TKANKA NERWOWA

Funkcje – organizacja i koordynacja czynności organizmu (aktywność intelektualna, świadomość, podświadomość, aktywność ruchowa, aktywność trzewna, czynność gruczołów) oraz wytwarzanie, odbieranie, poddawanie analizie i przewodzenie sygnałów o stanie otoczenia i wewnętrznym stanie organizmu.

Ektoderma cewy nerwowej neuroblasty neurony

Ektoderma cewy nerwowej spongioblasty komórki glejowe (bez mikrogleju)

Neurony – większość w OUN tworząc charakterystyczne zgrupowania w istocie szarej. W obwodowym układzie nerwowym w zwojach czaszkowych, międzyrdzeniowych, współczulnych i przywspółczulnych

Ciało komórki nerwowej – perykarion, 4-120 mikrometrów. Komórki mogą być: wielowypustowe, dwuwypustkowe, jednowypustkowe, rzekomojednowypustkowe, bezwypustkowe. Zawiera jedno, duże, owalne jądro z jednym lub kilkoma jąderkami. Obfita sssz – tigroid – ziarenka Nissla, aparat Golgiego, mitochondria, mikrofilamenty, mikrotubule i wtręty komórkowe. Rybosomy związane z tigroidem tworzą rozetki (obfite w neuronach wydzielniczych i ruchowych rdzenia kręgowego). Aparat Golgiego dookoła jądra, Mikrotubule i neurofilamenty (typ IV) tworzą zrąb komórki i transportują cząsteczki. Ciała komórek w jądrach przednich i środkowych podwzgórza zawierają dużo pęcherzyków z pro hormonami. Wtręty komórkowe z melaniny i lipofuscyny (są przejawem wyrodnienia komórki). Generuje i przyspiesza lub hamuje impuls nerwowy. Synteza cząsteczek i makrocząsteczek.

Dendryty – odchodzą od ciała komórki. Nie muszą występować. Rozgałęziają się i zmniejszają średnicę. Na przebiegu są zgrubienia – pęczki dendrytyczne (synapsy chemiczne) – powstające w nich zmiany stężenia Ca2+ powodują pamięć krótką. Otoczone błoną zawierają cytoplazmę z mikrotubulami, neurofilamentami, cytosolem i bardzo nielicznymi rybosomami, mitochondriami oraz susz. Mikrotubule są dość krótkie, ułożone nieregularnie, białko towarzyszące MAP2 do stabilizacji.

Akson – neuryt. Średnica 1-20 mikrometrów. Odchodzi w podstawie aksonu (bez ciałka Nissla). Oddaje kolateralia – odgałęzienia, na końcu może być drzewko końcowe – telodendron. Średnica się nie zmienia, zawiera liczne pęczki mikrotubul i neurofilamentów. Mikrotubule są długie, ułożone regularnie, + obwodowo, - do perikarionu, z białkiem towarzyszącym tau. Otoczony aksolemą, zawiera aksoplazmę, nieliczne mitochondria, pęcherzyki, ciałka wielopęcherzykowate, ssg i lizosomy. Nadmierna fosforylacja białka tau powoduje bezładne ułożenie mikrotubul przez co upośledzony jest transport wzdłuż aksonu. Większość aksonów otoczona osłonką mielinową. W obwodowym układzie mogą być otoczone tylko cytoplazmą lemocytów.

Synapsa – czynnościowe połączenia neuronów z innymi neuronami, komórkami receptorowymi i efektorowymi.

