Pytania egzaminacyjne:

Część ogólna

1.Cele postepowania karnego HYPERLINK "http://www.arslege.pl/cele-postepowania-karnego-zasada-prawdy-materialnej/k13/a2088"Cele postępowania karnego, zasada prawdy materialnej

Cel ogólny – rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu

Środki i mechanizmy procesowe, zawarte w przyjęty modelu prawa karnego procesowego, służące realizacji powyższego celu ogólnego:

art. 2 § 1 pkt. 1 k.p.k. – odpowiednie ukształtowanie procesu karnego

§ 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby:
1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,
2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego,
3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.
§ 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

2.Tryby ścigania przestępstw i ich cechy charakterystyczne

Ad.11) publicznoskargowy

- więkoszść przestępstw jest ściagana z urzędu

- ściaganie ich jest obowiązkiem organów do tego powołanych – Prokuratora i Pał (zasada legalizmu)

Ad.2) publicznoskargowy na wniosek pokrzywdzonego

♥ jego ściaganie podejmuje się od momentu złożenia takiego wniosku

♥ złożenie wniosku powoduje ,że postępowanie toczy się z urzędu

♥ wniosek o ściagnie jest niepodzielny

• przestępostwa bezwzględnie wnioskowe: ściganie przestępstwa zależy od złożenia wniosku przez pokrzywdzonego ( przestępstwo zgwałcenia 197 kk)

• przestępstwa względnie wnioskowe: wniosek jest wymagany z powodu osobistego stosunku łączącego sprawcę z pokrzywdzonym. ( kradzież na szkodę osoby najbliższej)

• względny warunek ścigania przestępstwa publicznoskargowego stanowi uzyskanie zezwolenia na ściaganie np. Pociągnięcie posła do odp.karnej – należy uzyskać decyzję Sejmu o uchyleniu immunitetu.

Ad.33) prywatnoskargowy

- są to przestępstwa,których przedmiotem ochrony jest cześć oraz nietykalność cielesna pokrzywdzonego

-ściganie ich zależy od p o k r z y w d z o n e g o

*pomówienie

*znieważenie

*naruszenie nietykalności cielesnej

Tryby szczególne

Proces karny zasadniczy toczy się w trybie:

♥zwyczajnym

♥szczególnym:

*tryby szczególne w spawach publicznoskargowych to:

-uproszczony (można wydawć wyrok zaoczny)

-nakazowy ( nie prowadzi się rozprawy głownej)

-przyspieszony (nie ma stadium przygotowawczego)

*tryby szczególne w sprawach prywatnoskargowych:

-prywatnoskargowy (nie ma stadium przygotowawczego,przeprowadzenie przed rozprawą głowną mediacji lub posiedzenia pojednawczego)

Każde post.szczególne stanowi modyfikacje trybu zwyczajnego,która polega na uproszczeniu lub pominięciu określonych czynności procesowych lub właśnie przeprowadzenie czynności dodatkowych jak w post.prywatnoskargowym.

* tryby szczególne pozakodexowe:

- post.karnoskarbowe

-post.w sprawach o wykroczenia

-post.w stosunku do nieletnich

3.Wniosek o ściganie – złożenie, cofnięcie, ściganie osób wskazanych i niewskazanych we wniosku)

Art. 12. § 1. W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu. Organ ścigania poucza osobę uprawnioną do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu.

§ 2. W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku, o czym należy uprzedzić składającego wniosek. Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby składającej wniosek.

§ 3. Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, chyba że chodzi o przestępstwo określone w art. 197 Kodeksu karnego. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.

Art. 13. Uzyskanie zezwolenia władzy, od którego ustawa uzależnia ściganie, należy do oskarżyciela.

4.Instytucja umorzenia absorpcyjnego

Art. 11. § 1. Postępowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia.

§ 2. Jeżeli kara za inne przestępstwo nie została prawomocnie orzeczona, postępowanie można zawiesić. Zawieszone postępowanie należy umorzyć albo podjąć przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o inne przestępstwo, o którym mowa w § 1.

