WIT B1tiamina Znaczenie dla organizmu : - Uczestniczy w procesach utleniania komórkowego - wpływa na przemiany węglowodanów i tłuszczów - warunkuje prawidłowy stan tkanki nerwowej Skutki niedoboru - zapalenie nerwów (choroba beri-beri – osłabienie mięśnia sercowego, powiększenie prawej strony serca, zaburzenia układu nerwowego) - zaburzenia działania układu pokarmowego - przykurcz mięśni - nadwrażliwość skóry - obrzęki Nadmiar witaminy: - osłabienie, zmęczenie, - zawroty głowy, - obrzęki, - drżenie mięśni, - zaburzenia rytmu serca, - reakcje alergiczne, - poty, - nudności, - duszności Źródła - mięso - jaja - owoce strączkowe - drożdże - łuski ryżu - chleb razowy - nerki - ziemniaki Uwagi: - ulega zniszczeniu przy gotowaniu jarzyn w obecności sody - niedobór pospolity u alkoholików - zalecana dzienna dawka 1,5mg Co wpływa na polepszenie wchłaniania:  kompleks witamin B, witamina B2, witamina B3, witamina C, witamina E, mangan, magnez Co wpływa na pogorszenie wchłaniania:  alkohol, wysoka temperatura, środowisko zasadowe, promieniowanie jonizujące, nadczynność tarczycy, tanina, kofeina, soda do pieczenia, barbiturany, środki neutralizujące kwasy, estrogen, antybiotyki, środki antykoncepcyjne

WIT B2 ryboflawina Znaczenie dla organizmu: - składnik enzymów oddechowych - bierze udział w przemianach węglowodanów- podnosi ogólną odporność organizmu - pobudza wzrost Objawy niedoboru: - zmiany w błonach śluzowych - zmiany w spojówkach - zmiany w rogówce - zmiany w skórze - obniżenie sprawności umysłowej Nadmiar witaminy: - nudności i wymioty Źródła - drożdże – mleko – jaja - jarzyny – wątroba - kiełkujące zboża Uwagi - dość odporna na działanie wysokiej temperatury, zwłaszcza w środowisku kwaśnym - ulega rozkładowi pod wpływem światła - zalecana dzienna dawka 1,7mg

WIT B6 pirodyksyna Znaczenie dla organizmu: - reguluje przemiany aminokwasów - niezbędna do właściwego przyswajanie tłuszczów - bierze udział w procesach krwiotwórczych Objawy niedoboru- zmiany w szpiku kostnym - zapalenie śluzówki jamy ustnej - stany zapalne skóry - zaburzenia czynności przewodu pokarmoweg - drgawki Nadmiar witaminy: - przy dłuższym stosowaniu pirydoksalu w ilości 2 g dziennie mogą wystąpić zaburzenia neurologiczne. Źródła - drożdże - mleko - jarzyny - mięso - wątroba Uwagi: - często zwana czynnikiem wzrostu ponieważ umożliwia syntezę aminokwasów endogennych - zalecana dzienna dawka 2mg Znaczenie dla organizmu - reguluje procesy krwiotwórcze, zwłaszcza wytwarzanie erytrocytów w szpiku kostnym - koenzym ważny w przemianach kwasów nukleinowych

WIT B12 kobalamina Objawy awitaminozy - niedokrwistość złośliwa (anemia) Nadmiar witaminy: - przy stosowaniu przez dłuższy czas megadawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe. Źródła - wątroba - mięso - jaja - mleko Uwagi: - syntetyzowana przez florę jelita grubego - zawiera kobalt - niezbędna w procesie wchłaniania - zalecana dzienna dawka 6mg

WIT PP niacyna kwas nikotynowy Znaczenie dla organizmu: - bierze udział w procesach utleniania komórkowego - wraz z B2 wpływa na przyswajanie białek roślinnych oraz gospodarkę barwnikową organizmu - prekursor przenośnika wodorowego NAD Objawy awitaminozy: - zaburzenia skórne - zaczerwienienie i owrzodzenie osłoniętych części skóry (pelagra) - biegunka - osłabienie mięśni - zmięczenie - zaburzenia pokarmowe - zaburzenia nerwowe - zaburzenia psychiczne Źródła - serce - nerki - wątroba - ryby- drożdże - chude mięso - drób Uwagi - odporna na wysoką temperaturę i utlenianie - jest syntetyzowana przez mikroflorę przewodu pokarmowego - zalecana dzienna dawka 20mg