Synapsa chemiczna – składa się z błony presynaptycznej i postsynaptycznej oraz szczelina synaptyczna. Przewodzi sygnał w jednym kierunku. Mogą być synapsy działające na odległość (wolne zakończenia nerwowe), synapsy odwrócone, synapsy mieszane (przekazuje za pomocą neurotransmitera i prądu jonów nieorganicznych). W pobliżu błony presynaptycznej znajdują się pęcherzyki synaptyczne o średnicy 50-100nm z neurotransmiterem. Są 2 rodzaje pęcherzyków: duże gęste z neurotransmiterem peptydowym (powstające w perykarionie); małe zawierające drobnocząsteczkowe neurotransmitery (powstające w częściach presynaptycznych). Neurotransmitery mogą być klasyczne – drobnocząsteczkowe, serotonina, dopamina, acetylocholina, glutaminian, kwas gamma-aminomasłowy GABA, glicyna, noradrenalina... i peptydowe – somatostatyna, neuropeptyd Y, motylina, substancja P, beta – endorfina, VIP oraz pobudzające – glutamina, acetylocholina i hamujące – glicyna, GABA. Synapsa chemiczna jest różnorodna i wybiórcza w przewodzeniu i przetwarzaniu. Cykl pęcherzyków synaptycznych: 1. Neurotransmiter klasyczny powstaje przez pączkowanie endosomów wczesnych a części presynaptycznych i pompowany z wykorzystaniem przepływu H+ przez kanały. 2. Pęcherzyki neurotransmiterów peptydowych powstają w perykarionie w sssz, modyfikowane w aparacie Golgiego, pakowane do pęcherzyków i transportowane wzdłuż mikrotubul. 3. Depolaryzacja błony presynaptycznej powoduje otwarcie kanału Ca2+ i przepływ jonów do części presynaptycznej. Pęcherzyki przylegają do błony i fuzują w ograniczonym miejscu. 4. Neurotransmiter uwolniony do szczeliny synaptycznej z udziałem 7 białek – białka błony v – SNARE (synaptobrewina, syntaksyna, synaptotagmina), białka cyt osoli – NSF, białko adaptorowe SNAP. 5. Fragment błony odpowiadający pustemu pęcherzykowi okrywany latryną i endocytowany. 6. Receptory (glikoproteiny błonowe zawierają kanały dla jonów) w błonie postsynaptycznej do wiązania neurotransmitera, najczęściej jednocześnie antyporty dla Na+/K+ lub Ca2+ lub Cl-/K+. 7. W synapsach pobudzających otwierane są kanały Na+/K+ (Na+ di wewnątrz) rozprzestrzenia się fala depolaryzacyjna. 8. W synapsach hamujących – kanały Cl-/K+ (K+ do wewnątrz) hyperpolaryzacja i zahamowanie rozprzestrzeniania się fali depolaryzacyjnej.

Synapsa elektryczna – połączenia typu neksus – kanał o szerokości 1,5 mikrometrów – do transportu jonów nieorganicznych i niewielkich cząsteczek. Przewodzą bez opóźnienia wybiórczości i adaptacji.

Neuroglej – komórki glejowe + ich wypustki. Jest ich 10 x więcej niż neuronów. Komórki mikrogleju z mezodermy. Tworzą zrąb, współudział i podtrzymywanie neuronów – pliśń nerwowa, wypełnia wszystkie wolne przestrzenie.

Ependymocyty – komórki wyściółki – tworzą jednolitą błonę nabłonka sześciennego, wyściełającego komory mózgu i kanał rdzenia. Na powierzchni mają mikrokosmki i rzęski. Komórki pokrywające sploty naczyniówkowe mają charakterystyczne kom. pomp Na+, na wolnej powierzchni mikrokosmki, na podstawie wgłębienia, poniżej jąder mitochondria – wytwarzają płyn mózgowo rdzeniowy. Tanycyty – szczególny rodzaj Komorek ependymy – łączą światło podst komory III z włosowatymi naczyniami wyniosłości przyśrodkowej.