§ 3. ⁽²⁾ Postępowanie umorzone na podstawie § 1 można wznowić w wypadku uchylenia lub istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku, z powodu którego zostało ono umorzone

5..Zasada skargowości i zasada oficjalności

ZASADA SKARGOWOŚCI

Zasada ta występuje w postępowaniu jurysdykcyjnym, wiąże się z problemem stosunku sądu do kwestii inicjowania postępowania przed tym organem. Problem ten wyraża pytanie: czy sąd wszczyna proces z urzędu w celu rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej, czy też czyni to dopiero wówczas, gdy z odpowiednimi żądaniami wystąpi oznaczony uprawniony podmiot.

Koncepcja ścigania przez sąd z urzędu: sąd jedyny podmiot procesowy, łączy w swoim ręku wszystkie funkcje procesowe, oskarża, broni i sądzi. Nie ma miejsca dla oskarżyciela, oskarżony był przedmiotem a nie podmiotem procesu, tortury, nie było ścierania się interesów procesowych, nie ułatwiało to dojścia prawdy

Koncepcja skargowości: sąd karny może wszcząć i prowadzić proces dopiero, gdy uprawniony podmiot złoży i popiera odpowiednie żądanie ukarania określonej osoby za oznaczony czyn, rozdzielenie funkcji procesowych między sąd i strony.

Podział skarg wg Cieślaka:
- zasadnicze – warunkują integralne postępowanie zasadnicze - inaugurujące w gruncie rzeczy postępowanie sądowe, np. akty oskarżenia, czynności będące surogatem aktu oskarżenia, pozew cywilny, wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego
- etapowe – warunkują odpowiedni etap postępowania sądowego, np. skarga apelacyjna, kasacyjna, zażaleniowa
- incydentalne – inaugurują odpowiednie postępowanie w związku z wydaniem incydentalnej decyzji, np. zażalenie w przedmiocie tymczasowego aresztowania

Skarga zasadnicza jest aktem o wielostronnym znaczeniu, najważniejsze funkcje:
- funkcja bilansująca – jako wynik podsumowania zgromadzonego materiału dowodowego w postępowaniu przygotowawczym
- funkcja inicjująca – wniesienie aktu oskarżenia zawiązuje postępowanie śadowe przez sam fakt złożenia aktu oskarżenia
- funkcja programowa – akt oskarżenia określa zakres rozpoznania sprawy
- funkcja informacyjna – zawiera informację o tym jaki czyn zarzuca się oskarżonemu i jakimi dowodami oskarżyciel zamierza wykazać winę oskarżonego

W skargowym modelu procesu żądanie uprawnionego podmiotu, czyli skarga – najczęściej akt oskarżenia – stanowi warunek wszczęcia i prowadzenia postępowania sądowego oraz rozstrzygania sprawy przez sąd.

Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu. Art. 14 kpk – dotyczy tylko postępowania sądowego, postępowanie przygotowawcze może być wszczęte bez skargi.

Funkcja programowa aktu oskarżenia może być wyrażona w postaci nakazu albo zakazu. Nakaz oznacza, że skarga zawiera program, który jest dla sądu wiążący. Program ten dotyczy osoby oskarżonego i zarzucanego mu czynu. Zakaz wynikający z treści aktu oskarżenia wyznacza granice orzekania dla sądu tylko co do osoby i zarzucanego jej czynu, których sądowi nie wolno przekraczać. Podmiot procesu, oskarżony jest łatwy do identyfikacji, problem komplikuje się wraz z określeniem granic przedmiotowych rozpoznania sprawy, w grę wchodzi odpowiedzialność za czyn, która opiera się na dwóch podstawach:
- na podstawie faktycznej (określenie czynu)
- na podstawie prawnej (kwalifikacja prawna czynu)

Podstawa prawna może ulegać zmianie w toku całego procesu i organ procesowy jest zobowiązany dostosować kwalifikację prawną czynu do poczynionych ustaleń faktycznych. Taki obowiązek istnieje zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i jurysdykcyjnym. Kwalifikacja prawna nie jest dla sądu wiążąca, a zmiana zastosowanej kwalifikacji może być następstwem błędu (zmiana pierwotna) lub dokonanych zmian w stanie faktycznym (zmiana wtórna).

Najtrudniejsze jest określenie przedmiotowych granic rozpoznania sprawy. Opis czynu może ulec zmianie zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak i w postępowaniu sądowym, w zależności od wzbogacania przez organ prowadzący proces swej wiedzy o nim. Czyn zarzucany (opisany w akcie oskarżenia) może się różnić od czynu przypisanego (w wyroku skazującym).

