Ćwiczenia prosektoryjne cz. II

Część I

Mięśnie zewnętrzne miednicy

Mięśnie zewnętrzne miednicy – mm. pelvis externi

• Warstwa powierzchowna:

  • M. pośladkowy wielki – m. gluteus maximus

    • najlepiej rozwinięty u człowieka = wyprostowana postawa ciała

    • na zewnętrznej pow. talerza k. biodrowej

    • w okolicy pośladkowej – regio glutea

P. końcowy	- kolec biodrowy tylny górny - część grzebienia biodrowego - część talerza k. biodrowej za kresą pośladkową tylną - powięź piersiowo-lędźwiowa - boczna krawędź k. krzyżowej i guzicznej - więzadło krzyżowo-guzowe
P. końcowy	- większość wiązek: - w obrębie pasma biodrowo-piszczelowego - pozostałe wiązki: - ścięgno na guzowatości pośladkowej k. udowej - liczne kaletki maziowe w okolicy przyczepu końcowego
Czynność	- prostowanie stawu biodrowego - obracanie uda na zewnątrz - przywodzenie/odwodzenie kończyny dolnej - skurcz obustronny: - przesuwanie miednicy ku przodowi - przy ustalonej miednicy i kończynach dolnych: wspomaganie działania m. zwieracza zewnętrznego odbytu w zaciskaniu odbytu - ustalanie stawu kolanowego
Unerwienie	- n. pośladkowy dolny
Unaczynienie	- t. pośladkowa dolna

• M. napinacz powięzi szerokiej – m. tensor fasciae latae

P. końcowy	- kolec biodrowy przedni górny - powięź m. pośladkowego średniego
P. końcowy	- ścięgno w powięzi szerokiej uda - tworzenie pasma biodrowo-piszczelowego (do kłykcia bocznego piszczeli)
Czynność	- napinanie powięzi szerokiej - ustalanie stawu kolanowego przy wyprostowanym kolanie -> prostowanie goleni - odwodzenie i zginanie uda - obracanie kończyny do wewnątrz przy jej zginaniu = nawracanie uda
Unerwienie	- n. pośladkowy górny
Unaczynienie	- t. pośladkowa górna

• Warstwa środkowa:

  • M. pośladkowy średni – m. gluteus medius

    • na bocznej pow. miednicy

    • jego położenie ważne przy iniekcjach domięśniowych

P. końcowy	- pośladkowa pow. talerza biodrowego - pomiędzy kresami pośladkowymi przednią i tylną - część boczna: powięź pośladkowa
P. końcowy	- część boczna: wchodzi w skład pasma biodrowo-piszczelowego - pozostałe wiązki: wachlarzowato ku krętarzowi większemu k. udowej
Czynność	- przy ustalonej miednicy: odwodzenie uda - przy ustalonym udzie: boczne zginanie miednicy - podnoszenie uda ku przodowi/tyłowi -> zginanie/prostowanie stawu biodrowego - obracanie uda do wewnątrz i na zewnątrz - przy porażeniu: opadanie w stronę zdrową -> kaczkowaty chód
Unerwienie	- n. pośladkowy górny
Unaczynienie	- t. pośladkowa górna

• Warstwa głęboka:

  • M. pośladkowy mały – m. gluteus minimus

    • kształt wachlarzowaty

P. końcowy	- pow. pośladkowa talerza biodrowego - pomiędzy kresami pośladkowymi przednią i dolną
P. końcowy	- krętarz większy k. udowej
Czynność	- jak u m. pośladkowego średniego
Unerwienie	- n. pośladkowy górny
Unaczynienie	- t. pośladkowa górna

• M. gruszkowaty – m. piriformis

P. końcowy	- pow. miednicza k. krzyżowej - bocznie od otworów krzyżowych-miedniczych II – IV - mniejsza część również: - torebka stawu krzyżowo-biodrowego - brzeg k. biodrowej
P. końcowy	- krętarz większy k. udowej
Czynność	- odwodzenie uda - odwracanie uda - podnoszenie uda ku tyłowi - zginanie w bok miednicy przy ustalonej kończynie dolnej
Unerwienie	- gałęzie krótkie splotu krzyżowego
Unaczynienie	- t. pośladkowa góra

• wychodzi z miednicy mniejszej przez otwór kulszowy większy, dzieląc jego światło na:

otwór nadgruszkowy – foramen suprapiriforme = część górna zawierająca: - nerwy i naczynia pośladkowe górne	otwór podgruszkowy – foramen infrapiriforme = część dolna zawierająca: - nerwy i naczynia pośladkowe dolne - n. kulszowy - n. skórny tylny uda - n. sromowy - naczynia sromowe wewnętrzne

• M. zasłaniacz wewnętrzny – m. obturatorius internus

Cz. śródmiednicza	P. początkowy	- błona zasłonowa - ograniczenie kostne otworu zasłonowego - wewnętrzna pow. k. biodrowej poniżej kresy łukowatej - powięź zasłonowa
	Czynność	- uzupełnienie kostnej bruzdy zasłonowej w kanał zasłonowy
Cz. zewnątrzmiednicza	Początek	- otwór kulszowy mniejszy
	Przebieg	- ostre zagięcie na brzegu tylnym k. kulszowej - w kierunku krętarza większego k. udowej
	P. końcowy	- dół krętarzowy
Wspólne	Czynność	- jak w m. gruszkowatym
	Unerwienie	- gałązki splotu krzyżowego
	Unaczynienie	- t. zasłonowa - t. pośladkowa dolna

• M. bliźniaczy górny – m. gemellus superior

P. końcowy	- kolec kulszowy
P. końcowy	- ścięgno końcowe m. zasłaniacza wewnętrznego
Czynność, unerwienie, unaczynienie	- jak w m. zasłaniaczu wewnętrznym

• M. bliźniaczy dolny – m. gemellus inferior

P. końcowy	- guz kulszowy
P. końcowy	- m. zasłaniacz wewnętrzny
Czynność, unerwienie, unaczynienie	- jak w m. zasłaniaczu wewnętrznym

• M. czworoboczny uda – m. quadratus femoris

P. końcowy	- guz kulszowy
P. końcowy	- grzebień międzykrętarzowy k. udowej
Czynność	- odwracanie uda - przywodzenie uda - prostowanie uda
Unerwienie	- n. kulszowy
Unaczynienie	- t. okalająca udo przyśrodkowa - t. zasłonowa

Przepona

Przepona – diaphragma

• mięsień położony poprzecznie

• oddziela całkowicie jamę klatki piersiowej od brzusznej

• składa się z:

  • środka ścięgnistego – centrum tendineum

  • części, zależnie od miejsca przyczepu:

Cz. lędźwiowa	P. początkowy	- pow. przednia kręgosłupa lędźwiowego
	Odnoga prawa – crus dextrum	- I – III kr. lędźwiowy
	Odnoga lewa – crus sinistrum	- 2 górne kr. lędźwiowe
Rozwór aortowy – hiatus aorticus odnogi + więzadło miejsce przejścia: aorty i przewodu piersiowego na wys. XII kr. piersiowego otoczony przez włókna ścięgniste – brak zamknięcia podczas skurczu przepony -> krew w aorcie płynie bez przeszkód	Rozwór przełykowy – hiatus esophageus skrzyżowane włókna mięśniowe odnóg miejsce przejścia: przełyku przedni i tylny pień n. błędnego gałęzie lewego n. przeponowego zamykany w czasie skurczu przepony otwierany w czasie rozkurczu i przełykaniu
Szczeliny:
po str. lewej dla żyły nieparzystej krótkiej po str. prawej dla żyły nieparzystej	Między odnogami a kręgosłupem: dla pni współczulnych, nn. trzewnych większych i mniejszych
- oddzielona od cz. żebrowej szczeliną – trigonum lumbostostale, wypełnioną tkanką łączną - boczne części odnóg przechodzą w więzadła łukowate pośrodkowe i boczne = łuki lędźwiowo-żebrowe - przyczepione do wyrostka żebrowego I kr. lędźwiowego i końca XII żebra - ponad przyczepami początkowymi m. lędźwiowego większego i czworobocznego lędźwi - najgrubsza – 1cm
Cz. żebrowa	P. początkowy	- wewnętrzna pow. 6 dolnych żeber
	Przebieg	- brzuśce zazębiają się z przyczepami m. poprzecznego brzucha - brzuśce przebite przez nerwy i naczynia międzyżebrowe - największa, o grubości 3mm
Cz. mostkowa	P. początkowy	- wewnętrzna pow. wyrostka mieczykowatego mostka
	Przebieg	- od cz. żebrowej oddzielona szczeliną – trigonum sternocostale - brak włókien mięśniowych - przechodzą tędy naczynia nadbrzuszne górne
Wspólne	P. początkowy	- środek ścięgnisty – centrum tendineum o kształcie liścia koniczyny: - na płatku przednim: worek osierdziowy z sercem - na pł. przyśrodkowych: fragmenty podstaw płuc - między przednim a prawym: otwór żyły głównej dolnej – foramen venae cavae inferioris dla odpowiedniej żyły i gałęzi nerwu przeponowego prawego
		Położenie
	Czynność	- najważniejszy mięsień oddechowy – oddychanie brzuszne – wzrost objętości kl. piersiowej z przyrostu wymiary pionowego - podczas skurczu obniża się – m. wdechowy - rozluźniona przepona unosi się biernie w wyniku przewagi napięcia mm. powłok brzucha - wspomaganie i regulowanie siły wydychanego powietrza - znaczenie przy wydawaniu głosu - skurcz razem z mm. brzucha – tłocznia brzuszna – prelum abdominalne – w czasie porodu, oddawaniu stolca/moczu, kaszlu wymiotach - skurcze krótkie i gwałtowne - czkawka
	Unerwienie	- nn. przeponowe
	Unaczynienie	- tt. osierdziowo-przeponowe - tt. mięśniowo-przeponowe (t. piersiowa wewnętrzna) - tt. przeponowe górne (aorta piersiowa) - tt. przeponowe dolne (aorta brzuszna)

Mięśnie powierzchowne grzbietu

Mm. kolcowo-ramienne:

• Warstwa powierzchowna:

  • M. czworoboczny – m. trapezius

Cz. zstępująca	P. końcowy	- koniec barkowy obojczyka
	Czynność	- unoszenie obręczy barkowej
Cz. poprzeczna	P. końcowy	- wyrostek barkowy łopatki - cz. boczna grzebienia łopatki - przyległe części obojczyka
	Czynność	- zbliżanie łopatek do kręgosłupa
Cz. wstępująca	P. końcowy	- przyśrodkowy odc. grzebienia łopatki
	Czynność	- obniżanie obręczy barkowej
Wspólne	P. początkowy	- kresa karkowa górna - guzowatość potyliczna zewnętrzna - wyrostek kolczysty XII kr. piersiowego - zwierciadło romboidalne – speculum rhomboides: C7-Th2
	Czynność	- skurcz obustronny: pociąganie obręczy kończyn górnych ku tyłowi
	Unerwienie	n. dodatkowy
	Unaczynienie	t. poprzeczna szyi t. nadłopatkowa

• Warstwa pośrednia:

  • M. najszerszy grzbietu – m. latissimus dorsi

P. początkowy	- za pośrednictwem powięzi piersiowo-lędźwiowej – fascia thoracolumbalis: - wyrostki kolczyste kr. lędźwiowych - wyrostki kolczyste Th7-Th12 - 3 najniższe żebra - zewnętrzna warga grzebienia biodrowego - niestale: dolny kąt łopatki
P. końcowy	- grzebień guzka mniejszego k. ramiennej
Czynność	- w stawach obojczyka: obniża obręcz barkową - w stawach żebrowo-kręgowych: unoszenie najniższych żeber – m. wdechowy
	- zginanie boczne kręgosłupa - zginanie ramienia ku tyłowi
Unerwienie	- n. piersiowo-grzbietowy
Unaczynienie	t. piersiowo-grzbietowa t. okalająca ramię przednia

• Warstwa głęboka:

  • M. równoległoboczny mniejszy – m. rhomboideus minor

P. początkowy	- wyrostki kolczyste C6-C7
P. końcowy	- przyśrodkowy brzeg łopatki w okolicy grzebienia
Czynność	- podnoszenie łopatki
Unerwienie	n. grzbietowy łopatki
Unaczynienie	t. poprzeczna szyi

• M. równoległoboczny większy – m. rhomboideus major

P. początkowy	- wyrostki kolczyste Th1-Th4
P. końcowy	- przyśrodkowy brzeg łopatki
Czynność	- jak w m. równoległobocznym mniejszym - przeciwdziałanie rozbieżnemu i odstającemu od ściany klatki piersiowej ustawieniu łopatek = łopatki skrzydłowate – scapulae alatae
Unerwienie	n. grzbietowy łopatki
Unaczynienie	t. poprzeczna szyi

• M. dźwigacz łopatki – m. levator scapulae

P. początkowy	- wyrostki poprzeczne C1-C4
P. końcowy	- górny kąt łopatki
Czynność	- podnoszenie łopatki
Unerwienie	n. grzbietowy łopatki
Unaczynienie	t. poprzeczna szyi

Mm. kolcowo-żebrowe:

• M. zębaty tylny górny – m. serratus posterior superior

P. początkowy	- wyrostki poprzeczne C6-Th2
P. końcowy	- zewnętrzne pow. żeber II-V w okolicach ich kątów
Czynność	- wspomaganie wdechu
Unerwienie	- nn. międzyżebrowe I-IV
Unaczynienie	- tt. międzyżebrowe tylne

• M. zębaty tylny dolny – m. serratus posterior inferior

P. początkowy	- rozcięgno: wyrostki kolczyste Th11-L2
P. końcowy	- dolne brzegi 4 ostatnich żeber – przyśrodkowo od przyczepów żebrowej cz. m. najszerszego grzbietu
Czynność	- obniżanie żeber – wspomaga wydech
Unerwienie	- odpowiednie nn. międzyżebrowe
Unaczynienie	- odpowiednie tt. międzyżebrowe

Pochewka mięśnia prostego brzucha

Pochewka m. prostego brzucha – vagina musculi recti abdominis

• powstaje z rozcięgien m. bocznych brzucha

• 2 blaszki

  • przednia – lamina anterior

    • pokrywa całą przednią powierzchnię m. prostego brzucha

    • zrasta się ze smugami ścięgnistymi

    • w części górnej:

      • cienka

      • miejsce przyczepu części brzusznej mięśnia piersiowego większego

      • utworzona przez rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha zrośnięte z blaszką zewnętrzną rozcięgna m. skośnego wewnętrzn.

    • w części dolnej:

      • Połączone rozcięgna obu mm. skośnych i m. poprzecznego brzucha

  • tylna – lamina posterior

    • znacznie krótsza

    • kończy się poniżej pępka kresą łukowatą – linea arcuata

    • składa się z:

      • cz. wewnętrznej rozcięgna m. skośnego wewnętrznego

      • górnej cz. rozcięgna m. poprzecznego brzucha

• poniżej kresy łukowatej brak blaszki tylnej, więc m. prosty brzuch przylega do:

  • powięzi poprzecznej – fascia transversalis

  • otrzewnej ściennej – peritoneum parietale

Mięśnie tylne podudzia – warstwa głęboka

Mięśnie tylne goleni – warstwa głęboka:

wszystkie unerwione przez n. piszczelowy – n. tibialis

• M. podkolanowy – m. popliteus

P. początkowy	- kłykieć boczny k. udowej - torebka stawu kolanowego
P. końcowy	- pow. tylna k. piszczelowej powyżej przyczepu m. płaszczkowatego
Czynność	- zginanie goleni - napinanie torebki stawu kolanowego - nawracanie goleni przy zgiętym kolanie
Unaczynienie	- t. podkolanowa

• M. zginacz długi palców – m. flexor digitorum longus

P. początkowy	- tylna pow. k. piszczelowej
P. końcowy	- paliczki dalsze palców trójczłonowych (II – IV)
Przebieg	- ścięgno otacza od tyłu kostkę przyśrodkową: - za ścięgnem m. piszczelowego tylnego - przed ścięgnem m. zginacza długiego palucha - pod troczkiem zginaczy przechodzi na stronę podeszwową stopy - krzyżuje się ze ścięgnem m. zginacza długiego palucha - dzieli się na 4 ścięgna dla palców trójczłonowych (II – IV) - przechodzą przez rozdwojenie ścięgien m. zginacza krótkiego palców - do brzegu bocznego ścięgna na stopie przyczepia się m. czworoboczny podeszwy, dalej m. glistowate
Czynność	- zginanie podeszwowe stopy - zginanie palców
Unaczynienie	- t. piszczelowa tylna

• M. piszczelowy tylny – m. tibialis posterior

P. początkowy	- błona międzykostna goleni i przyległe części strzałki i k. piszczelowej
P. końcowy	- guzowatość k. łódkowatej - kk. klinowate - podstawy odpowiednich kk. śródstopia
Przebieg	- ścięgno końcowe krzyżuje się ze ścięgnem m. zginacza długiego palców - otacza od tyłu kostkę przyśrodkową - poniżej troczka zginaczy kieruje się przyśrodkowo na podeszwę stopy
Czynność	- zginanie podeszwowe - pochylanie goleni ku tyłowi
Unaczynienie	- t. piszczelowa tylna

• M. zginacz długi palucha – m. flexor hallucis longus

P. początkowy	- błona międzykostna goleni - tylna pow. trzonu strzałki - przegroda międzymięśniowa tylna
P. końcowy	- podstawa paliczka dalszego palucha
Przebieg	- na wysokości kostki przyśrodkowej ścięgno umocowane do pow. tylnej k. piszczelowej przez troczek zginaczy - w bruździe m. zginacza długiego palucha k. skokowej i piętowej - biegnie na stronę podeszwową stopy - krzyżuje się ze ścięgnem m. zginacza długiego palców
Czynność	- zginanie podeszwowe - zginanie palucha
Unaczynienie	- t. strzałkowa

Dół podkolanowy – fossa poplitea

• położony jest z tyłu stawu kolanowego

• jest to przestrzeń o kształcie rombu ograniczona przez:

• m. półbłoniasty-m. semimembranosus i m. półścięgnisty-m. semitendinosus – ograniczenie górno-przyśrodkowe

• m. dwugłowy uda-m. biceps femoris – ograniczenie górno-boczne

• głowa przyśrodkowa m. brzuchatego łydki-caput mediale m. gastrocnemii – ograniczenie dolno-przyśrodkowe

• m. podeszwowy-m. plantaris i głowa boczna m. brzuchatego łydki-caput laterale m. gastrcnemii – ograniczenie dolno-boczne

• w dole tym leżą:

• n. kulszowy-n. ischiadicus który dzieli się tu na n. piszczelowy-n. tibialis i n. strzałkowy wspólny-n. fibularis communis

• ż. podkolanowa-v. poplitea

• t. podkolanowa-a. poplitea

• węzły chłonne podkolanowe-nodi lymphatici popliteales

Kanał pachwinowy – canalis inguinalis

• przechodzi skośnie przez powłoki brzucha

• posiada dwa otwory:

• pierścień pachwinowy głęboki-annulus inguinalis profundus

• stanowi wejście do kanału pachwinowego

• znajduje się w powięzi poprzecznej brzucha

• leży bocznie od więzadła międzydołkowego i naczyń nadbrzusznych dolnych

• jest to miejsce w którym wyrostek pochwowy powięzi poprzecznej wchodzi do kanału pachwinowego głębokiego

• pierścień pachwinowy powierzchowny-annulus inguinalis superficialis

• jest to szczelina w rozcięgnie m. skośnego zewnętrznego brzucha

• otwór ten ogranicza odnoga przyśrodkowa i boczna-crus mediale et laterale które są utworzone przez włókna rozcięgna m. skośnego zewnętrznego brzucha

• pierścień ten jest podskórnym ujściem kanału pachwinowego

• posiada cztery ściany:

• przednia – utworzona przez powłoki skórne i rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha i włókna międzyodnogowe

• tylna – składa się z dolnej części powięzi poprzecznej wzmocnionej przez więzadło międzydołkowe

• górna – ograniczona przez dolne brzegi m. skośnego wewnętrznego i m. poprzecznego brzucha

• dolna – to więzadło pachwinowe i więzadło zagięte

• kanał pachwinowy jest drogą zstępowania jądra z jamy brzusznej do moszny

• jądro przesuwa się z tyłu za wyrostkiem pochwowym otrzewnej

• po zstąpieniu jąder górna część wyrostka zasklepia się i pozostaje jako szczątek wyrostka pochwowego-vestigium processus vaginalis a z dolnej powstaje osłonka pochwowa jądra-tunica vaginalis testis

• odszczepione włókna z m. skośnego wewnętrznego i m. poprzecznego brzucha tworzą m. dźwigacz jąder

• przez kanał pachwinowy przechodzi u mężczyzn powrózek nasienny a u kobiet więzadło obłe macicy

Mięśnie podudzia – m. cruris

• mięśnie przednie:

• unerwienie: n. strzałkowy głęboki-n. fibularis profundus

• unaczynienie: t. piszczelowa przednia-a. tibialis anterior

• m. piszczelowy przedni-m. tibialis anterior

• p. początkowy: powierzchnia boczna kości piszczelowej, błona międzykostna oraz powięź goleni

• p. końcowy: guzowatość I kości śródstopia

• czynność: -zginanie grzbietowe stopy

-odwracanie stopy

-przywodzenie stopy

• m. prostownik długi palucha-m. extensor hallucis longus

• p. początkowy: błona międzykostna goleni i trzon strzałki

• p. końcowy: podstawa paliczka dalszego palucha

• czynność: -prostowanie i zginanie grzbietowe palucha

-zginanie grzbietowe stopy

-nawracanie i odwodzenie stopy

• m. prostownik długi palców-m. extensor digitorum longus

• p. początkowy: kłykieć boczny kości piszczelowej, głowa i trzon strzałki, błona międzykostna i powięź goleni

• w połowie goleni dzieli się na 4 ścięgna które kończą się w rozcięgnach grzbietowych czterech palców(II-V)stopy

• czynność: -zginanie grzbietowe stopy

-nawracanie i odwodzenie stopy

-prostowanie i zginanie grzbietowe palców

• m. strzałkowy trzeci-m. peroneus tertius

• jest odszczepioną częścią m. prostownika długiego palców

• przyczepia się do strzałki i błony międzykostnej

• p. końcowy: grzbietowa powierzchnia podstawy V kości śródstopia

• czynność: -zginanie grzbietowe stopy

-nawracanie i odwodzenie stopy

• mięśnie boczne:

• unerwienie: n. strzałkowy powierzchowny-n. peroneus superficialis

• unaczynienie: -t. strzałkowa-a. peronem

-t. piszczelowa przednia-a. tibialis anterior

• m. strzałkowy długi-m. peroneus longus

• p. początkowy: kłykieć boczny kości piszczelowej, głowa i trzon strzałki, przegrody międzymięśniowe i powięź goleni

• ścięgno tego mięśnia biegnie za kostką boczną i przytwierdzone jest do niej przez troczek górny mm. strzałkowych

• ścięgno przechodzi na stronę podeszwową, przebiega w bruździe kości sześciennej

• p. końcowy: kość klinowata przyśrodkowa i podstawa I kości śródstopia

• czynność: -zginanie podeszwowe stopy

-nawracanie i odwodzenie stopy

• m. strzałkowy krótki-m. peroneus brevis

• p. początkowy: trzon strzałki, przegrody międzymięśniowe

• ścięgno tego mięśnia otacza od tyłu kostkę boczną, przebiega nad bloczkiem strzałkowym kości piętowej

• p. końcowy: guzowatość V kości śródstopia

• czynność: -zginanie podeszwowe stopy

-nawracanie i odwodzenie stopy

• mięśnie tylne:

• unerwienie: n. piszczelowy-n. tibialis

• warstwa powierzchowna:

• m. trójgłowy łydki-m. triceps surae – składa się z dwóch głów:

• m. brzuchaty łydki-m gastrocnemius

• posiada dwie głowy odchodzące od kości udowej: głowa przyśrodkowa leży powyżej kłykcia przyśrodkowego, głowa boczna-powyżej kłykcia bocznego

• obie głowy łączą się we wspólny brzusiec

• przechodzi w ścięgno piętowe(Achillesa)-tendo calcaneus

• czynność: -zginanie podeszwowe

-odwracanie i przywodzenie stopy

-w stawie kolanowym zginanie goleni

• unaczynienie: odgałęzienia t. podkolanowej(tt. łydkowe)

• m. płaszczkowaty-m. soleus

• p. początkowy: końce bliższe kości goleni

• przyczep początkowy wytwarza łuk ścięgnisty mięśnia płaszczkowatego-arcus tendineus musculi solei

• w dalszej części goleni zrasta się z m. brzuchatym łydki i przechodzi w ścięgno piętowe

• czynność: -zginanie podeszwowe

-odwracanie i przywodzenie stopy

-przeciwdziała pochylaniu goleni ku przodowi

• unaczynienie: -t. piszczelowa tylna

-t. strzałkowa

• m. podeszwowy-m. plantaris

• p. początkowy: powyżej kłykcia bocznego kości udowej i torebka stawu kolanowego

• p. końcowy: długo ścięgno które łączy się ze ścięgnem piętowym m trójgłowego łydki

• czynność: -napinanie torebki stawu kolanowego

• unaczynienie: t. podkolanowa

• warstwa głęboka:

• m. podkolanowy-m. popliteus

• p. początkowy: kłykieć boczny kości udowej i torebka stawu kolanowego

• p. końcowy: tylna powierzchnia kości piszczelowej

• czynność: -zginanie goleni

-napinanie torebki stawu kolanowego

-przy zgiętym kolanie nawraca goleń

• unaczynienie: t. podkolanowa

• m. zginacz długi palców-m. flexor digitorum longus

• p. początkowy: tylna powierzchnia kości piszczelowej

• przechodzi w ścięgno które od tyłu otacza kostkę przyśrodkową i pod troczkiem mm. zginaczy przechodzi na podeszwową stronę stopy

• dzieli się na 4 ścięgna które dochodzą do paliczków dalszych paców od II-V

• czynność: -zginanie podeszwowe

-odwracanie i przywodzenie stopy

-zginanie palców

• unaczynienie: t. piszczelowa tylna

• m. piszczelowy tylny-m. tibialis posterior

• p. początkowy: błona międzykostna i przyległe części kości piszczelowej i strzałki

• ścięgno końcowe otacza od tyłu kostkę przyśrodkową i kieruje się na podeszwę stopy

• p. końcowy: guzowatość kości łódkowatej i kości klinowe

• czynność: -odwracanie i przywodzenie podeszwowe stopy

-zginanie podeszwowe stopy

-przy ustalonej stopie pochyla goleń ku tyłowi

• unaczynienie: -t. piszczelowa tylna

-t. strzałkowa

• m. zginacz długi palucha-m. flexor hallucis longus

• p. początkowy: tylna powierzchnia trzonu strzałki, błona międzykostna goleni i przegroda międzymięśniowa tylna

• na wysokości kostki przyśrodkowej przechodzi w ścięgno przymocowane do tylnej powierzchni kości piszczelowej

• leży w bruździe m. zginacza długiego palucha kości skokowej i piętowej i biegnie na stronę podeszwową stopy

• p. końcowy: podstawa paliczka dalszego palucha

• czynność: -zginanie podeszwowe stopy

-odwracanie i przywodzenie podeszwowe stopy

-zginanie palucha

• unaczynienie: t. strzałkowa

Mięśnie tylne podudzia – warstwa powierzchowna

• unerwienie: n. piszczelowy-n. tibialis

• warstwa powierzchowna:

• m. trójgłowy łydki-m. triceps surae – składa się z dwóch głów:

• m. brzuchaty łydki-m gastrocnemius

• posiada dwie głowy odchodzące od kości udowej: głowa przyśrodkowa leży powyżej kłykcia przyśrodkowego, głowa boczna-powyżej kłykcia bocznego

• obie głowy łączą się we wspólny brzusiec

• przechodzi w ścięgno piętowe(Achillesa)-tendo calcaneus

• czynność: -zginanie podeszwowe

-odwracanie i przywodzenie stopy

-w stawie kolanowym zginanie goleni

• unaczynienie: odgałęzienia t. podkolanowej(tt. łydkowe)

• m. płaszczkowaty-m. soleus

• p. początkowy: końce bliższe kości goleni

• przyczep początkowy wytwarza łuk ścięgnisty mięśnia płaszczkowatego-arcus tendineus musculi solei

• w dalszej części goleni zrasta się z m. brzuchatym łydki i przechodzi w ścięgno piętowe

• czynność: -zginanie podeszwowe

-odwracanie i przywodzenie stopy

-przeciwdziała pochylaniu goleni ku przodowi

• unaczynienie: -t. piszczelowa tylna

-t. strzałkowa

• m. podeszwowy-m. plantaris

• p. początkowy: powyżej kłykcia bocznego kości udowej i torebka stawu kolanowego

• p. końcowy: długo ścięgno które łączy się ze ścięgnem piętowym m trójgłowego łydki

• czynność: -napinanie torebki stawu kolanowego

• unaczynienie: t. podkolanowa

Mięśnie brzucha –m. abdominis - podział, czynność, unerwienie

• m. brzuszne przyśrodkowe-m. ventromediales:

• m. prosty brzucha-m. rectus abdominis

• czynność: -statyczna-wzmacnianie powłok brzucha

-dynamiczna-przyczynia się do wytworzenia tłoczni brzusznej- prelum abdominalne

-zgina kręgosłup i klatkę piersiową ku przodowi

-unosi miednicę równocześnie obniżają żebra

• unerwienie: -nn. piersiowe (Th₆-Th₁₂)

-często także pierwszy nerw lędźwiowy L₁

• m. piramidowy-m. pyramidialis

• czynność: -napinanie kresy białej

-wspomaga m. prosty brzucha

• unerwienie: -n. międzyżebrowy (L₁)

• m. brzuszne boczne-m. ventrolaterales

• m. skośny zewnętrzny brzucha-m. obliquus externus abdominis

• czynność: -jednostronny skurcz powoduje zginanie kręgosłupa oraz skręcenie tułowia w stronę przeciwną

-obustronny skurcz przy ustalonej miednicy powoduje zgięcie kręgosłupa ku przodowi i obniżenie żeber

-przy ustalonej klatce piersiowej podnosi miednicę

• unerwienie: -nn. międzyżebrowe (Th₅-Th₁₂)

-n. biodrowo-podbrzuszny (Th₁₂-L₁)

-n. biodrowo-pachwinowy (L₁)

• m. skośny wewnętrzny brzucha-m. obliquus internus abdominis

• czynność: -obustronny skurcz zgina tułów do przodu

-jednostronny skurcz obraca tułów w tę samą stronę i powoduje zgięcie boczne tułowia

• unerwienie: -nn. międzyżebrowe (Th₅-Th₁₂)

-n. biodrowo-podbrzuszny (Th₁₂-L₁)

-n. biodrowo-pachwinowy (L₁)

• m. poprzeczny brzucha-m. transversus abdominis

• czynność: -zwęża klatkę piersiową

-wzmacnia powłoki ścian brzucha

• unerwienie: -nn. międzyżebrowe (Th₇-Th₁₂)

-n. biodrowo-podbrzuszny (Th₁₂-L₁)

-n. biodrowo-pachwinowy (L₁)

-g. płciowa n. płciowo-udowego (L₁-L₂)

• m. dźwigacz jądra-m. cremaster

• czynność: -unoszenie jądra w worku mosznowym

• unerwienie: -g. płciowa n. płciowo-udowego (L₁-L₂)

• m. grzbietowe brzucha-mm. dorsales abdominis:

• m. czworoboczny lędźwi-m. quadratus lumborum

• czynność: -jednostronny skurcz powoduje zginanie tułowia ku bokowi

-obustronny skurcz obniża XII żebro powodując wydech

-obustronne napięcie ustala część lędźwiową kręgosłupa

• unerwienie: -n podżebrowy

-gg. splotu lędźwiowego

• mm. międzypoprzeczne boczne lędźwi-mm. intertransversarii laterales lumborum

Kanał udowy – canalis femoralis

• w warunkach prawidłowych nie występuje

• powstaje na skutek osłabienia przegrody udowej i wzmożonego ciśnienia wewnątrzbrzusznego

• wyróżniamy w nim dwa otwory:

• pierścień udowy-annulus femoralis:

• jest to głęboki otwór kanału udowego

• znajduje się w rozstępie naczyń między więzadłem rozstępowym a pochewką naczyń udowych oraz między więzadłem pachwinowym a przedłużeniem więzadła łonowego górnego

• przestrzeń ta zamknięta jest przez przegrodę udową-septum femorale

• rozwór odpiszczelowy-hiatus saphenus:

• znajduje się na udzie, w powięzi szerokiej

• jest to powierzchowny otwór kanału udowego

Mięsień prosty brzucha i mięsień piramidowy.