Astrocyty – protoplazmatyczne: duże pojedyncze jądra, bardzo rozgałęziające się grube wypustki cytoplazmatyczne, występują licznie w istocie szarej OUN, wypustki przylegają do ściany naczyń opony miękkiej lub perykarionu, z licznymi filamentami glejowymi z kwaśnego białka. Wytwarzają błonę graniczną i mają właściwości trans cytozy. Łączą się z wypustkami za pomocą neksusów. Włókniste – małe jądra, skąpa cytoplazma, długie i cienkie wypustki, liczne fi lamenty glejowe, występują obficie w istocie białej OUN. Funkcje: utrzymują pozycję neuronów w istocie międzykomórkowej i regulują jej skład; transportują składniki odżywcze neuronów; usuwają pozostałości komórkowe i trawią martwe fragmenty neuronów; sygnalizują zmiany aktywności neuronów, co powoduje regulację dopływu O2 i glukozy; produkują, przechowują i uwalniają neurotransmitery, cytokiny, neuromodulatory; wzbudzają aktywność neuronów; pod wpływem uszkodzenia tkanki nerwowej i toksyn dzielą się mitotycznie, powiększają i produkują kwaśne glejowe białko włókniste (GFAP) – składnik blizn tkanki nerwowej; regulują aktywność komórek macierzystych tkanki nerwowej; biorą udział w tworzeniu bariery krew-mózg.

Oligodendrocyty – mniejsze od astrocytów, małe jądra, nieliczne wypustki. Układają się wzdłuż włókien nerwowych, wytwarzają osłonki mielinowe w OUN, przylegają do neuronow w istocie szarej.

Komórki mikrogleju – mezogleju – niewielkie o małych jądrach. Liczne wypustki dające pod kątem prostym ostre zakończenia. Dużo mitochondriów, aparat Golgiego i lizosomy. Pełnią funkcję makrofagów. Szczególna rola w AIDS (są porażane przez HIV i wydzielają cytokiny porażające neurony).

Komórki mikrogleju układu obwodowego – komórki satelitarne przylegające do ciał komórek nerwowych zwojów czaszkowych, międzykręgowych i częściowo współczulnych, mają spłaszczone owalne jądra. Komórki Schwanna – lemocyty – osłaniają włókna nerwowe nerwów obwodowych.

Neurolema – wytwarzana przez lemocyty (długie komórki wytwarzające podłużne wgłobienia w których leży jedna lub wiele włókien nerwowych). Otacza włókna nerwowe o najmniejszej średnicy 0,5-3 mikrometrów występujące w obwodowym układzie nerwowym. Jeżeli włókno posiada tylko neuroleme to jest bezrdzenne.

Osłonka mielinowa – na włóknach o średnicy powyżej 5 mikrometrów. Wytwarzana przez oligodendrocyty. Jeden oligodendrocyt może wytworzyć osłonkę na kilka aksonów. Wytwarzanie rozpoczyna się w 4 miesiącu życia płodowego i kończy się w pierwszym roku życia. Polega na nawijaniu spłaszczonej cytoplazmy dookoła aksonu. Błona komórkowa pokrywająca rowek cytoplazmy w pobliżu włókna – mezakson wewnętrzny, na zewnątrz – zewnętrzny. Wcięcie mieliny to pozostałość cytoplazmy między błonami komórkowymi – wcięcie Schmidta – Lantermana – w kształcie V. Zawiera dużo koneksyny 32. Zbudowana głównie z lipidów i białek błonowych – białka transbłonowe, białko proteolipidu PLP tetraspanina, białko mieliny zero (MPZ), zasadowe białko mieliny (MBP) i fosfolipidy – plazmalogeny. Im większa średnica aksonu tym osłonka jest grubsza. Między fragmentami osłonki występują miejsca wolne 0 ,5 mikrometrów nawywane węzłami lub przewężeniami Ranviera. Między węzłami występują prawie wszystkie błonowe białka kanałowe transportujące Na+ i K+. Mielina jest dobrym izolatorem elektrycznym przez co przyśpiesza przewodzenie.

Neurony są spolaryzowane – potencjał spoczynkowy -90mV; Stężenie K+ wewnątrz jest wysokie, na zewnątrz Na+ i Cl- dużo. Wewnątrz dużo + ładunków.