Jakie zmiany są dopuszczalne w zakresie opisu czynu wskazanego w akcie oskarżenia? Są tutaj dwie następujące reguły – niezmienności i niepodzielności przedmiotu postępowania.

Czyn naturalny – rozumiany w takiej postaci, w jakiej on wystąpił w przeszłości w obiektywnej rzeczywistości, w związku z którym toczy się postępowanie. W wielu wypadkach w takim pełnym kształcie nie jest on znany organowi wszczynającemu proces.
Czyn w znaczeniu hipotetycznym – procesowe wyobrażenie o czynie, jego przebiegu, jakie uzyskuje organ procesowy w miarę wzbogacenia swej wiedzy o nim poprzez przeprowadzenie dowodów. Opis tego pojawia się w całym toku postępowania i może ulegać zmianom. Powinien doprowadzić do ustaleń pokrywających się z czynem rzeczywistym.

Przez niezmienność przedmiotu procesu rozumie się regułę, według której przedmiot procesu nie powinien podlegać zmianom w toku procesu. Nie odnosi się to do postępowania przygotowawczego. W literaturze wskazuje się, że w procesie karnym dopuszczalna jest zmiana procesowa opisu czynu, jeśli nie wykracza ona poza granice tożsamości czynu. Znaczenie tego problemu, tożsamość decyduje o:
- dopuszczalnym przedmiotowym zakresie rozpoznania sprawy przez sąd w ramach czynu zarzucanego oskarżonemu w akcie oskarżenia – porównanie czynu zarzucanego z przypisanym.
- zakresie prawomocności materialnej, powodującej zakaz ponownego toczenia procesu przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn – porównanie czynu co do którego ma się toczyć nowe postępowanie po uprawomocnieniu się wyroku, z czynem rozstrzygniętym w prawomocnym wyroku.
Porównaniu podlegają czyny hipotetyczne, w rzeczywistości jednak właściwym punktem odniesienia winien być czyn naturalny. Czyn hipotetyczny zgodnie z zasadą prawdy powinien się pokrywać z czynem rzeczywistym.
Rzecz w tym, kiedy zmiany w opisie czynu mieszczą się w ramach tego samego czynu, a kiedy wykraczają poza jego ramy?
Śliwiński: przedmiotowa tożsamość czynu zachodzi wtedy, gdy mamy do czynienia z tym samym zdarzeniem faktycznym w znaczeniu naturalnym (historycznym). – nie wyznacza to ostrych kryteriów tożsamości czynu, pojawia się pytanie czy wyznaczenie takich kryteriów jest w ogóle możliwe. Próby przedstawienia kryteriów pozytywnych nie dały rezultatów, literatura twierdzi, że ustalenie ich jest wręcz niemożliwe. Podejmowane są próby ustalenia kryteriów negatywnych, które wyłączają możliwość przyjęcia tożsamości czynu:
- różność podmiotów czynu (sprawców)
- różność dóbr prawnych (przedmiotów ochrony)
- pozostałe kryteria są zmienne i niepewne: Uznaje się, że identyczność jest wyłączona, jeżeli w porównywanych określeniach zachodzą tak istotne różnice, że według rozsądnej, życzliwej oceny nie można ich uznać za określenie tego samego zdarzenia faktycznego.
Reguła niepodzielności przedmiotu wyrażana jest przez dwie dyrektywy:
- niedopuszczalne jest orzekanie w różnych postępowaniach o fragmentach tego samego przedmiotu
- orzeczenie wydane w stosunku do fragmentu przedmiotu procesu prowadzi do stanu rzeczy osądzonej w stosunku do całego przedmiotu procesu
Pierwsza z tych dyrektyw nakazuje wyczerpanie w czasie postępowania wszystkich możliwości dowodowych, aby odtworzyć czyn naturalny. Jeśli opis czynu w akcie oskarżenia obejmuje tylko fragmenty rzeczywistego czynu, to sąd powinien ustalić pełen przebieg określonego zachowania i uwzględnić to w wyroku.
Druga dyrektywa wyraża regułę ne bis in idem (nie dwa razy za to samo), wyrażającego istotę prawomocności materialnej.
Przy niepodzielności bierze się nie tylko czyn rzeczywisty, ale także pozostałe składniki wpływające na odpowiedzialność karną za czyn, nie wolno zatem:
- rozdzielać poszczególnych znamion czynu (np. przemocy od zaboru rzeczy przy rozboju)
- oddzielać kary od winy i orzekać o nich w odrębnych procesach
- rozbijać tzw. Prawnej jedności czynu w przypadku przestępstwa ciągłego lub przestępstwa trwałego
- rozbijać naturalnej jedności czynu, jeżeli np. osobę zabito dwoma strzałami, to nie można tego zachowania dzielić na dwa odrębne czyny
- odrywać niesamodzielnych fragmentów czynu w celu ich odrębnego rozpoznania
Istnieje problem czynu ciągłego – SN wyraża pogląd iż materialna prawomocność osądu czynów przyjętych jako przestępstwo ciągłe nie obejmuje nowo ujawnionych czynów, które w razie wcześniejszego ich ujawnienia weszłyby w skład osądzonego przestępstwa ciągłego – kwestia sporna w literaturze.
Wyjątkiem od niepodzielności przedmiotu procesu może być np. apelacja od wyroku wniesiona tylko co do kary.