• M. prosty brzucha-m. rectus abdominis

• p. początkowy: -chrząstka i przyległa kostna część V żebra

-chrząstka żebra VI i VII

-wyrostek mieczykowaty mostka

-więzadło żebrowo-mieczykowate

• p. końcowy: -górna krawędź kości łonowej

-zewnętrzna strona spojenia łonowego

• wiązki przyczepu końcowego przedłużają się:

• u mężczyzn w więzadło wieszadłowe prącia-lig. suspensorium penis

• u kobiet w więzadło wieszadłowe łechtaczki-lig. suspensorium clitoridis

• w przebiegu mięśnia znajdują się smugi ścięgniste(4)-intersectiones tendineae:

• najwyższa smuga-leży na wysokości chrząstki VIII żebra

• druga-w połowie odległości między smugą pierwszą a pępkiem

• trzecia-na wysokości pępka

• czwarta-między pępkiem a spojeniem łonowym, jest zazwyczaj niepełna

• na tylnej powierzchni mięśnia występuje kresa łukowata-linea arcuata

• objęty jest pochewką m. prostego brzucha-vagina musculi recti abdominis

• czynność: -statyczna-wzmacnianie powłok brzucha

-dynamiczna-przyczynia się do wytworzenia tłoczni brzusznej- prelum abdominalne

-zgina kręgosłup i klatkę piersiową ku przodowi

-unosi miednicę równocześnie obniżają żebra

• unerwienie: -nn. piersiowe(Th₆-Th₁₂)

-często też pierwszy n. lędźwiowy(L₁)

• unaczynienie: -t. nadbrzuszna górna i dolna

• M. piramidowy-m. pyramidialis

• szczątkowy, mały mięsień położony po obu stronach linii pośrodkowej nad spojeniem łonowym

• ma kształt trójkątnej płytki zwróconej:

• podstawą do gałęzi górnej kości łonowej

• wierzchołkiem do kresy białej

• czynność: -napinanie kresy białej

-wspomaga m. prosty brzucha

• unerwienie: n międzyżebrowy Th₁₂

• unaczynienie: t. nadbrzuszna dolna

Mięśnie stopy – musculi pedis – ogólnie

• na grzbiecie:

• m. prostownik krótki palców-m. extensor digitorum brevis

• p. początkowy: kość piętowa

• p. końcowy: rozcięgno grzbietowe II,III i IV palca

• m. prostownik krótki palucha-m. extensor hallucis brevis

• p. początkowy: kość piętowa

• p. końcowy: paliczek bliższy palucha

• czynność obu: -prostowanie i zginanie grzbietowe palców stopy

• unerwienie obu: n. strzałkowy głęboki

• unaczynienie: t. grzbietowa stopy

• na podeszwie tworzą 3 wyniosłości:

• wyniosłość przyśrodkowa:

  • m. odwodziciel palucha-m. abductor hallucis

• p. początkowy: guz piętowy

• p. końcowy: -trzeszczka przyśrodkowa

-podstawa paliczka bliższego palucha

• czynność: -odwodzenie palców

-wzmacnianie sklepienia podłużnego

• m. zginacz krótki palucha-m. felxor hallucis brevis

• składa się z dwóch brzuśców: przyśrodkowego i bocznego

• p. początkowy: -kości klinowate i łódkowata

• p. końcowy: -trzeszczka przyśrodkowa

-trzeszczka boczna

-podstawa paliczka bliższego kciuka

• czynność: -zginania palców

  • m. przywodziciel palucha-m. adductor hallucis

• utworzony z 2 dwóch głów:

  • skośna-odchodzi od podstaw II-IV kości śródstopia, kości klinowatej i kości sześciennej

  • poprzeczna-zaczyna się na torebkach stawów śródstopnopaliczkowych II-V

• p. końcowy obu głów: -trzeszczka boczna

-podstawa paliczka bliższego palucha

• czynność: -przywodzenie palców

-utrzymywanie sklepienia poprzecznego

• wyniosłość boczna:

  • m. odwodziciel palca małego-m. abductor digitii minimi

• p. początkowy: guz piętowy

• p. końcowy: -guzowatość V kości śródstopia

-podstawa paliczka bliższego palca małego

• czynność: -odwodzenie palców

-wzmacnianie sklepienia podłużnego

• m. zginacz krótki palca małego-m. flexor digitii minimi brevis

• . początkowy: podstawa V kości śródstopia

• p. końcowy: podstawa paliczka bliższego palca małego

• czynność: -zginanie palców

• wyniosłość pośrednia:

  • m. zginacz krótki palców-m. flexor digitorum brevis

• p. początkowy: guz piętowy

• w połowie podeszwy dzieli się na 4 brzuśce których ścięgna kończą się na środkowych paliczkach palców od II-V

• czynność: -zginanie palców

-wzmacnianie sklepienia podłużnego

• m. czworoboczny podeszwy-m. quadratus plantae

• p. początkowy: kość piętowa

• p. końcowy: boczny brzeg ścięgna m. zginacza długiego palców

• czynność: -zginanie palców

-wzmacnianie sklepienia podłużnego

• mm. glistowate-mm. lumbricales

• 4 mięśnie(I-jednogłowowy, reszta dwugłowowa)

• rozpięte między ścięgnami m. zginacza długiego palców a przyśrodkową stroną paliczka bliższego II-V palca

• czynność: -zginanie palców

  • mm. międzykostne-mm. interossei

• ułożone w 2 warstwach:

• mm. międzykostne podeszwowe-mm. interossei plantares

  • jednogłowowe

  • od podstaw III-V kości śródstopia

  • do przyśrodkowego brzegu podstawy paliczka bliższego palca III-V

• mm. międzykostne grzbietowe-mm. interossei dorsales

• dwugłowowe

• od zwróconych do siebie stronach kości śródstopia

• p. końcowy: I i II – podstawa paliczka bliższego II palca

III i IV – strona boczna III i IV palca

• czynność: podeszwowe – przywodzenie palców

grzbietowe – odwodzenie palców

• unerwienie wszystkich: n. podeszwowy przyśrodkowy i boczny

• unaczynienie wszystkich: t. podeszwowa przyśrodkowa i boczna

Mięśnie boczne podudzia.

• mięśnie boczne:

• unerwienie: n. strzałkowy powierzchowny-n. peroneus superficialis

• unaczynienie: -t. strzałkowa-a. peronem

-t. piszczelowa przednia-a. tibialis anterior

• m. strzałkowy długi-m. peroneus longus

• p. początkowy: kłykieć boczny kości piszczelowej, głowa i trzon strzałki, przegrody międzymięśniowe i powięź goleni

• ścięgno tego mięśnia biegnie za kostką boczną i przytwierdzone jest do niej przez troczek górny mm. strzałkowych

• ścięgno przechodzi na stronę podeszwową, przebiega w bruździe kości sześciennej

• p. końcowy: kość klinowata przyśrodkowa i podstawa I kości śródstopia

• czynność: -zginanie podeszwowe stopy

-nawracanie i odwodzenie stopy

• m. strzałkowy krótki-m. peroneus brevis

• p. początkowy: trzon strzałki, przegrody międzymięśniowe

• ścięgno tego mięśnia otacza od tyłu kostkę boczną, przebiega nad bloczkiem strzałkowym kości piętowej

• p. końcowy: guzowatość V kości śródstopia

• czynność: -zginanie podeszwowe stopy

-nawracanie i odwodzenie stopy

Powięzie brzucha, przepukliny pachwinowe i udowe.

• Powięzie brzucha-fasciae abdominis:

• podskórna-fascia subcutanea

• przylega do podskórnej tkanki tłuszczowej

• dochodzi do więzadła pachwinowego

• jej wiązki wraz z włóknami od kresy białej tworzą u mężczyzn więzadło procowate prącia-lig. fundiforme penis a u kobiet więzadło procowate łechtaczki-lig. fundiforme clitoridis

• powierzchowna-fascia superficialis

• znajduje się pod powięzią podskórną

• pokrywa przednią powierzchnię m. skośnego zewnętrznego brzucha i pochewki m. prostego brzucha

• włókna tej powięzi ograniczają od góry pierścień pachwinowy powierzchowny jako włókna międzyodnogowe-fibrae intercrurales

• jej wypustka otacza u kobiet więzadło obłe macicy a u mężczyzn tworzy powięź m. dźwigacza jąder

• poprzeczna-fascia transversalis

• wyściela wewnętrzną powierzchnię m. poprzecznego brzucha i pochewki m. prostego brzucha

• pokrywa m. prosty brzucha

• u góry przechodzi w tkankę podotrzewnową przepony

• z tyłu przechodzi w powięź m. czworobocznego lędźwi

• u dołu przyczepia się do więzadła pachwinowego i kości miedniczej wypełniając przestrzeń między żyłą udową a więzadłem rozstępowym-lig. lacunare. Przestrzeń tą określa się jako pierścień udowy-annulus femoralis

• wytwarza wyrostek pochwowy- u mężczyzn wypustka ta nosi nazwę powięzi nasiennej wewnętrznej-fascia spermatica interna u kobiet wypustka obejmuje więzadło obłe macicy.

• powięź poprzeczną wzmacniają dwa pęczki:

• przyśrodkowy-sierp pachwinowy-falx inguinalis

• ma kształt trójkąta

• bok przyśrodkowy przylega do przyczepu m. prostego brzucha

• bok dolny do gałęzi górnej kości łonowej

• brzeg boczny jest wolny

• boczny-więzadło międzydołkowe-lig. interfoveolare

• położone między przyśrodkowym i bocznym dołem pachwinowym

• ku górze zlewa się z powięzią poprzeczną

• u dołu dochodzi do więzadła pachwinowego

• przyśrodkowych brzeg do sierpa pachwinowego

• boczny brzeg stanowi przyśrodkowe ograniczenie pierścienia pachwinowego głębokiego

• otrzewna ścienna-wyściela wewnętrzną powierzchnię przedniej ściany brzucha, tworzy poniżej pępka fałdy

• Przepukliny pachwinowe-hernive inguinalis

• boczne-hernia inguinalis lateralis

• inne nazwy: boczna,pośrednia,skośna

• mogą być nabyte lub wrodzone

• rozpoczyna się w dole pachwinowym bocznym

• przechodzi skośnie przez cały kanał i wychodzi pod skórę przez pierścień pachwinowy powierzchowny

• przyśrodkowe-hernia inguinalis medialis

• inne nazwy: przyśrodkowa, bezpośrednia, prosta

• nabyta

• forsuje powłoki brzucha przez dół pachwinowy przyśrodkowy i dochodzi do pierścienia pachwinowego powierzchownego

• Przepuklina udowa-hernia femoralis

• wychodzi z jamy brzusznej przez pierścień udowy

• biegnie pod powięzią szeroką do rozworu odpiszczelowego-hiatus saphenus gdzie uwypukla się pod skórą

• częściej u kobiet niż u mężczyzn

Mięśnie przyśrodkowe uda – przywodziciele uda

• Mięsień grzebieniowy (m. pectineus)

• Przyczep początkowy: grzebień kości łonowej

• Przyczep końcowy: kresa grzebieniowa kości udowej

• Czynność: przywodzi udo, zgina, obraca na zewnątrz

• Unerwienie: n. zasłonowy, czasami także n. udowy

• Unaczynienie: tt. sromowe zewnętrzne, t. okalająca udo przyśrodkowa

• M. smukły (m. gracilis)

• Przyczep początkowy: gałąź dolna kości udowej

• Przyczep końcowy: przyśrodkowy kłykieć kości piszczelowej, wchodzi w skład gęsiej stopy

• Czynność: dwustawowy – wstawie biodrowym przywodzi, zgina i nawraca udo; w stawie kolanowym zgina i nawraca goleń

• Unerwienie: n. zasłonowy

• Unaczynienie: t. zasłonowa, tt. sromowe głębokie, t. głęboka uda

• M. przywodziciel długi (m. adductor longus)

• Przyczep początkowy: gałąź górna k. łonowej (między guzkiem łlnowym a spojeniem łonowym)

• Przyczep końcowy: środkowa część wargi przyśrodkowej kresy chropawej

• Czynność: przywodzenie, zginanie i odwracanie uda

• Unerwienie: n. zasłonowy

• Unaczynienie: t. zasłonowa, t. udowa

• M. przywodziciel krótki (m. adductor brevis)

Leży poniżej m. grzebieniowego i m. przywodziciela długiego.

• Przyczep początkowy: gałąź dolna kości łonowej

• Przyczep końcowy: górna część wargi przyśrodkowej kresy chropawej

• Czynność: przywodzenie, zginanie i odwracanie uda

• Unerwienie: n. zasłonowy

• Unaczynienie: t. zasłonowa, t. przeszywająca t. udowej

• M. przywodziciel wielki (m. adductor magnus)

Ogranicza przyśrodkowo kanał przywodzicieli. Pomiędzy dwiema częściami przyczepu końcowego – rozwór ścięgnisty przywodzicieli (hiatus tendineus adductorius) , prowadzący z kanału przywodzicieli do dołu podkolanowego.

• Przyczep początkowy: gałąź dolna k. łonowej, gałąź k. kulszowej, guz kulszowy

• Przyczep końcowy: warga przyśrodkowa kresy chropawej, a najniższe włókna do guzka przywodzicieli

• Czynność: przywodzi i prostuje udo

• Unerwienie: n. zasłonowy, n. piszczelowy

• Unaczynienie: t. zasłonowa, tt. przeszywające t. udowej

• M. zasłaniacz zewnętrzny (m. obturatorius externus)

• Przyczep początkowy: rozległy, na zewnętrznej powierzchni błony zasłonowej i obramowaniu otworu zasłonionego – przyczynia się do ograniczenia kanału zasłonowego

• Przyczep końcowy: kość udowa za stawem biodrowym, do dołu krętarzowego

• Czynność: przywodzi, prostuje i odwraca udo

• Unerwienie: n. zasłonowy

• Unaczynienie: t. zasłonowa, t. okalająca udo przyśrodkowa

Mięśnie przednie uda – prostowniki uda

• M. krawiecki (m. sartorius) – najdłuższy mięsień człowieka

• Przyczep początkowy: kolec biodrowy przedni górny (spina iliaca anterior superior)

Przebiega spiralnie w dół na stronę przyśrodkową goleni.

• Przyczep końcowy: wraz z m. smukłym i m. półścięgnistym tworzy gęsią stopę (pes anserinus)

• Czynność: dwustawowy (w stawie biodrowym działa silniej). W stawie biodrowym: zgina, odwodzi i obraca na zewnątrz udo. W stawie kolanowym: zgina i obraca do wewnątrz goleń.

• Unerwienie: n. udowy

• Unaczynienie: t. okalająca udo boczna, t. zstępująca kolana

• M. czworogłowy uda (m. quadriceps femoris) – największy mięsień człowieka

Składa się z czterech głów, wspólny przyczep końcowy.

• M. prostu uda (m. rectus femoris)

• Przyczep początkowy: kolec biodrowy przedni dolny (spina iliaca anterior inferior), górny brzeg panewki i torebki stawu biodrowego. Dwustawowy.

• M. obszerny boczny (m. vastus lateralis) = głowa boczna

• Przyczep początkowy: boczna powierzchnia krętarza większego, kresa międzykrętarzowa, część włókien odchodzi od przegrody międzymięśniowej bocznej uda.

• M. obszerny przyśrodkowy (m. vastus medialis) = głowa przyśrodkowa

• Przyczep początkowy: warga środkowa kresy chropawej, końcowe ścięgna m. przywodziciela długiego i wielkiego. Tworzy boczne ograniczenie kanału przywodzicieli.

• M. obszerny pośredni (m. vastus intermedius) = głowa pośrednia

• Przyczep początkowy: rozległy; pośrednia powierzchnia trzonu kości udowej między kresą międzykrętarzową a dolną częścią trzonu.

• Przyczep końcowy: część włókien pokrywa przednią powierzchnię rzepki i przechodzi w więzadło rzepki (ligamentum patellae) – do guzowatości piszczelowej; pozostała część do podstawy i brzegów rzepki. Samodzielne włókna głowy przyśrodkowej tworzą po bokach rzepki troczki rzepki : boczny i przyśrodkowy (retinacula patellae: lateralis et medialis), biegnące do przedniej powierzchni kłykci kości piszczelowej.

• Czynność: najsilniejszy prostownik stawu kolanowego, dodatkowo m. prosty uda podnosi i odwodzi udo

• Unerwienie: n. udowy

• Unaczynienie: t. okalająca udo boczna (a. circumflexa femoris lateralis), tt. przeszywające

• M. stawowy kolana (m. articularis genus)

• Przyczep początkowy: przednia powierzchnia trzonu kości udowej

• Przyczep końcowy: górna część torebki stawu kolanowego

• Czynność: napina torebkę stawu kolanowego

• Unerwienie: n. udowy

• Unaczynienie: t. okalająca udo boczna

Trójkąt udowy

Trójkąt udowy (trigonum femorale):

• na przedniej powierzchni uda

• jego podstawa: więzadło pachwinowe; ograniczenie boczne: m. krawiecki, ograniczenie przyśrodkowe: m. przywodziciel długi

• dno wypełniają: m. biodrowo – lędźwiowy i m. grzebieniowy, a pomiędzy nimi powstaje dół biodrowo-grzebieniowy (fossa iliopectinea) w którym leżą (od strony przyśrodkowej do bocznej) t. i ż. udowa (a. et v. femoralis) oraz n. udowy (n. femoralis)

• powierzchownie leży g. udowa n. płciowo-udowego, a także węzły chłonne pachwinowe głębokie

• wierzchołek trójkąta skierowany ku dołowi, do górnego otworu kanału przywodzicieli

• naczynia udowe oraz g. udowa n. płciowo-udowego dostają się z miednicy na udo przez rozstęp naczyń, a n. udowy – przed rozstęp mięśni.

Mięśnie przednie podudzia

• Unerwienie: n. strzałkowy głęboki (n. fibularis profundus)

• Unaczynienie: t. piszczelowa przednia (a. tibialis anterior)

• M. piszczelowy przedni (m. tibialis anterior)

• Przyczep początkowy: powierzchnia boczna kości piszczelowej, błona międzykostna, powięź goleni

• Przyczep końcowy: ścięgno biegnie pod troczkami mm. prostowników, na grzbiet stopy ku podeszwowej stronie k. klinowatej przyśrodkowej, do guzowatości I k. śródstopia

• Czynność: zgina grzbietowo, odwraca, przywodzi stopę. Uszkodzenie powoduje stopę płasko-koślawą (pes planovagulus)

• M. prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus)

• Przyczep początkowy: błona międzykostna goleni, trzon strzałki

• Przyczep końcowy: ścięgno biegnie pod troczkami mm. prostowników do podstawy paliczka dalszego palucha

• Czynność: prostowanie i zginanie grzbietowe palucha; zginanie grzbietowe, nawracanie i odwodzenie stopy.

• M. prostownik długi palców (m. extensor digitorum longus)

• Przyczep początkowy: kłykieć boczny k. piszczelowej, głowa i trzon strzałki, błona międzykostna, powięź goleni

• Przyczep końcowy: w połowie goleni przechodzi w ścięgno, które biegnie pod troczkiem górnym mm. prostowników, dzieli się na cztery części, które przechodzą pod troczkiem dolnym mm. prostowników i kończą w rozcięgnach grzbietowych palców II-V.

• Czynność: zginanie grzbietowe, nawracanie i odwodzenie stopy, prostowanie i zginanie grzbietowe palców

• M. strzałkowy trzeci (m. peroneus tertius)

• Odszczepiona, bocznie położona część m. prostownika długiego palców

• Przyczep początkowy: strzałka, błona międzykostna goleni

• Przyczep końcowy: grzbietowa powierzchnia podstawy V kości śródstopia

• Czynność: zginanie grzbietowe, nawracanie, odwodzenie stopy.

Mięśnie tylne uda

• M. dwugłowy uda (m. biceps femoris)

• Głowa długa (caput longum) - dwustawowa

• Przyczep początkowy: guz kulszowy

• Głowa krótka (caput breve) - jednostawowa

• Przyczep początkowy: środkowa część wargi bocznej kresy chropawej

• Przyczep końcowy (wspólny): głowa strzałki, ścięgno to ogranicza dół podkolanowy od strony górno-bocznej

• Czynność: zginanie, odwracanie golenia w stawie kolanowym; głowa długa także prostowanie uda w stawie biodrowym

• Unerwienie: głowa długa – nerw piszczelowy, głowa krótka – n. strzałkowy wspólny

• Unaczynienie: t. okalająca udo przyśrodkowa, t. podkolanowa, tt. przeszywające od t. udowej

• M. półścięgnisty (m. semitendinosus)

• Przyczep początkowy: guz kulszowy

• Przyczep końcowy: długie, powstające w połowie długości ścięgno – do guzowatości piszczeli na przyśrodkowej tronie goleni – element gęsiej stopy

• Czynność: w stawie biodrowym prostowanie uda, w stawie kolanowym zginanie goleni

• Unerwienie: n. piszczelowy

• Unaczynienie: tt. przeszywające od t. udowej

• M. półbłoniasty (m. semimembranosus)

• Przyczep początkowy: guz kulszowy; ścięgno stanowi prawie połowę długości mięśnia

• Przyczep końcowy: ścięgno dzieli się na trzy pasma: pierwsze – do kłykcia przyśrodkowego kości piszczelowej; drugie – przechodzi w powięź m. podkolanowego; trzecie – tworzy więzadło podkolanowe skośne

• Czynność: dwustawowy; w stawie biodrowym – prostuje i nawraca udo, w stawie kolanowym – zgina i nawraca goleń

• Unerwienie: n. piszczelowy

• Unaczynienie: tt. przeszywające od t. udowej

1. Przepona (pyt. 2)

2. Mięśnie brzuszno-boczne brzucha (mm. ventrolaterales abdominis)

• M. skośny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis) – największy mięsień powłok brzucha

• Przyczep początkowy: osiem wiązek na powierzchni zewnętrznej żeber V- XII

• Przyczep końcowy: górna część mięśnia przechodzi w rozcięgno, wchodzące w skład blaszki przedniej pochewki m. prostego brzucha; dolne wiązki rozcięgna wzmacniają więzadło pachwinowe (lig. inguinale); najniżej położone włókna mięśniowe – do wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego

• Czynność: mięsień wdechowy. Jednostronny skurcz powoduje zgięcie kręgosłupa i skręcenie go w stronę przeciwną; obustronny skurcz przy ustalonej miednicy – zgina kręgosłup ku przodowi i obniża żebra.

• Unerwienie: nn. międzyżebrowe Th₅ – Th₁₂, n. biodrowo-podbrzuszny, n. biodrowo-pachwinowy

• Unaczynienie: t. mięśniowo – przeponowa, tt. międzyżebrowe tylne, t. piersiowa boczna, t. okalająca biodro głęboka

• M. skośny wewnętrzy brzucha ( m. obliquus internus abdominis) – jego włókna układają się przeciwnie do włókien m. skośnego zewnętrznego brzucha

• Przyczep początkowy: powięź piersiowo- lędźwiowa (fascia thoracolumbalis), kresa pośrednia grzebienia biodrowego, boczne części więzadła pachwinowego

• Przyczep końcowy: najwyższe wiązki – dolne brzegi dwóch lub trzech ostatnich żeber; wiązki środkowe – biegną poprzecznie; wiązki najniższe – tworzą górną ścianę kanału pachwinowego, oddzielają się od nich wiązki. które wchodzą w skład m. dźwigacza jądra (m. cremaster)

• Czynność: obustronny skurcz zgina tułów do przodu, pociągając klatkę piersiową ku dołowi; jednostronny skurcz obraca tułów w tą samą stronę i powoduje boczne zgięcie tułowia

• Unerwienie: nn. międzyżebrowe Th₅ – Th₁₂, n. biodrowo-podbrzuszny, n. biodrowo-pachwinowy

• Unaczynienie: t. mięśniowo- przeponowa, t. nabrzuszna górna i dolna, tt. międzyżebrowe tylne, t. okalająca biodro głęboka

• M. poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis) – najgłębsza warstwa mięśni tej grupy

• Przyczep początkowy: wewnętrzna powierzchnia chrząstek sześciu dolnych żeber, wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych (za pośrednictwem rozcięgna lędźwiowego), warga wewnętrzna grzebienia biodrowego, boczna część więzadła pachwinowego

• Przyczep końcowy: wiązki biegną poziomo, przechodzą przyśrodkowo w rozcięgno, tworząc wklęsłą, biegnącą bocznie kresę półksiężycowatą (linea semilunaris). Rozcięgno kończy się w kresie białej, dzieląc się na część górną (tworzy blaszkę tylną pochewki m. prostego brzucha) oraz dolną ( wchodzi w skład blaszki przedniej pochewki m. prostego brzucha)

• Czynność: zwęża klatkę piersiową – mięsień wydechowy, wzmacnia powłoki ścian brzucha

• Unerwienie: nn. międzyżebrowe (Th₇ –Th₁₂), n. biodrowo-podbrzuszny, n. biodrowo-pachwinowy, g. płciowa n. płciowo-udowego

• Unaczynienie: t. mięśniowo – przeponowa, tt. międzyżebrowe tylne, t. piersiowa boczna, t. okalająca biodro głęboka

• M. dźwigacz jądra (m. cremaster)

• Składa się z wiązek pochodzących od m. poprzecznego brzucha i m. skośnego wewnętrznego brzucha.

