Dział II

ATOM I CZĄSTECZKA. WIĄZANIA CHEMICZNE

Zad. 1. (3 pkt.)

Uzupełnij tabelkę.

Pierwiastki tworzące związek	Wzór sumaryczny	Różnica elektroujemności	Rodzaj wiązania
Potas - chlor
Chlor - chlor
Wodór - chlor

Zad. 2. (2 pkt.)

Pierwiastki Na, Mg, S uszereguj według:

1. Rosnącego promienia atomowego

2. Malejącej elektroujemności.

………………………………………………………………………………………………

Zad. 3. (1 pkt.)

Pierwiastek X jest położony w 3 okresie i w 13 grupie układu okresowego. Napisz konfiguracje elektronową tego pierwiastka oraz określ ilość elektronów walencyjnych.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 4. (3 pkt.)

Uzupełnij tabelkę, wpisując liczby cząstek składowych w podanych atomach lub jonach.

Atom/jon	Liczba protonów	Liczba neutronów	Liczba elektronów
Atom węgla
Anion chlorkowy
Kation magnezu

Zad. 5. (1 pkt.)

Pierwiastek E leży w układzie okresowym w 7. grupie i 4. okresie.

Podaj symbol tego pierwiastka i jego liczbę atomową. Napisz skróconą konfigurację

elektronową atomu tego pierwiastka w stanie podstawowym oraz określ dwa

najważniejsze stopnie utlenienia, jakie przyjmuje on w związkach chemicznych.

Symbol:……………………………………

Liczba atomowa:…………………………..

Konfiguracja elektronowa:………………

Stopnie utlenienia:……………………….

Zad. 6. (1 pkt.)

Atomy pierwiastka X tworzą jony X^3+, których konfigurację elektronową można zapisać:

1s² 2s²2p⁶ 3s²3p⁶3d¹⁰. Uzupełnij poniższą tabelę, wpisując symbol pierwiastka X, dane dotyczące jego położenia w układzie okresowym oraz symbol bloku konfiguracyjnego (energetycznego) s, p lub d, do którego należy pierwiastek X.

Symbol pierwiastka	Numer okresu	Numer grupy	Symbol bloku

Zad. 7. (2 pkt.)

Poniżej podano wzory pięciu związków chemicznych.

Podkreśl te wzory, które przedstawiają związki chemiczne występujące w postaci kryształów jonowych (tak jak chlorek sodu), a nie zbiorów cząsteczek.

CC_l4 Li₂O SO₂ CS₂ BaBr₂

Zad. 8. (2 pkt.)

Jeden z izotopów pierwiastka E można zapisać jako $\frac{32}{15}$E.0

Określ numer grupy i okresu oraz symbol pierwiastka E.

Numer grupy:............................…………………………………………………………………

Numer okresu:...............................................................................................................................

Symbol pierwiastka:......................................................................................................................

1. Napisz pełną konfigurację elektronową pierwiastka E.

.......................................................................................................................................................

Zad. 9. (1 pkt)

Korzystając ze skali elektroujemności według Paulinga, określ rodzaj wiązania

chemicznego w następujących substancjach:

CaBr₂............................................................................................................................................

Br₂.................................................................................................................................................

HBr................................................................................................................................................

Zad. 10. (1 pkt.)

Spośród podanych niżej właściwości a, b, c, d, e, f wybierz te, które są charakterystyczne

dla chlorku sodu ze względu na występujący w nim rodzaj wiązania. Zapisz litery

oznaczające te właściwości.

1. Tworzy kryształy jonowe.

2. Nie ulega dysocjacji jonowej.

3. Rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych.

4. Topi się w wysokiej temperaturze.

5. Rozpuszcza się w rozpuszczalnikach niepolarnych.

6. Stopiony przewodzi prąd elektryczny.

Poprawna odpowiedź:...................................................................................................................

Zad. 11.(2 pkt.)

Poniżej przedstawiono wzory wybranych jonów.

F^-, S^2-_, Mg²⁺, Cl^-, Ca²⁺_, Na⁺

1. Zapisz pełną konfigurację elektronową atomu argonu w stanie podstawowym.

.......................................................................................................................................................

1. Ze zbioru jonów wybierz i podaj wzory tych jonów, które mają taką samą

konfigurację elektronową jak atom argonu.

Konfigurację elektronową atomu argonu mają jony:....................................................................

Zad. 12. (1 pkt.)

Podaj symbol helowca o konfiguracji elektronowej takiej samej, jaką ma jon O^2-.

Symbol helowca:...........................................................................................................................

Zad. 13. (1 pkt.)

