substancje eksplodujące, łatwo wchodzące w reakcje (stałe, ciekłe lub gazowe)	15.04
Gazy, pary biologicznie obojętne, duszące	15.05
Substancje promieniotwórcze	15.06
Materiał biologiczny	15.07
Substancje obojętne, stałe lub ciekłe	15.08
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	15.99
Urządzenia i wyposażenie związane z bezpieczeństwem
Urządzenia ochronne i zabezpieczające do maszyn	16.01
Środki ochrony indywidualnej	16.02
Urządzenia i sprzęt stosowany w przypadku awarii	16.03
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	16.99
Wyposażenie biura, osobiste, sportowe, broń
Meble	17.01
Sprzęt komputerowy, biurowy - do komunikowania się	17.02
Sprzęt - do nauki, pisania, rysowania itp.	17.03
Sprzęt sportowy (w tym także do gier)	17.04
Broń	17.05
Rzeczy osobiste, ubranie	17.06
Instrumenty muzyczne	17.07
Urządzenia i przedmioty gospodarstwa domowego, ale używane zawodowo	17.08
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	17.99
Ludzie i inne organizmy żywe
Rośliny	18.01
Zwierzęta – domowe, hodowlane	18.02
Zwierzęta – inne	18.03
Mikroorganizmy	18.04
Wirusy	18.05
Ludzie	18.06
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	18.99
Odpady
Odpady – z surowców, produktów, materiałów, obiektów	19.01
Odpady – z chemikaliów	19.02
Odpady – z substancji biologicznych, roślin, zwierząt	19.03
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	19.99
Zjawiska fizyczne i elementy środowiska naturalnego
Zjawiska fizyczne – hałas, promieniowanie, ciśnienie	20.01
Elementy środowiska naturalnego i zjawiska atmosferyczne (włączając zbiornik wodny, ziemię, deszcz, grad, śnieg, lód itp.)	20.02
Czynniki powstałe na skutek działania sił natury (np. lawa, fala powodziowa, ogień)	20.03
Inny, niewymieniony lub nieokreślony czynnik w tej grupie	20.99
Inny czynnik materialny	99.00

Przyczyny wypadku (pytanie 27) są to wszelkie braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do powstania wypadku, związane z czynnikami materialnymi (technicznymi), z ogólną organizacją pracy w zakładzie lub organizacją stanowiska pracy oraz związane z pracownikiem.