Receptory – Eksteroreceptory – odbierają sygnały z zewnątrz – receptory dotyku lekkiego i głębokiego, nacisku, temperatury, bólu skóry, zapachu, smaku, słuchu i widzenia. Interoreceptory – odbierają sygnały z trzewi – chemoreceptory krwi, baroreceptory naczyń, receptory rozciągnięcia trzewi i bólu trzewi. Proprioreceptory – informują o orientacji w przestrzeni całego ciała, napięciu mięśni szkieletowych, ruchu w aparacie przedsionkowym ucha, rozciągnięciu ścięgna.

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

Funkcje: stanowi zrąb i ochronę mechaniczną dla innych tkanek i narządów, transportuje substancje odżywcze i produkty metabolitów, broni organizm.

Istota międzykomórkowa – w niej krąży płyn tkankowy rozprowadzający substancje odżywcze; stanowi filtr zatrzymujący szkodliwe cząsteczki.

Tkanka powstaje z mezodermy mezenchyma zarodkowa i płodowa tkanka łączna.

Mezenchyma – komórki gwiaździste, bezpostaciowy żej = tkanka łączna galaretowata występująca w sznurze pępowinowym i miazdze zęba,

Istota podstawowa – bezpostaciowa, żel wiążący znaczne ilości wody. Glikozoaminoglikany GAG – długie, nierozgałęzione łańcuchy złożone z disacharydów (kwas glukuronowy lub iduronowy i acetyloglukozoaminy), jest ich 7 rodzajów – kwas hialuronowy, siarczan hondroityny A i B, siarczan dermatanu, siarczan heparanu, heparyna, siarczan kerataniu. Mukopolisacharydy. Kwas hialuronowy w postaciu długiej do 2,5 mikrometra. Reszta GAG łączy się z SO4 tworząc monomery proteoglikanów. Monomery proteoglikanów + białko + kwas hialuronowy = agregaty proteoglikanów. Agregaty wypełniają przestrzenie, wiążą dużo wody, pomagają w ruchu komórek udział w gojeniu się ran (powodują ruch fibroblastów). Rodzaje proteoglikanów: agrekan (chrząstka), betaglikan (na powierzchni komórek i w istocie międzykomórkowej), dekstryna (tkanka łączna), perlekan i agryna (blaszka podstawna) serglicyna (pęcherzyki wydzielnicze leukocytów), syndekan (transbłonowy składnik komórek łączy makrocząsteczki istoty międzykomórkowej z filamentami aktynowymi). Glikoproteiny – kompleksy niedużych cząsteczek oligosacharydów i dużych białek – fibronektyna i laminina (kształt krzyża), osteoporyna do przylegania komórek do podłoża, kierunkują ruch komórek.

Włókna kolagenowe – klejodajne – zbudowane z kolagenu (najczęściej występujące białko w organizmie 25%), makrocząsteczka składa się z 3 spiralnie zwinięte dookoła łańcuchy polipeptydowe – helisa – tropokolagen. Głównymi aminokwasami są glicyna i prolina, a najbardziej charakterystyczne hydroksyprolina i hydroksylizyna. Można wyróżnić około 25 różnych łańcuchów kolagenu. IV jest wielokątny, XII, IX i FACIT wiążą się z włókienkami kolagenowymi łącząc je. Włókienka wykazują prążkowanie co 64 nm, przez kolagen FACIT spajane i układają się w pęczki tworząc włókna o średnicy kilku mikrometrów. Grubsze z kolagenu typ I – kolagenowe, typ III siateczkowate. Typ I to 90% całego kolagenu. Włókna najczęściej występują w wiązkach po 50-100 mikrometrów, które są wytrzymałe na rozrywanie. Kolagen rozkładany przez kolagenozę (występuje w soku trzustkowym). Na ogół jest kwasochłonny i stabilny a odnowa jest powolna.