Pewna substancja występuje w postaci krystalicznej. Wstanie stopionym i roztworze wodnym przewodzi prąd elektryczny. Dobrze rozpuszcza się w wodzie i posiada wysoką temperaturę topnienia i wrzenia.

Na podstawie powyższych informacji określ, jaki typ wiązania występuje w tej substancji.

.......................................................................................................................................................

Zad. 14. (3 pkt.)

Podaj nazwy pierwiastków na podstawie zapisów konfiguracji elektronowej:

1. 1s²2s²p⁴

2. K²L⁸M¹⁸N⁸O²

3. [Xe]4f¹5d¹⁰6s¹

Zad. 15. (3 pkt.)

Dla pierwiastków o następującej konfiguracji elektronowej:

1. 1s²2s²2p⁶3s²

2. 1s²2s²2p⁶3s²3p⁴

3. 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s²3d⁸

podaj ich położenie w układzie okresowym pierwiastków chemicznym :

1. numer grupy i okresu

2. symbol bloku energetycznego

3. część walencyjną i trzon atomowy

4. nazwę pierwiastka

Zad. 16. (3 pkt.)

Podaj symbole wszystkich pierwiastków, których elektrony:

1. rozmieszczone są na 3 powłokach elektronowych

2. na zewnętrznej powłoce mają 5 elektronów

3. spełniają warunek a i b

Zad. 17. (3 pkt.)

Oblicz zawartość procentową izotopów azotu wiedząc, że posiada on tylko dwa izotopy: ¹⁴N i ¹⁵N.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zad. 18. (3 pkt.)

Spośród wymienionych niżej substancji wybierz te, które spełniają podany w tabeli warunek, i wpisz je w odpowiednie rubryki:

azot(g), amoniak(g), miedź(s), grafit(s), bromek sodu(s)

Warunek	Nazwy substancji
Mają wiązania kowalencyjne (atomowe)
Mają wiązania kowalencyjne spolaryzowane (atomowe spolaryzowane)
Mają budowę jonową
Mogą przewodzić prąd elektryczny w stanie stałym
Dobrze rozpuszczają się w wodzie

Zad. 19. (2 pkt.)

Właściwości chlorowodoru wynikają z charakteru wiązania chemicznego występującego

w jego cząsteczce.

1. Określ charakter wiązania (kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne

spolaryzowane, jonowe) w cząsteczce chlorowodoru.

Charakter wiązania: .....................................................................................................................

1. Uzupełnij poniższą charakterystykę chlorowodoru, podkreślając jedną z podanych

w każdym nawiasie właściwości.

1. W temperaturze pokojowej i pod ciśnieniem atmosferycznym jest (gazem/cieczą/ciałem stałym).

2. (Dobrze/słabo) rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych, np. w wodzie.

Zad. 20. (3 pkt.)

Przedstaw graficznie w systemie kropkowym wiązanie w cząsteczce HBr: określ wielokrotność wiązania, wskaż helowiec, którego konfigurację elektronową osiągnęły atomy H i Br w cząsteczce HBr.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 21. (1 pkt.)

Przedstaw graficznie w systemie kropkowym wiązanie w cząsteczce.

Zad. 22. (1 pkt.)

Pierwiastek X tworzy jony o ładunku 2⁺, których konfiguracja elektronowa jest następująca: 1s² 2s²2p⁶ (K² L⁸). Podaj symbol pierwiastka X i określ jego położenie w układzie okresowym pierwiastków.

Zad. 23. (2 pkt.)

Napisz wzory jonów potasu i siarki, których konfiguracja elektronowa jest taka sama, jak konfiguracja atomu argonu w stanie podstawowym.

Wzór jonu potasu: ........................................................................................................................

Wzór jonu siarki: ..........................................................................................................................

Zad. 24.(1 pkt.)

Podaj nazwy pierwiastków na podstawie zapisów konfiguracji elektronowej:

1. 1s²2s²p⁴:………………………………………………………………………………..

2. K²L⁸M¹⁸N⁸O²:………………………………………………………………………...

3. [Xe]4f¹5d¹6s¹:……………………………………………………………………….

Zad. 25.(1 pkt)

Wskaż, który z podanych zestawów opisuje kolejno rodzaje wiązań w cząsteczkach: NH_3, MgCl₂ i N_2.

1. Kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, kowalencyjne

2. Kowalencyjne spolaryzowane, jonowe, kowalencyjne

3. Jonowe, kowalencyjne spolaryzowane, kowalencyjne

Zad. 26. (2 pkt.)