• U mężczyzn: wiązki dochodzą do powrózka nasiennego (funiculus spermaticus) i z nim schodzą do worka mosznowego. U kobiet: odpowiednikiem tego mięśnia są wiązki dochodzące do więzadła obłego macicy (lig. teres uteri)

• Czynność: unoszenie jądra w worku mosznowym

• Unerwienie: g. płciowa n. płciowo-udowego

• Unaczynienie: t. mięśnia dźwigacza jądra oraz tt. sromowe zewnętrzne

Mięśnie uda (mm. femoris)

Dzielą się na trzy grupy:

1. Mięśnie przednie uda - prostowniki uda

• m. krawiecki (m. sartorius)

• m. czworogłowy uda (m. quadriceps femoris)

• m. stawowy kolana (m. articularis genus)

1. Mięśnie przyśrodkowe uda – przywodziciele uda

• m. grzebieniowy (m. pectineus)

• m. smukły (m. gracilis)

• m. przywodziciel długi (m. adductor longus)

• m. przywodziciel krótki (m. adductor brevis)

• m. przywodziciel wielki (m. adductor magnus)

• m. zasłaniacz zewnętrzny (m. obturatorius externus)

1. Mięśnie tylne uda – zginacze uda

• m. dwugłowy uda (m. biceps femoris)

• m. półścięgnisty (m. semitendinosus)

• m. półbłoniasty (m. semimembranosus)

• Otoczone są powięzią szeroką (fascia lata), przyczepiającą się do więzadła pachwinowego, gałęzi dolnej kości łonowej i gałęzi kulszowej. Od tyłu sięga powięzi pośladkowej, od dołu łączy się z powięzią goleni.

• W przedniej górnej części powięzi - rozwór odpiszczelowy (hiatus saphenus), ograniczony przez brzeg sierpowaty (margo falciformis). Przez rozwór przewija się żyła odpiszczelowa (v. saphena magna) i uchodzi do żyły udowej.

• Powięź szeroka wysyła przegrodę międzymięśniową uda przyśrodkową i boczną (septum intermusculare femoris mediale et laterale)

Mięśnie wewnętrzne miednicy (mm. pelvis interni)

– leżą na tylnej ścianie jamy brzusznej i miednicy większej

• M. lędźwiowy większy (m. psoas major) –

• Warstwa powierzchowna

• Przyczep początkowy: trzony od XII kręgu piersiowego do IV kręgu lędźwiowego

• Warstwa głęboka

• Przyczep początkowy: wyrostki poprzeczne kręgów lędźwiowych

• Pomiędzy warstwami : początkowa część splotu lędźwiowego

• Przyczep końcowy: ścięgno łączy się ze ścięgnem m. biodrowego, przechodzi na udo przez rozstęp mięśniowy i kończy się na krętarzu mniejszym kości udowej

• Czynność: unoszenie uda, wspomaganie unoszenia tułowia z pozycji leżącej

• Unerwienie: n. udowy, gałęzie krótkie splotu lędźwiowego

• Unaczynienie: t. podżebrowa, t. okalająca udo przyśrodkowa, tt. lędźwiowe, t. biodrowo-lędźwiowa

• M. biodrowy (m. iliacus) – wraz z m. lędźwiowym większym tworzą m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas)

• Przyczep początkowy: wypełnia całą powierzchnię dołu biodrowego

• Przyczep końcowy: krętarz mniejszy kości udowej

• Czynność: najsilniejszy zginacz stawu biodrowego

• Unerwienie i unaczynienie: jak w m. lędźwiowym większym

• M. lędźwiowy mniejszy (m. psoas minor) – słabo rozwinięty

• Przyczep początkowy: trzony kręgu XII piersiowego i I lędźwiowego

• Przyczep końcowy: wyniosłość biodrowo-łonowa, częściowo wiązki wchodzą w powięź biodrową

• Czynność: napina powięź biodrową, rozszerza rozstęp mięśniowy

• Unerwienie: gałęzie krótkie splotu lędźwiowego

• Unaczynienie: od tt. lędźwiowych aorty brzusznej

Kanał przywodzicieli (canalis adductorius)

• Długość: 5-9 cm

• Przestrzeń między prostownikami i przywodzicielami uda, prowadząca naczynia udowe z trójkąta udowego do dołu podkolanowego

• Ściana przyśrodkowa - m. przywodziciel wielki; ściana boczna – m. obszerny przyśrodkowy; ściana przednia – blaszka ścięgnista (lamina vastoadductoria), przykryta mięśniem krawieckim

• Wejście do kanału wyznacza wierzchołek trójkąta udowego

• Dolny otwór – rozwór ścięgnisty przywodzicieli (hiatus tendineus adductorius) znajduje się między dwoma częściami ścięgna końcowego m. przywodziciela wielkiego a kością udową, otwiera się do dołu podkolanowego

• Do kanału wchodzą: tętnica i żyła udowa oraz n. udowo-goleniowy (n. saphenus). N. udowo goleniowy i gałąź t. udowej – t. zstępująca kolana (a. genus descendens) przebijają blaszkę ścięgnistą i podążają do przedniej okolicy kolana.

Część II

Nerwy strzałkowe

N. strzałkowy wspólny – n. peroneus communis

• włókna pochodzące z L₄ – S₂

• początek na górnym ograniczeniu dołu podkolanowego

• biegnie po przyśrodkowym brzegu m. dwugłowego uda

• przewija się dookoła szyjki strzałki

• wchodzi na boczną pow. podudzia między przyczepy m. strzałkowego długiego

• dzieli się w nim na 2 gałęzie końcowe:

  • n. strzałkowy powierzchowny – n. peroneus superficialis

    • początek między przyczepami m. strzałkowego długiego

    • biegnie po pow. m. prostownika długiego palców

    • w ⅓ dalszej cz. podudzia wychodzi pod skórę

    • dzieli się na 2 gałęzie końcowe:

      • n. skórny grzbietowy przyśrodkowy – n. cutaneus dorsalis medialis

        • dzieli się na 2 nn. grzbietowe palców stopy – nn. digitales dorsales pedis, unerwiające:

          • piszczelowy brzeg stopy

          • paluch

          • zwrócone do siebie pow. palca II i III

      • n. skórny grzbietowy pośredni – n. cutaneus dorsalis intermedium

        • unerwia:

          • skórę podudzia

          • skórę centralnej cz. grzbietu stopy

        • dzieli się na 4 nn. grzbietowe palców stopy – nn. digitales dorsales pedis, unerwiające:

          • zwrócone do siebie pow. palca III/IV oraz IV/V

    • zakres unerwienia:

      • oba mm. strzałkowe przez gg. mięśniowe

      • skóra grzbietu stopy i palców, poza zwróconymi do siebie pow. palca I i II oraz bocznej strony palca V

  • n. strzałkowy głęboki – n. peroneus profundus

    • głównie włókna ruchowe

    • początek między przyczepami m. strzałkowego długiego

    • przechodzi przez otwór w przegrodzie międzymięśniowej przedniej goleni

      • przykryty przez prostowniki goleni

      • dołącza do tętnicy i 2 żył piszczelowych przednich

    • biegnie po przedniej pow. błony międzykostnej goleni w dół

    • przechodzi ponad troczkiem górnym prostowników – retinaculum musculorum extensorum superius

    • na wys. stawu skokowo-goleniowego przechodzi pod troczkiem dolnym prostowników – retinaculum musculorum extensorum inferius

    • na grzbiecie stopy przykryty przez m. prostownik krótki palucha

    • wydostaje się pod skórę i oddaje gałęzie końcowe:

      • n. grzbietowy palucha boczny – n. dorsalis hallucis lateralis

      • n. grzbietowy palca drugiego przyśrodkowy – n. dorsalis digiti secundi medialis

    • na podudziu:

      • gg. mięśniowe dla mm. prostowników podudzia

      • gg. stawowe dla stawu skokowo-goleniowego

    • na stopie:

      • gg. mięśniowe dla mm. grzbietowych stopy

      • gg. stawowe dla stawów:

        • stępu

        • stępowo-śródstopnych

        • śródstopno-paliczkowych

• odgałęzienia dla stawu kolanowego i piszczelowo-strzałkowego

• n. skórny boczny łydki – n. cutaneus surae lateralis

  • od dołu podkolanowego

  • unerwienie skóry na strzałkowej pow. łydki aż do kostki bocznej

  • gałąź tylna:

    • w połowie łydki dostaje się pod skórę

    • łączy się z n. skórnym przyśrodkowym łydki -> n. łydkowy – n. suralis

Nerw piszczelowy

N. piszczelowy – n. tibialis

• końcowe odgałęzienie n. kulszowego

• powstaje z gałęzi L₄ – S₃

• początek na wys. górnego ograniczenia dołu podkolanowego

• biegnie centralnie przez dół podkolanowy

• leży na żyle i tętnicy podkolanowej -> powrózek naczyniowo-nerwowy

• wychodząc z dołu podkolanowego przechodzi pod łukiem ścięgnistym m. płaszczkowatego – arcus tendineus m. solei

• wchodzi między mm. zginacze podudzia głębokie i powierzchowne

• dołączają do niego tętnica i żyły piszczelowe tylne

• w kanale kostki przyśrodkowej leży między powierzchowną i głęboką blaszką troczka zginaczy

• biegnie po przyśrodkowym brzegu stopy

• pod kostką przyśrodkową dzieli się na 2 gałęzie końcowe, biegnące po podeszwie stopy:

  • n. podeszwowy przyśrodkowy – n. plantaris medialis

  • n. podeszwowy boczny – n. plantaris lateralis

• odgałęzienia:

  • gg. mięśniowe dla mm. zginaczy podudzia

  • n. skórny przyśrodkowy łydki – n. cutaneus surae medialis

  • gg. piętowe przyśrodkowe – rr. calcanei media les

    • kończą się w skórze przyśrodkowej części okolicy piętowej i bliższej części podeszwy stopy

  • n. podeszwowy przyśrodkowy – n. plantaris medialis

    • po przyśrodkowej części podeszwy stopy

    • między m. odwodzicielem palucha i m. zginaczem krótkim palców

    • oddaje gg. do obu tych mm. oraz głowy przyśrodkowej m. zginacza krótkiego palucha

    • dzieli się na część piszczelową i strzałkową

  • n. podeszwowy boczny – n. plantaris lateralis

    • biegnie łukiem do bocznej części podeszwy stopy

    • dzieli się na podstawie V k. śródstopia

Tętnica piszczelowa przednia i tylna

• Tętnica piszczelowa przednia-a. tibialis anterior

• rozpoczyna się na dolnym ograniczeniu dołu podkolanowego

• następnie przechodzi przez otwór bliższy błony międzykostnej i biegnie po jej przedniej powierzchni wzdłuż m. piszczelowego przedniego

• przechodzi pod troczkiem dolnym prostowników i wchodzi na stopę przedłużając się w tętnicę grzbietową stopy-a. dorsalis pedis

• oddaje:

  • t. wsteczna piszczelowa tylna-a.recurrens tibialis posterior

• biegnie do sieci stawowej kolana

  • t. wsteczna piszczelowa przednia-a. recurrens tibialis anterior

• biegnie do sieci stawowej kolana

  • gg. mięśniowe-rr. musculares

• do mięśni prostowników podudzia i mm. strzałkowch

  • t. kostkowa przednia przyśrodkowa-a. malleolaris anterior medialis

• współtworzy sieć kostki przyśrodkowej

  • t. kostkowa przednia boczna-a. malleolaris anterior lateralis

• współtworzy sieć kostki bocznej

• Tętnica piszczelowa tylna-a. tibialis posterior

• powstaje z podziału tętnicy podkolanowej

• rozpoczyna się pod łukiem ścięgnistym m. płaszkowatego i biegnie w dół

• leży na m. zginaczach głębokich

• wchodzi do bruzdy tylnej kostki przyśrodkowej

• przechodzi na podeszwę stopy gdzie oddaje dwa odgałęzienia końcowe: t. podeszwową przyśrodkową i boczną

• oddaje:

  • g. okalająca strzałkę-r. circumflexus fibulae

• współtworzy sieć stawową kolana

  • t. strzałkowa-a. fibularis

• początkowo biegnie na m. piszczelowym tylnym a następnie wzdłuż tylnej pow. strzałki

• przechodzi w gałęzie piętowe które są końcowymi gałęziami tej tętnicy

• oddaje:

  • g. przeszywającą-r. perforans

  • gg. kostki bocznej- rr. malleolares laterales

  • gg. piętowe t. strzałkowej- rr. calcanei a. fibulae

  • gg. kostki przyśrodkowej-rr. malleolares mediales

• współuczestniczą w tworzeniu sieci kostki przyśrodkowej

  • gg. piętowe- rr. calcanei

• wytwarzają sieć piętową

• końcowe gałęzie:

  • t. podeszwowa przyśrodkowa-a. plantaris medialis, dzieli się na:

• g. powierzchowną – biegnie w kierunku palucha

• g. głęboką – zasila łuk podeszwowy

  • t. podeszwowa boczna-a. plantaris lateralis – tworzy łuk podeszwowy

• Łuk podeszwowy-arcus plantaris

• powstaje przez połączenie t. podeszwowej bocznej z g. podeszwową głęboką

• oddaje 4 tt. podeszwowe śródstopia-aa. metatarseae plantares które oddają na grzbiet gg. przeszywające-rr. perforantes i biegną dalej jako tt. podeszwowe wspólne palców-aa. digitales plantares communes a z każdej z nich powstają 2 tt. podeszwowe własne palców-aa. digitales plantares propriae

Splot krzyżowy

• powstaje z gałęzi brzusznych $\frac{1}{2}$L₄, L₅, S₁-S₅, C₀

• odchodzą od niego gałęzie krótkie i długie

• krótkie gałęzie unerwiają m. zewnętrzne miednicy

• długie gałęzie:

  • n. pośladkowy górny-n. gluteus superior

  • posiada włókna L₄, L₅ i S₁

  • opuszcza miednicę przez otwór nadgruszkowy

  • do m. naprężacza powięzi szerokiej

  • n. pośladkowy dolny-n. gluteus inferior

• posiada włókna L₅, S₁, S₂

• wychodzi przez otwór podgruszkowy

• do m. pośladkowego wielkiego

  • n. skórny tylny uda-n. cutaneus femoris posterior

• posiada włókna S₁-S₃

• wychodzi przez otwór podgruszkowy

• do okolicy podkolanowej

• oddaje odgałęzienia:

• nn. dolne pośladków-nn. clunium inferiores

• gg. kroczowe-rr. perineales

• gg. skórne tylne uda-rr. cutanei femoris posteriores

  • n. kulszowy-n. inschiadicus

• posiada włókna L₄, L₅, S₁-S₃

• wychodzi przez otwór podgruszkowy

• na udzie przebiega początkowo między m. przywodzicielem wielkim a mm. zginaczami uda

• dochodzi do dołu podkolanowego

• od części piszczelowej odchodzą gałęzie przeznaczone dla m. półścięgnistego i m. półbłoniastego oraz głowy długiej m. dwugłowego uda

• od części strzałkowej odchodzą gałęzie dla głowy krótkiej m. dwugłowego uda

• dzieli się na 2 nerwy:

• n. piszczelowy-n. tibialis

• n. strzałkowy wspólny-n. peroneus communis

  • n. sromowy-n. pudendus

• posiada włókna S₂-S₄

• wychodzi przez dolną część otworu kulszowego większego

• owija się wokół kolca kulszowego i wraca z powrotem przez otwór kulszowy mniejszy

• wchodzi do kanału sromowego

  • n. guziczny-n. coccygeus

• posiada włókna S₅ i C₀

• z gałęziami brzusznymi n. rdzeniowych S₃ i S4 tworzy mały splot guziczny

Żyła wrotna

• powstaje z zespolenia żyły śledzionowej i żył krezkowych górnej i dolnej

• doprowadza krew do wątroby

• wszystkie jej żyły nie posiadają zastawek

• część początkowa biegnie ku górze

• kolejna część biegnie do sieci mniejszej

• biegnie do wątroby dzieląc się na gałąź prawą i lewą

• gałęzie boczne żyły wrotnej:

  • żyła żołądkowa lewa

  • żyła żołądkowa prawa

  • żyła przedodźwiernikowa

  • żyła trzustkowo-dwunastnicza górna tylna

  • żyła pęcherzykowa

  • żyła pępkowa

Nerw błędny – odcinek piersiowy i brzuszny

Odcinek piersiowy (pars thoracica n. vagi):

• Rozpoczyna się po oddaniu n. krtaniowego wstecznego (n. laryngeus recurrens), a kończy przejściem nerwu w postaci przedniego i tylnego pnia błędnego (truncus vagalis anterior et posterior) przez rozwór przełykowy przepony (hiatus esophageus).

• Nerwy błędne w klatce piersiowej biegną ku tyłowi w stronę przełyku, który osiągają na wysokości Th₇.

• Podczas zbliżania się do przepony nerwy błędne przechodzą z bocznych ścian przełyku na jego ścianę przednią (n. lewy) i tylną (n. prawy).

• Odgałęzienia części piersiowej n. błędnego:

• gg. sercowe piersiowe (rr. cardiaci thoracici) – odchodzą poniżej n. krtaniowego wstecznego i prowadzą włókna przywspółczulne do sercowych zwojów śródściennych (ganglia cardiaca)

• gg. oskrzelowe (rr. bronchiales) – odchodzą na wysokości rozdwojenia tchawicy, dzielą się na przednie i tylne, współtworzą splot płucny (plexus pulmonalis)

• gg. przełykowe (rr. esophageales) – tworzą splot przełykowy (plexus esophagealis) na przedniej i tylnej ścianie przełyku

• pnie błędne: przedni i tylny (trunci vagales) – wychodzą ze splotu przełykowego i przechodzą przez rozwór przełykowy przepony.

Odcinek brzuszny (pars abdominalis n. vagi)

• Pień błędny przedni kieruje się do wpustu żołądka i wytwarza splot żołądkowy przedni (plexus gastricus anterior), od którego odchodzą gałęzie zaopatrujące przednią ścianę żołądka i wątrobę.

• Pień błędny tylny na krzywiźnie mniejszej i tylnej ścianie żołądka wytwarza splot żołądkowy tylny (plexus gastricus posteriori), od którego odchodzą gałęzie unerwiające tylną ścianę żołądka oraz gałęzie trzewne (rr. caliaci) wnikające do splotu trzewnego (plexus celiacus).

• Od gałęzi trzewnych odchodzą włótka unerwiające przywspółczulnie wątrobę, trzustkę, śledzionę, nerki i nadnercza oraz jelito cienkie i część jelita grubego.

Część brzuszna aorty (pars abdominalis aortae)

• Inaczej zwana aortą brzuszną (aorta abdominalis).

• Rozpoczyna się w rozworze aortowym przepony, na wysokości Th₁₂, a kończy symetrycznym podziałem – bifurcatio aortica na dwie tętnice biodrowe wspólne (aa. iliacae communes) na wysokości L₄. Od tego miejsca w przedłużeniu aorty biednie cienka tętnica krzyżowa pośrodkowa (a. sacralis mediana).

• Leży pośrodkowo, poza otrzewną.

• Na prawo od aorty leży żyła główna dolna.

• Aorta brzuszna oddaje gałęzie trzewne i ściennie, z których każde dzielą się na parzyste i nieparzyste:

• Gałęzie trzewne nieparzyste:

• pień trzewny (truncus celiacus) – odchodzi z przedniej ściany aorty tuż poniżej przepony, dzieli się na: tętnicę żołądkową lewą (a. gastrica sinistra), tętnicę wątrobową wspólną (a. hepatica communis) i t. śledzionową (a. lienalis)

• tętnica krezkowa górna (a. mesenterica superior) – odchodzi 1 cm poniżej pnia trzewnego, unaczynia trzustkę i dwunastnicę (t. trzustkowo-dwunastnicza dolna – a. pancreaticoduodenalis inferior), później wchodzi do krezki jelita cienkiego, gdzie oddaje ok. 15 tętnic jelita czczego i krętego, unaczynia także kątnicę, okrężnicę wstępującą i poprzeczną.

• tętnica krezkowa dolna (a. mesenterica inferior) – odchodzi od przedniej ściany aorty na wysokości L₃ – L₄, zaopatruje: okrężnicę zstępującą, esowatą i odbytnicę

• Gałęzie trzewne parzyste:

• tętnica nadnerczowa środkowa (a. suprarenalis media) – jedna z trzech par tętnic zaopatrujących nadnercza

• tętnica nerkowa (a. renalis) – odchodzi od aorty na wysokości L₁-L₂, prawa tętnica jest dłuższa, krzyżuje od tyłu żyłę główną dolną

• trzecia para tętnic jest różna w zależności od płci: u kobiet to t. jajnikowa (a. ovarica) – wnika do jajnika wzdłuż więzadła wieszadłowego; u mężczyzn to t. jądrowa (a. testicularis) – wnika do kanału pachwinowego, którym przedostaje się do worka mosznowego i jądra.

• Gałąź ścienna nieparzysta:

• t. krzyżowa pośrodkowa (a. sacralis mediana) – kończy się na ostatnim segmencie kości guzicznej

• Gałęzie ścienne parzyste:

• t. przeponowa dolna (a. phrenica inferior) – unaczynia brzuszną powierzchnię przepony

• t. lędźwiowe (aa. lumbales) – w liczbie 4 par, biegną poprzecznie na trzonach od L₁ do L₄, do mięśni i skóry tylnej ściany brzucha oraz kręgosłupa.

Żyły kończyny dolnej powierzchowne i głębokie

Żyły głębokie kończyny dolnej:

• Żyły głębokie stopy:

• dwie żż. grzbietowe stopy (vv. dorsales pedis)

• dwie żż. podeszwowe boczne (vv. plantares laterales)

• dwie żż. podeszwowe przyśrodkowe (vv. plantares mediales)

• żż. przeszywające (vv. perforantes) – łączą one układ żylny głęboki podeszwy stopy z układem grzbietu stopy

• Żyły głębokie goleni – wszystkie są podwójne

• żż. piszczelowe przednie (vv. tibiales anteriores) – przedłużenie żył grzbietowych stopy

• żż. piszczelowe tylne (vv. tibiales posteriores)

• żż. strzałkowe (vv. peroneae) – uchodzą do żż. piszczelowych tylnych

• Żyła podkolanowa (v. poplitea) – powstaje z połączenia żż. piszczelowych i żż. strzałkowych. Ma różną długość. Po przejściu przez rozwór ścięgnisty przywodzicieli przybiera nazwę ż. udowej. Dopływy ż. podkolanowej to: żż. kolana (vv. genus), żż. łydkowe (vv. surales) oraz żyła odstrzałkowa (v. saphena parva)

• Żyła udowa (v. femoralis) – pojedynczo towarzyszy tętnicy. Kończy się w rozstępie naczyń na poziomie więzadła pachwinowego, zmieniając swoją nazwę na ż. biodrową zewnętrzną. Początkowo układa się bocznie, a później coraz bardziej przyśrodkowo. Jej dopływy to: żż. piersiowo- brzuszne (vv. ehoracoepigastricae), ż. odpiszczelowa (v. saphena magna) i ż. głęboka uda (v. profunda femoris).

• Żyły głębokie okolicy pośladkowej:

• żż. pośladkowe górne (vv. gluteae superiores)

• żż. pośladkowe dolne (vv. gluteae inferiores)

Żyły powierzchowne kończyny dolnej:

• Żyła odpiszczelowa (vena saphena magna) – zaczyna się w okolicy kostki przyśrodkowej, w przedłużeniu żyły brzeżnej przyśrodkowej (v. marginalis medialis), biegnie wzdłuż przyśrodkowego brzegu goleni, na udzie wzdłuż przyśrodkowego brzegu mięśnia krawieckiego, docierając do rozworu piszczelowego (hiatus saphenus), przebija się przez powięź sitowatą (fascia cribrosa) i wpada do żyły udowej. Dopływy:

• żż. sromowe zewnętrzne (vv. pudenae externae)

• ż. nabrzuszna powierzchowna (v. epigastrica superficialis)

• ż. okalająca biodro powierzchowna (v. circumflexa ilium superficilalis).

• Żyła odstrzałkowa (v. saphena parva) – zaczyna się w przedłużeniu ż. brzeżnej bocznej i biegnie do tyłu kostki bocznej, na łydce układa się pomiędzy dwiema głowami mięśnia brzuchatego łydki, przenika przez powięź goleni i w dole podkolanowym uchodzi do żyły podkolanowej.

Krążenie płodowe

• Charakterystyczne dla krążenia prenatalnego, w którym nie działają płuca, jest mieszanie krwi żylnej i tętniczej. Rolę płuc w tym okresie spełnia łożysko, ponieważ tkanki płodu mają duże zapotrzebowanie na substancje odżywcze, a znacznie mniejsze na tlen.

• Krew z łożyska (utlenowana) płynie do płodu żyłą pępkową (v. umbilicalis). Żyła ta na wysokości wrót wątroby ulega podziałowi na dwa ramiona.

• Pierwsze z ramion uchodzi do żyły wrotnej (v. portae), w której dochodzi do I mieszania krwi żylnej z tętniczą, ponieważ ż. wrotna zawiera krew żylną z obszaru jamy brzusznej.

• Drugie z ramion, zwane przewodem żylnym (ductus venosus) kieruje się do zawiązka żyły głównej dolnej. Tutaj zachodzi II mieszanie krwi, ponieważ w żyle płynie krew żylna z kończyn dolnych.

• Poprzez żyłę główną dolną krew wpływa do prawego przedsionka, gdzie dochodzi do III mieszania się krwi, ponieważ do przedsionka wpada także żyła główna górna, zbierająca krew z kończyn górnych, szyi oraz głowy.

• Z prawego przedsionka krew wpływa do przedsionka lewego poprzez istniejący tylko w życiu płodowym otwór owalny (foramen ovale). Zachodzi tu też IV mieszanie krwi, gdyż przedsionek lewy otrzymuje domieszkę krwi żylnej z żył płucnych.

• Z komory prawej poprzez pień płucny i dalej przez istniejący tylko w okresie płodowym przewód tętniczy Botalla (ductus arteriosus Botalli) krew wpada wprost do część zstępującej aorty. Zachodzi tu V mieszanie krwi, ponieważ krew płynąca w tym przewodzie tętniczym jest faktycznie krwią żylną.

• Powrót krwi żylnej do łożyska następuje poprzez dwie tętnice pępkowe (aa. umbilicales).

Nerw udowy

N. udowy – n. femoralis

• główny nerw splotu

• pochodzi z L₂ - L₄, czasem również L₁

• pień biegnie między m. lędźwiowym większym a m. biodrowym

• gałęzie mięśniowe dla:

  • mm. wewnętrznych miednicy

  • mm. przednich uda

  • częściowo m. grzebieniowego

• gałęzie skórne przednie:

  • skóra przedniej i przyśrodkowej strony uda do poziomu kolana

  • n. udowo-goleniowy – n. saphenus

    • skóra przedniej i przyśrodkowej strony kolana i podudzia

Pień trzewny (truncus celiacus)

• Należy do gałęzi trzewnych nieparzystych odchodzących od części brzusznej aorty (pars abdominalis aortae).

• Jest naczyniem grubym i krótkim, o długości 15-20 mm.

• Odchodzi z przedniej ściany aorty tuż poniżej przepony, biegnie ku przodowi i za krzywizną mniejszą żołądka dzieli się na trzy tętnice:

• t. żołądkową lewą (a. gastrica sinistra)

• t. wątrobową wspólną (a. hepatica communis)

• t. śledzionową (a. lienalis)

• Jest objęty splotem trzewnym, który wysyła nerwy do wszystkich tętnic, na które pień trzewny się dzieli.