Tabela 13. Przyczyny wypadku – klasyfikacja i oznaczenia kodowe

Przyczyny wypadku	Kod
Niewłaściwy stan czynnika materialnego
Wady konstrukcyjne lub niewłaściwe rozwiązania techniczne i ergonomiczne czynnika materialnego
Wady konstrukcyjne czynnika materialnego będące źródłem zagrożenia	001
Niewłaściwa struktura przestrzenna czynnika materialnego	002
Nieodpowiednia wytrzymałość czynnika materialnego	003
Niewłaściwa stateczność czynnika materialnego	004
Brak lub niewłaściwe urządzenia zabezpieczające	005
Brak lub niewłaściwe środki ochrony zbiorowej	006
Niewłaściwe elementy sterownicze	007
Brak lub niewłaściwa sygnalizacja zagrożeń	008
Niedostosowanie czynnika materialnego do transportu, konserwacji lub napraw	009
Inne, niewymienione lub nieokreślone nieprawidłowości projektowo-konstrukcyjne	019
Niewłaściwe wykonanie czynnika materialnego
Zastosowanie materiałów zastępczych	021
Niedotrzymanie wymaganych parametrów technicznych	022
Inne, niewymienione lub nieokreślone nieprawidłowości wykonania	039
Wady materiałowe czynnika materialnego
Ukryte wady materiałowe czynnika materialnego	041
Inne, niewymienione lub nieokreślone wady materiałowe	059
Niewłaściwa eksploatacja czynnika materialnego
Nadmierna eksploatacja czynnika materialnego	061
Niedostateczna konserwacja czynnika materialnego	062
Niewłaściwe naprawy i remonty czynnika materialnego	063
Inne, niewymienione lub nieokreślone nieprawidłowości związane z eksploatacją	079
Niewłaściwa ogólna organizacja pracy
Nieprawidłowy podział pracy lub rozplanowanie zadań	101
Niewłaściwe polecenia przełożonych	102
Brak nadzoru	103
Niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych	104
Wykonywanie, z polecenia osób sprawujących nadzór, prac niewchodzących w zakres obowiązków pracownika	105
Brak instrukcji posługiwania się czynnikiem materialnym	106
Dopuszczenie do pracy czynnika materialnego bez wymaganych kontroli, przeglądów	107
Tolerowanie, przez osoby sprawujące nadzór, odstępstw od przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy	108
Niedostateczne przygotowanie zawodowe pracownika	109
Brak lub niewłaściwe przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy	110
Tolerowanie, przez osoby sprawujące nadzór, stosowania niewłaściwej technologii	111
Dopuszczenie do pracy pracownika z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich	112
Wykonywanie pracy w zbyt małej obsadzie osobowej	113
Wykonywanie prac pomimo niewłaściwego zaopatrzenia w narzędzia, surowce	114
Inne, niewymienione lub nieokreślone nieprawidłowości związane z ogólną organizacją pracy	119
Niewłaściwa organizacja stanowiska pracy
Niewłaściwe usytuowanie urządzeń na stanowisku pracy	121
Nieodpowiednie przejścia i dojścia	122
Nieodpowiednie rozmieszczenie i składowanie przedmiotów pracy (surowców, półproduktów, produktów itp.)	123
Nieusunięcie zbędnych przedmiotów, substancji lub energii (np. odpadów, opakowań, resztek substancji, niewyłączenie zasilania itp.)	124
Brak środków ochrony indywidualnej	125
Niewłaściwy dobór środków ochrony indywidualnej	126
Inne, niewymienione lub nieokreślone nieprawidłowości organizacji stanowiska pracy	139
Brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika
Używanie nieodpowiedniego do danej pracy czynnika materialnego	141
Wykonywanie pracy ręcznie zamiast przy użyciu czynnika materialnego	142
Użycie czynnika materialnego podczas przebywania osób w strefie zagrożenia	143
Niewłaściwe zabezpieczenie czynnika materialnego (np. niezaciągnięcie hamulca na postoju)	144
Udostępnienie przez pracownika czynnika materialnego osobie nieupoważnionej	145
Użycie czynnika materialnego niezgodnie z jego przeznaczeniem	146
Niewłaściwe uchwycenie, trzymanie czynnika materialnego	147
Wadliwe zainstalowanie, zamocowanie, zawieszenie czynnika materialnego przez pracownika	148
Inne, niewymienione lub nieokreślone nieprawidłowości w posługiwaniu czynnikiem materialnym	159
Nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracownika
Nieużywanie przez pracownika środków ochrony indywidualnej	161
Nieużywanie przez pracownika urządzeń zabezpieczających	162
Nieużywanie przez pracownika środków ochrony zbiorowej	164
Inne	179
Niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika
Wykonywanie pracy niewchodzącej w zakres obowiązków pracownika	181
Przechodzenie, przejeżdżanie lub przebywanie w miejscach niedozwolonych	182
Wejście, wjechanie na obszar zagrożony bez upewnienia się, czy nie ma niebezpieczeństwa	183
Wykonywanie czynności bez usunięcia zagrożenia (np. niewyłączenie maszyny, niewyłączenie napięcia)	184
Zbyt szybka jazda	185
Niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia	186
Żarty, bójki	187
Inne niewłaściwe zachowanie się pracownika	199
Stan psychofizyczny pracownika, niezapewniający bezpiecznego wykonywania pracy, spowodowany:
Nagłym zachorowaniem, niedyspozycją fizyczną	201
Przewlekłą lub ostrą chorobą psychiczną	202
Zmęczeniem	203
Zdenerwowaniem	204
Spożyciem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych	205
Innymi przyczynami	219
Nieprawidłowe zachowanie się pracownika spowodowane:
Nieznajomością zagrożenia	221
Nieznajomością przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy	222
Lekceważeniem zagrożenia (brawura, ryzykanctwo)	223
Lekceważeniem poleceń przełożonych	224
Niedostateczną koncentracją uwagi na wykonywanej czynności	225
Zaskoczeniem niespodziewanym zdarzeniem	226
Niewłaściwym tempem pracy	227
Brakiem doświadczenia	228
Innymi przyczynami	239
Inna przyczyna	999