Włókna siateczkowate – retikulinowe – argentofilne – zbudowane podobnie jak kolagenowe, z kolagenu typu III. Włokna o grubości 50 nm tworzą wiązki o grubości ok. 0,5 – 2 mikrometrów. Prążki co 64 nm. Wybarwiają się solami srebra, obfite w narządach wewnętrznych – składnik zrębu i błon podstawnych.

Synteza kolagenu: 1. Syntezowane w sssz fibroblastów, chondroblastów, osteoblastów, komórek wątroby, komórek mięśni gładkich, komórek nabłonka, nerki i odontoblastów. Kolagen typ IV w komórkach nabłonka. 2. Cząsteczki pro kolagenu – pojedyncze łańcuchy peptydowe z peptydem sygnałowym. 3. Prolina i lizyna ulegają hydroksylacji w obecności O2, Fe2+ i wit C. 4. Reszty hydroksylizyny łańcuchów alfa ulekają glikozylacji. 5. Wytwarzanie pro kolagenu zawierającego fragmenty niespieralnych łańcuchów. 6. Łańcuchy prokolagenu układają się w potrójne helisy. 7. Modyfikacja w aparacie Golgiego. 8. Egzocytoza do istoty międzykomórkowej. 9. Peptydaza pro kolagenu odcina końcowe, niespieralne fragmenty. 10. Ostateczne cząsteczki tropokolagenu o długości 300nm. 11. Agregacja i wytwarzanie włókienek kolagenowych. Tropokolagen ułożony szeregowo w odstępach co 64nm. 12. Wytwarzanie bocznych, elektrostatycznych i hydrofobnych wiązań między tropokolagenem. 13. Między włókienkami wiązania krzyżowe liz-liz, hydroksyliz-hydroksyliz przez oksydazę lizynową.

Włókna sprężyste – średnica 0,2-1 mikrometra, występują w postaci sieci. W scianie tętnic, płucach, małżowinie usznej. Mogą zwiększać swoją długość do 50 %. Wybarwiają się rezorcyną i orceiną. Zbudowane z elastyny – włókienko o szer 10 nm zatopione w elastynie na obwodzie – tworzy włókno. We włókienku białka – fibryliny 1 i 2, glikoproteina towarzysząca (MAGP) i In. Białka syntezowane w sssz fibroblastu, chondroblastu i miocytu gładkiego. Głównymi aminokwasami elastyny są glicyna, prolina i lizyna, niewiele hydroksyproliny i hydroksylizyny. Synteza: 1. Wytwarzanie tropoelastyny. 2. Hydroksylacja. 3. Segregacja w aparacie Golgiego. 3. Egzocytoza. 4. Wiązania krzyżowe między cząsteczkami tropoelastyny (4 cząsteczki lizyny). Blaszki sprężyste np. w ścianie tętnic typu sprężystego przylegające do siebie włókna sprężyste.

Włókna oksytalanowe – odmiana włokien sprężystych, szczególnie oporne na hydrolizę kwasami, występują obok sprężystych w ścięgnach, miazdze zębów, obwódce rzęskowej oka. Włókienka o średnicy 10 nm

Włókna elauninowe – obfite w błonie podstawnej nabłonka gruczołów potowych. Średnica 10 nm zawierają niewiele elastyny.

Metaloproteinazy trawiące istotę międzykomórkową: strome lizyny – rozkładają elastynę i kolagen IV; kolagenozy 1, 2, 3 rozkładają kolagen I II III i V i gelatynazy A i B rozkładają kolagen I

Fibroblasty – wrzecionowate z kilkoma wypustkami, jądro okrągłe z wyraźnym jąderkiem, cytoplazma zasadochłonna, obfita sssz. Wytwarzają konstytucyjnie: proteoglikany istoty podstawowej, glikoproteiny, kolagen i białka włókien sprężystych. Są sprawne metabolicznie, zdolne do ruchu, udział w procesach zapalnych, naprawczych, często wytwarzają blizny. Fibrocyty – mniejsze i starsze postacie, podłużne jądra o zbitej chromatynie, cytoplazma kwasochłonna. Miofibroblasty – liczne kompleksy aktyna – miozyna. Obfite w kosmkach jelitowych i mięśniach gładkich większych naczyń krwionośnych. Melanofory – zawierają ziarenka melaniny, które dotarły do fibroblastów na zasadzie endocytozy, liczne w tęczówce, ciele rzęskowym, naczyniówce oka, skórze części płciowych zewnętrznych i brodawki sutka.