WIT H biotyna Znaczenie dla organizmu - wpływa na właściwy stan skóry i włosów - chroni przed łojotokiem - chroni przed zapaleniem skóry i wypadaniem włosów - koenzym niezbędny w procesie wiązania dwutlenku węgla Objawy niedoboru - zmiany skórne - wypadanie włosów - zatrzymanie wzrostu Nadmiar witaminy:- bóle brzucha, nudności, wymioty, złe samopoczucie, niekiedy biegunka Źródła - ziemniaki - marchew - wątroba - jaja ptaków - drożdże - mięso Uwagi - syntetyzowana przez bakterie przewodu pokarmowego - zalecana dzienna dawka 0,3mg

Kw. pantotenowy B5 Znaczenie: - wpływa na przemiany węglowodanów i tłuszczów - składnik koenzymu A (ważnego w metabolizmie komórkowym) Objawy niedoboru: - zaburzenia żołądkowo-jelitowe - uszkodzenie nadnerczy - niedobór jest rzadkim zjawiskiem Nadmiar witaminy: - w przypadku podawania witaminy B5 w dawce 10 g /dzień rzadko występował nieznaczny rozstrój układu pokarmowego i biegunka, - u niektórych osób stwierdzono objawy uczulenia, - zaburzenia akcji serca, - zaburzenia pracy mięśni szkieletowych, - narastanie kamicy żółciowej lub moczowej Źródła - powszechnie w pokarmach roślinnych i zwierzęcych Uwagi: - syntetyzowana przez mikroorganizmy żwacza przeżuwaczy - zalecana dzienna dawka 10mg

WIT C kwas askorbinowy Znaczenie: - ważny czynnik oksydo-redukcyjny - udział w utlenianiu komórkowym - wzmaga odporność organizmu - wpływa na syntezę hormonów nadnerczy i prawidłowy stan tkanki łącznej - wpływa na prawidłowe wchłanianie żelaza - niezbędna w syntezie kolagenu i innych substancji międzykomórkowych Objawy niedoboru: - szkorbut – krwawienie i owrzodzenie dziąseł - wypadanie zębów - obniżenie odporności organizmu - kruchość pękanie drobnych naczyń krwionośnych Nadmiar witaminy: - stosowanie wysokich dawek powoduje zakwaszenie moczu, upośledzając w ten sposób wydalanie stałych kwasów i zasad. Kwaśny odczyn moczu może powodować wytrącanie się moczanów i cystynianów oraz tworzenie się kamieni w drogach moczowych, nie należy więc podawać dużych dawek witaminy C chorym ze skłonnością do dny, cystynurii lub tworzenia się kamieni moczanowych. Źródła - owoce głogu - pomidory - cytryny - cebula- czarna porzeczka - kapusta kiszona - papryka - ziemniaki Uwagi: - łatwo rozkłada się pod wpływem tlenu, powietrza, wysokiej temperatury - Zalecana dawka dzienna 60 mg

Kw. foliowy B11 Działanie - koenzym niezbędny w biosyntezie kwasów nukleinowych oraz dojrzewaniu krwinek czerwonych Skutki niedoboru - jeden z rodzajów niedokrwistości - zaburzenia rozwojowe u płodu (wady cewy nerwowej), Nadmiar witaminy:
- u niektórych osób mogą tworzyć się szkodliwe kryształy folacyny w moczu, mogą również wystąpić alergiczne odczyny skórne. Spożycie dziennie ponad 15 mg kwasu foliowego może powodować zaburzenia układu nerwowego i pokarmowego. Źródła - wytwarzana przez bakterie jelitowe - wątroba - ziarna zbóż - zielone warzywa liściowe - występuje w pokarmach w postach polimerów, które przed wchłonięciem zostają rozszczepione przez enzym koniugazę jelitową Zalecana dzienna dawka 0,4mg

