Likwidacja samochodu

Jeśli w wyniku zdarzenia losowego samochód wykorzystywany w działalności gospodarczej ulegnie zniszczeniu, a jego naprawa nie będzie celowa, przedsiębiorca stanie przed koniecznością likwidacji samochodu.

Jeśli samochód przestanie być przydatny i nie może zostać sprzedany, należy go zlikwidować. Przyczyną likwidacji może być np. pożar, powódź czy wypadek. W praktyce takie auto powinno zostać odstawione do punktu kasacji, który unieważni dowód rejestracyjny i kartę pojazdu oraz tablice rejestracyjne. Potwierdzeniem kasacji jest zaświadczenie wystawione przez punkt kasacji. Takie zaświadczenie będzie wymagane w Wydziale Komunikacji urzędu miasta przy wyrejestrowywaniu pojazdu.

W związku z kasacją samochodu mogą wystąpić trzy stany faktyczne:

 z tytułu przyjęcia samochodu do kasacji właścicielowi nie przysługuje należność, nie musi on jednak opłacić należności za zezłomowanie samochodu,

 właściciel samochodu musi wnieść na rzecz punktu kasacji opłatę za zezłomowanie,

 właściciel samochodu otrzymuje od punktu kasacyjnego należność za przejęcie samochodu.

1. Strata z likwidacji - ujęcie rachunkowe

We wszystkich wymienionych wyżej przypadkach wartość początkową samochodu pomniejszoną o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne należy zaliczyć w ujęciu rachunkowym w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. W przypadku gdy likwidowany samochód stanowił towar handlowy, zaliczeniu do pozostałych kosztów operacyjnych będzie podlegała jego wartość. Podstawą tej operacji powinien być dowód wewnętrzny (LT) wskazujący na przekazanie samochodu do likwidacji. Do pozostałych kosztów operacyjnych należy zaliczyć też opłatę za zezłomowanie wnoszoną na rzecz punktu kasacji. Natomiast ewentualna zapłata otrzymana z punktu kasacji będzie stanowiła pozostały przychód operacyjny.

2. Strata z likwidacji - ujęcie podatkowe

Nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów strat w środkach trwałych i wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych. (art. 23 ust. 1 pkt 5 updof i art. 16 ust. 1 pkt 5 updop). Zatem przepisy dopuszczają zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wartości początkowej likwidowanego samochodu, pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne. Należy przy tym brać pod uwagę pełną wartość odpisów amortyzacyjnych - również odpisów w części odpowiadającej wartości samochodu osobowego przekraczającej 20 000 euro, która na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 4 updop i art. 23 ust. 1 pkt 4 updof nie może stanowić kosztów uzyskania przychodów. Należy wspomnieć, że na podatniku ciąży obowiązek właściwego określenia wartości tej straty na podstawie prowadzonej ewidencji środków trwałych.

WSA w Gdańsku w wyroku z 6 czerwca 2007 r. (sygn. akt I SA/Gd 114/07) potwierdził, że: jeżeli utrata środka trwałego lub niemożność jego używania nastąpi w wyniku zdarzeń niezależnych od przedsiębiorcy, to z mocy art. 16c pkt 5 i art. 16 ust. 1 pkt 6 pdop podatnik może skorzystać z dobrodziejstwa zaliczenia określonego wydatku do kosztów uzyskania przychodu bądź też amortyzowania środka trwałego. W skład katalogu takich czynności wchodzą z całą pewnością takie zdarzenia, jak pożar, powódź, kradzież itp. W wyroku tym stwierdzono jednak, że jedynie fizyczna likwidacja środka trwałego umożliwia zaliczenie straty w ciężar kosztów podatkowych. Taki pogląd prezentują również często organy skarbowe (taka opinia jest zawierana m.in. w pismach dotyczących możliwości rozliczenia strat z likwidacji inwestycji w obcych środkach trwałych). Przykładem może być pismo Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 10 lipca 2008 r. (nr ITPB3/423-250/08/AM), w którym stwierdzono, że: warunkiem zaliczenia do kosztu uzyskania przychodów nieumorzonej wartości środka trwałego jest jego faktyczna likwidacja. Z czynności tej sporządza się protokół fizycznej likwidacji, który oznacza zakończenie procesu likwidacji środka trwałego. Z momentem bowiem postawienia środka trwałego w stan likwidacji (wycofania z ewidencji bilansowej) u podatnika amortyzującego dotychczas taki środek trwały nie dochodzi do jego likwidacji, rozumianej jako jego zużycie (zniszczenie), lecz do zaprzestania jego użytkowania do celów prowadzonej działalności. W tym momencie następuje utrata związku przyczynowo-skutkowego między wydatkami związanymi z tym środkiem trwałym a przychodami, a zatem niezamortyzowana wartość składnika majątkowego nie spełnia generalnej zasady wynikającej z treści art. 15 ust. 1 ustawy, gdyż środek trwały przestaje być wykorzystywany w działalności.