Histocyty – makrofagi, powstają w szpiku kostnym z monoblastów i przechodzą do krwi jako monocyty. Owalne komórki o długości ok. 30 mikrometrów. Jądro owalne, cytoplazma z licznymi lizosomami lub fagosomami. Funkcje: fagocytoza i trawienie w endosomach późnych i lizosomach zawierających hydrolazy; wydzielają cytokiny – interleukiny biorące udział w zapaleniu i reakcjach immunologicznych, czynnik martwicy nowotworów (TNF alfa) i interleukina 1 (IL-1); komórki prezentujące antygen; mają receptory TLR wiążące cząsteczki patogenów i produkują enzymy defenzyny transporterów ABC i cytokin; wytwarzają wielojądrowe olbrzymie kompleksy ciał obcych. Fagocytoza: 1. Przyciąganie makrofagów przez patogen lub/i chemokiny aktywnego dopełniacza lub leukotrieny; 2. Przyleganie (adhezja) pożeranej cząsteczki do fagocytu; 3. Wytwarzanie pseudopodiów fagocytu i wchłanianie; 4. Wytwarzanie fagolizosomów przez fuzję fagosomów i lizosomów; 5. Strawienie. Rodzaje fagocytozy: 1. Nieswoista – bez udziału przeciwciał, wiązanie sacharydów; 2. Immunofagocytoza – przeciwciała wiążą receptory na powierzchni histiocytów.

Komórki tuczne – mastocyty – osiadłe, owalne, cytoplazma z zasadochłonnymi ziarnami, jądra owalne lub segmentowane centralne. Komórki tuczne tkankowe – szczególnie wzdłuż naczyń krwionośnych i w płynie jam ciałą. Komorki tuczne błony śluzowej i płuc – są nieco mniejsze i zawierają mniej ziaren, występują w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Są zdolne do podziału zwłaszcza po uwolnieniu ziaren. W błonie receptory TLR i receptory dla fragmentów dopełniacza. Substancjami czynnymi komórek tucznych są ziarna zawierające histaminę, heparynę, czynniki pośredniczące w powstawaniu zapalenia, prostaglandyny, leukotrieny, cytokiny, enzymy proteolityczne – tryptaza i chymaza. Histamina – powoduje rozszerzanie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepuszczalnośći powodując zaczerwienienie i zwiększa dopływ komórek i białek i wypływ płynu do istoty międzykomórkowej – obrzęk. Heparyna – GAG – metachromazja. Podonma do siarczanu heparanu. Przeciwkrzepliwa (aktywuje antytrombinę III), aktywuje lipazę lipoproteinową. Cytokina TNF alfa aktywuje komórki rozpoczynając proces zapalny. Chemokiny – cytokiny przyciągające do mniejsca zapalenia inne komórki ECF-A – przyciąga eozyno file. Uwalnianie ziaren: zetknięcie z antygenem, prezentacja antygenu limf Th1 i Th2; wydzielana przez Th1 i Th2 interleukina; namnażanie limfocytów B; aktywacja komórek tucznych i innych; wytwarzanie przez limfocyty B IgE; połączenie IgE z receptorem na powierzchni komórek tucznych; uczulenie na alergen; ponowny kontakt z antygenem; wiązanie antygenu z kompleksem receptor – IgE na powierzchni; odpowiedź na alergen; zwiększenie stężenia Ca2+; uwolnienie ziaren

Komórki plazmatyczne – plazmocyty – najczęściej owalne o średnicy 10-20 mikrometrów, występują obficie w miejscach narażonych na kontakt z antygenem. Powstają w wyniku różnicowania się limfocytów B. Jądra okrągłe, szprychowate, cytoplazma silnie zasadochłonna, obfita sssz, rozbudowany aparat Golgiego. Syntezują glikoproteiny – immunoglobuliny w sssz, glikozylacja i segregacja w aparacie Golgiego. Nie magazynują.