Na tle dyrektywy w postaci zakazu orzekania co do fragmentu czynu prawomocnie osądzonego pojawiła się koncepcja procesu dodatkowego. Dopuszczalnym ma być nowy proces o ten fragment osądzonego czynu, co do którego sąd nie mógł orzekać z powodu przyczyn prawnych. Np. pobicie ze skutkiem śmiertelnym, gdy śmierć była w związku z przyczynowym z pobiciem, ale dokonała się dopiero po prawomocnym orzeczeniu o pobicie lub w przypadku popełnienia czynu realizującego znamiona dwóch przestępstw w tym jednego bezwzględnie wnioskowego, prawomocne skazanie za przestępstwo ścigane z urzędu, a następny wniosek pokrzywdzonego miałby doprowadzać do nowego procesu.
Koncepcja nie została przyjęta w teorii i praktyce procesu karnego.

Wyjątki od zasady skargowości:
- proces wypadkowy
- postępowanie z nieletnim
- orzekanie o odpowiedzialności cywilnej z urzędu

ZASADA OFICJALNOŚCI (ŚCIGANIA Z URZĘDU)

Zasada ścigania z urzędu polega na tym, że ściganie przestępstw odbywa się przez organy państwa niezależnie od woli i zachowania pokrzywdzonego lub innego podmiotu albo od zgody lub zezwolenia określonej władzy, a zatem państwo za pomocą swoich organów ściga przestępstwa z urzędu (ex officio) – jest to więc zasada oficjalności.

Organy ścigania: prokurator lub Policja
Rozpoczęcie ścigania, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, tj. gdy fakty wzbudzają w organie ścigania podejrzenie, że popełniono przestępstwo. Organ wszczyna wówczas postępowanie z własnej inicjatywy bez konieczności jakiegokolwiek oświadczenia pokrzywdzonego lub innej osoby, np. zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Organ otrzymując informację o popełnieniu przestępstwa ze źródeł własnych lub środków masowego przekazu nie może wstrzymywać się od ścigania.
Ustawodawca uznaje prymat interesu państwowego nad interesem poszczególnych osób, wyrażającym się w nieściganiu przestępstwa i nieujawnianiu go. Taki interes może być wyraźnie przewidziany w ustawie jako wyjątek. Zasada oficjalności odnosi się do całego przebiegu postępowania.

Jeżeli ustawa karna nie przewiduje ścigania konkretnego przestępstwa na wniosek lub z oskarżenia prywatnego, to wówczas ma zastosowanie reguła ścigania z urzędu -> „Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia władzy” art. 9 kpk. Warunkowe ściganie z urzędu:
- kiedy ściganie jest uzależnione od zezwolenia odpowiedniego organu (np. sądu dyscyplinarnego)
- ściganie na wniosek (unormowane jest w art. 12 kpk – warunkuje możliwość wszczęcia postępowania z powodu popełnionego przestępstwa ściganego na wniosek, określonego w kk, złożenie wniosku jest uprawnieniem a nie obowiązkiem. Organ ścigania jednak jest zobowiązany pouczyć osobę uprawnioną o przysługującym mu uprawnieniu). Złożony wniosek o ściganie niektórych tylko sprawców przestępstwa upoważnia do ścigania także współsprawców, podżegaczy i pomocników oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy określonego we wniosku, o czym należy uprzedzić składającego wniosek. Wyjątek w tym zakresie stosuje się do osób najbliższych, warunkiem ich ścigania są wnioski imienne. W razie śmierci pokrzywdzonego wniosek o ściganie mogą złożyć osoby najbliższe, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator. Wszczęcie postępowania bez wniosku stanowi przeszkodę procesową, lecz wada ta może ulec konwalidacji przed wydaniem wyroku w I instancji na skutek złożenia wymaganego wniosku o ściganie. Złożenie wniosku powoduje ex lege, że odtąd postępowanie toczy się z urzędu. Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, w sądowym za zgodą sądu, ale tylko do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Cofnięcie nie może dotyczyć przestępstwa zgwałcenia. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.)