WIT B1tiamina Znaczenie dla organizmu : - Uczestniczy w procesach utleniania komórkowego - wpływa na przemiany węglowodanów i tłuszczów - warunkuje prawidłowy stan tkanki nerwowej Skutki niedoboru - zapalenie nerwów (choroba beri-beri – osłabienie mięśnia sercowego, powiększenie prawej strony serca, zaburzenia układu nerwowego) - zaburzenia działania układu pokarmowego - przykurcz mięśni - nadwrażliwość skóry - obrzęki Nadmiar witaminy: - osłabienie, zmęczenie, - zawroty głowy, - obrzęki, - drżenie mięśni, - zaburzenia rytmu serca, - reakcje alergiczne, - poty, - nudności, - duszności Źródła - mięso - jaja - owoce strączkowe - drożdże - łuski ryżu - chleb razowy - nerki - ziemniaki Uwagi: - ulega zniszczeniu przy gotowaniu jarzyn w obecności sody - niedobór pospolity u alkoholików - zalecana dzienna dawka 1,5mg Co wpływa na polepszenie wchłaniania:  kompleks witamin B, witamina B2, witamina B3, witamina C, witamina E, mangan, magnez Co wpływa na pogorszenie wchłaniania:  alkohol, wysoka temperatura, środowisko zasadowe, promieniowanie jonizujące, nadczynność tarczycy, tanina, kofeina, soda do pieczenia, barbiturany, środki neutralizujące kwasy, estrogen, antybiotyki, środki antykoncepcyjne

WIT B2 ryboflawina Znaczenie dla organizmu: - składnik enzymów oddechowych - bierze udział w przemianach węglowodanów- podnosi ogólną odporność organizmu - pobudza wzrost Objawy niedoboru: - zmiany w błonach śluzowych - zmiany w spojówkach - zmiany w rogówce - zmiany w skórze - obniżenie sprawności umysłowej Nadmiar witaminy: - nudności i wymioty Źródła - drożdże – mleko – jaja - jarzyny – wątroba - kiełkujące zboża Uwagi - dość odporna na działanie wysokiej temperatury, zwłaszcza w środowisku kwaśnym - ulega rozkładowi pod wpływem światła - zalecana dzienna dawka 1,7mg

WIT B6 pirodyksyna Znaczenie dla organizmu: - reguluje przemiany aminokwasów - niezbędna do właściwego przyswajanie tłuszczów - bierze udział w procesach krwiotwórczych Objawy niedoboru- zmiany w szpiku kostnym - zapalenie śluzówki jamy ustnej - stany zapalne skóry - zaburzenia czynności przewodu pokarmoweg - drgawki Nadmiar witaminy: - przy dłuższym stosowaniu pirydoksalu w ilości 2 g dziennie mogą wystąpić zaburzenia neurologiczne. Źródła - drożdże - mleko - jarzyny - mięso - wątroba Uwagi: - często zwana czynnikiem wzrostu ponieważ umożliwia syntezę aminokwasów endogennych - zalecana dzienna dawka 2mg Znaczenie dla organizmu - reguluje procesy krwiotwórcze, zwłaszcza wytwarzanie erytrocytów w szpiku kostnym - koenzym ważny w przemianach kwasów nukleinowych

WIT B12 kobalamina Objawy awitaminozy - niedokrwistość złośliwa (anemia) Nadmiar witaminy: - przy stosowaniu przez dłuższy czas megadawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe. Źródła - wątroba - mięso - jaja - mleko Uwagi: - syntetyzowana przez florę jelita grubego - zawiera kobalt - niezbędna w procesie wchłaniania - zalecana dzienna dawka 6mg

WIT PP niacyna kwas nikotynowy Znaczenie dla organizmu: - bierze udział w procesach utleniania komórkowego - wraz z B2 wpływa na przyswajanie białek roślinnych oraz gospodarkę barwnikową organizmu - prekursor przenośnika wodorowego NAD Objawy awitaminozy: - zaburzenia skórne - zaczerwienienie i owrzodzenie osłoniętych części skóry (pelagra) - biegunka - osłabienie mięśni - zmięczenie - zaburzenia pokarmowe - zaburzenia nerwowe - zaburzenia psychiczne Źródła - serce - nerki - wątroba - ryby- drożdże - chude mięso - drób Uwagi - odporna na wysoką temperaturę i utlenianie - jest syntetyzowana przez mikroflorę przewodu pokarmowego - zalecana dzienna dawka 20mg