Wynika z tego, że ustawodawca celowo rozróżnia w prawie podatkowym pojęcia „likwidacji” oraz „postawienia w stan likwidacji” (np. odpisów amortyzacyjnych dokonuje się do miesiąca postawienia w stan likwidacji - art. 22h ust. 1 pkt 1 updof i art. 16h ust. 1 pkt 1 updop). W konsekwencji, sama decyzja o wycofaniu samochodu z używania, bez jego faktycznego zezłomowania, nie umożliwia zaliczenia straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Zaliczenie straty z likwidacji do kosztów podatkowych będzie możliwe dopiero po uzyskaniu zaświadczenia z punktu kasacji. Do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów straty z likwidacji nie jest natomiast konieczne wyrejestrowanie pojazdu - jest to jedynie czynność formalna, niezależna od faktycznej likwidacji samochodu. Podstawą zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów powinien być więc dowód wewnętrzny (LT) wraz z zaświadczeniem o zezłomowaniu.

Należy również pamiętać o dodatkowym warunku zaliczenia straty z tytułu likwidacji samochodu do kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 48 updof i art. 16 ust. 1 pkt 50 updop, do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym.

Dodatkowo przepisy podatkowe przewidują jeszcze jedną sytuację, w której strata z tytułu likwidacji nie może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie bowiem z art. 23 ust. 1 pkt 6 updof oraz art. 16 ust. 1 pkt 6 updop, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. Oznacza to, że strata z likwidacji samochodu może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów jedynie wówczas, gdy jej przyczyną nie jest taka zmiana działalności gospodarczej, na skutek której samochód utracił swą przydatność.

W praktyce, w przypadku samochodów osobowych sytuacja zmiany działalności gospodarczej, w wyniku której samochód będący środkiem trwałym traci swoją przydatność gospodarczą, należy do rzadkości. Zwykle bowiem - nawet jeśli przedsiębiorca zmieni zakres swojej działalności, będzie on mógł dowieść, że w nowo podjętej działalności samochód osobowy wciąż może być używany.

Strata z likwidacji samochodu (będącego środkiem trwałym firmy), rozumiana jako niezamortyzowana wartość początkowa samochodu, może stanowić koszt uzyskania przychodów, jeśli:

 samochód został faktycznie zezłomowany, a podatnik ma dowód zezłomowania,

 samochód był objęty dobrowolnym ubezpieczeniem,

 likwidacja nie jest skutkiem zmiany rodzaju działalności gospodarczej.

3. Inne koszty związane z likwidacją samochodu

W przypadku zezłomowania pojazdu koszty ponoszone w związku z likwidacją samochodu (np. opłatę na rzecz punktu kasacji) należy uznać za konsekwencję prowadzonej działalności gospodarczej. Ponieważ właściciel pojazdu ma obowiązek zezłomowania likwidowanego samochodu, wydatki z tym związane mogą stanowić koszty uzyskania przychodów.

Brzmienie przepisów może powodować również wątpliwość, czy zaliczenie do kosztów podatkowych takich dodatkowych kosztów likwidacji jest uzależnione od:

 dobrowolnego ubezpieczenia pojazdu,

 braku zmiany działalności gospodarczej.

Cytowane wyżej przepisy updof i updop dotyczące tej kwestii wskazują na straty powstałe w związku z likwidacją samochodu. Takie sformułowanie sugeruje, że pojęcie straty powstałej w związku likwidacją należy traktować możliwie szeroko. Tym samym należy uznać, że opłatę za zezłomowanie należy wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów wtedy, gdy samochód nie był objęty dobrowolnym ubezpieczeniem lub wtedy, gdy likwidacja jest konsekwencją zmiany działalności gospodarczej podatnika.

4. Wynagrodzenie z tytułu oddania samochodu do punktu kasacyjnego

Zgodnie z przepisami podatkowymi, przychodami do opodatkowania są wszelkie przychody. Jednocześnie brakuje przepisu, na podstawie którego można by wyłączyć z przychodów podatkowych otrzymane wynagrodzenie z punktu kasacyjnego.