W ramach ścigania na wniosek można wyróżnić trzy zasadnicze grupy w zależności od podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku:
- pokrzywdzony
- organ opieki społecznej lub właściwa instytucja
- dowódca jednostki wojskowej (prokurator może ścigać, jeśli uzna że wymagają tego względy dyscypliny wojskowej)
Ściganie na wniosek pokrzywdzonego występuje w dwóch odmianach:
- ściganie bezwzględnie wnioskowe – ma miejsce, gdy przestępstwo podlega ściganiu na wniosek bez względu na osobę sprawcy przestępstwa (np. zgwałcenie)
- ściganie względnie wnioskowe - ma miejsce, gdy zasadniczym trybem ścigania danego przestępstwa jest ściganie z urzędu, natomiast niektóre kategoria sprawców tych przestępstw są ścigane na wniosek, jeżeli zachodzą pewne określone w ustawie stany, z reguły stosunek bliskości między pokrzywdzonym a sprawcą (np. kradzież)

Ściganie z oskarżenia prywatnego – ściganie następuje z inicjatywy pokrzywdzonego na skutek wniesienia skargi prywatnej, od tego czasu pokrzywdzony staje się oskarżycielem prywatnym. Prokurator może ingerować w takie postępowanie z powodu istnienia interesu społecznego, podobnie ingerować może sędzia rodzinny następuje wtedy nawrót do zasady ścigania z urzędu.

6.Zasada domniemania niewinności i zasada in dubio pro Reo

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI OSKARŻONEGO

Rys historyczny:
- rzymski republikański proces karny – praesumptio boni viri (domniemanie dobrej wiary)
- proces inkwizycyjny – domniemanie winy oskarżonego
- schyłek procesu inkwizycyjnego – przyjęcie winy oskarżonego bz wstępnych założeń
- współczesność – zasada domniemania niewinności.
Zasada ta stanowi zasadniczą dyrektywę określającą sytuację procesową oskarżonego. Skierowanie procesu karnego przeciwko określonej osobie nie stwarza domniemania winy, choć wymagają odpowiedniej podstawy dowodowej, usprawiedliwiającej przedstawienie zarzutów lub wniesienie aktu oskarżenia. Domniemanie niewinności stanowi, że oskarżony ma być uważany za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona zgodnie z przepisami kpk (tj. udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem)
Do 1969 r. domniemanie nie było wprost wypowiedziane w ustawie, zasada domniemania niewinności jest zasadą konstytucyjną, skodyfikowaną także w kpk i KE. Jak sprecyzować nakaz traktowania oskarżonego jako niewinnego?
- obiektywne rozumienie domniemania niewinności – powinność traktowania jako niewinnego bez względu na wewnętrzne przekonanie organów procesowych
- subiektywne rozumienie domniemania niewinności – żądanie by do prawomocnego wyroku organy procesowe zakładały niewinność oskarżonego i odpowiednio go traktowały w procesie, koncepcja krytykowana: 1) nie można nakazać nikomu subiektywnego stanowiska, 2) relatywizm domniemania
art. 5 kpk – oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.
Zasada domniemania niewinności więc zakłada istnienie stanu prawnego, według którego oskarżony musi być traktowany jako niewinny, niezależnie od przekonania organu procesowego. Domniemanie jest wyłączone stwierdzeniem winy oskarżonego w prawomocnym wyroku skazującym.
Warunkowe umorzenie postępowania stwierdza winę i tym samym wyłącza działanie w danej sprawie domniemania niewinności.
Domniemanie niewinności działa zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz procesu karnego. Aspekt wewnętrzny polega na tym, że oskarżony ma być traktowany jako osoba niewinna w każdym etapie procesowym, aż do uprawomocnienia się wyroku skazującego. Aspekt zewnętrzny polega na oddziaływaniu zasady domniemania niewinności wobec każdej osoby, instytucji, organizacji, mediów które nie mogą traktować oskarżonego jako winnego, jeżeli taki fakt nie zostanie stwierdzony prawomocnym wyrokiem – oskarżony pozostaje pod ochroną prawa cywilnego (art. 24 KC) a także prawa karnego (art. 212 KK).
Domniemanie niewinności oskarżonego wywołuje szereg konsekwencji procesowych:
- obiektywizacja badania winy oskarżonego – orzeczenie musi być zasadne, a ustalenie winy przekonujące, zbadane muszą być wszystkie dowody przeprowadzone
- in dubio pro reo – nie dające się rozstrzygnąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego (dwa poglądy na tą zasadę 1) konsekwencja zasady domniemania niewinności 2) obie instytucje to równorzędne zasady – Marszał opowiada się za 1) twierdząc, że in dubio pro reo pełni funkcję uzupełniającą oraz wskazuje na uregulowanie tego w jednym przepisie z zasadą domniemania niewinności.)
- obowiązek dowodzenia (onus probandi) przerzucony na organy procesowe (wątpliwości czy nie jest to osobna zasada, Marszał twierdzi że jest to tylko konsekwencja zasady domniemania niewinności zauważając, że skoro domniemywa się czyjąś niewinność to należy mu ją udowodnić, organy procesowe ponadto mają uwzględniać okoliczności zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego.)
- wobec oskarżonego stosuje się tylko takie ograniczenia swobody, które są konieczne do prowadzenia procesu – czy wobec osoby chronionej domniemaniem można stosować środki przymusu procesowego polegające na faktycznym pozbawieniu wolności – Cieślak mówi, że tak:
1) traktując oskarżonego jako niewinnego widzi się procesową konieczność takiego „zabezpieczenia postępowania”, gdy istnieją dostateczne dowody wskazujące na jego winę, choć nie jest ona jeszcze udowodniona
2) można upatrywać w tym ustawowego ograniczenia zasady domniemania niewinności do tego przychyla się Marszał