Nerw udowo-goleniowy (n. saphenus)

• Jest najdłuższą gałęzią skórną odchodzącą od n. udowego, sięga aż do stopy

• Unerwia przednio-przyśrodkowy pas skóry kolana, goleni oraz przyśrodkowy brzeg stopy

• Na udzie wchodzi do kanału przywodzicieli i wychodzi z niego przez blaszkę ścięgnistą, biegnie ku dołowi za kłykciem przyśrodkowym kości udowej. Poniżej stawu kolanowego przebija powięź i schodzi wzdłuż przyśrodkowej strony goleni do kostki, a potem na przyśrodkowy brzeg stopy.

• Oddaje gałęzie:

• g. podrzepkowa (r. infrapatellaris)

• gg. skórne przyśrodkowe goleni (rr. cutanei cruris mediales)

Tętnica biodrowa wspólna i zewnętrzna

Tętnica biodrowa wspólna:

• Obie t. biodrowe wspólne (aa. iliacae communes) powstają w wyniku podziału aorty brzusznej w miejscu rozdwojenia (bifurcatio aortica) , na wysokości pomiędzy L₄ a L5_.

• U mężczyzn odchodzą od pnia pod kątem 65⁰, a u kobiet 75⁰.

• T. biodrowa wspólna ma długość ok. 4-6 cm, biegnie ku dołowi i bokowi po przyśrodkowej stronie m. lędźwiowego większego (m. psoas major).

• Na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego dochodzi do podziału pnia t. biodrowej wspólnej na t. biodrową wewnętrzną (a. iliaca interna) oraz t. biodrową zewnętrzną (a. iliaca externa)

Tętnica biodrowa zewnętrzna (a. iliaca externa):

• Główne źródło unaczynienia kończyny dolnej, sięga od stawu krzyżowo-biodrowego do więzadła pachwinowego, poniżej którego przedłuża się w t. udową i przechodzi na udo przez rozstęp naczyń (lacuna vasorum).

• Biegnie po przyśrodkowej stronie m. lędźwiowego większego, oddzielona od niego powięzią biodrową, a bocznie od żyły biodrowej wewnętrznej.

• Tuż przed wyjściem z rozstępu naczyń, po oddaniu mniejszych gałęzi do pobliskich mięśni, odchodzą od niej:

• t. nabrzuszna dolna (a. epigastrica inferior)

• t. okalająca biodro głęboka (a. circumflexa ilium profunda).

Część piersiowa aorty (pars thoracica aortae)

• Zwana inaczej aortą piersiową (aorta thoracica), jest częścią aorty zstępującej (aorta descendens).

• Zaczyna się na wysokości trzonu Th₄ od łuku aorty, którego jest przedłużeniem, a kończy na wysokości Th₁₂, gdzie po przejściu przez rozwór aortowy przepony (hiatus aorticus) przedłuża się w część brzuszną aorty.

• Leży w obrębie śródpiersia tylnego górnego, później tylnego dolnego. Początkowo biednie po lewej stronie kręgosłupa, później stopniowo przechodzi na jego przednią powierzchnię, aby tuż przed przeponą ponownie przejść na lewą stronę.

• W swoim przebiegu wykazuje łukowate wygięcia, które odpowiadają fizjologicznym zgięciom kręgosłupa (pierwsze wygięcie w płaszczyźnie strzałkowej, w prawo, następne w płaszczyźnie czołowej).

• Oddaje odgałęzienia trzewne i ścienne; trzewne noszą nazwę gałęzi, ponieważ są znacznie cieńsze od tętnic ściennych:

• Gałęzie trzewne:

• gg. oskrzelowe (rr. bronchiales)

• gg. przełykowe (rr. esophagales)

• gg. osierdziowe (rr. pericardiaci)

• gg. śródpiersiowe (rr. mediastinales)

• Gałęzie ścienne:

• tt. międzyżebrowe tylne (aa. intercostales posteriores)

• tt. podżebrowe (aa. subcostales)

• tt. przeponowe górne (aa. phrenicae superiores).

Tętnica udowa (a. femoralis)

• Wychodzi spod więzadła pachwinowego (lig. inguinale), jako przedłużenie na udo t. biodrowej zewnętrznej (a. iliaca externa).

• Biegnie przez rozstęp naczyń (lacuna vasorum), mając po przyśrodkowej stronie żyłę udową (vena femoralis). Oba naczynia otoczone są pochewką naczyń udowych (vagina vasorum femoralium). Bocznie od t. udowej biednie n. udowy (n. femoralis), oddzielony od niej łukiem biodrowo-grzebieniowym.

• Następnie t. udowa przechodzi przez trójkąt udowy (trigonum femorale) i w szczycie tego trójkąta wchodzi do kanału przywodzicieli (canalis adductorius). W tym odcinku tętnica nadal leży przyśrodkowo, bocznie od niej znajduje się n. udowo-goleniowy (n. saphenus), a żyła udowa przesuwa się na tylną ścianę tętnicy.

• W tym położeniu naczynia przechodzą przez rozwór przywodzicieli (hiatus adductorius) do dołu podkolanowego (fossa poplitea). Przy wejściu do dołu podkolanowego kończy się t. udowa, przedłużając się w t. podkolanową (a. poplitea).

• Odgałęzienia t. udowej:

• t. nabrzuszna powierzchowna (a. epigastrica superficialis) – unaczynia skórę brzucha, m. skośny zewnętrzny i węzły chłonne pachwinowe powierzchowne

• t. okalająca biodro powierzchowna (a. circumflexa ilium superficialis) – unaczynia powłoki brzucha

• tt. sromowe zewnętrzne (aa. pudendae externae)

• t. głęboka uda (a. profunda femoris)

• t. zstępująca kolana (a. genus descedens).

Przewód piersiowy i żyły ścienne klatki piersiowej

Przewód piersiowy – ductus thoracicus

• główne naczynie chłonne ustroju

• zbudowany podobnie jak naczynia krwionośne żylne

  • liczniejsze zastawki

• zbiera chłonkę z około ¾ części ciała poza:

  • prawą połową głowy i szyi

  • prawą kończyną górną

  • prawą częścią klatki piersiowej

• powstaje w obrębie jamy brzusznej z połączenia:

  • pnia lędźwiowego prawego – truncus lumbialis dexter

  • pnia lędźwiowego lewego – truncus lumbialis sinister

  • miejsce połączenia rzutuje się na wysokość II kr. lędźwiowego = zbiornik mleczu – cisterna chyli

    • uchodzi do niego również pień jelitowy – truncus intestinalis jako 3. dopływ przewodu piersiowego

• dostaje się do jamy klatki piersiowej przez rozwór aortowy – hiatus aorticus

• położony w obrębie śródpiersia tylnego pomiędzy

  • częścią piersiową aorty

  • żyłą nieparzysta

• na wys. VII kr szyjnego zagina się na lewo

• biegnie ku dołowi i rozszerza się

• uchodzą do niego:

  • pień szyjny lewy – t.jugularis sinister – lewa połowa szyi i głowy

  • pień podobojczykowy lewy – t.subclavius sinister – lewa kończyna górna, lewa połowa klatki piersiowej

  • pień oskrzelowo-śródpiersiowy lewy – t.bronchomediastinalis sinister – oskrzela, płuca, serce, przełyk

  • z przedprzeponowej połowy ciała chłonka trafia do przewodu przez:

    • pień jelitowy – t. intestinalis – brzuszny odc. przewodu pokarmowego

    • pnie lędźwiowe: prawy i lewy – tt.lumbales – kończyny dolne, miednica mniejsza

• wpada do lewego kąta żylnego – angulus venosus sinister

Żyły ścienne klatki piersiowej:

• Żyła nieparzysta – v. azygos

  • przedłużenie żyły lędźwiowej wstępującej prawej – v. lumbalis ascendens dextra

  • przechodzi przez szczelinę przyśrodkową prawej odnogi części lędźwiowej przepony

  • dostaje się do śródpiersia tylnego, leżąc pozapłucnowo

  • początkowo obok przewodu piersiowego

  • uchodzi do żyły głównej górnej na wys. IV kr. piersiowego

  • dopływy:

Ścienne: - ż. nieparzysta krótka - ż. nieparzysta krótka dodatkowa - żż. międzyżebrowe tylne prawe i lewe* - ż. przeponowa górna prawa	Trzewne: - przełykowe - oskrzelowe - osierdziowe - śródpiersiowe

• Żyła nieparzysta krótka – v. hemiazygos

  • lewostronny odpowiednik żyły nieparzystej

  • od żyły lędźwiowej wstępującej lewej

  • przechodzi przez lewą odnogę lędźwiowej części przepony

  • leży pozapłucnowo po lewej stronie części zstępującej aorty

  • biegnie wstępująco i zagina się w prawą stronę

  • na poziomie między X – VII kr. piersiowym uchodzi do żyły nieparzystej

• Żyła nieparzysta krótka dodatkowa – v. hemiazygos accessoria

  • odczaszkowo po lewej stronie kręgosłupa

  • do miejsca zespolenia z żyłą nieparzystą krótką

  • na wys. między VI – VII kr. piersiowym wpada do żyły nieparzystej

    • samodzielnie

    • lub w połączeniu z żyłą nieparzystą krótką

- posiadają liczne zespolenia z układem żylnym jamy brzusznej

- przy utrudnieniach krążenia w obszarze żyły głównej dolnej istnieje możliwość przepływu krwi do żyły głównej górnej – krążenie oboczne przez układ żył nieparzystych

Tętnice i żyły własne serca

Tętnice serca – arteriae cordis

• pochodzi od 2 tętnic wieńcowych

  • prawej i lewej

  • odchodzą od początkowego odcinka aorty – opuszki aorty – bulbus aortae

  • nad płatkami półksiężycowatymi zastawki aorty z zatok aorty

• Tętnica wieńcowa prawa – arteria coronaria dextra

  • odchodzi od prawej zatoki aorty

  • układa się w prawej części bruzdy wieńcowej – sulcus coronarius

  • po dojściu do wys. bruzdy międzykomorowej tylnej wchodzi w jej zagłębienie

  • biegnie w kierunku koniuszka serca jako gałąź międzykomorowa tylna – r. interventricularis posterior

  • unaczynia:

    • przedsionek i komorę prawą

    • część tylną przegrody międzykomorowej

    • część lewej komory z m. brodawkowatym tylnym

    • m. przewodnictwa – głównie węzeł zatokowo-przedsionkowy

• Tętnica wieńcowa lewa – arteria coronaria sinistra

  • odchodzi od lewej zatoki aorty

  • większa od prawej

  • jej krótki pień dzieli się na 2 gałęzie:

    • gałąź międzykomorowa przednia – r. interventricularis anterior – biegnie w swej bruździe do koniuszka serca

    • gałąź okalająca – r. circumflexus – w bruździe wieńcowej w kierunku przeponowej powierzchni serca

  • unaczynia:

    • lewą część serca

    • przednią część przegrody międzykomorowej

    • m. brodawkowaty przedni komory prawej i lewej

• gałęzie tętnic wieńcowych mają charakterystyczny wężykowaty przebieg – związany ze zmianą wymiarów serca zależnych od fazy skurczu

• wykazują liczne zespolenia ze sobą, szczególnie w obrębie przegrody międzykomorowej

• naczynia te fizjologicznie są naczyniami końcowymi – nie mogą zapewnić dostatecznego utlenowania mięśnia sercowego przy ich zamknięciu

• zawał mięśnia sercowego – infarcutus - zamknięcie światła tętnic wieńcowych

Żyły serca – venae cordis

• uchodzące wspólnie przez zatokę wieńcową do prawego przedsionka serca:

  • żyła wielka serca – v. cordis magna

    • od koniuszka serca

    • w bruździe międzykomorowej przedniej

    • jej przedłużenie – zatoka wieńcowa – sinus coronarius

  • żyła tylna komory lewej – v. posterior ventriculi sinistri

    • od przeponowej pow. komory lewej

  • żyła średnia serca – v. cordis media

    • od koniuszka serca

    • w bruździe międzykomorowej tylnej

  • żyła mała serca – v. cordis parva

    • na ścianie tylnej serca

    • w prawej części bruzdy wieńcowej

  • żyła skośna przedsionka lewego – v. obliqua artii sinistri

    • na powierzchni tylnego lewego przedsionka serca

• samodzielnie uchodzące do prawego przedsionka:

  • żyły przednia serca – vv. cordis anteriores

    • w liczbie 3-4

    • zbierają krew z mostkowo-żebrowej powierzchni serca

• bezpośrednio uchodzące do jam komór i przedsionków:

  • żyły najmniejsze serca – vv. cordis minimae

    • licznie w przegrodzie międzyprzedsionkowej i częściach podstawnych m. brodawkowatych

    • odgrywają znaczną rolę w odpływie krwi żylnej z serca

Tętnica biodrowa wewnętrzna

Tętnica biodrowa wewnętrzna – arteria iliaca interna

• wynik podziału t. biodrowej wspólnej na: zewnętrzną i wewnętrzną

• u osobników dorosłych mniejsza niż t. biodrowa zewnętrzna

• krótki pień długości 3-4cm

  • od górnego brzegu stawu krzyżowo-biodrowego

  • do górnej krawędzi otworu kulszowego większego

• obszar unaczynienia:

  • ściany miednicy mniejszej wraz z zawartymi w niej narządami

  • narządy płciowe zewnętrzne

  • okolica krocza

  • część tylno-przyśrodkowa uda

• podział na 2 gałęzie:

Gałąź tylna	t.biodrowo-lędźwiowa – a. iliolumbalis tt.krzyżowe boczne – aa. sacrales laterales t.pośladkowa górna – a. glutea superior	Odgałęzienia ścienne
Gałąź przednia	t.zasłonowa – a. obturatoria t.pośladkowa dolna – a. glutea interior
	t.pępkowa – a. umbilicalis z tt.pęcherzowymi górnymi – aa. vesicales superiores t.pęcherzowa dolna – a. vesicalis inferior t.nasieniowodu – a. ductus deferentis t.maciczna – a. uterina t.odbytnicza środkowa – a. pectalis media t.sromowa wewnętrzna – a. vesicalis inferior	Odgałęzienia trzewne

T.pępkowa – a. umbilicalis

• tylko w okresie płodowym

• przechodzi przez pierścień pępkowy do pępowiny

• przed urodzeniem jest główną gałęzią t. biodrowej wewnętrznej

Nerw kulszowy

Nerw kulszowy – n. ischiadicus

• początek w splocie krzyżowym

  • gałęzie L₄ – S₃

• pęczki nerwu łączą się we wspólny pień przy wejściu do otworu podgruszkowego

• biegnie między guzem kulszowym a krętarzem większym

  • pokryty pochewką łącznotkankową

  • razem z t. towarzyszącą nerwowi kulszowemu – a. comitans nervi ischiadici

• na tylnej pow. uda na m. przywodzicielu wielkim

• w połowie długości uda krzyżuje głowę długą m. dwugłowego uda

• daje odgałęzienia mięśniowe dla mm. tylnych uda i m. przywodziciela wielkiego

• gałąź dla stawu kolanowego

• na skrzyżowaniu lub w dole podkolanowym dzieli się na:

N. strzałkowy wspólny – n. peroneus communis

• włókna pochodzące z L₄ – S₂

• początek na górnym ograniczeniu dołu podkolanowego

• biegnie po przyśrodkowym brzegu m. dwugłowego uda

• przewija się dookoła szyjki strzałki

• wchodzi na boczną pow. podudzia między przyczepy m. strzałkowego długiego

• dzieli się w nim na 2 gałęzie końcowe:

  • n. strzałkowy powierzchowny – n. peroneus superficialis

    • początek między przyczepami m. strzałkowego długiego

    • biegnie po pow. m. prostownika długiego palców

    • w ⅓ dalszej cz. podudzia wychodzi pod skórę

    • dzieli się na 2 gałęzie końcowe:

      • n. skórny grzbietowy przyśrodkowy – n. cutaneus dorsalis medialis

        • dzieli się na 2 nn. grzbietowe palców stopy – nn. digitales dorsales pedis, unerwiające:

          • piszczelowy brzeg stopy

          • paluch

          • zwrócone do siebie pow. palca II i III

      • n. skórny grzbietowy pośredni – n. cutaneus dorsalis intermedium

        • unerwia:

          • skórę podudzia

          • skórę centralnej cz. grzbietu stopy

        • dzieli się na 4 nn. grzbietowe palców stopy – nn. digitales dorsales pedis, unerwiające:

          • zwrócone do siebie pow. palca III/IV oraz IV/V

    • zakres unerwienia:

      • oba mm. strzałkowe przez gg. mięśniowe

      • skóra grzbietu stopy i palców, poza zwróconymi do siebie pow. palca I i II oraz bocznej strony palca V

  • n. strzałkowy głęboki – n. peroneus profundus

    • głównie włókna ruchowe

    • początek między przyczepami m. strzałkowego długiego

    • przechodzi przez otwór w przegrodzie międzymięśniowej przedniej goleni

      • przykryty przez prostowniki goleni

      • dołącza do tętnicy i 2 żył piszczelowych przednich

    • biegnie po przedniej pow. błony międzykostnej goleni w dół

    • przechodzi ponad troczkiem górnym prostowników – retinaculum musculorum extensorum superius

    • na wys. stawu skokowo-goleniowego przechodzi pod troczkiem dolnym prostowników – retinaculum musculorum extensorum inferius

    • na grzbiecie stopy przykryty przez m. prostownik krótki palucha

    • wydostaje się pod skórę i oddaje gałęzie końcowe:

      • n. grzbietowy palucha boczny – n. dorsalis hallucis lateralis

      • n. grzbietowy palca drugiego przyśrodkowy – n. dorsalis digiti secundi medialis

    • na podudziu:

      • gg. mięśniowe dla mm. prostowników podudzia

      • gg. stawowe dla stawu skokowo-goleniowego

    • na stopie:

      • gg. mięśniowe dla mm. grzbietowych stopy

      • gg. stawowe dla stawów:

        • stępu

        • stępowo-śródstopnych

        • śródstopno-paliczkowych

• odgałęzienia dla stawu kolanowego i piszczelowo-strzałkowego

• n. skórny boczny łydki – n. cutaneus surae lateralis

  • od dołu podkolanowego

  • unerwienie skóry na strzałkowej pow. łydki aż do kostki bocznej

  • gałąź tylna:

    • w połowie łydki dostaje się pod skórę

    • łączy się z n. skórnym przyśrodkowym łydki -> n. łydkowy – n. suralis

N. piszczelowy – n. tibialis

• końcowe odgałęzienie n. kulszowego

• powstaje z gałęzi L₄ – S₃

• początek na wys. górnego ograniczenia dołu podkolanowego

• biegnie centralnie przez dół podkolanowy

• leży na żyle i tętnicy podkolanowej -> powrózek naczyniowo-nerwowy

• wychodząc z dołu podkolanowego przechodzi pod łukiem ścięgnistym m. płaszczkowatego – arcus tendineus m. solei

• wchodzi między mm. zginacze podudzia głębokie i powierzchowne

• dołączają do niego tętnica i żyły piszczelowe tylne

• w kanale kostki przyśrodkowej leży między powierzchowną i głęboką blaszką troczka zginaczy

• biegnie po przyśrodkowym brzegu stopy

• pod kostką przyśrodkową dzieli się na 2 gałęzie końcowe, biegnące po podeszwie stopy:

  • n. podeszwowy przyśrodkowy – n. plantaris medialis

  • n. podeszwowy boczny – n. plantaris lateralis

• odgałęzienia:

  • gg. mięśniowe dla mm. zginaczy podudzia

  • n. skórny przyśrodkowy łydki – n. cutaneus surae medialis

  • gg. piętowe przyśrodkowe – rr. calcanei media les

    • kończą się w skórze przyśrodkowej części okolicy piętowej i bliższej części podeszwy stopy

  • n. podeszwowy przyśrodkowy – n. plantaris medialis

    • po przyśrodkowej części podeszwy stopy

    • między m. odwodzicielem palucha i m. zginaczem krótkim palców

    • oddaje gg. do obu tych mm. oraz głowy przyśrodkowej m. zginacza krótkiego palucha

    • dzieli się na część piszczelową i strzałkową

  • n. podeszwowy boczny – n. plantaris lateralis

    • biegnie łukiem do bocznej części podeszwy stopy

    • dzieli się na podstawie V k. śródstopia

N. łydkowy – n. suralis

• powstaje poniżej połowy długości łydki

• połączenie:

  • n. skórnego bocznego łydki (od n. strzałkowego wspólnego)

  • n. skórnego przyśrodkowego łydki (od n. piszczelowego)

• nerw czuciowy

• wzdłuż bocznego brzegu ścięgna piętowego razem z żyłą odstrzałkową – v. saphena parva

• owija się za kostką boczną

• zmienia nazwę na n. skórny grzbietowy boczny

• biegnie wzdłuż bocznego brzegu stopy

• dociera do podstawy małego palca stopy

• oddaje gałęzie dla

  • tylnej i bocznej pow. skóry pięty

  • stawów stępu

  • skóry na bocznym brzegu stopy wraz z małym palcem

Tętnica krezkowa dolna

Tętnica krezkowa dolna – a. mesenterica inferior

• gałąź trzewna nieparzysta części brzusznej aorty

• odchodzi od przedniej ściany aorty na wys. III – IV kr. lędźwiowego

• odgałęzienia:

  • t. okrężnicza lewa – a. colica sinistra – dla okrężnicy wstępującej

  • tt. esicze – aa. sigmoideae – dla okrężnicy esowatej

  • t. odbytnicza górna – a. rectalis superior – dla odbytnicy

Nerw zasłonowy

Nerw zasłonowy – n. obtoratorius

• zawiera włókna L₂ – L₄

• wyłania się spod przyśrodkowego brzegu m. lędźwiowego większego w miednicy mniejszej

• biegnie na m. zasłaniaczu wewnętrznym

• przechodzi przez kanał zasłonowy razem z tętnicą i żyłami zasłonowymi -> powrózek naczyniowo-nerwowy

• gałęzie:

  • g. mięśniowa

    • do m. zasłaniacza zewnętrznego

    • odchodzi od pnia nerwu przed wejściem do kanału

  • g. przednia

    • grubsza od tylnej

    • biegnie w dół między przywodzicielem krótkim i długim

    • unerwia:

      • m. przywodziciel krótki i długi

      • m. smukły

      • częściowo m. grzebieniowy

    • przedłuża się w g. skórną dla:

      • skóry przyśrodkowej pow. uda

      • skóry kolana

  • g. tylna

    • rozgałęzia się w m. przywodzicielu wielkim

Splot lędźwiowy

Splot lędźwiowy – plexus lumbalis

• zbudowany z:

  • części gałęzi brzusznej Th₁₂

  • gg. brzusznych L₁ – L₃

  • górnej części L₄

• między powierzchowną a głęboką warstwą m. lędźwiowego większego

• krótkie gałęzie splotu zaopatrują:

  • m. czworoboczny lędźwi

  • m. lędźwiowy większy

  • mm. międzypoprzeczne boczne lędźwi

• długie gałęzie

  • zaopatrują:

    • mięśnie i skórę bocznej i przedniej ściany brzucha

    • mięśnie i skórę bocznej okolicy miednicy

    • kończynę dolną - głównie mięśnie i skórę przedniej i przyśrodkowej strony uda

  • n. biodrowo-podbrzuszny – n. iliohypogastricus

    • pochodzi z części gałęzi Th₁₂ i L₁

    • opuszcza m. lędźwiowy większy

    • leży na m czworobocznym lędźwi z tyłu za nerką

    • przebija początkowe ścięgno m. poprzecznego brzucha

    • biegnie ku przodowi do pierścienia pachwinowego powierzchownego między:

      • m. poprzecznym brzucha

      • m. skośnym wewnętrznym brzucha

    • przebija ścięgna obu mięśni skośnych brzucha

    • dzieli się na:

      • g. skórną boczną

        • rozprzestrzenia się w skórze na m. pośladkowym średnim

      • g. skórną przednią

        • przedłużenie nerwu

        • do skóry przyśrodkowej części okolicy pachwinowej i łonowej

    • w razie powiększenia nerki jest powodem powstawania silnych bólów promieniujących do uda i okolicy łonowej

  • n. biodrowo-pachwinowy – n. ilioinguinalis

    • pochodzi z L₁

    • opuszcza m. lędźwiowy większy

    • krzyżuje się z dolnym biegunem nerki

    • przebija ścięgno m. poprzecznego brzucha

    • biegnie ku przodowi do bocznej odnogi pierścienia pachwinowego powierzchownego między:

      • m. poprzecznym brzucha

      • m. skośnym wewnętrznym brzucha

    • przechodzi

      • u kobiet: na więzadło obłe macicy

      • u mężczyzn: na pow. powrózka nasiennego

    • oddaje:

      • gałęzie mięśniowe dla mięśni powłok brzucha

      • gałęzie skórne boczne:

        • środkowa część okolicy pachwinowej

        • najwyższy przyśrodkowy odcinek skóry uda

      • gałęzie skórne przednie:

        • skóra wzgórka łonowego

        • nn. mosznowe przednie – nn. scrotales anteriores - przednia część moszny

        • nn. wargowe przednie – nn. labiales anteriores - przednia część warg sromowych większych

  • n. płciowo-udowy – n. genitofemoralis

    • pochodzi z L₁ i L₂

    • opuszcza m. lędźwiowy większy

    • dzieli się na:

      • g. płciową – r. genitalis

        • przyśrodkowo po przedniej pow. m. lędźwiowego większego

        • przechodzi przez kanał pachwinowy

        • dochodzi do:

          • u mężczyzn:

            • m. dźwigacza jąder

            • skóry moszny

            • błony kurczliwej

          • u kobiet:

            • warg sromowych większych

      • g. udową – r. femoralis

        • bocznie od g. płciowej

        • przechodzi przez rozstęp naczyń

        • rozgałęzia się w skórze pokrywającej dół owalny i trójkąt udowy

  • n. skórny boczny uda – n. cutaneus femoris lateralis

    • pochodzi z L₂ - L₄, czasem również L₁

    • wychodzi spod przyśrodkowego brzegu m. lędźwiowego większego

    • przechodzi przez kresę graniczną

    • dostaje się na boczną ścianę miednicy mniejszej

    • biegnie w dół do kanału zasłonowego

    • unerwia:

      • mm. przyśrodkowe uda

      • przyśrodkową cz. stawu biodrowego

      • okostną tylnej strony k. udowej

      • skórę przyśrodkowej cz. uda i kolana

  • n. udowy – n. femoralis

    • główny nerw splotu

    • pochodzi z L₂ - L₄, czasem również L₁

    • pień biegnie między m. lędźwiowym większym a m. biodrowym

    • gałęzie mięśniowe dla:

      • mm. wewnętrznych miednicy

      • mm. przednich uda

      • częściowo m. grzebieniowego

    • gałęzie skórne przednie:

      • skóra przedniej i przyśrodkowej strony uda do poziomu kolana

      • n. udowo-goleniowy – n. saphenus

        • skóra przedniej i przyśrodkowej strony kolana i podudzia

  • n. zasłonowy – n. iliohypogastricus

    • zawiera włókna L₂ – L₄

    • wyłania się spod przyśrodkowego brzegu m. lędźwiowego większego w miednicy mniejszej

    • biegnie na m. zasłaniaczu wewnętrznym

    • przechodzi przez kanał zasłonowy razem z tętnicą i żyłami zasłonowymi -> powrózek naczyniowo-nerwowy

    • gałęzie:

      • g. mięśniowa

        • do m. zasłaniacza zewnętrznego

        • odchodzi od pnia nerwu przed wejściem do kanału

      • g. przednia

        • grubsza od tylnej

        • biegnie w dół między przywodzicielem krótkim i długim

        • unerwia:

          • m. przywodziciel krótki i długi

          • m. smukły

          • częściowo m. grzebieniowy

        • przedłuża się w g. skórną dla:

          • skóry przyśrodkowej pow. uda

          • skóry kolana

      • g. tylna

        • rozgałęzia się w m. przywodzicielu wielkim

Unerwienie czuciowe kończyny dolnej

Pośladek
- nn. górne i przyśrodkowe pośladków – nn. clunium superiores et medii
- nn. dolne pośladków – nn. clunium inferiores
- g. skórna boczna – r. cutaneus lateralis
Udo (powierzchnie)
Przednia
Boczna
Przyśrodkowa
Tylna
Podudzie (powierzchnie)
Przednio-boczna
Przednio-przyśrodkowa
Tylna
Stopa
Grzbiet
w I przestrzeni międzykostnej
Podeszwa
Pięta
Palce str.podeszwowa
Palce str. grzbietowa

Żyła główna górna i dolna

Żyła główna górna – v. cava superior

• jeden z dwóch głównych pni żylnych prowadzących krew do serca

• zbiera krew z obszaru:

  • głowy

  • szyi

  • kończyn górnych

  • klatki piersiowej

• powstaje z połączenia 2 żył ramienno-głowowych – vv. brachiocephalicae

  • na wys. chrząstkozrostu I żebra prawego

• pień o długości ok. 5-6cm po prawej stronie w śródpiersiu górnym

• biegnie zstępująco wzdłuż prawego brzegu mostka

• uchodzi do niej żyła nieparzysta

• wchodzi do worka osierdziowego

• na wys. III chrząstki żebrowej prawej wpada do prawego przedsionka serca

• krzyżuje się od przodu z korzeniem płuca prawego

• dopływy:

- ż. szyjna wewnętrzna - ż. tarczowa dolna - ż. kręgowa	- ż. podobojczykowa - żż. piersiowe wewnętrzne - żż. nadbrzuszne górne	- ż. szyjna zewnętrzna - ż. krtaniowa dolna

Żyła główna dolna – v. cava inferior

• zbiera krew z obszaru:

  • jamy brzusznej

  • miednicy

  • kończyn dolnych

• powstaje na wys. trzonu IV kr. lędźwiowego z połączenia 2 żył biodrowych wspólnych

• po prawej stronie aorty brzusznej, od której oddala wraz ze zbliżaniem się do przepony

• w okolicy przepony w bruździe na pow. trzewnej wątroby

• otworem żyły głównej przechodzi przez środek ścięgnisty przepony

• odcinek piersiowy

  • ok. 2cm długości

  • kończy się w prawym przedsionku serca ujściem z zastawką

  • średnica ok. 3cm

• dopływy:

- ścienne parzyste	- żż. przeponowe dolne – vv. phrenicae inferiores - żż. lędźwiowe – vv. lumbales
- trzewne parzyste	- żż. nerkowe – vv. renales
- trzewne nieparzyste uchodzące bezpośrednio do ż. głównej	- żż. wątrobowe (3) – vv. hepaticae - ż. nadnerczowa prawa – v. suprarenalis dextra - ż. jądrowa prawa – v. testicularis dextra - ż. jajnikowa prawa – v. ovarica dextra
- trzewne nieparzyste łączące się z ż. wrotną	- ż. śledzionowa – v. lienalis - ż. krezkowa górna – v. mesenterica superior - ż. krezkowa dolna – v. mesenterica inferior

Tętnica krezkowa górna

Tętnica krezkowa górna – a. mesenterica superior

• gałąź trzewna nieparzysta części brzusznej aorty

• odchodzi 1cm poniżej pnia trzewnego

• odgałęzienia:

  • t. trzustkowo-dwunastnicza dolna – a. pancreaticoduodenalis inferior – dla trzustki i dwunastnicy

  • wchodzi do krezki jelita cienkiego, gdzie oddaje 15 tętnic jelita czczego i krętego – aa. jejunales et ileales

  • t. krętnico-okrężnicza – aa. ileocolica – dla kątnicy

  • tt. okrężnicze prawa i środkowa – aa. colicae dextra et media – dla okrężnicy wstępującej i poprzecznej

Część III

Wątroba (hepar)

• Największy gruczoł i największy narząd wewnętrzny organizmu człowieka. U dorosłego jej masa stanowi ok. 2% masy ciała.