Komórki napływowe – składnik stały – leukocyty wielkości erytrocytu, okrągłe lub owalne jądro, skąpa zasadochłonna cytoplazma.

Tkanka łączna embrionalna – mezenchyma – o luźnym utkaniu, obfita istota międzykomórkowa, z wyraźną cytoplazmą, dużymi jądrami i znacznej potencji rozwojowej.

Tkanka łączna właściwa luźna – komórki i włókna w pewnych odległościach. Wypełnia wolne przestrzenie między narządami, występuje w warstwie brodawkowatej skóry, tkance podskórnej, błonach śluzowych, główny składnik błon surowiczych. Otacza i ustala położenie wielu narządów rurowatych.

Tkanka łączna właściwa zbita – więcej włókien, niewiele istoty podstawowej, mało komórek. Występuje w warstwie siateczkowatej skóry właściwej, torebkach narządów wewnętrznych, ścięgnach i więzadłach. O utkaniu regularnym – np. ścięgno, równoległe pęczki włókien kolagenowych typ I zatopione w skąpej istocie podstawowej, między nimi nieliczne fibrocyty w szeregach Ranviera. Ścięgno może być otoczone pochewką zbudowaną z warstwy zewnętrznej i wewnętrznej oddzielonych wolną przestrzenią. Więzadło, rozcięgno i powięź zbudowane podobnie. O utkaniu nieregularnym – warstwa siateczkowatych włókien, torebka narządów wewnętrznych, otoczki nerwów. Pęczki w różnych kierunkach, przebieg falistu. Towarzyszą im włókna sprężyste,

Zapalenie: 1. Receptor PRR na powierzchni Komorek tucznych, dendrytycznych i nabłonkowych rozpoznają budowę patogenów (PAMP) – TLR, NLR, RLH. 2. Aktywacja czynnika transkrypcji i genów translacji. 3. Produkcja ludzkich antybiotyków (defensyw i cytokin zapalnych). 4. Lizozym i białka dopełniacza niszczą drobnoustroje. 5. Uwolnienie ok. 40 rodzajów białek. 6. Synteza cyklooksygenazy (COX2) i lipoksygenazy. 7. Histamina i heparyna powodują zaczerwienienie i obrzęk.

TKANKA TŁUSZCZOWA

Tkanka tłuszczowa – odmiana tkanki łącznej, przewaga komórek. Grupy komórek oddzielone od siebie pasmami tkanki łącznej właściwej. U kobiet 20-25%, u mężczyzn 15-20%.

Tkanka tłuszczowa żółta – zawiera lipochromy. Komórki tłuszczowe – adipocyty, zawierają pojedynczą kroplę tłuszczu o masie około 0,6 mikrograma/ komórkę. Skąpa istota międzykomórkowa, wielkość 20-120 mikrometrów, w miejscu jądra cytoplazma jest grubsza, z aparatem Golgiego i nitkowatymi mitochondriami, rybosomy, ssg i sz. Kropla tłuszczu nie oddzielona błoną. W blonie komórkowej transportery glukozy GLUT4, na powierzchni cienka warstwa glikoprotein. Funkcje: magazynuje tłuszcz – rezerwa energii; wewnętrzne wydzielanie cytokin – adipokiny; izolacja termiczna; funkcja estetyczna. Tłuszcz to w 95% estry kwasów tłuszczowych i glicerolu, prowadzona jest lipogeneza i lipoliza. Adipocyty syntezują lipazę lipoproteinową, ta idzie do komórek śródbłonka naczyń krwionośnych, tam rozkłada tłuszcze. Transport do cytoplazmy adipocytu. Estryfikacja i odkładanie w kropli tłuszczu. Tłuszcze mogą być wytwarzane z glukozy z wykorzystaniem transporterow GLUT4. Lipaza adipocytów jest aktywowana przez: ACTH, adrenalinę, glukagon. Insulina i prostaglandyny hamują aktywność lipazy.