Wyjaśnij na podstawie budowy i właściwości cząsteczek, dlaczego ropa naftowa nie rozpuszcza się w wodzie i pływa po jej powierzchni.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 27. (3 pkt.)

Atomy tlenu mogą tworzyć z atomami innych pierwiastków cząsteczki, w których występują zarówno wiązania kowalencyjne jak i jonowe. Napisz wzory elektronowe (kreskowe) oraz określ rodzaj wiązań w O₂, CO₂ i Na₂O.

Zad. 28. (2 pkt.)

Uzupełnij tabelkę.

Cecha	Grafit	Diament
Palność
Przewodnictwo elektryczne

Zad. 29. (2 pkt.)

Narysuj wzory elektronowe etenu i azotanu (III) potasu.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zad. 30. (1 pkt.)

Zaznacz, które z podanych zdań są prawdziwe (P), a które fałszywe (F).

1. Wraz ze wzrostem liczby masowej pierwiastka w okresie elektroujemność rośnie:……

2. Wraz ze wzrostem liczby masowej w grupie 2 elektroujemność pierwiastka maleje:……

3. Wraz ze wzrostem liczby masowej w grupie 17 elektroujemność pierwiastka rośnie:……

Zad. 31. (1 pkt.)

Pierwiastki 15 grupy układu okresowego maja po 5 elektronów walencyjnych. Najważniejszymi przedstawicielami tej grupy są azot i fosfor. Ustal najniższy stopnień utlenienia azotu i fosforu w połączeniach z wodorem oraz najwyższy w połączeniach z tlenem.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zad. 32. (2 pkt.)

Istnieją dwa izotopy boru. Jeden o masie 10,01 u i drugi o masie 11,01 u. Oblicz procentową zawartość tych izotopów, widząc że średnia masa atomowa boru wynosi 10,81 u.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………..

Zad. 33. (3 pkt.)

W oparciu o liczby kwantowe określ:

1. Maksymalną liczbę elektronów, jaką może pomieścić powłoka N

2. Wszystkie wartości magnetycznej liczby kwantowej, gdy poboczna liczba kwantowa jest równa 2

3. Kształt orbitalu, gdy poboczna liczba kwantowa wynosi 0

Zad. 34. (3 pkt.)

Podaj zapis skrócony (z symbolem gazu szlachetnego) konfiguracji elektronowej dla następujących cząsteczek:

1. Atomu miedzi

2. Jonu rubidu

3. Anionu selenkowego

Zad. 35. (2 pkt.)

Pogrupuj wymienione substancje według rodzaju występujących w nich wiązań.

Chlor, amoniak, woda, sól kuchenna, tlen, tlenek węgla (IV), azot, chlorek potasu, tlenek litu

Rodzaj wiązania	Substancje
Kowalencyjne
Kowalencyjne spolaryzowane
Jonowe

Zad. 36. (2 pkt.)

Ze zbioru nuklidów $\frac{32}{16}$E, $\frac{13}{6}$E, $\frac{33}{16}$E, $\frac{14}{7}$E, $\frac{35}{17}$E, $\frac{36}{16}$E opisanych wzorem ogólnym $\frac{A}{Z}$E wybierz:

1. Te które w jądrze zawierają taką samą liczbę neutronów

2. Te które są izotopami

…………………………………………………………………………………………..

Zad. 37. (1 pkt.)

Określ liczbę wiązań π i δ w cząsteczce związku o wzorze półstrukturalnym:

CH₂ = CH – CH₂ – CH₃

_{……………………………………………………………………………………………………………………………………………………}

Zad. 38. (2 pkt.)

Miedź w przyrodzie występuje w postaci dwóch izotopów 63Cu i 65Cu o masach atomowych równych 62,93 u oraz 64,93 u. Określ średnią masę atomową miedzi, wiedząc, że cięższy izotop stanowi 30,9% zawartości wszystkich atomów.

Zad. 39. (1 pkt.)

Oznacz literą P zdanie prawdziwe, a literą F zdanie fałszywe:

1. Promień atomowy pierwiastków zawsze rośnie wraz ze wzrostem liczby atomowej…….

2. Promień jonowy zawsze rośnie ze wzrostem ładunku jonu……

3. Promień atomowy pierwiastków rośnie w miarę przesuwania się w górę grupy…….

4. Promień jonowy anionów rośnie w miarę przesuwania się w dół grupy…….

Za. 40. (2 pkt.)

Porównując położenie sodu, magnezu i glinu w układzie okresowym, uszereguj te pierwiastki według:

1. Rosnącej aktywności

2. Rosnącej elektroujemności