• Bierze udział w przemianie białek, węglowodanów i tłuszczów, a także w produkcji żółci i unieczynnianiu wielu substancji chemicznych pochodzenia endo- i egzogennego.

Położenie wątroby:

• Większa część wątroby leży w podżebrzu prawym, niewielki jej fragment przylega bezpośrednio do przedniej ściany brzucha w okolicy nadbrzusznej, a około 20% znajduje się w podżebrzu lewym.

• Prawy płat sięga u góry do IV przestrzeni międzyżebrowej a jego granica dolna przebiega w linii sutkowej, sięgając linii pachowej X żebra. Lewy płat u góry sięga V międzyżebrza.

• Narządy przylegające do wątroby powodują powstawanie wycisków. Na powierzchni przeponowej występuje wycisk sercowy (impressio cardiaca); na powierzchni trzewnej prawego płata od przodu wycisk okrężnicy (impressio colica), a od tyłu wyciski nerkowy i nadnerczowy (impressio renalis et suprarenalis); w okolicy wrót wątroby zaznacza się wycisk dwunastniczy (impressio duodenalis); na powierzchni trzewnej płata lewego wyróżniamy wycisk przełykowy (impressio esophagea) i wycisk żołądkowy (impressio gastrica).

• Przeważająca część wątroby pokryta jest otrzewną, z wyjątkiem pola nagiego (area nuda) oraz szczelin, bruzd i dołów powierzchni trzewnej. Położenie wątroby zaliczane jest do wewnątrzotrzewnowego. Otrzewna ścienna wytwarza więzadła: więzadło sierpowate (lig. falciforme), które przechodzi w więzadło wieńcowe (lig. coronarium), ono zaś kończy się więzadłem trójkątnym prawym i lewym (lig. triangulare dextrum et sinistrum). Tylna blaszka więzadła wieńcowego wytwarza więzadło wątrobowo-nerkowe (lig. hepatorenale).

Budowa zewnętrzna wątroby:

• Kształt wątroby jest zależny od przylegających do niej narządów.

• Wyróżniane są na niej dwie powierzchnie: przeponowa (facies diaphragmatica) – górna, wypukłością zwrócona do przepony; trzewna (facies visceralis) – dolna, bardziej płaska, zwrócona do narządów jamy brzusznej. Powierzchnie oddzielone są brzegiem dolnym (margo inferior).

• Powierzchnia przeponowa podzielona jest przez więzadła wątroby na cześć swobodną (pars libera) oraz część tylną, zwaną polem nagim (area nuda) lub częścią przytwierdzoną (pars affixa), która jest przytwierdzona bezpośrednio do przepony (brak otrzewnej).

• Więzadło sierpowate wątroby (lig. falciforme hepatis) dzieli powierzchnię przeponową na dwa płaty: prawy (lobus dexter) i lewy (lobus sinister).

• Na powierzchni trzewnej występują dwa zagłębienia położone strzałkowo i jedno poprzecznie, tworzące kształt litery H:

• Zagłębienie strzałkowe lewe - utworzone w części przedniej przez szczelinę więzadła obłego (fissura ligamenti teretis), w której leży więzadło obłe wątroby (lig. teres hepatis), a w części tylnej przez szczelinę więzadła żylnego (fissuta ligamenti venosi), zawierającą więzadło żylne (lig. venosum).

• Zagłębienie strzałkowe prawe – utworzone jest w części przedniej przez dół pęcherzyka żółciowego (fossa vesicae felleae), w którym leży pęcherzyk żółciowy, a w części tylnej przez bruzdę żyły głównej dolnej (sulcus venae cavae), zawierającą żyłę główną dolną i wpadające do niej żyły wątrobowe.

• Poprzeczna szczelina pomiędzy zagłębieniami strzałkowymi to wrota wątroby (porta hepatis), przez które wchodzi do wątroby żyła wrotna (v. portae) i tętnica wątrobowa właściwa (a. hepatica propria), a wychodzi żółciowy przewód wątrobowy wspólny (ductus hepatis communis). Od wrót odchodzi także więzadło wątrobowo-dwunastnicze (lig. hepatoduodenale), wchodzące w skład sieci mniejszej.

• Na powierzchni trzewnej widoczne są 4 płaty wątroby, leżące w stosunku do wrót: od przodu płat czworoboczny (lobus quadratus), od tyłu płat ogoniasty (lobus caudatus), na prawo płat prawy (lobus dexter), a na lewo płat lewy (lobus sinister).

Budowa wewnętrzna wątroby:

• Wątroba otoczona jest torebką włóknistą, która wnika w głąb miąższu, dzieląc go na zraziki (lobuli hepatis), zbliżone kształtem do graniastosłupów.

• Komórki wątrobowe ograniczają swoimi ścianami sieć włosowatych kanalików żółciowych, które uchodzą do przestrzeni międzyzrazikowych, tam sąsiadują z tętnicami i żyłami międzyzrazikowymi.

• Unaczynienie wątroby dzieli się na czynnościowe i odżywcze:

• Unaczynienie czynnościowe: rozpoczyna się żyłą wrotną, która zawiera wchłonięte składniki odżywcze oraz pochodzące ze śledziony produkty rozpadu krwinek czerwonych. Żyła wrotna w wątrobie dzieli się kilkakrotnie, aż do żył międzyzrazikowych (vv. interlobulares), od których do zrazika wnikają naczynia włosowate, ponownie zbierające się w zraziku w ż. środkową zrazika (v. centralis lobuli). Uchodzi ona do żył podzrazikowych, które stanowią dopływy żył wątrobowych, kończących się w żyle głównej dolnej. Taki układ naczyń nosi nazwę sieci dziwnej żylno-żylnej (rete mirabile venosum).

• Unaczynienie odżywcze: rozpoczyna się w tętnicy wątrobowej właściwej, która w wątrobie dzieli się do tętnic międzyzrazikowych. Wytwarzają one sieć włosowatych naczyń odżywczych, wnikają do zrazika i odżywiają go. Następnie krew spływa do żył środkowych zrazika i dalej drogą w krążeniu czynnościowym.

• Unerwienie: przywspółczulne od nerwu błędnego, współczulne od splotu wątrobowego.

Drogi żółciowe:

Dzielimy je na:

• wewnątrzwątrobowe: rozpoczynają się od włosowatych kanalików żółciowych międzykomórkowych, z których powstają przewodziki międzyzrazikowe (ductuli interlobulares), łączące się w przewodziki żółciowe (ductuli biliferi)

• zewnątrzwątrobowe: z przewodzików żółciowych we wrotach wątroby powstają przewody wątrobowe prawy i lewy (ductus hepaticus dexter et sinister), które łączą się ze sobą, tworząc przewód wątrobowy wspólny (ductus hepaticus communis). Biegnie on ku dołowi i łączy się z przewodem pęcherzykowym (ductus cysticus), tworząc przewód żółciowy wspólny (ductus choledochus) uchodzący do dwunastnicy.

Pęcherzyk żółciowy (vesica fellea) – gromadzi i zagęszcza żółć, stale produkowaną przez wątrobę.

• Położony jest w dole pęcherzyka żółciowego na powierzchni trzewnej wątroby.

• Wyróżniamy w nim trzy części: dno (fundus), trzon (corpus) i szyjkę (collum).

• W przedłużeniu szyjki biegnie przewód pęcherzykowy (ductus cysticus), który współtworzy przewód żółciowy wspólny

Unerwienie dróg żółciowych: od splotu wątrobowego (plexus hepaticus)

Unaczynienie dróg żółciowych: przewodu wątrobowego wspólnego od t. wątrobowej właściwej (a. hepatica propria); pęcherzyka i przewodu żółciowego od t. pęcherzykowej (a. cystica), a przewodu żółciowego wspólnego od t. żołądkowo-dwunastniczej (a. gastroduodenalis).

Narządy płciowe męskie wewnętrzne i zewnętrzne

Do narządów płciowych męskich wewnętrznych zaliczamy:

• parzyste jądro (testis)

• parzyste najądrze (epididymis)

• parzysty nasieniowód (ductus deferens)

• parzysty pęcherzyk nasienny (vesicula seminalis)

• nieparzysty gruczoł krokowy (prostata)

• parzysty gruczoł opuszkowo-cewkowy (glandula bulbourethralis)

Jądro (testis):

• Parzysty, owalny gruczoł płciowy męski, wielkości orzecha włoskiego.

• Rozwija się w obrębie jamy brzusznej, w trakcie rozwoju zstępuje przez kanał pachwinowy do worka mosznowego. Proces zstępowania jąder może zostać zaburzony; pozostają one wtedy w obrębie jamy brzusznej – czyli występuje wnętrostwo (cryptorchismus). W takim przypadku dochodzi do zahamowania produkcji plemników.

• Jądro posiada: koniec górny i dolny (extermitas superior et inferior); dwie powierzchnie – boczną i przyśrodkową (facies lateralis et medialis), które są ze sobą połączone brzegiem przednim i tylnym (margo anterior et posterior).

• Od strony zewnętrznej jądro pokrywa błona biaława (tunica albuginea), od której w głąb odchodzą przegródki jądra (septula testis), dzielące miąższ jądra (parenchyma testis) na piramidalne płaciki jądra (lobuli testis).

• Płaciki jądra zwracają się podstawami na zewnątrz jądra, a wierzchołkami w kierunku śródjądrza (mediastinum testis), które jest zlokalizowane w części środkowej brzegu tylnego.

• Płaciki wypełnione są nitkowatymi cewkami nasiennymi krętymi (tubuli seminiferi contorti), pomiędzy którymi znajdują się skupiska komórek śródmiąższowych.

• Cewki te po połączeniu się ze sobą wytwarzają cewki nasienne proste (tubuli seminiferi recti), te zaś łącząc się wytwarzają sieć jądra (rete testis), położoną w śródjądrzu. Od sieci jądra odchodzi ok. 12-20 przewodzików odprowadzających jądra (ductuli efferentes testis), które prowadzą do najądrza.

• Plemniki powstają wyłącznie w obrębie cewek nasiennych krętych.

• Jądro wytwarza hormony płciowe, głównie testosteron. Hormony produkowane są przez komórki śródmiąższowe.

• Unaczynienie: t. jądrowa (a. testicularis) - od a. brzusznej

• Unerwienie: splot trzewny (plexus celiacus)

Najądrze (epididymis):

• Przylega do górno-tylnej części jądra. W najądrzu wyróżniamy: głowę (caput), trzon (corpus) i ogon (cauda).

• Składa się z kanalików dróg odprowadzających wydzielinę jądra.

• W obrębie głowy znajdują się przewodziki odprowadzające jądra, które układają się w stożkowate płaciki najądrza (lobuli epididymidis). Z przewodów poszczególnych płacików powstaje silnie skręcony przewód najądrza (ductus epididymidis), który biegnie w dół i tworzy ogon najądrza. Przewód ten przedłuża się w nasieniowód.

• Najądrze stanowi zbiornik gromadzący wyprodukowane przez jądro nasienie.

• Unaczynienie i unerwienie: takie jak jądra.

Nasieniowód (ductus deferens):

• Jest przedłużeniem najądrza, wyprowadza z niego nasienie.

• Ma dość skomplikowany przebieg, wyróżniamy w nim:

• część najądrzastą/ jądrową (pars epididymica/ pars testicularis) – wstępuje ku górze wzdłuż brzegu tylnego jądra, wytwarza liczne skręty.

• część powrózkową (pars funicularis) – wchodzi w skład powrózka nasiennego, przechodząc w nim przez kanał pachwinowy.

• część miedniczna (pars pelvina) – po wyjściu z kanału pachwinowego wchodzi do miednicy mniejszej, pod dno pęcherza moczowego. Tam łączy się z przewodem wydalającym pęcherzyka nasiennego (ductus excretorius), tworząc przewód wytryskowy (ductus ejaculatorius). Wnika on do miąższu gruczołu krokowego i w jego obrębie otwiera się do światła cewki moczowej na wzgórku nasiennym.

• Końcowa część nasieniowodu, leżąca w okolicy pęcherzyka nasiennego jest znacznie rozszerzona i nazywa się bańką nasieniowodu (ampulla ductus deferentis)

• Unaczynienie: t. nasieniowodu (a. ductus deferentis), t. odbytnicza środkowa i dolna (a. rectalis media et inferior).

• Unerwienie: splot nasieniowodowy (plexus deferentalis) – od splotu podbrzusznego dolnego.

Pęcherzyk nasienny (vesticula seminalis):

• Przylega do dna pęcherza moczowego, z boku od bańki nasieniowodu. Ma kształt gruszkowaty.

• Jego grubszy koniec kieruje się ku górze, a dolny, zaostrzony, do gruczołu krokowego.

• Wydziela substancje pobudzające ruchy plemników.

• Zbudowany jest z cewkowatego przewodu mającego liczne uchyłki boczne, który zwęża się i przechodzi w przewód wydalający (ductus excretorius).

• Unaczynienie: t. pęcherzowa dolna (a. vesicalis inferior), t. nasieniowodu (a. ductus deferentis), t. odbytnicza środkowa i dolna (a. rectalis media et inferior).

• Unerwienie: splot podbrzuszny dolny (plexus hypogastricus inferior).

Gruczoł krokowy (prostata):

• Nazywany inaczej sterczem, ponieważ oglądany od strony krocza wystaje przed pęcherz moczowy.

• Kształtem porównywany do owocu kasztana. Leży pod pęcherzem moczowym, stanowiąc element podporowy jego dna. Obejmuje część sterczową cewki moczowej.

• Posiada płat prawy i lewy (lobus dexter et sinister), oddzielone od siebie na powierzchni tylnej płytką bruzdą. Płaty połączone są ze sobą przez więzinę gruczołu krokowego (isthmus prostatae), nazywaną płatem środkowym (lobus medius).

• W gruczole wyróżniamy: podstawę (zwracającą się do pęcherza moczowego) oraz wierzchołek, kierujący się do przepony moczowo-płciowej.

• Na gruczole są trzy powierzchnie:

• przednia, leżąca poza spojeniem łonowym,

• tylna, przylegająca do odbytnicy,

• dolno-boczna, zwrócona do mięśnia dźwigacza odbytu.

• W gruczole krokowym, na tylnej ścianie cewki moczowej znajduje się wzgórek nasienny (colliculus seminalis), na którym położone są ujścia przewodów wytryskowych.

• Masę gruczołu tworzy istota gruczołowa, składająca się gruczołów cewkowo-pęcherzykowatych oraz istota mięśniowa. Przewody odprowadzające istoty gruczołowej, noszą nazwę przewodzików sterczowych (ductuli prostatici) i uchodzą w okolicy wzgórka nasiennego do cewki moczowej.

• Wydzielina gruczołu stanowi główną część ejakulatu.

• Gruczoł otoczony jest torebką z tkanki łącznej wiotkiej.

• Przerost gruczołu, a zwłaszcza płata środkowego, doprowadza do ucisku na cewkę moczową i trudności z oddawaniem moczu.

• Unaczynienie: t. pęcherzowa dolna (a. vesicalis inferior), t. odbytnicza środkowa (a. rectalis media).

• Unerwienie: splot podbrzuszny dolny (plexus hypogastricus inferior).

Gruczoł opuszkowo-cewkowy (glandula bulbourethralis)

• Jest narządem parzystym, położonym nad opuszką prącia w przeponie moczowo-płciowej.

• Ma budowę zrazikową.

• Długi przewód wyprowadzający przebiega od gruczołu przez ciało gąbczaste prącia i uchodzi do części gąbczastej cewki moczowej.

• Treść gruczołu wchodzi w skład nasienia.

Do narządów płciowych męskich zewnętrznych zaliczamy:

• mosznę (scrotum)

• prącie (penis)

• cewkę moczową (urethra masculina)

Moszna (scrotum):

• Położona w obrębie krocza, twory worek skórny, w skład którego wchodzą dwie jamy, oddzielone od siebie przegrodą moszny (septum scroti). Od zewnątrz przegrodzie odpowiada szew moszny (raphe scroti).

• Jama moszny zawiera: jądro, najądrze, odcinek nasieniowodu oraz otaczające je tkanki wchodzące w skład powrózka nasiennego.

• Pod skórą worka mosznowego znajduje się błona kurczliwa (tunica dartos), posiadająca dużą ilość włókien elastycznych i mięśni gładkich.

• Jądro, podczas procesu zstępowania do moszny zyskuje szereg osłonek (od zewnątrz):

• powięź nasienna zewnętrzna (fascia spermatica externa)

• powięź m. dźwigacza jądra (fascia cremasterica)

• powięź nasienna wewnętrzna (fascia spermatica interna)

• osłonka pochwowa jądra (tunica vaginalis testis):

• blaszka ścienna (lamina parietalis)

• blaszka trzewna (lamina visceralis) – przylegająca bezpośrednio do jądra.

• Wymienione blaszki oddziela szczelinowata jama surowicza moszny, którą w prawidłowych warunkach wypełnia nieduża ilość płynu mosznowego. Nadmierne jego gromadzenie to nieprawidłowość zwana wodniakiem jądra (hydrocele vaginalis testis).

• Unaczynienie: gg. mosznowe przednie (rr. scrotales anteriores), tt. mosznowe tylne (aa. scrotales posteriores) i gałązki odchodzące od t. zasłonowej (a. obturatoria).

• Unerwienie: od gałęzi płciowej (r. genitalis) i gałęzi udowej (r. femoralis) n. udowo-płciowego (n. genitofemoralis).

Powrózek nasienny (funiculus spermaticus):

• Biegnie przez jamę moszny i kanał pachwinowy.

• Prowadzi elementy zaopatrujące jądro, najądrze i nasieniowód.

• W jego skład wchodzi:

1. nasieniowód (ductus deferens)

2. t. jądrowa (a. testicularis)

3. ż. jądrowa (v. testicularis)

4. t. nasieniowodu (a. ductus deferentis)

5. współczulny splot jądrowy (plexus testicularis)

6. splot nasieniowodowy (plexus deferentialis)

7. żylny splot wiciowaty (plexus pampiniformis)

8. szczątek wyrostka pochwowego jądra (vestigium processus vaginalis testis)

9. powięź nasienna wewnętrzna (fascia spermatica interna)

10. m. dźwigacz jądra (m. cremaster)

11. powięź m. dźwigacza jądra (fascia cremasterica)

12. powięź nasienna zewnętrzna (fascia sprematica externa)

13. tętnica m. dźwigacza jądra (a. cremasterica)

14. gałąź płciowa nerwu płciowo-udowego (r. genitalis n. genitofemoralis)

15. n. biodrowo-pachwinowy (n. ilioinguinalis)

16. naczynia chłonne.

Prącie (penis):

• Posiada zmienny osobniczo kształt i wymiary, zależne również od erekcji.

• Można w nim wyróżnić:

• nasadę prącia (radix penis)

• trzon prącia (corpus penis)

• żołądź prącia (glans penis)

• Zbudowane jest z trzech wydłużonych ciał. Po stronie grzbietowej leżą parzyste ciała jamiste (corpora cavernosa), po stronie brzusznej nieparzyste ciało gąbczaste prącia (corpus spongiosum penis).

• Ciała jamiste są zbudowane z tkanki łącznej, posiadającej liczne drobne jamy. Od zewnątrz ciała jamiste otoczone są osłonką, błoną białawą ciał jamistych (tunica albuginea corporum cavernosorum). Osłonki ciał jamistych łączą się, tworząc przegrodę prącia (septum penis).

• Jamki odgrywają istotną rolę podczas wzwodu – po wypełnieniu się krwią tętniczą, powodują pęcznienie i usztywnienie prącia.

• Ciała jamiste wytwarzają na końcach odnogi prącia (chura penis), które przyczepiają się do gałęzi dolnych kości łonowych.

• Przedni koniec ciał jamistych pokryty jest rozszerzeniem ciała gąbczastego, zwane żołędzią prącia (glans penis). Podstawna część żołędzi jest wklęsła. Jej brzeg to korona żołędzi (corona glandis), którą od trzonu prącia oddziela szyjka żołędzi (collum glandis). Na szczycie żołędzi znajduje się podłużnie ustawiony otwór ujścia zewnętrznego cewki moczowej (ostium urethrae externum).

• Ciało gąbczaste prącia przy swym końcu tylnym jest zgrubiałe i nazywa się opuszką prącia (bulbus penis), która leży na dolnej powierzchni przepony moczowo-płciowej.

• Ciała jamiste i ciało gąbczaste otoczone są przez powięź prącia głęboką (fascia penis profunda) i powięź prącia powierzchowną (fascia penis superficialis).

• Prącie od zewnątrz pokryte jest przez cienką skórę, która nie posiada podściółki tłuszczowej. Na żołędzi tworzy ona fałd zwany napletkiem (preputium), który umocowany jest od strony ciała gąbczastego wędzidełkiem napletka (frenulum preputii).

• Unaczynienie: t. głęboka prącia (a. profunda penis), t. puszki prącia (a. bulbi penis), t. sromowa zewnętrzna (a. pudenda externa), tt. mosznowe przednie i tylne (aa. scrotales anteriores et posteriores)

• Unerwienie: czuciowe przez n. grzbietowy prącia (n. dorsalis penis); nerwy współczulne od splotu podbrzusznego dolnego, a przywspółczulne od nerwów trzewnych miednicznych (nn. splanchnici pelvini).

cewka moczowa męska (uretha maskulina):

• należy do układu moczowego i płciowego

• rozpoczyna się ujściem wewnętrznym-ostium urethrae internum w pęcherzu moczowym

• kończy się ujściem zewnąrznym-ostium urethrae externum na żołędzi prącia

• wyróżniamy 4 części:

• część śródścienna-pars intramuralis

• część sterczowa-pars prostatica

• przebiega przez gruczoł krokowy

• na ścianie tylnej leży grzebień cewki-crista urethralis

• w połowie długości grzebienia leży wzgórek nasienny-colliculus seminalis – to miejsce ujścia do cewki przewodów wytryskowych

• część błoniasta-pars membranacea

• na tylnej ścianie tej części kończy się grzebień cewkowy

• m. poprzecznie prążkowane przepony moczowo-płciowej tworzą m. zwieracz cewki-m. sphincter urethrae externus

• część gąbczasta-pars spongiosa

• końcowe rozszerzenie nosi nazwę dołu łódkowatego-fossa navicularis

• w całym przebiegu wyróżniamy 3 punkty zwężenia i rozszerzenia:

• zwężenia-ujście zewnętrzne, wewnętrzne i część błoniasta

• rozszerzenia-część sterczowa, początek gąbczastej i dół łódkowaty

• ściana cewki zbudowana jest z:

• błony śluzowej:

• tworzy podłużnie biegnące fałdy

• występują tu zatoki cewki-lacunae urethrales

• błony mięśniowej:

• znajduje się w części śródściennej, sterczowej, błoniastej i początkowym odcinku gąbczastej

• dwupokładowa

• Unaczynienie: -t. cewki moczowej-a. urethralis

Pęcherz moczowy – budowa i położenie u obu płci

Pęcherz moczowy (vesica urinaria):

• Stanowi zbiornik moczu wydzielanego przez nerki w sposób ciągły, a wydalanego okresowo.

• Leży za spojeniem łonowym, przedotrzewnowo, w obrębie miednicy mniejszej. Opróżniony nie wystaje ponad spojenie łonowe, ma kształt zbliżony do czworościanu.

• Pojemność waha się w dużych granicach, dochodzi do 700 cm³, a uczucie parcia na pęcherz daje wypełnienie ok. 350 cm³.

• W pęcherzu wyróżniamy:

• dno pęcherza (fundus vesicae)

• trzon (corpus vesicae)

• szczyt (apex vesicae)

• szyję pęcherza (cervix vesicae).

• Dno pęcherza wykazuje odmienne stosunki topograficzne uzależnione od płci. U mężczyzn zwraca się ono do gruczołu krokowego, z którym ściśle się zrasta. U kobiet dno pęcherza zwraca się do przedniej ściany szyjki macicy i pochwy, leży na przeponie moczowo-płciowej. Na jego położenie u obydwu płci ma wpływ stan wypełnienie odbytnicy.

• Szczyt pęcherza jest najwyżej położoną częścią w obrębie miednicy mniejszej.

• Szyja pęcherza to najniższa część dna z przylegającymi do niego odcinkami ścian bocznych trzonu.

• Ściana pęcherza wykazuje dużą rozciągliwość. Jej powierzchnia zewnętrzna bez względu na stopnień wypełnienia jest gładka. Powierzchnia wewnętrzna w czasie skurczu wykazuje liczne fałdy, poza stale gładkim polem – trójkątem pęcherza (trigonum vesicae)

• Trójkąt ten ograniczony jest bocznie ujściami moczowodów, a szczyt stanowi ujście wewnętrzne cewki moczowej. Jest on wyraźnie bledszy, w porównaniu do żywoczerwonej pozostałej części błony. Podstawę trójkąta tworzy fałd międzymoczowy (plica interureterica), który powstaje w związku ze skośnym przebiegiem moczowodów przez ścianę pęcherza. Fałd ten w czasie wypełniania się pęcherza zamyka ujścia moczowodów, zapobiegając cofaniu moczu do miedniczki nerkowej.