7.Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego i wyjątki od niej

*Mówi o tym art. 8 § 1 kpk

*Sąd NIE jest związany rozstrzygnięciami innego sądu.

*Ograniczenia (art. 8 § 2 kpk) sąd karny związany jest prawomocnymi rozstrzygnięciami sądu kształtującymi Rawo lub stosunek prawny – orzeczeniami o charakterze konstytutywnym np. orzeczenie rozwodu przez sąd cywily + orzeczenia TK – moc powszechnie obowiązująca

*Prawomocne orzeczenia innych sądów karnych

• kwestia powrotu do przestępstwa

• wydanie wyroku łącznego

• przyznanie odszkodowania za niesłuszne skazanie

*art. 8 § 2 - Sąd NIE jest związany decyzją administracyjną, NIE ma obowiązku badania jej zasadności – jedynie bada czy została wydana (np. pozwolenie na broń)

8.Prawo do rzetelnego procesu karnego

ZASADA RZETELNEGO PROCESU

Różne określenia tej zasady: uczciwego procesu, sprawiedliwego procesu, prowadzenia fair procesu. Zasada przewidziana w MPPOiP oraz w Konwencji Europejskiej. W tekście angielskim KE użyto wyrazów „fair hering”, brak polskich odpowiedników, najcelniej oddaje to pojęcie rzetelnego procesu. Zasada ta mówi, iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły, bezstronny sąd ustanowiony ustawą, przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie.
Zasada ta dotyczy zarówno spraw cywilnych jak i karnych. Zasada rzetelności procesu w przebiegu procesu karnego oznacza:
- zachowanie zasady równości broni (kontradyktoryjności)
- zapewnienia oskarżonemu prawa do obrony, posiadania tłumacza
- zachowania lojalności organów procesowych wobec uczestnika postępowania karnego, w tym także oskarżonego (zakaz wprowadzania w błąd w jakikolwiek sposób uczestnika procesu, nakaz udzielania mu informacji w sytuacjach gdy sąd jest do tego zobowiązany przepisami (np. 100 kpk, 300 kpk) ale także gdy ma to dla uczestnika procesu znaczenie procesowe dyrektywa udzielania informacji uczestnikom postępowania art. 300 kpk przed pierwszym przesłuchaniem podejrzany powinien być pouczony o przysługujących mu uprawnieniach oraz o obowiązkach i konsekwencjach określonych wymienionymi przepisami, reguła ta nie tylko oznacza obowiązek informowania ale także skutki nie wypełnienia takiego obowiązku, nieudzielenie lub mylne udzielenie informacji przez organ kierujący postępowaniem nie wywołuje ujemnych następstw w stosunku do osoby, której dotyczy )
- rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie

9.Zasada legalizmu i oportunizmu. Wyjątki od zasady kegalizmu*Zasada legalizmu – organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wszczęcia i POPIERANIA oskarżenia o czyn ścigany z urzędu, niezależnie od woli pokrzywdzonego

Nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo (z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie lub prawie międzynarodowym)

*Organy realizujące zasadę legalizmu:

• prokurator

• Policja obowiązek wniesienia i popierania oskarżenia przed sądem

• ABW

• CBA

*Organy uprawnione obok Policji do prowadzenia dochodzeń oraz wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem 1st instancji w sprawach polegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym:

• Organy Inspekcji Handlowej

• Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej

• Urzędy skarbowe

• Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej

• Organy Starży Granicznej

Art. 306 i 330 możliwość wniesienie skargi przez pokrzywdzonego w razie odmowy ścigania w sprawach z oskarżenia publicznego.

• Przeciwieństwem od zasady legalizmu jest zasada oportunizmu uzależniająca ściganie od celowości tego ścigania

*Wyjątek na rzecz zasady oportunizmu umorzenie absorpcyjne w przypadku występku zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 5, można umorzyć postępowanie jeśli orzeczenie kary wobec oskarżonego byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego się temu nie sprzeciwia.

10.Zasada prawa do obrony.zrodla normatywne zakres i elementy skladowe

ZASADA PRAWA DO OBRONY OSKARŻONEGO

Zasada konstytucyjna, dyrektywa, według której w procesie karnym oskarżonemu należy zapewnić prawo do obrony. Oskarżony jest podmiotem a nie przedmiotem procesu karnego.
Zasada wyrażona w Konstytucji RP wskazuje, że każdy przeciw komu toczy się postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania, w szczególności może wybrać obrońcę lub korzystać z obrońcy z urzędu.
Według KE:
- oskarżony ma prawo do otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie wniesionego przeciwko niemu oskarżenia;
- posiadania odpowiedniego czasu i możliwości przygotowania obrony
- bronienia się osobiście lub przez ustanowionego obrońcę, jeśli nie ma środków na pokrycie kosztów obrony, do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości
- przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia
- korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie
Jest to lista warunków minimalnych.
Do zakresu prawa do obrony od strony podmiotowej należą:
1) możliwość podejmowania całego szeregu czynności osobiście przez oskarżonego
2) prawo do korzystania z pomocy obrońcy (prawo do obrony formalnej)
3) przepisy nakazujące organom procesowym dokonywanie czynności także na korzyść oskarżonego
ad 1) służą mu uprawnienia stron (prawo udziału w czynnościach procesowych, przesłuchiwania i powoływania świadków, składania wniosków )oraz uprawnienia służące wyłącznie oskarżonemu: prawo do składania wyjaśnień, prawo do milczenia, prawo do przesłuchania w obecności obrońcy
ad 2) oskarżony może korzystać z pomocy adwokata występującego w charakterze obrońcy. Obrona może być obowiązkowa lub nieobowiązkowa. Obowiązkowa wtedy gdy przepisy prawa wymagają posiadania przez oskarżonego w toku procesu obrońcę i odbywania czynności z jego udziałem, w szczególności gdy:
- jest nieletni
- jest głuchy, niemy lub niewidomy
- zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności
- gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę
Oskarżony musi posiadać obrońcę także w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, gdy:
- zarzucono mu zbrodnię
- jest pozbawiony wolności
Obrona obowiązkowa może być wypełniona obroną z wyboru lub obroną z urzędu, obrona z wyboru jest wtedy gdy oskarżony zawsze umowę o obronę ze strony określonego adwokata.
Obrona z urzędu ma miejsce:
- gdy obrona jest obowiązkowa, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru
- gdy oskarżony nie jest w stanie bez uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i swojej rodziny ponieść kosztów obrony