WIT H biotyna Znaczenie dla organizmu - wpływa na właściwy stan skóry i włosów - chroni przed łojotokiem - chroni przed zapaleniem skóry i wypadaniem włosów - koenzym niezbędny w procesie wiązania dwutlenku węgla Objawy niedoboru - zmiany skórne - wypadanie włosów - zatrzymanie wzrostu Nadmiar witaminy:- bóle brzucha, nudności, wymioty, złe samopoczucie, niekiedy biegunka Źródła - ziemniaki - marchew - wątroba - jaja ptaków - drożdże - mięso Uwagi - syntetyzowana przez bakterie przewodu pokarmowego - zalecana dzienna dawka 0,3mg

Kw. pantotenowy B5 Znaczenie: - wpływa na przemiany węglowodanów i tłuszczów - składnik koenzymu A (ważnego w metabolizmie komórkowym) Objawy niedoboru: - zaburzenia żołądkowo-jelitowe - uszkodzenie nadnerczy - niedobór jest rzadkim zjawiskiem Nadmiar witaminy: - w przypadku podawania witaminy B5 w dawce 10 g /dzień rzadko występował nieznaczny rozstrój układu pokarmowego i biegunka, - u niektórych osób stwierdzono objawy uczulenia, - zaburzenia akcji serca, - zaburzenia pracy mięśni szkieletowych, - narastanie kamicy żółciowej lub moczowej Źródła - powszechnie w pokarmach roślinnych i zwierzęcych Uwagi: - syntetyzowana przez mikroorganizmy żwacza przeżuwaczy - zalecana dzienna dawka 10mg

WIT C kwas askorbinowy Znaczenie: - ważny czynnik oksydo-redukcyjny - udział w utlenianiu komórkowym - wzmaga odporność organizmu - wpływa na syntezę hormonów nadnerczy i prawidłowy stan tkanki łącznej - wpływa na prawidłowe wchłanianie żelaza - niezbędna w syntezie kolagenu i innych substancji międzykomórkowych Objawy niedoboru: - szkorbut – krwawienie i owrzodzenie dziąseł - wypadanie zębów - obniżenie odporności organizmu - kruchość pękanie drobnych naczyń krwionośnych Nadmiar witaminy: - stosowanie wysokich dawek powoduje zakwaszenie moczu, upośledzając w ten sposób wydalanie stałych kwasów i zasad. Kwaśny odczyn moczu może powodować wytrącanie się moczanów i cystynianów oraz tworzenie się kamieni w drogach moczowych, nie należy więc podawać dużych dawek witaminy C chorym ze skłonnością do dny, cystynurii lub tworzenia się kamieni moczanowych. Źródła - owoce głogu - pomidory - cytryny - cebula- czarna porzeczka - kapusta kiszona - papryka - ziemniaki Uwagi: - łatwo rozkłada się pod wpływem tlenu, powietrza, wysokiej temperatury - Zalecana dawka dzienna 60 mg

Kw. foliowy B11 Działanie - koenzym niezbędny w biosyntezie kwasów nukleinowych oraz dojrzewaniu krwinek czerwonych Skutki niedoboru - jeden z rodzajów niedokrwistości - zaburzenia rozwojowe u płodu (wady cewy nerwowej), Nadmiar witaminy:
- u niektórych osób mogą tworzyć się szkodliwe kryształy folacyny w moczu, mogą również wystąpić alergiczne odczyny skórne. Spożycie dziennie ponad 15 mg kwasu foliowego może powodować zaburzenia układu nerwowego i pokarmowego. Źródła - wytwarzana przez bakterie jelitowe - wątroba - ziarna zbóż - zielone warzywa liściowe - występuje w pokarmach w postach polimerów, które przed wchłonięciem zostają rozszczepione przez enzym koniugazę jelitową Zalecana dzienna dawka 0,4mg