• W linii środkowej trójkąta leży wał błony śluzowej, tworzący w ujściu wewnętrznym cewki moczowej czopowate wzniesienie, zwane języczkiem pęcherza (uvula vesicae).

• Ściana pęcherza zbudowana jest z błony śluzowej, podśluzowej, mięśniowej i błony zewnętrznej.

• Błona podśluzowa zbudowana z luźnej tkanki łącznej, pozwala na fałdowanie się błony śluzowej. Brak jej w przestrzeni trójkąta pęcherza.

• Błona mięśniowa tworzy trzy warstwy, przenikające w siebie, niemożliwe do rozdzielenia. Wyróżniamy warstwę zewnętrzną podłużną, środkową okrężną i wewnętrzną ponownie podłużną.

• Pod względem czynnościowym wyróżniamy w pęcherzu trzy rodzaje włókien mięśniowych. Główna część mięśniówki to m. wypieracz moczu (m. detrusor urinae), opróżniający pęcherz. Poza tym występuje też m. odciągacz języczka (m. retractor uvulae) – odciąga języczek i zamyka ujście wewnętrze cewki moczowej od strony światła pęcherza, a także m. zwieracz pęcherza (m. sphincter vesicae).

• Unaczynienie: tt. pęcherzowe górne i dolne (aa. vesicales superiores et inferiores)

• Unerwienie: od splotu pęcherzowego (plexus vesicalis). Włókna współczulne wywołują zatrzymanie moczu, przywspółczulne – antagonistyczne.

Jelito cienkie

Jelito cienkie (intestinum tenue) dzielimy na :

• jelito bezkreskowe czyli dwunastnicę (duodenum)

• jelito cienkie krezkowe (intestinum tenue mesenteriale).

Dwunastnica (duodenum):

• Początkowy odcinek jelita cienkiego. U góry łączy się z odźwiernikiem, a jej koniec dolny przechodzi zgięciem dwunastniczo-czczym (flexura duodenojejunalis) w jelito czcze.

• Ma kształt podkowy, która wypukłością zwraca się na stronę prawą, a wklęsłością obejmuje głowę trzustki. Położona jest na tylnej ścianie brzucha, na poziomie L₁-L₃.

• Dzielimy ją na 4 części:

• część górna (pars superior) – najkrótsza, biednie poziomo na prawą stronę, jest ruchoma, ponieważ jest objęta całkowicie otrzewną trzewną, która przechodzi w więzadło wątrobowo-dwunastnicze (lig. hepatoduodenale). Początkowy odcinek nazywamy opuszką dwunastnicy (bulbus duodeni). Na tylnej ścianie opuszki leży żyła wrotna i przewód żółciowy wspólny. Część górna zgięciem górnym dwunastnicy (flexura duodeni superior) przechodzi w część zstępującą.

• część zstępująca (pars descendens) – biegnie pionowo w dół po prawej stronie kręgosłupa, a później zgięciem dwunastniczym dolnym (flexura duodeni inferior) przechodzi w część poziomą. Leży zewnątrzotrzewnowo.

• część pozioma (pars horizontalis) – biegnie poprzecznie przed kręgosłupem. Leży wtórnie zewnątrzotrzewnowo i łagodnym łukiem przechodzi w część wstępującą.

• część wstępująca (pars ascedens) – rozpoczyna się od miejsca skrzyżowania cz. poziomej z naczyniami krezkowymi, a kończy zgięciem dwunastniczo-czczym, które leży po lewej stronie L₂.

• część dwunastnicy położona między korzeniem krezki okrężnicy poprzecznej a korzeniem krezki jelita cienkiego nazywana jest częścią ukrytą (pars tecta duodeni).

• Ściana dwunastnicy składa się z: błony śluzowej, tkanki podśluzowej oraz błony mięśniowej i surowiczej. Błona śluzowa tworzy wysokie fałdy okrężne (plicae circulares).

• Na tylnej powierzchni części zstępującej znajduje się fałd podłużny dwunastnicy (plica longitudinalis duodeni), wywołany przebiegiem przewodu żółciowego wspólnego. Fałd ten kończy się brodawką większą dwunastnicy (papilla duodeni major) – uchodzą tam wspólnie przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy.

• Powyżej i przyśrodkowo od niej leży brodawka mniejsza dwunastnicy (papilla duodeni minor), na której uchodzi przewód trzustkowy dodatkowy.

• Unaczynienie:

• tętnice dwunastnicy pochodzą od nieparzystych tętnic trzustkowo-dwunastniczych górnej i dolnej (aa. pancreaticoduodenalis superior et inferior).

• krew żylna odpływa do ż, krezkowej górnej i ż. wrotnej

• Unerwienie: współczulne ze splotu trzewnego, przywspółczulne od pni błędnych przedniego i tylnego.

Jelito cienkie krezkowe (intestinum tenue mesenteriale) składa się z:

• jelita czczego (jejunum)

• jelita krętego (ileum)

• Jelito czcze rozpoczyna się od zgięcia dwunastniczo-czczego i przechodzi bez wyraźniej granicy w jelito kręte. Przeciętna długość jelita cienkiego wynosi 5,5-6,5 m, z czego 40% stanowi jelito czcze, a 60% jelito kręte.

• Położone są wewnątrzotrzewnowo. Zawieszone na krezce, której korzeń (radix mesenterii) przyczepia się na tylnej ścianie jamy brzusznej od lewej strony trzonu L₂ do górnego końca prawego stawu krzyżowo-biodrowego.

• Krezka umożliwia pewną ruchomość jelita, ale jego ułożenie jest dość stałe: pętle jelita czczego układają się poziomo, w górnej lewej części jamy brzusznej, a pętle jelita krętego raczej pionowo w prawej dolnej części jamy brzusznej.

• Jelito czcze ma większy przekrój, grubszą błonę mięśniową, błona śluzowa jest lepiej ukrwiona, fałdy okrężne błony śluzowej (plicae circulares) są liczne i wysokie, kosmki jelitowe są szerokie, blaszkowate.

• Jelito kręte jest węższe, błona mięśniowa jest słabsza, błona śluzowa słabiej unaczyniona, fałdy okrężne są niższe i rzadsze, a kosmki jelitowe palczaste, niższe i mniej liczne.

• Ściana jelita cienkiego zbudowana jest z błony śluzowej, tkanki podśluzowej, błony mięśniowej i surowiczej. Błona mięśniowa posiada dwie warstwy: zewnętrzną podłużną i wewnętrzną okrężną, co umożliwia sprawną perystaltykę.

• Unaczynienie:

• tętnice pochodzą od rozgałęzień t. krezkowej górnej, od której odchodzą tt. jelita czczego i krętego (aa. jejunales et ileales).

• krew żylna zbierana jest przez ż. krezkową górną, która wpada do ż. wrotnej

• limfatyczne: w każdym kosmku jelitowym znajduje się ślepo zakończone naczynie limfatyczne, stąd chłonka przepływa do węzłów chłonnych krezkowych (nodi lymphatici mesenterici) i do pnia jelitowego (truncus intestinalis)

• Unerwienie: współczulne ze splotu trzewnego, przywspółczulnej od n. błędnego.

Opłucna, jama opłucnej, zachyłki

Każde płuco otoczone jest workiem opłucnowym, zbudowanym z dwóch warstw: opłucnej płucnej (pleura pulmonalis) i opłucnej ściennej (pleura parietalis). Pomiędzy nimi tworzy się przestrzeń zwana jamą opłucnej (cavitas pleuralis), która jest zamkniętym workiem i nie komunikuje się z otoczeniem.

• Opłucna płucna pokrywa bezpośrednio płuco i wnika w jego szczeliny, zaś opłucna ścienna tworzy zewnętrzne ściany jamy opłucnej.

• Opłucna płucna przechodzi w opłucną ścienną od strony śródpiersia w postaci zdwojonej blaszki opłucnej - więzadła płucnego (lig. pulmonale). Więzadło to otacza i pokrywa korzeń płuca (radix pulmonis) złożony z naczyń płucnych, oskrzela głównego i nerwów płuca.

• W opłucnej ściennej występują trzy części:

• opłucna żebrowa (pleura costalis) – pokrywa ścianę klatki piersiowej

• opłucna przeponowa (pleura diaphragmatica) – pokrywa przeponę

• opłucna śródpiersiowa (pleura mediastinalis) – skierowana do śródpiersia; jej część przylegającą do worka osierdziowego to cześć osierdziowa (pars pericardiaca).

• W miejscach łączenia się części opłucnej ściennej ze sobą znajdują się zachyłki opłucnowe (recessus pleurales).

• Między opłucną żebrową a przeponową znajduje się zachyłek żebrowo-przeponowy (recessus costodiapragmaticus) – ma kształt sierpowaty, jest najgłębszy i podczas wdechu wchodzi do niego dolny brzegł płuca, nie wypełniając go jednak w całości.

• Między opłucną żebrową a śródpiersiem występuje zachyłek żebrowo-śródpiersiowy (recessus costomediastinalis). Przejście opłucnej żebrowej z przedniej ściany klatki piersiowej do śródpiersia tworzy zachyłek przedni, a przejście tej opłucnej z tylnej ściany tworzy zaokrąglony zachyłek tylny. Po lewej stronie częścią zachyłka żebrowo-śródpiersiowego jest zachyłek przedsercowy (recessus precardiacus).

• Opłucna przeponowa z opłucną śródpiersiową tworzy zachyłek przeponowo-śródpiersiowy (recessus phrenicomediastinalis).

• Opłucna ścienna obejmująca szczyty płuc nazywa się osklepkiem opłucnej (cupula pleurae), który więzadłami łączy się z I żebrem.

• Za rękojeścią mostka znajduje się trójkąt grasiczny (trigonum tymicum) zawierający u dzieci grasicę, a u dorosłych tkankę tłuszczową z resztkami grasicy. Za dolną częścią mostka znajduje się trójkąt osierdziowy (trigonum pericardiacum), gdzie leży prawa komora serca.

• Granice opłucnej: na osklepku opłucnej; później za stawami mostkowo-obojczykowymi do kąta mostka, gdzie worki opłucnowe prawie się stykają; pionowo w dół, po prawej stronie do chrząstki VII żebra, a po lewej stronie do chrzątski IV żebra i łukiem w lewo aż do chrząstki VI żebra.

• Granica dolna: wzdłuż dolnego brzegu chrząstki VII żebra, w linii sutkowej przecina chrząstkę VIII żebra, a w linii pachowej chrząstkę IX żebra i dochodzi do brzegu górnego trzonu Th₁₂.

• Unaczynienie: gg. oskrzelowe (rr. bronchiales), tt. międzyżebrowe tylne (aa. intercostales posteriores), tt. przeponowe górne (aa. phrenicae superiores), gg. śródpiersiowe (rr. miediastinales).

• Unerwienie: opłucna żebrowa – nn. międzyżebrowe (nn. intercostales); opłucna śródpiersiowa i przeponowa – n. przeponowy (n. phrenicus) i n. błędny; opłucna płucna – nerwy pochodzące z autonomicznego splotu płucnego (plexus pulmonalis)

• Naczynia chłonne: chłonka z opłucnej żebrowej płynie do węzłów chłonnych przymostkowych (nll. parasternales) i międzyżebrowych (nll. intercostales). Z opłucnej śródpiersiowej do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich i tylnych (nll. mediastinales anteriores et posteriores). Z opłucnej przeponowej do węzłów chłonnych przymostkowych, śródpiersiowych przednich i tylnych.

Tchawica i oskrzela główne

Tchawica – trachea

• nieparzysty przewód doprowadzający powietrze do płuc

• długość: 10-12cm

• średnica: 16-18mm

• u dorosłych:

  • rozpoczyna się na wys. VI – VII kr. szyjnego

  • kończy się na wys. IV – V kr. piersiowego

• kieruje się ku tyłowi i dołowi

• w części dolnej przesunięta w prawo w stosunku do płaszczyzny pośrodkowej ciała

• w przedłużeniu krtani

• kończy się rozdwojeniem tchawicy – bifurcatio tracheje

  • od przodu: na wys. kąta mostka

  • od tyłu: linii międzygrzebieniowej pomiędzy podstawami łopatek

• wyróżnia się 2 części, do których przylegają:

	Cz. szyjna – pars cervicalis – od krtani do górnego otworu klatki piersiowej	Cz. piersiowa – pars thoracica – w śródpiersiu górnym
od przodu:	- więzina tarczycy - splot żylny tarczowy nieparzysty - żyły tarczowe dolne - mm. podgnykowe - mm. mostkowo-tarczowe - mm. mostkowo-gnykowe	- żyła ramienno-głowowa lewa - u dzieci: gracica - u dorosłych: ciało tłuszczowe pograsicze - pień ramienno-głowowy - łuk aorty
od boku:	- płaty gruczołu tarczowego - tętnica szyjna wspólna - nerw błędny - żyła szyjna wewnętrzna	po lewej: - t. szyjna wspólna lewa - t. podobojczykowa lewa
od tyłu:	- przełyk - nerwy krtaniowe wsteczne	- przełyk - nerw krtaniowy wsteczny lewy

• ściana zbudowana z 2 warstw:

  • błona włóknista – tunica fibrosa

    • zewnętrzna – tworzy rusztowanie tchawicy

      • 16-20 chrząstek tchawicznych – cartilagines tracheales

        • połączone ze sobą więzadłami obraczkowymi – ligg. anularia

        • kształt podkowy otwartej ku tyłowi

        • wolne końce chrząstek połączone ścianą błoniastą – paries membranaceus -> m. tchawiczy – m. trachealis

        • ostatnia chrząstka -> ostroga tchawicy – carina tracheae

    • otoczona tkanką łączną – przydanką – tunica adventitia

  • błona śluzowa – tunica mucosa

    • wewnętrzna – wyściela światło tchawicy

    • pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym

	Cz. szyjna – pars cervicalis	Cz. piersiowa – pars thoracica
Unaczynienie	- t. tarczowa dolna	- gg. oskrzelowe: - t. piersiowej wewnętrznej - aorty piersiowej
Ujścia żył	- ż. tarczowa dolna - ż. tarczowa najniższa – v. thyroidea ima	- ż. nieparzysta – v. azygos - ż. piersiowa wewnętrzna
Naczynia limfatyczne	- przez: węzły chłonne szyjne głębokie dolne - do: pni szyjnych	- przez: węzły chłonne tchawiczo-oskrzelowe i przytchawicze - do: pni oskrzelowo-śródpiersiowych
Unerwienie	- n. krtaniowy wsteczny od n. błędnego - włókna zwojów pnia współczulnego

Oskrzela główne – bronchi principales

• przejście tchawicy w miejscu rozdwojenia

• biegną ku dołowi, bokowi, tyłowi

• przez wnękę wchodzą do odpowiedniego płuca

• kąt rozdwojenia – kąt zawarty między oskrzelami – 50⁰-100⁰

• położone w śródpiersiu dolnym

• budowa podobna do tchawicy

	Oskrzele główne prawe – bronchus principalis dexter	Oskrzele główne lewe – bronchus principalis sinister
	krótsze – 1,5-2,5cm	dłuższe – 4-5cm
	większa średnica – 12-16mm	mniejsza średnica – 10-14mm
	mniejszy kąt odejścia od tchawicy – 20⁰-45⁰ w stosunku do płaszczyzny pośrodkowej	większy kąt odejścia od tchawicy – 30⁰-55⁰ w stosunku do płaszczyzny pośrodkowej
	stanowi przedłużenie tchawicy
nad	- łuk żyły nieparzystej - tętnica płucna prawa, która następnie przechodzi na ścianę przednią	- objęte przez łuk aorty
przed	- tętnica płucna prawa - żyła główna górna	- tętnica płucna lewa
pod	- żyły płucne prawe	- żyły płucne lewe
za	- n. błędny prawy - żyła nieparzysta	- przełyk - n. błędny lewy - aorta zstępująca

• asymetria w położeniu oskrzeli wynika z:

  • położenia serca

  • przebiegu aorty

• różnica w budowie i przebiegu powoduje, że ciała obce wpadają częściej do oskrzela prawego, stąd procesy zapalne rozpoczynają się od płuca prawego

• drzewo oskrzelowe – arbor bronchialis

  • czynność: doprowadzenie powietrza do drzewa pęcherzykowego

  • podział:

tchawica	oskrzele główne	oskrzele płatowe - bronchus lobaris	oskrzela segmentowe – bronchi segmentales	oskrzela podsegmentowe	oskrzela małe	oskrzeliki końcowe – bronchioli terminales
	prawe	- górne prawe	dla odpowiedniego segmentu oskrzelowo-płucnego	ich podział doprowadza do powstania oskrzeli najmniejszych o średnicy 1-1,5mm
		- środkowe prawe
		- dolne prawe
	lewe	- górne lewe
		- dolne prawe

• drzewo pęcherzykowe – arbor alveolaris

oskrzeliki oddechowe – broncholi respiratorii	przewodziki pęcherzykowe – ductuli alveolares	woreczki pęcherzykowe – sacculi alveolares	pęcherzyki płucne – alveoli pulmonales

• pęcherzyki płucne oplecione gęstą siecią naczyń krwionośnych

  • pomiędzy nią a nabłonkiem oddechowym wyścielającym pęcherzyki dochodzi do wymiany gazowej

• budowa ścian oskrzeli zależna od ich średnicy

  • oskrzela główne i płatowe o budowie podobnej do tchawicy

  • oskrzela średnie i małe nie zachowują budowy podkowiastej, lecz różnokształtną

• błona mięśniowa o przebiegu okrężnym

• błona śluzowa:

  • układa się w podłużne fałdy

  • pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym

• unaczynienie:

  • gg. oskrzelowe – rr. bronchiales od:

    • aorty

    • t. piersiowej wewnętrznej

• ujście żył oskrzelowych:

  • ż. nieparzysta

  • żż. ramienno-głowowe

  • ż. nieparzysta krótka

• unerwienie:

  • gg. oskrzelowe przednie i tylne od n. błędnego

    • splot płucny przedni i tylny wraz z włóknami pnia współczulnego

Żołądek

Żołądek – ventriculus (gaster)

• narząd drogi pokarmowej środkowej

• zadania:

  • okresowe magazynowanie, mieszanie, rozdrabnianie pokarmów

  • przesuwanie treści pokarmowej w małych porcjach do dalszych odcinków przewodu pokarmowego

  • wstępne trawienie białek i węglowodanów

  • wchłanianie prostych chemicznie substancji zawartych w pokarmie

• kształt, położenie i wielkość zależne od stanu wypełnienia i położenia ciała:

  • pusty i w całkowitym skurczu: odcinek jelita z przyczepami krezkowymi i wieńcami naczyniowymi po obu brzegach

  • średnio wypełniony w poziomej pozycji ciała: o kształcie haka/lewara/syfonu

• budowa zewnętrzna:

  • 2 ściany: przednia i tylna, które łącząc się ze sobą tworzą 2 krzywizny:

    • mniejszą – curvatura ventriculi minor – wklęsła, krótsza, skierowana na prawo i do tyłu

    • większą – curvatura ventriculi major – wypukła, dłuższa, skierowana w lewo i do przodu

  • wcięcie kątowe – incisura angularis – na krzywiźnie mniejszej, na granicy trzonu i cz. odźwiernikowej

  • zatoka żołądkowa – sinus gastricus – uwypuklenie, odpowiednik wcięcia kątowego na krzywiźnie większej

  • część wpustowa – pars cardiaca – połączenie przełyku z żołądkiem

  • ujście wpustowe – kostium cardiacum – otwór początkowy jamy żołądka

  • dno żołądka – fundus ventriculi – po lewej stronie cz. wpustowej

  • wcięcie wpustowe – incisura cardiaca – uwypuklenie dna żołądka między ścianą żołądka i przełyku

  • trzon żołądka – corpus ventriculi – przedłużenie cz. wpustowej i dna żołądka, z którym tworzą część zstępującą żołądka – pars digestoria

    • mieszanie treści pokarmowej z sokiem żołądkowym

    • zgina się ku górze i na prawo

  • część wstępującą żołądka – pars egestoria – przechodzi z cz. zstępującej

    • służy do opróżniania żołądka

    • = część odźwiernikowa – pars pylorica

    • Znajduje się tu jama odźwiernikowa – antrum pyloricum zakończona odźwiernikiem – pylorus

      • znajduje się tu kanał odźwiernikowy – canalis pyloricus przechodzący ujściem odźwiernikowym – ostium pyloricum w górną część dwunastnicy

      • dzięki m. zwieraczowi odźwiernika – m. sphincter pylori jest zamknięty i otwiera się tylko podczas przechodzenia papki pokarmowej

• topografia żołądka:

  • w odniesieniu do okolic ciała:

    • większa część w okolicy podżebrowej lewej – regio hypochondriaca sinistra

    • mniejsza część w nadbrzuszu – regio epigastrica, przy czym odźwiernik po stronie prawej

  • w stosunku do szkieletu (u osoby stojącej):

    • wpust żołądka: trzon XI/XII kręgu piersiowego

    • odźwiernik: trzon I/II kręgu lędźwiowego

  • w odniesieniu do narządów sąsiednich:

    • położenie zmienne

    • okolica wpustu do dna: złączona z przeponą

    • pow. przednia trzonu: przylega do lewego płata wątroby

    • odźwiernik: przylega do płata czworobocznego wątroby i pęcherzyka żółciowego

    • pow. tylna trzonu: zwrócona do torby sieciowej, przez którą kontaktuje się z:

      • trzonem i ogonem trzustki

      • lewa nerka i nadnercze

• Budowa ściany:

  • przeciętna grubość: 2-3mm

  • 4 błony:

    • błona śluzowa – tunica mucosa

      • wyściela wnętrze żołądka

      • zbudowana z nabłonka jednowarstwowego cylindrycznego i blaszki właściwej

      • wytwarza wyniosłości:

        • fałdy żołądkowe – plicae gastricae – najwyższe, o przebiegu podłużnym

        • pola żołądkowe – areae gastricae – niższe, na i między fałdami

        • fałdy kosmkowe – plicae villosae – pokrywają pow. pól żołądkowych, między nimi ujścia gruczołów bł. śluzowej

      • 3 rodzaje gruczołów żołądka:

        • wpustowe – glandulae cardiacae – produkują:

          • śluz

          • w mniejszym stopniu kwas solny (HCl)

        • właściwe – glandulae gastricae propriae – zawierają:

          • kom. okładzinowe produkujące HCl

          • kom. główne produkujące pepsynogen

        • odźwiernikowe – glandulae pyloricae – zawierają:

          • kom. G produkujące gastrynę

    • błona podśluzowa – tunica submucosa – zawiera:

      • naczynia krwionośne i limfatyczne

      • nerwy tworzące splot podśluzówkowy – plexus submucosus

    • błona mięśniowa składa się z 3 warstw włókien m. gładkich

      • warstwa zewnętrzna – stratum longitudinale – przebieg podłużny

      • warstwa środkowa – stratum circulare – przebieg okrężny

      • warstwa najgłębsza – fibrae obliquae – przebieg skośny

    • błona surowicza

      • otrzewna pokrywająca żołądek

        • otrzewna trzewna pokrywa przednią i tylną ścianę trzonu

        • wzdłuż krzywizn przechodzi na sąsiednie narządy

      • żołądek posiada 2 krezki: brzuszną i grzbietową – mesogastrium ventrale et dorsale

      • z krzywizny większej odchodzą więzadła z krezki grzbietowej:

        • w. żołądkowo-przeponowe – lig. gastrophrenicum

        • w. żołądkowo-śledzionowe – lig. gastrolienale

        • sieć większa – omentum majus, której górny odc. tworzy:

          • w. żołądkowo-przeponowe – lig. gastrophrenicum

      • z krzywizny mniejszej odchodzą więzadła z krezki brzusznej:

        • sieć mniejsza – omentum minus, którą tworzą:

          • w. wątrobowo-żołądkowe– lig. hepatogastricum

• Unaczynienie:

tętnicze:	- t. żołądkowa prawa i lewa – a. gastrica dextra et sinistra – na krzywiźnie mniejszej - t. żołądkowo-sieciowa prawa i lewa – a. gastroepiploica dextra et sinistra – na krzywiźnie większej - tt. żołądkowe krótkie – aa. gastricae breves – dno żołądka
żylne:	- krew zbierana przez splot żylny podśluzówkowy i odpływa do żył: śledzionowej krezkowej górnej wrotnej - w okolicy wpustu żyły żołądkowe zespalają się z żyłami przełyku, uchodząc przez żyły ścian klatki piersiowej do żyły głównej górnej połączenie układu żyły wrotnej i żyły głównej górnej
limfatyczne:	- naczynia chłonne rozpoczynają się pod nabłonkiem bł. śluzowej - oplatają gruczoły tworząc 2 sieci: podnabłonkową podgruczołową - płynie do sieci naczyń podsurowiczych, następnie do węzłów: żołądkowych prawych i lewych odźwiernikowych trzustkowo-śledzionowych trzustkowych górnych

• Unerwienie:

  • od układu autonomicznego

  • wł. przywspółczulne – z nn. błędnych

    • przyspieszają perystaltykę cewy pokarmowej

    • wzmagają czynność wydzielniczą bł. śluzowej

  • wł. współczulne – ze splotu trzewnego – antagonistycznie do wł. przywspółczulnych

Worek osierdziowy

Worek osierdziowy – saccus pericardiacus

• znajduje się w nim serce

• składają się na nie 2 części:

  • osierdzie włókniste – pericardium fibrosum

    • zrasta się ze środkiem ścięgnistym przepony

    • wytwarza z pasm tkanki łącznej więzadła:

      • mostkowo-osierdziowe górne i dolne – lig. sternopericardiacum superior et inferior

  • osierdzie surowicze – pericardium serosum,

    • składają się na nie 2 blaszki:

      • blaszka ścienna – lamina parietalis

      • blaszka trzewna – lamina visceralis

      • pomiędzy nimi jama osierdziowa – cavitas pericardialis

        • wypełnia ją nieznaczna ilość surowiczego płynu osierdziowego – liquor pericardii

          • ok. 10cm³, lecz ilość może się zmieniać, np.: w czasie wysiękowego zapalenia osierdzia

    • zbudowane z nabłonka jednowarstwowego płaskiego

    • duża ilość włókien sprężystych – nadają workowi elastyczność

  • przejście nasierdzia w osierdzie znajduje się w okolicy podstawy serca, na początku wielkich naczyń

    • wspólny pokrowiec tętniczy posiadają:

      • część wstępująca aorty

      • pień tętnicy płucnej

    • wspólny pokrowiec żylny posiadają: żyły główne i płucne

  • jama osierdzia wykazuje obecność 2 zatok:

    • przestrzenie o szczelinowatych światłach

    • w miejscu zetknięcia pokrowca tętniczego z żylnym

    • zatoka poprzeczna osierdzia – sinus transversus pericardii

      • na podstawie serca

      • od przodu ogranicza ją pokrowiec tętniczy

      • od tyłu ogranicza ją pokrowiec żylny

    • zatoka skośna osierdzia – sinus obliquus pericardii

      • poza lewym przedsionkiem serca

      • od góry i str. lewej ogranicza ją pokrowiec żył płucnych lewych

      • od dołu i str. prawej ogranicza ją:

        • pokrowiec żyły głównej dolnej

        • żyły płucne prawe

Dwunastnica

Dwunastnica – duodenum

• początkowy odcinek jelita cienkiego

  • jelito bezkrezkowe

• u góry połączony z odźwiernikiem

• koniec przechodzi zgięciem dwunastniczo-czczym – flexura duodenojejunalis w jelito czcze

• kształt podkowy

  • wypukłością zwraca się w stronę prawą

  • wklęsłością obejmuje głowę trzustki

• położona na tylnej ścianie brzucha na poziomie I – III kręgu lędźwiowego

• podzielona na 4 części:

  • część górna – pars superior

    • najkrótsza

    • biegnie poziomo na stronę prawą

    • na wysokości I kr. lędźwiowego

    • ruchoma, ponieważ objęta całkowicie otrzewną trzewną

      • przechodzi w więzadło wątrobowo-dwunastnicze

    • opuszka dwunastnicy – bul bus duodeni – początkowy odcinek tej części

      • na tylnej ścianie: żyła wrotna, przewód żółciowy wspólny

      • na przedniej ścianie: płat czworoboczny wątroby, szyjka pęcherzyka żółciowego

    • zgięcie górne dwunastnicy – flexura duodeni superior przechodzi w:

  • część zstępująca – pars descendens

    • zewnątrzotrzewnowa

    • biegnie pionowo w dół po prawej stronie kręgosłupa

    • do wys. III kr. lędźwiowego

    • na tylnej ścianie: wnęka i korzeń nerki prawej, przewód żółciowy wspólny

    • przednia ściana: krzyżuje się w połowie swojej długości z korzeniem krezki okrężnicy poprzecznej

    • zgięcie dolne dwunastnicy – flexura duodeni inferior przechodzi w:

  • część pozioma (dolna) – pars horizontalis (inferior)

    • biegnie poprzecznie przed kręgosłupem

    • krzyżuje się z:

      • od tyłu: żyłą główną dolną, aortą brzuszną

      • od przodu: korzeniem krezki jelita cienkiego z tętnicą i żyłą krezkową górną

    • wtórnie zaotrzewnowa

    • łagodnym łukiem przechodzi w:

  • część wstępująca – pars ascendens

    • od miejsca skrzyżowania cz. poziomej z naczyniami krezkowymi

    • do zgięcia dwunastniczo-czczego

      • po lewej stronie II kr. lędźwiowego

  • *część ukryta – pars tecta duodeni

    • od korzenia krezki okrężnicy poprzecznej

    • do korzenia jelita cienkiego

• 4 błony:

  • błona śluzowa – tunica mucosa

    • fałdy okrężne – plicae circulares

    • fałd podłużny dwunastnicy – plica longitudinalis duodeni

      • na tylnej ścianie części zstępującej

      • wywołany przebiegiem przewodu żółciowego wspólnego

      • zakończony brodawką większą dwunastnicy – papilla duodeni major

        • na niej małym otworem uchodzą wspólnie przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy

      • brodawka mniejsza dwunastnicy – papilla duodeni minor

        • powyżej i przyśrodkowo od brodawki większej

        • uchodzi na niej przewód trzustkowy dodatkowy

  • błona podśluzowa – tunica submucosa

  • błona mięśniowa

  • błona surowicza

• Unaczynienie:

Tętnicze:	- tt. trzustkowo-dwunastnicze górna i dolna – aa. pancreaticoduodenalis superior et inferior
Żylne :	- ż. krezkowa górna - ż. wrotna

• Unerwienie:

Współczulne	- splot trzewny
Przywspółczulne	- pnie błędne przedni i tylny

Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne i zewnętrzne

Narządy wewnętrzne:

Jajnik – ovarium

• funkcje:

  • produkcja żeńskich gamet płciowych = kom. jajowych

  • wytwarzanie żeńskich hormonów płciowych

• wewnątrz jamy otrzewnej od więzadła szerokiego macicy

• ustawiony prawie pionowo na bocznej ścianie miednicy mniejszej

• położenie jajnika w jamie otrzewnej zapewnia:

  • więzadło wieszadłowe jajnika – lig. suspensorium ovarii

  • więzadło właściwe jajnika – lig. ovarii proprium

    • dochodzi do macicy

• kształt eliptyczny

• budowa zewnętrzna:

  • pokryty sześciennym nabłonkiem płciowym

  • 2 brzegi:

    • brzeg krezkowy – margo mesovaricus

      • umocowanie jajnika przez krezkę do więzadła szerokiego macicy

      • wnęka jajnika – hilum ovarii dla przejścia naczyń krwionośnych i nerwów

    • brzeg wolny – margo liber

      • przeciwległy do krezkowego

  • 2 końce:

    • koniec jajowodowy – extremitas tubaria

      • górny

      • kieruje się w stronę jajowodu

    • koniec maciczny – extremitas uterina

      • dolny

  • 2 powierzchnie:

    • pow. boczna – facies lateralis

      • przylega do otrzewnej ściennej miednicy mniejszej

    • pow. przyśrodkowa – facies medialis

      • kieruje się do pętli jelita cienkiego

• budowa wewnętrzna:

  • łącznotkankowy zrąb oraz kom. śródmiąższowe

  • na przekroju poprzecznym widoczne mieszki jajnikowe

    • w różnych stadiach rozwoju

    • miejsce produkcji gamet

• unaczynienie:

  • t. jajnikowa – a. ovaria

  • g. jajnikowa t. macicznej – r. ovaricus a. uterinae

• unerwienie:

  • splot jajnikowy – plexus ovaricus (wł. współczulne i przywspółczulne)

  • włókna czuciowe od rdzenia kręgowego w odcinku Th₁₀ – L₁

Jajowód – tuba uterina

• funkcja:

  • miejsce zapłodnienia kom. jajowej = powstania zygoty

  • miejsce rozwoju ciąży ekotopowej (pozamacicznej)

• na brzegu górnym więzadła szerokiego macicy

• rozpięty między jajnikiem a macicą

• posiada 2 ujścia:

  • ujście brzuszne - ostium abdominale tubae uterinae

  • ujście maciczne - ostium uterinum tubae uterinae

• wyróżnia się 2 części:

  • bańka jajowodu – ampulla tubae uterinae

    • część zwracająca się do jajnika

    • rozszerzona część = lejek – infundibulum

    • otwiera się ujściem brzusznym do jamy otrzewnej

    • od brzegów lejka odchodzą strzępki jajowodu – fimbriae, obejmujące jajnik

      • kierują uwolnioną kom. jajową do światła jajowodu

      • strzępek jajnikowy – fimbria ovarica - najdłuższy

  • cieśń jajowodu – istmus tubae uterinae

    • znacznie zwężona

    • biegnie w kierunku macicy

    • część maciczna – pars uterina tubae uterinae – przechodzi przez m. macicy

      • najwęższa część jajowodu

• śródotrzewnowy

• posiada własną krezkę, będącą głównym uwypukleniem więzadła szerokiego macicy

• 4 błony:

  • błona śluzowa – tunica mucosa

  • błona podśluzowa – tunica submucosa

  • błona mięśniowa

  • błona surowicza

    • najsilniej rozbudowana w obrębie bańki jajowodu

    • posiada nabłonek walcowaty częściowo migawkowy

    • układa się w fałdy jajowodowe – plicae tubariae

• unaczynienie:

  • t. jajnikowa – a. ovaria

  • t. maciczna – a. uterina

• unerwienie:

  • splot jajnikowy – plexus ovaricus

Macica – uterus

• funkcje:

  • przyjmuje zapłodnioną kom. jajową, która się tu ostatecznie rozwija

  • po ukończeniu rozwoju macica wydala płód na zewnątrz = poród

    • aby było to możliwe, narząd podlega cyklicznym zmianom, ściśle skoordynowanym z funkcją jajnika = cykl menstruacyjny

• kształt spłaszczonej gruszki

• zbudowana głównie z tkanki mięśniowej

• 4 części:

  • dno – fundus

    • wysklepiona część trzonu

    • powyżej ujść macicznych jajowodów

  • trzon – corpus

    • 2 powierzchnie:

      • pow. pęcherzowa – facies vesicalis

      • pow. jelitowa – facies intestinalis

      • pow. przechodzą w siebie brzegami macicy: prawym i lewym

    • jama macicy – cavitas uteris

      • szczelinowata przestrzeń o kształcie trójkąta

      • zwrócona podstawą do dna macicy, wierzchołkiem do kanału szyjki macicy

      • zwęża się ku dołowi i przechodzi w:

  • cieśń – istmus

  • szyjka macicy – cervix uteri

    • część nadpochwowa – partio supravaginalis cervicis

    • część pochwowa – partio vaginalis cervicis

    • granica między częściami – przyczep pochwy, obejmujący szyjkę macicy

    • kanał szyjki macicy – canalis cervicis uteri uchodzący do pochwy przez ujście zewnętrzne macicy –ostium uteri externum

      • ograniczają je 2 wargi: przednia i tylna

• 3 błony:

  • błona surowicza z tkanką podsurowiczą – tunica serosa (perimetrium) = omacicze

  • błona mięśniowa - tunica muscularis (myometrium) = m. maciczny

  • błona śluzowa – tunica mucosa (endometrium) = śródmacicze

    • główna masa narządu

    • większość włókien o przebiegu spiralnym

• w czasie ciąży zmienia kształt i położenie

  • największe przemieszczenie – trzon

  • najmniejsze zmiany – szyjka

• w miednicy mniejszej zawieszona na więzadłach:

więzadło szerokie macicy – lig. latum uteri	- łączy macicę ze ścianą boczną miednicy mniejszej - 2 blaszki obejmujące macicę od przodu i tyłu - między blaszkami tkanka łączna – przymacicze – parametrium - utrzymuje macicę w odpowiednim położeniu w stosunku do dna miednicy mniejszej - zawiera naczynia, nerwy, moczowody - obszar, gdzie łatwo szerzą się stany zapalne
więzadło obłe macicy – lig. teres uteri	- od brzegu macicy w kierunku ściany bocznej miednicy mniejszej - wchodzi do kanału pachwinowego - kończy się w wargach sromowych większych rozszczepionymi wiązkami
więzadło pęcherzowo-maciczne – lig. vesicouterinum	- od szyjki macicy - w kierunku pęcherza moczowego i spojenia łonowego
więzadło odbytniczo-maciczne – lig. rectouterinum	- od szyjki macicy - obejmuje odbytnicę - kończy się na wys. IV kr. krzyżowego

• przodozgięcie macicy – anteflexio uteri = osie trzonu i szyjki powinny tworzyć kąt rozwarty do spojenia łonowego

• unaczynienie:

  • t. maciczna – a. uterina (od t. biodrowej wewnętrznej)

• unerwienie:

  • splot maciczno-pochwowy – plexus ovaricus (w okolicy szyjki)

Pochwa – vagina

• przewód łączący ujście macicy z zewnętrznymi narządami płciowymi

• głównie w miednicy mniejszej

• końcowa część przechodzi przez przeponę miednicy

• 2 ściany:

  • przednia – krótsza, przylega do pęcherza moczowego i cewki moczowej

  • tylna – dłuższa, oddzielona tkanką łączną od odbytnicy

• początek obejmuje szyjkę macicy, wytwarzając dookoła jej cz. pochwowej zagłębienie – sklepienie pochwy – farnix vaginae

• ujście pochwy –ostium vaginae łączy macicę z przedsionkiem pochwy

  • na tej wysokości znajduje się fałd bł. śluzowej = błona dziewicza – hymen

• 3 warstwy:

  • warstwa śluzowa

  • warstwa mięśniowa

  • przydanka – przez tkankę łączną wiąże pochwę z narządami sąsiednimi

• zmarszczki pochwowe – rugae vaginales – liczne poprzeczne sfałdowania bł. śluzowej

• słupy zmarszczek: przedni i tylny – columna rugarum anterior et posterior – podłużne sfałdowania bł. śluzowej ściany przedniej i tylnej

• unaczynienie:

  • t. pochwowa – a. vaginalis (od t. macicznej)

  • gałązki od:

    • t. pęcherzowej dolnej

    • t. sromowej wewnętrznej

• unerwienie:

  • splot maciczno-pochwowy – plexus ovaricus (w okolicy szyjki)

Narządy zewnętrzne = srom niewieści – pudendum femininum

Wzgórek łonowy – mons pubis

• do przodu od spojenia łonowego

• bogata podściółka tłuszczowa

• od okresu pokwitania pokryty włosami łonowymi – pubes

• przechodzi ku dołowi w wargi sromowe większe

Wargi sromowe większe – labia majora pudendi

• utworzone przez 2 fałdy skórne z obfitą podściółką tłuszczową

• połączone od przodu i tyłu spoidłem warg: przednim i tylnym – commissura labiorum anterior et posterior

  • tylny słabiej wykształcony

• przyśrodkowo ograniczają szparę sromową – rima pudendi

• w okolice przedniej części warg dochodzi koniec więzadła obłego macicy

Wargi sromowe mniejsze – labia minora pudendi

• z tkanki łącznej sprężystej

• duże zróżnicowanie osobnicze co do wielkości i kształtu

• końce przednie ulegają rozdwojeniu na listewki, po połączeniu których powstaje:

  • wędzidełko łechtaczki – frenulum clitoridis

  • napletek łechtaczki – preputium clitoridis

Przedsionek pochwy – vestibulum vaginae

• zagłębienie ograniczone:

  • od boków: wargami sromowymi mniejszymi

  • od przodu: wędzidełkiem łechtaczki

  • od tyłu: wędzidełkiem warg sromowych większych

• znajdują tu ujście:

  • pochwa

  • cewka moczowa – między łechtaczką a ujściem pochwy

  • gruczoły przedsionkowe: większy i mniejsze

Łechtaczka – clitoris

• zbudowana z 2 ciał jamistych – corpora cavernosa clitoridis

  • rozpoczynają się odnogami – crura clitoridis

    • odchodzą od dolnych gałęzi kości łonowych i kulszowych

    • po połączeniu tworzą trzon łechtaczki – corpus clitoridis

      • podzielony przegrodą ciał jamistych – septum corporum cavernosorum

      • kończy się żołędzią – glans clitoridis

  • poniżej wzgórka łonowego

  • między przednimi końcami warg sromowych większych

  • liczne zakończenia nerwów czuciowych

Opuszka przedsionka – bul bus vestibuli

• u podstawy warg sromowych mniejszych

• po obydwu stronach przedsionka pochwy

• kształt maczugowaty

• układ żylny opuszki po wypełnieniu nadaje jej kształt poduszki wyścielającej ujście pochwy

Gruczoł przedsionkowy większy – glandula vestibularis major

• u podstawy warg sromowych mniejszych

• graniczy z opuszką przedsionka

• przewód wyprowadzający:

  • uchodzi do przedsionka pochwy po przyśrodkowej stronie warg sromowych mniejszych

  • zamknięcie światła jest najczęstszym powodem powstania cyst zewnętrznych narządów płciowych

Gruczoły przedsionkowe mniejsze – glandulae vestibulares minores

• uchodzą na dnie przedsionka pochwy

• produkują wydzielinę śluzową

Płuca

Płuco prawe i lewe – pulmo dexter et sinister

• w klatce piersiowej rozdzielone śródpiersiem

• w odpowiednim worku opłucnowym

• pokryte od zewnątrz opłucną płucną

• kształt połowy stożka wypukłego na zewnątrz

• w każdym wyróżniamy:

  • szczyt płuca – apex pulmonis

    • zaokrąglony

    • wystaje nad górny otwór klatki piersiowej

    • sięga do dołu nadobojczykowego większego, gdzie pokryty jest osklepkiem opłucnej – cupula pleurae

  • podstawa płuca – basis pulmonis

    • zwrócona do przepony

    • na niej znajduje się wklęsła powierzchnia przeponowa – facies diaphragmatica

  • powierzchnia żebrowa – facies costalis

    • wypukła

    • skierowana do przodu, w bok, ku tyłowi

    • przylega do ścian klatki piersiowej (do opłucnej ościennej)

  • powierzchnia przyśrodkowa – facies medialis

    • lekko wklęsła

    • dzieli się na 2 części:

      • kręgową – pars vertebralis – położona z tyłu za wnęką płuca, przylegająca do kręgosłupa

      • śródpiersiową – pars mediastinalis – położona od przodu, przylegająca do śródpiersia

        • wycisk sercowy – impressio cardiaca

          • wywołane przez serce

          • głębsze na płucu lewym

        • wnęka płuca – hilum pulmonis

w płucu prawym:	w płucu lewym:
nad: bruzda ż. głównej górnej – sulcus v. cavae superioris bruzda ż. ramienno-głowowej prawej – sulcus v. brachiocephalicae dextrae bruzda t. podobojczykowej prawej – sulcus a. subclaviae dextrae bruzda żyły głównej górnej – s. v. cavae superioris z tyłu: bruzda przełyku wgłębienie ż. głównej dolnej	od góry i tyłu: bruzda aorty – s. aorticus (przedłuża się w dół w bruzdę aorty zstępującej) nad: bruzda ż. ramienno-głowowej lewej – sulcus v. brachiocephalicae sinistrae bruzda t. podobojczykowej lewej – sulcus a. subclaviae sinistrae przy brzegu dolnym: wycisk przełykowy – impressio esophagea

• przez wnękę przechodzi korzeń płuca – radix pulmonis = oskrzele główne, t. płucna, żyły płucne, gg. i żż. oskrzelowe, naczynia chłonne, splot płucny

  • objęty opłucną, która schodząc w dół tworzy więzadło płucne – lig. pulmonale

    • miejsce przejścia opłucnej ściennej śródpiersiowej w opłucną płucną

    • wytwarza część krezki płuca – mesopneumonium

• brzeg przedni – margo anterior

  • ostry

  • oddziela pow. przyśrodkową od żebrowej

  • wnika do zachyłka żebrowo-śródpiersiowego jamy opłucnowej

  • wcięcie sercowe – incisura cardiaca

    • w płucu lewym na wys. IV/V przestrzeni międzyżebrowej

    • dzięki niemu worek osierdziowy nie jest pokryty płucem i przylega do ścian klatki piersiowej

  • dola część brzegu przedniego i brzeg dolny ograniczają w płucu lewym języczek płuca – lingila pulmonis sinistri

• brzeg tylny – margo posterior

  • gruby, zaokrąglony

  • wypełnia bruzdę płucną klatki piersiowej

  • oddziela pow. żebrową od przyśrodkowej

• brzeg dolny – margo inferior

  • oddziela pow. przeponową od żebrowej i śródpiersiowej

  • wnika do zachyłka żebrowo-przeponowego i zatoki przeponowo-śródpiersiowej jamy opłucnej

  • w linii:

    • środkowo-obojczykowej – wys. VI żebra

    • pachowej – wys. VIII żebra

    • łopatkowej – wys. X żebra

    • przykręgosłupowej – wys. X kręgu piersiowego

• szczeliny:

  • szczelina skośna – fis sura obliqua

    • na pow. przyśrodkowej od górnego ograniczenia wnęki płuca

    • przechodzi do tyłu na pow. żebrową

    • biegnie skośnie w dół do brzegu dolnego płuca

    • przechodzi na pow. przeponową i przyśrodkową

    • kończy się na dolnym brzegu wnęki

  • szczelina pozioma – fis sura horizontalis

    • w płucu prawym

    • odchodzi w linii pachowej na pow. żebrowej od szczeliny skośnej

    • na wys. IV żebra

    • dochodzi do przedniego brzegu płuca

    • przechodzi na pow. przyśrodkową

    • kończy się w przednim ograniczeniu wnęki płuca

• płaty:

  • wyznaczone przez szczeliny

Płuco prawe	Płuco lewe
- górny prawy – lobus superior dexter - środkowy prawy – lobus medius dexter - dolny prawy – lobus inferior dexter	- górny lewy – lobus superior sinister - dolny lewy – lobus inferior sinister

• dzielą się na segmenty oskrzelowo-płucne – segmenta bronchopulmonalia

  • kształt stożków zwróconych wierzchołkami do wnęki płuca

  • oddzielone od siebie tkanką łączną

  • posiadają własne oskrzela, naczynia, nerwy

  • segmentektomia – usunięcie segmentu jednego bez uszkodzenia pozostałych

  • oznaczane cyframi I – X, a nazwa jest zgodna z położeniem w płacie płuca

  • zbudowane z płacików płucnych – lobuli pulmonis

    • w ich skład wchodzą grona – acini – podstawowa jednostka anatomiczna i czynnościowa płuc

      • w ich skład wchodzą wszystkie rozgałęzienia wychodzące z obu oskrzelików oddechowych powstałych z jednego oskrzelika końcowego

• unaczynienie:

  • naczynia krwionośne dzielą się na:

    • odżywcze:

      • gałęzie oskrzelowe aorty – rr. bronchiales aorta

      • gałęzie oskrzelowe t. piersiowej wewnętrznej – rr. bronchiales a. thoracicae internae

      • krew żylna spływa:

z płuca prawego do:	z płuca lewego do:
- ż. ramienno-głowowej prawej - ż. nieparzystej	- ż. ramienno-głowowej lewej - ż. nieparzystej krótkiej

• czynnościowe:

  • t. płucna prawa i lewa (od pnia płucnego)

    • dzielą się jak oskrzela

    • biegną do pęcherzyków płucnych

    • tworzą sień naczyń włosowatych

  • krew spływa 2 żyłami płucnymi: górną i dolną – v. pulmonalis do lewego przedsionka

• naczynia limfatyczne uchodzą do węzłów chłonnych:

  • płucnych – nodi lymphatici pulmonales

  • oskrzelowo-płucnych – nodi lymphatici bronchopulmonales

  • tchawiczo-oskrzelowych: górnych i dolnych – nodi lymphatici tracheobronchiales

• unerwienie:

  • gg. oskrzelowe n. błędnego

    • zwęża światło oskrzeli - bronchoconstricto

  • pień współczulny

    • rozszerza światło oskrzeli - bronchodilatatio

  • wszystkie rodzaje włókien tworzą splot płucny: przedni i tylny

Trzustka

Trzustka – pancreas

• gruczoł przewodu pokarmowego

  • produkcja enzymów trawiennych

  • wydzielanie hormonów: insuliny i glukagonu

• położenie:

  • zęwnątrzotrzewnowe

  • na tylnej ścianie jamy brzusznej

  • większa część w nadbrzuszu, pozostała w okolicy podżebrowej lewej

• budowa zewnętrzna:

  • kształt poziomo ułożonej litery S

  • 3 części:

    • głowa – caput pancreatis

      • najgrubsza część

      • położona na prawo na wys. I – II trzonu kr. lędźwiowego

      • objęta pętlą dwunastnicy

      • ku dołowi tworzy wyrostek haczykowaty – proces sus uncinatus

    • trzon – corpus pancreatis

      • w miejscu odejścia od głowy tworzy przewężenie – szyjkę pogłębioną przez wcięcie trzustki – incisura pancreatis

        • leżą tu tętnica i żyła krezkowa górna

      • na wys. I kr. lędźwiowego

      • 3 powierzchnie: przednia, tylna, dolna – oddzielone brzegami: górnym, dolnym, przednim

      • guz sieciowy – tuber omentale – na prawej części pow. przedniej

      • korzeń krezki okrężnicy poprzecznej przyczepia się wzdłuż brzegu przedniego

    • ogon – cauda pancreatis

      • spłaszczony koniec

      • sięga ku górze i na lewo do wnęki śledziony

      • na wys. XII kr. piersiowego

• budowa wewnętrzna:

  • pokryta torebką łącznotkankową, wnikającą w głąb narządu – podział na zraziki

  • na miąższ składa się:

    • część zewnątrzwydzielnicza

      • główna masa gruczołu

      • produkuje sok trzustkowy – succus pancreatis

      • przewody odprowadzające sok:

        • przewód trzustkowy – ductus pancreatis

          • biegnie wzdłuż całej długości trzustki

          • łączy się z przewodem żółciowym wspólnym

          • uchodzi na brodawce większej dwunastnicy – papilla duodeni major

        • przewód trzustkowy dodatkowy – ductus pancreatis

          • zbiera wydzielinę z głowy trzustki

          • uchodzi na brodawce mniejszej dwunastnicy – papilla duodeni minor

    • część wewnątrzwydzielnicza

      • wytwarza hormony

      • pod postacią wysp trzustki – insulae pancreaticae (Langerhansa)

        • rozrzucone nieregularnie wśród zrazików

• unaczynienie:

  • tt. trzustkowo-dwunastnicze: górna i dolna – aa. pancreaticoduodenales

    • od pnia trzewnego i t. krezkowej górnej

• unerwienie:

  • przywspółczulne: nerw błędny

  • współczulne: splot trzewny – plexus celiacus

Płuca – segmenty oskrzelowo – płucne

Segmenty oskrzelowo-płucne – segmenta bronchopulmonalia

• kształt stożków zwróconych wierzchołkami do wnęki płuca

• oddzielone od siebie tkanką łączną

• posiadają własne oskrzela, naczynia, nerwy

• segmentektomia – usunięcie segmentu jednego bez uszkodzenia pozostałych

• oznaczane cyframi I – X, a nazwa jest zgodna z położeniem w płacie danego płuca

• podział płatów na segmenty:

PŁUCO PRAWE
płat górny płuca prawego
S I
S II
S III
płat środkowy płuca prawego
S IV
S V
płat dolny płuca prawego
S VI
*S x VI
S VII
S VIII
S IX
S X
PŁUCO LEWE
płat górny płuca lewego
S I-II
S III
S IV
S V
płat dolny płuca lewego
S VI
S VII
S VIII
S IX
S X

• *segment SxVI jest niestały

• zbudowane z płacików płucnych – lobuli pulmonis

  • w ich skład wchodzą grona – acini – podstawowa jednostka anatomiczna i czynnościowa płuc

    • w ich skład wchodzą wszystkie rozgałęzienia wychodzące z obu oskrzelików oddechowych powstałych z jednego oskrzelika końcowego

Nerka

Nerka – ren

Budowa zewnętrzna:

• pozaotrzewnowa

• kształt zbliżony do ziarna fasoli

• barwa brązowo czerwona

• na tylnej ścianie jamy brzusznej

  • biegun górny – extremitas superior: XII kr. piersiowy

  • biegun dolny – extremitas inferior: trzon III kr. lędźwiowego

• nerka prawa leży niżej o wysokość 1 trzonu kręgowego ze względu na położenie wątroby

• w stosunku do kręgosłupa osie podłużne nerek biegną rozbieżnie ku dołowi

• w osi przednio-tylnej spłaszczona, tworząc pow. przednią i tylną; połączone przez

  • brzeg boczny - wypukły

  • brzeg przyśrodkowy – lekko wklęsły

    • posiada szczelinę = wnęka nerkowa - hilum renale

      • korzeń nerki – radix renalis = ż. nerkowa, t. nerkowa, moczowód

      • prowadzi do zatoki nerkowej – sinus renalis

        • wypełniona przez miedniczkę nerkową – pelvis renalis

        • przedłuża się w moczowód

• pow. zewnętrzna gładka, pokryta torebką włóknistą – capsula fibrosa

  • 2 warstwy, które można rozdzielić:

    • warstwa zewnętrzna – elastyczna, bogata we włókna klejodajne

    • warstwa wewnętrzna – włókna mięśniowe zrastające się z miąższem nerki

  • ma połączenie z otaczającą nerkę tkanką tłuszczową przez liczne włókna łącznotkankowe

  • nerka wędrująca – ren migrans – stan, kiedy nerka przemieszcza się w dół w czasie chorób wyniszczających ustrój człowieka, a tym samym kiedy tkanka tłuszczowa ulega redukcji i nerka pozbawiona jest umocowania i podpory

Budowa wewnętrzna:

• narząd miąższowy

• makroskopowo posiada 2 części:

  • rdzeń nerki – medulla renis

    • wewnętrzna

    • jaśniejsza

    • na przekroju wyraźnie widoczne pola = piramidy nerkowe – pyrami des renales

      • oddziela je wchodząca pomiędzy kora

      • podstawą zwracają się w kierunku obwodowo położonej struktury korowej

      • prążki rdzeniowe – striae medullares – pasma biegnące od strony podstaw w kierunku pow. kory

      • brodawka nerkowa – papilla renalis - wierzchołek zwrócony do zatoki nerkowej

        • w liczbie 10-20 w każdej nerce

        • wpuklają się do kielichów nerkowych – calices renales, którymi są objęte

        • posiada pole sitowe – area cribrosa, pokryte otworkami brodawkowatymi

          • przez nie uchodzą do kielichów cewki nerkowe – tubuli renales

  • kora nerki – cortex renis – obwodowa

    • z obwodu nerki wytwarza słupy nerkowe – columnae renales, które rozdzielają piramidy nerkowe

• płaty nerkowe – lobi renales

  • składa się z piramidy nerkowej i należących do niej płacików korowych – lob ulus corticalis

    • jednostki mniejsze niż płaty

    • składa się z prążka rdzeniowego kory oraz otaczającej go części korowej = skłębionej

  • liczba zmienna – odpowiada liczbie piramid

• nefron

  • jednostka anatomiczna i funkcjonalna miąższu

  • w liczbie 1-1,5 mln

Funkcje nerki:

• usuwanie z krwi azotowych produktów przemiany materii rozpuszczalnych w wodzie

• nadmierne nagromadzenie tych składników w ustroju powoduje jego zatrucie = mocznica – uraemia

Unaczynienie:

• naczynia nerki stanowiące elementy nefronu:

  • naczynia czynnościowe – ogólnego znaczenia – vasa publica

    • naczynia kłębków nerkowych doprowadzające i odprowadzające

  • naczynia odżywcze – vasa privata

    • sieć włosowata cewek nerkowych

• krew dochodzi przez

t. nerkowa	- odgałęzienie aorty brzusznej - w obrębie wnęki dzieli się na tt. międzypłatowe
tt. międzypłatowe – aa. interlobares renis	- położone w słupach nerkowych - na wys. podstawy piramid odchodzą tt. łukowate
tt. łukowate – aa. arcuatae	- leżą na granicy cz. korowej i rdzeniowej - odchodzą od nich: tt. międzyzrazikowe i tętniczki proste - odchodzi również naczynie doprowadzające – vas afferens - po krótkim przebiegu rozgałęzia się na drobne naczynia włosowate, z których utworzony jest kłębuszek naczyniowy ciałka nerkowego - odchodzi od niego naczynie odprowadzające – vas efferens
tt. międzyzrazikowe – aa. interlobulares	- do kory nerki - w ich przebiegu tworzą się kłębuszki nerkowe - glomeruli
tętniczki proste – arteriolae rectae	- biegną prostolinijnie w obrębie piramid nerkowych

• taki układ naczyń nosi nazwę sieci dziwnej tętniczej – rete mirabile arteriosum

  • naczynie tętnicze po przejściu przez sieć naczyń włosowatych ponownie przechodzi w naczynie tętnicze

  • naczynia odprowadzające ponownie dzielą się na sień naczyń włosowatych otaczających pozostałe części nefronu

Unerwienie:

• z układu autonomicznego

• włókna współczulne: nerw trzewny mniejszy ze zwojów trzewnych

• włókna przywspółczulne: splot trzewny od n. błędnego

• miąższ nerki niewrażliwy na ból

• wrażliwość na ból wykazuje torebka włóknista, reagująca wzrostem napięcia w przebiegu różnych stanów patologicznych

Przedsionki serca

Przedsionek prawy – atrium dextrum

• zbudowany z:

  • zatoki żył głównych – sinus venarum cavarum, gdzie znajdują się ujścia żył głównych i zatoki wieńcowej

  • części przednio-bocznej przedłużającej się w uszko prawe – auricula dextra

    • ściana wewnętrzna pofałdowana w postaci mm. grzebieniastych – mm. pectinati

    • oddzielona od reszty przedsionka grzebieniem granicznym – crista terminali

• ściania dolna = zastawka trójdzielna – valva tricuspidalis

  • zamyka ujście przedsionkowo-komorowe prawe –ostium artioventriculare dextrum

• na małym odcinku graniczy z komorą lewą przez przegrodę przedsionkowo-komorową

• dopływy:

  • żyła główna górna i dolna

  • żyły własne serca przez zatokę wieńcową

• w obrębie ściany – ujścia żył najmniejszych serca – foramina venarum minimarum

Przedsionek lewy – atrium sinistrum

• uszko lewe – auricula sinistra również z m. grzebieniastymi

• ściania dolna = zastawka dwudzielna – valva bicuspidalis

  • zamyka ujście przedsionkowo-komorowe lewe –ostium artioventriculare sinistrum

• w obrębie ściany

  • ujścia żył najmniejszych serca – foramina venarum minimarum

  • ujścia żył płucnych (4) – ostia venarum pulmonarum

• w miejscu foramen ovale znajduje się sierp przegrody – falx septi – pozostałość brzegu płodowej zastawki otworu owalnego – valvula foraminis ovalis

Otrzewna – położenie narządów względem otrzewnej

• Otrzewna-peritoneum

• to błona surowicza która wyściela od wewnątrz ściany jamy brzusznej i miednicy oraz pokrywa leżące w nich narządy

• zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego który ma właściwości wydzielnicze dlatego otrzewna jest gładka i lśniąca a wewnątrz znajduje się niewielka ilość płynu-liquor peritonei

• rozwój otrzewnej:

1. do 6 tyg życia zarodka zawiązek przewodu pokarmowego ma postać prostej cewy

2. otrzewna pokrywająca cewę umocowuje ją do przedniej i tylnej ściany jamy brzusznej tworząc 2 krezki: brzuszną i grzbietową wspólną

3. w górnej części krezki brzusznej rozwija się zawiązek wątroby

4. w krezce grzbietowej wspólnej rozwija się zawiązek śledziony i trzustki

5. z odcinka cewy jelitowej rozwija się brzuszna część przełyku, żołądek i początkowy odcinek dwunastnicy

• otrzewna trzewna-peritoneum viscerale

  • tworzy 5 obszarów:

• wątrobowy

• żołądkowo-śledzionowy

• jelita cienkiego

• jelita grubego

• narządów moczowo-płciowych

• otrzewna ścienna-peritoneum parietale

  • tworzy worek pokrywający od wewnątrz ściany jamy brzusznej i jamy miednicy oraz położone na nich narządy, nerwy, naczynia i mięśnie

  • u mężczyzn worek ten jest zamknięty

  • u kobiet łączy się ze światłem narządów płciowych

• między otrzewną ścienną a trzewną występują:

• krezki-mesenterium – łączą ścianę jamy brzusznej z jelitem

• więzadła – łączą ścianę jamy brzusznej z narządem miąższowym lub narządy między sobą

• sieci-omentum – powstają z połączenia wieli więzadeł

• siec mniejsza-omentum minus – fałd składający się z więzadeł: wątrobowo-przełykowego, wątrobowo-żołądkowego i wątrobowo-dwunastniczego

• siec większa-omenum majus:

• powstaje z odcinka krezki grzbietowej wspólnej

• pokrywa pętle jelita cienkiego

• ma znaczenie jako narząd chłonny

• posiada zdolność zlepiania i ograniczania ognisk zapalnych

• górna część tego fałdu to więzadło żołądkowo-okrężnicze które łączy żołądek z okrężnicą poprzeczną

• jama otrzewnej-cavitas peritonealis

• przestrzeń między obiema częściami otrzewnej

• wyróżniamy właściwą jamę i torbę sieciową-bursa omentalis połączone otworem sieciowym-foramen epiploicum

• w torbie sieciowej wyróżniamy:

• przedsionek

• zachyłki:

• górny-recessus superior – między ż. główną dolną a częścią wypustową żołądka

• śledzionowy-recessus lienalis – sięga do wnęki śledziony

• dolny-recessus inferior – sięga do okrężnicy poprzecznej

• jama otrzewnej posiada szereg drobniejszych zachyłków

• zachyłek dwunastniczy górny-recessus duodenalis superior

• zachyłek dwunastniczy dolny-recessus duodenalis inferior

• zachyłek krętnico-kątniczy górny-recessus ileocecalis superior

• zachyłek krętnico-kątniczy dolny-recessus ileocecalis inferior

• dół zakątniczy-fossa retrocecalis

• zachyłek międzyesowaty-recessus intrasigmoideus

• Unerwienie: -dolne nn. międzyżebrowe

-nn. splotu lędźwiowego

-nn. przeponowe

• Położenie narządów względem otrzewnej:

• położenie wewnątrzotrzewnowe – situs intraperitonealis

• jeśli narząd jest całkowicie objęty otrzewną

• narząd taki ma krezkę na której jest zawieszony w jamie brzusznej lub jamie miednicy

• np. żołądek, jelito cienkie krezkowe, wyrostek robaczkowy

• położenie zewnątrzotrzewnowe – sinus extraperitonealis

• jeśli narząd jest częściowo pokryty otrzewną

• narząd taki jest mało ruchomy lub nieruchomy

• np. nerki, nadnercza

• niektóre narządy położone wewnątrzotrzewnowo mogą trwale przykleić się do ściany jamy brzusznej i w ten sposób narząd uzyskuje wtórne położenie zewnątrzotrzewnowe np. okrężnica wstępująca i zstępująca

Jelito grube – intestinum crassum

• rozpoczyna się kątnicą-cecum w dole biodrowym prawym

• kończy się odbytem-anus

• długość: od 120-140cm

• szerokość: od 5-8cm

• dzieli się na 3 odcinki:

• kątnicę-cecum

• okrężnicę-colon

• odbytnicę-rectum

• unerwienie: -nerwy współczulne pochodzą z brzusznego odcinka pnia współczulnego

-przywspółczulne włókna nerwu błędnego zaopatrują jelito grube do granicy między 2/3 prawej a 1/3 lewej części okrężnicy poprzecznej

-przywspółczulne nerwy trzewne miedniczne unerwiają pozostałą część jelita grubego

• Kątnica(jelito ślepe)-cecum

• leży poniżej ujścia krętniczo-kątniczego w prawym dole biodrowym

• wewnątrzotrzewnowo

• z przyśrodkowej ściany kątnicy odchodzi wyrostek robaczkowy-appendix vermiformis

• ujście wyrostka do kątnicy-ostium appendicis vermiformis zaopatrzone jest w fałd zwany zastawką-valvula appendicis vermmiformis

• położony wewnątrzotrzewnowo

• posiada kreseczkę-mesenteriolum appendicis vermiformis

• w górnej części lewej ściany kątnicy jest ujście jelita krętego zwane krętniczo-kątniczym-ostium ileocecale

• posiada zastawkę krętniczo-kątniczą-valva ileocecalis która składa się z wargi górnej i dolnej połączonych wędzidełkiem

• Okrężnica-colon

• rozpoczyna się na wysokości zastawki krętniczo-kątniczej

• dzieli się na 4 odcinki:

• okrężnica wstępująca-colon ascendens

• wtórnie zewnątrzotrzewnowo

• biegnie w przedłużeniu kątnicy

• okrężnica poprzeczna-colon transversum

• wewnątrzotrzewnowo

• rozpoczyna się pod wątrobą w okolicy podżebrowej prawej

• okrężnica zstępująca-colon descendens

• wtórnie zewnątrzotrzewnowo

• biegnie od zgięcia lewego ku dołowi

• okrężnica esowata-colon sigmoideum

• wewnątrzotrzewnowo

• ma kształt podwójnej pętli

• przechodzi w odbytnicę na wysokości II a III kręgu krzyżowego

• zawieszona na krezce-mesocolon sigmoideum

• Unaczynienie kątnicy i okrężnicy: -t. krezkowa górna-a. mesenterica superior

-t. krezkowa dolna-a. mesenterica inferior

Budowa ściany kątnicy i okrężnicy:

• błona śluzowa pokryta nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym i posiada gruczoły wydzielające śluz

• w tkance podśluzowej znajdują się liczne sploty naczyniowe i nerwowe

• układ włókien błony mięśniowej powoduje powstanie charakterystycznych tworów:

• taśm-teniae:

• taśma swobodna-tenia libera

• taśma sieciowa-tenia omentalis

• taśma krezkowa-tenia mesocolica

• uwypukleń-haustrae

• długość taśm jest mniejsza od długości ściany jelita dlatego ściana wytwarza uwypuklenia

• fałdów półksiężycowatych-plicae semilunares

• oddzielają uwypuklenia od światła jelita

• charakterystycznymi elementami budowy ściany okrężnicy są przyczepki sieciowe-appendices epiploicae – są to małe zraziki tłuszczu

• Odbytnica-rectum:

  • końcowy odcinek jelita grubego

  • kończy się odbytem-anus

  • wyróżniamy dwie części:

• miednicza-pars pelvina recti

• tworzy łuk wypukły ku tyłowi-tzw zgięcie krzyżowe-flexura sacralis

• dolny odcinek jest poszerzony i tworzy bańkę odbytnicy-ampulla recti

• odbytowa:

• tworzy łuk wypukły ku przodowi-tzw zgięcie kroczowe-flexura perinealis

• ściana odbytnicy zbudowana jest z 3 warstw:

• błona śluzowa

• tworzy trzy fałdy poprzeczne-plicae transversales

• najwyższy i najniższy fałd znajdują się na ścianie lewej

• środkowy na ścianie prawej-zwany fałdem Kohlrauscha wyznacza położenie: u mężczyzn dna zagłębienia odbytniczo-pęcherzowego a u kobiet odbytniczo-macicznego

• tworzy 8-10 słupów odbytniczych-columnae anales między którymi leżą zatoki odbytnicze-sinus anales

• poniżej zatok pasmo splotu odbytniczego-zona hemorrhoidalis

• najniżej pasmo pas skórny-zona cutanea

• błona podśluzowa

• zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej

• błona mięśniowa

• składa się z 2 warstw: podłużnej i okrężnej

• warstwa okrężna tworzy m. zwieracz zewnętrzny odbytu-m. sphincter ani internus

• Unaczynienie: -nieparzysta t. odbytnicza górna

-parzyste tt. odbytnicze środkowe

-parzyste tt. odbytnicze dolne

Mięsień czynnościowy i przewodnictwa serca.

• Mięsień czynnościowy-myocardium

• stanowi właściwą ścianę serca

• w obrębie komór jest grubszy niż w obrębie przedsionków

• mięsień przedsionków oddzielony jest od m. komór przez pierścienie włókniste ujść przedsionkowo-komorowych

• posiada 2 warstwy: powierzchowną-wspólną i głęboką-oddzielna dla każdego z przedsionków

• mięśniówka serca jest 3 warstwowa:

• zewnętrzna-podłużna

• środkowa-okrężna

• wewnętrzna-podłużna

W warstwach tych włókna mięśniowe przenikają się wzajemnie tworząc tzw. spójnię-syncytium

• praca mięśnia polega na rytmicznych, naprzemiennych, synchronicznych skurczach i rozkurczach przedsionków i komór

• Mięsień przewodnictwa-układ przewodzący serca-systema conducens cordis

• odpowiada za regulację skurczów m. czynnościowego

• podniety powodujące skurcz powstają w węzłach

• zbudowany z węzłów i pęczków:

• węzeł zatokowo-przedsionkowy-nodus sinuatrialis(Keitha-Flacka)

• leży między brzegiem przednim ujścia żyły głównej górnej a prawym uszkiem serca

• węzeł przedsionkowo-komorowy-nodus antrioventricularis(Aschoffa-Tawary)

• leży po prawej stronie przegrody międzyprzedsionkowej u jej podstawy

• pęczek przedsionkowo-komorowy-fasciculus atrioventricularis(Hisa)

• otoczony włóknami tkanki łącznej przez co izolowany jest od m. czynnościowego

• wyróżniamy w nim:

• pień-truncus – początkowa część pęczka

• odnogę prawą-crus dextrum

• odnogę lewą-crus sinistrum

odnogi biegną zstępująco w kierunku koniuszka serca gdzie dzielą się na liczne gałązki(włókna Purkinjego)

Serce-budowa wewnętrzna i topografia.

• Serce-cor jest narządem stożkowatego kształtu.

• w sercu wyróżnia się 4 zastawki:

• płatkowe-cuspidales

• położone w ujściach przedsionkowo-komorowych

• w ujściu lewym-zastawka dwudzielna albo mitralna-valva bicuspidalis s. mitralis składająca się z płatka przedniego i tylnego

• w ujściu prawym-zastawka trójdzielna-valva tricuspidalis

• półksiężycowate-semilunares

• zastawka aorty-valvae aorta

• zastawka pnia płucnego-valvae trunci pulmonalis

• szczątkowe zastawki żyły głównej dolnej-calvula v. cavae inferioris

• szczątkowe zastawki zatoki wieńcowej-valvula sinus coronarii

• szkielet serca-sceletum cordis:

• stanowią go elementy zbudowane ze zbitej tkanki łącznej kolagenowej:

• cztery pierścienie włókniste-anuli fibrosi

• stanowią granicę między mieśniówką przedsionków i komór

• dwa trójkąty włókniste-trigona fibrosa

• powstają w miejscu zetknięcia się pierścieni włóknistych ujść przedsionkowo-komorowych z pierścieniem włóknistym aorty

• ścięgno Todara-tendo Todaro

• wiązka ścięgnista między prawym trójkątem włóknistym a zastawką żyły głównej dolnej

• ścięgno stożka-tendo coni

• pasmo tkanki łącznej położone między pierścieniem włóknistym aorty i pierścieniem pnia płucnego

• część błoniasta przegrody międzykomorowej-pars membranacea septi Interventricularis

• serce jest narządem czterojamowym zbudowanym dwóch przedsionków i dwóch komór

• w osi długiej serca jego przegroda dzieli się na część międzyprzedsionkową-septum interatriale i międzykomorową-spetum interventriculare

• budowa serca nie jest zupełnie symetryczna

• na małym odcinku prawy przedsionek graniczy z lewą komorą-to przegroda przedsionkowo-komorowa-septum atrioventriculare

• Topografia serca:

• serce wypełnia śródpiersie środkowe

• przednia ściana prawej i krawędź lewej komory przylegają za pośrednictwem worka osierdziowego do przedniej ściany klatki piersiowej

• 2/3 serca leży po stronie lewej a 1/3 po stronie prawej

• podstawa serca zwrócona jest do śródpiersia górnego

• koniuszek do przedniej ściany klatki piersiowej

• lewa granica serca biegnie od drugiego żebra do 5 przestrzeni międzyżebrowej

• prawa granica serca przebiega wzdłuż prawej linii przymostkowej

• przednią powierzchnię serca tworzy głównie prawa komora

• boczną powierzchnię lewy przedsionek i lewa komora

• powierzchnię przeponową lewa i prawa komora

• serce na wysokości przyczepu II i III żebra pokryte jest opłucną

• w obrębie trójkąta osierdziowego serce przylega bezpośrednio do mostka i chrząstek od IV do VII żebra

• ściana lewego przedsionka serca graniczy od tyłu z przełykiem

• zastawki serca rzutują się na przednią ścianę klatki piersiowej:

• zastawka trójdzielna-w przedłużeniu V prawego żebra za mostkiem

• zastawka dwudzielna-przyczep IV lewego żebra

• zastawka aorty-w przedłużeniu 3 przestrzeni międzyżebrowej za mostkiem

• zastawka pnia płucnego-przyczep III lewego żebra

Komory serca.

• Komora prawa-ventriculus dexter

• owalna

• posiada stożek tętniczy-conus arteriosus – to droga odpływu krwi

• ściany pofałdowane w postaci beleczek mięśniowych-trabeculae carneae

• ujście przedsionkowo-komorowe prawe posiada zastawkę trójdzielną-valva tricuspidalis

• ujście pnia płucnego posiada zastawkę pnia płucnego-valva trunci pulmonalis

• strukturami charakterystycznymi są mięśnie brodawkowate-mm. papillares zakończone strunami ścięgnistymi-chordae tendineae

• przeciwdziałają wypadaniu płatków zastawki

• Komora lewa-ventriculus sinister

• trójkątna

• znajduje się tu ujście aorty-ostium aortae zaopatrzone w zastawki półksiężycowate

• ściany pofałdowane w postaci beleczek mięśniowych

• ujście przedsionkowo-komorowe lewe posiada zastawkę dwudzielną-valva bicuspidalis

• występują tu mm. brodawkowate przedni i tylny-mm. papillares anterior et posterior

Śledziona-lien.

• zaliczana do narządów chłonnych-organa lymphoidea

• pełni funkcję zbiornika krwi

• bierze udział w produkcji limfocytów i przeciwciał oraz rozpadzie erytrocytów i płytek krwi

• położenie:

• wewnątrzotrzewnowo

• na wysokości IX-XI żebra

• otrzewna pokrywająca śledzionę łączy ją:

• z przeponą-więzadłem przeponowo-śledzionowym-lig. phrenicolienale

• z żołądkiem-więzadłem żołądkowo-śledzionowym-lig. gastrolienale

• z lewą nerką-więzadłem śledzionowo-nerkowym-lig. lienorenale

• budowa zewnętrzna:

• kształt i wielkość podlegają dużym wahaniom

• wyróżniamy dwie powierzchnie, dwa brzegi i dwa końce:

• powierzchnia boczna-pow. przeponowa-facies diphragmatica

• wypukła

• powierzchnia przyśrodkowa-pow. trzewna-facies visceralis

• wklęsła

• na jej pow. znajduje się wnęka śledziony-hilum lienis

• dzieli się na 3 powierzchnie

-żołądkową-facies gastrica

-nerkową-facies renalis

-okrężniczą-facies colica

• powierzchnie przeponowa i trzewna oddzielone są od siebie leżącym z przodu brzegiem górnym oraz leżącym z tyłu brzegiem dolnym

• koniec przedni śledziony-extremitas anterior – zaostrzony

• koniec tylny śledziony-extremitas posterior – gładki

• budowa wewnętrzna:

• pokryta jest torebką włóknistą wnikającą do miąższu który składa się z miazgi białej(grudki chłonne) i miazgi czerwonej(naczynia włosowate nazywane zatokami śledziony)

• Unerwienie: -przywspółczulne-od n. błędnego

-współczulne-od splotu śledzionowego

• Unaczynienie: -krew dopływa t. śledzionową – a. lienalis

-krew odpływa do ż. śledzionowej – v. lienalis

Gruczoł krokowy i cewka moczowa męska.

• gruczoł krokowy-prostata

• leży pod pęcherzem moczowym

• posiada płat prawy i lewy-lobus dexter et sinister

• płaty oddzielone są od siebie z tyłu płytką bruzdą

• płaty połączone są ze sobą przez więzinę gruczołu krokowego-isthmus prostata

• podstawa zwraca się do pęcherza moczowego

• wierzchołek zwraca się do przepony moczowo-płciowej

• posiada trzy powierzchnie:

• przednia-leży poza spojeniem łonowym

• tylna-przylega do odbytnicy

• dolno-boczna-do m. dźwigacza odbytu

• na tylnej ścianie cewki moczowej-wzgórek nasienny-colliculus seminalis

• masę gruczołu tworzy istota gruczołowa(gruczoły cewkowo-pęcherzykowe i istota mięśniowa):

• przewody odprowadzające istoty gruczołowej to przewodziki sterczowe-ductuli prostatici uchodzą do cewki moczowej

• wydzielina gruczołu stanowi główną część ejakulatu

• gruczoł otoczony jest od zewnątrz torebką z tkanki łącznej wiotkiej

• unerwienie: -splot podbrzuszny dolny-plexus hypogastricus inferior

• unaczynienie: -t. pęcherzowa dolna-a. vesicalis inferior

-t. odbytnicza środkowa-a. rectalis media

• cewka moczowa męska-uretha maskulina

• należy do układu moczowego i płciowego

• rozpoczyna się ujściem wewnętrznym-ostium urethrae internum w pęcherzu moczowym

• kończy się ujściem zewnąrznym-ostium urethrae externum na żołędzi prącia

• wyróżniamy 4 części:

• część śródścienna-pars intramuralis

• część sterczowa-pars prostatica

• przebiega przez gruczoł krokowy

• na ścianie tylnej leży grzebień cewki-crista urethralis

• w połowie długości grzebienia leży wzgórek nasienny-colliculus seminalis – to miejsce ujścia do cewki przewodów wytryskowych

• część błoniasta-pars membranacea

• na tylnej ścianie tej części kończy się grzebień cewkowy

• m. poprzecznie prążkowane przepony moczowo-płciowej tworzą m. zwieracz cewki-m. sphincter urethrae externus

• część gąbczasta-pars spongiosa

• końcowe rozszerzenie nosi nazwę dołu łódkowatego-fossa navicularis

• w całym przebiegu wyróżniamy 3 punkty zwężenia i rozszerzenia:

• zwężenia-ujście zewnętrzne, wewnętrzne i część błoniasta

• rozszerzenia-część sterczowa, początek gąbczastej i dół łódkowaty

• ściana cewki zbudowana jest z:

• błony śluzowej:

• tworzy podłużnie biegnące fałdy

• występują tu zatoki cewki-lacunae urethrales

• błony mięśniowej:

• znajduje się w części śródściennej, sterczowej, błoniastej i początkowym odcinku gąbczastej

• dwupokładowa

• Unaczynienie: -t. cewki moczowej-a. urethralis

Śródpiersie – podział i zawartość.

• to przestrzeń pionowa rozciągająca się od kręgosłupa do mostka i u dołu do przepony a ku górze przedłuża się w obszar szyi

• podział:

• śródpiersie górne-mediastinum superius

  • znajduje się powyżej worka osierdziowego

  • znajduje się tu łuk aorty-arcus aorta z trzema odgałęzieniami:

• pniem ramienno-głowowym-truncus brachiocephalicus

• t. szyjną wspólną lewą-a. carotis communis sinistra

• t. podobojczykowa lewa-a. subclavia sinistra

• znajdują się tu także:

• prawa i lewa żyła ramienno-głowowa-vv. brachiocephalica dextra et sinistra

• żyła główna górna-v. cava superior

• tchawica-trachea

• przełyk-esophagus

• przewód piersiowy-ductus thoracicus

• nn. przeponowe-nn. phrenici

• nn. błędne-nn. vagi

• n. krtaniowy wsteczny-n. laryngeus recurrens

• nn. sercowe-nn. cardiaci

• grasica-thymus

• śródpiersie dolne-mediastinum inferius, składa się z 3 części:

• śródpiersie przednie-mediastinum anterius

• to przestrzeń między trzonem mostka a workiem osierdziowym

• wypełniona tkanką łączną i tłuszczową

• zawiera węzły chłonne środpiersiowe przednie-nodi lymphatici mediastenales

• zawiera więzadła mostkowo-osierdziowe-ligg. sternopericardiaca

• śródpiersie środkowe-mediastinum medium

• zawiera serce-cor z workiem osierdziowym

• nn. przeponowe-nn. phrenici

• naczynia osierdziowo-przeponowe-vasa pericardiacophrenica

• śródpiersie tylne-mediastinum posterius

• między workiem osierdziowym a kręgosłupem

• zawiera część piersiową aorty-pars thoracica aorta

• żyłę nieparzystą-v. azygos

• żyłę nieparzystą krótką-v. hemiazygos

• przewód piersiowy-ductus thoracicus

• przełyk-esophagus

• nn. błędne-nn. vagi

Szkielet serca i zastawki serca.

• w sercu wyróżnia się 4 zastawki:

• płatkowe-cuspidales

• położone w ujściach przedsionkowo-komorowych

• w ujściu lewym-zastawka dwudzielna albo mitralna-valva bicuspidalis s. mitralis składająca się z płatka przedniego i tylnego

• w ujściu prawym-zastawka trójdzielna-valva tricuspidalis

• półksiężycowate-semilunares

• zastawka aorty-valvae aorta

• zastawka pnia płucnego-valvae trunci pulmonalis

• szczątkowe zastawki żyły głównej dolnej-calvula v. cavae inferioris

• szczątkowe zastawki zatoki wieńcowej-valvula sinus coronarii

• szkielet serca-sceletum cordis:

• stanowią go elementy zbudowane ze zbitej tkanki łącznej kolagenowej:

• cztery pierścienie włókniste-anuli fibrosi

• stanowią granicę między mieśniówką przedsionków i komór

• dwa trójkąty włókniste-trigona fibrosa

• powstają w miejscu zetknięcia się pierścieni włóknistych ujść przedsionkowo-komorowych z pierścieniem włóknistym aorty

• ścięgno Todara-tendo Todaro

• wiązka ścięgnista między prawym trójkątem włóknistym a zastawką żyły głównej dolnej

• ścięgno stożka-tendo coni

• pasmo tkanki łącznej położone między pierścieniem włóknistym aorty i pierścieniem pnia płucnego

• część błoniasta przegrody międzykomorowej-pars membranacea septi Interventricularis

Drogi żółciowe.

• dzielimy na:

• wewnątrzwątrobowe:

• rozpoczynają się od włosowatych kanalików żółciowych międzykomórkowych

• z nich powstają przewodziki międzyzrazikowe-ductuli interlobulares

• przewodziki łączą się w przewodziki żółciowe-ductuli biliferi

• zewnątrzwątrobowe

• z przewodzików żółciowych powstają przewody wątrobowe prawy i lewy-ductus hepaticus dexter et sinister

• przewody wątrobowe łączą się ze sobą tworząc przewód wątrobowy wspólny-ductus hepaticus communis

• przewód wspólny łączy się z przewodem pęcherzykowym i daje biegnie jako przewód żółciowy wspólny-ductus choledochus uchodzący do dwunastnicy.

*Pęcherzyk żółciowy-vesica fellea:

• gromadzi i zagęszcza żółć

• wyróżniamy w nim 3 części:

• dno-fundus

• trzon-corpus

• szyjkę-collum

• w przedłużeniu szyjki biegnie przewód pęcherzykowy-ductus cysticus

• łączy się on z przewodem wątrobowym wspólnym

• z ich połączenia powstaje przewód żółciowy wspólny-ductus choledochus

• biegnie w więzadle wątrobowo-dwunastniczym

• dochodzi do dwunastnicy do której uchodzi po przebiciu ściany na brodawce większej wspólnie z przewodem trzustkowym większym

• w miejscu połączenia obu przewodów powstaje bańka wątrobowo-trzustkowa-ampulla hepatopancreatica

• Unerwienie: -splot wątrobowy-plexus hepaticus

• Unaczynienie: -przewód wątrobowy wspólny-t. wątrobowa właściwa

-pęcherzyk i przewód pęcherzykowy-t. pęcherzykowa-a. cystica

-przewód żółciowy wspólny-t. żołądkowo-dwunastnicza