Tkanka tłuszczowa brunatna – pojawiają się w ostatnich dwóch miesiącach życia płodowego, w tkance podskórnej, w okolicy międzyłopatkowej, między obojczykiem, a barkiem, na bocznych powierzchniach szyi, śródpiersiu, w okolicy dużych tętnic brzusznych i nerek. Grupy komórek niewielkie i rozproszone. Powstaje z mioblastów, produkuje ciepło w procesie termo genezy. Komórki tworzą zgrupowania układając się w płaciki otoczone tkanką łączną właściwą. Liczne kropelki tłuszczu, jądro kuliste, położone centralnie, dużo mitochondriów (dobrze wykształcone, podłużne grzebienie, dużo Fe 2+). Obficie unaczyniona. Aktywowana w wyniku wychłodzenia organizmu, blokowaniu katecholamin beta – blokerami. Mechanizm wytwarzania ciepła wiąże się z dużą ilością mitochondriów i ich szczególną cechą. W błonie – białko UCP-1 – termogenina przez co synteza ATP jest niewielka, większość H+ przepływa przez kanały UCP-1 i powoduje rozproszenie energii w postaci ciepła.

Adipokiny – uczulające komórki na działanie insuliny i wzbudzające oporność na insulinę, wpływające na metabolizm lipidów i układowo regulujące apetyt i uczucie sytości: Leptyna – hormon sytości, przeciwdziała otyłości, większe komórki zawierają więcej leptyny, więcej jej w tkance tłuszczowej podskórnej pobudza angiogenezę, reguluje pokwitanie i ujawnienie się drugorzędowych cech płciowych, na poziomie komórkowym hamuje syntezę kwasów tłuszczowych i triglicerygów, pobudza rozkład tłuszczu, na poziomie układowym za pośrednictwem jądra łukowatego podwzgórza znosi łaknienie i wywołuje uczucie sytości. Adiponektyna – rodzaj kolagenu, silnie przeciwzapalna i przeciwmiażdżycowa, zapobiega oporności na insulinę, pobudza beta-oksydację. Resystyna – wydzielana obficie przez duże adipocyty, zmniejsza wrażliwość na insulinę (char. dla cukrzycy typ 2), dużo u ludzi otyłych. Czynnik martwicy nowotworów TNF alfa – wytwarzany przez wiele komórek, szczególnie przez adipocyty ludzi otyłych, upośledza receptory dla insuliny, obniża poziom białek pomp GLUT4 dla transportu glukozy. Interleukina 6 – wywołuje oporność na insulinę poprzez hamowanie syntezy pomp GLUT i hamowanie glikogenezy. Białko stymulujące acylację (ASP) – pobudzają acylację związków organicznych w procesie powstawania kwasów tłuszczowych, pobudzają pobieranie kwasów tłuszczowych i ich estryfikację do tri glicerydów. Zwiększa liczbę transporterów GLUT. Adipsyna – proteaza, udział w wytwarzaniu ASP, mało w anorexia nervosa. Inhibitor aktywatora plazminogenu występuje w hepatocytach i adipocytach, hamuje aktywator plazminogenu, podwyższa krzepnięcie krwi. System renina – angiotensyna RAS – angiotensynogen (alfa – globulina), enzymy proteolityczne (renina, konwertaza angiotensyny 1), angiotensyna 2 i jej receptory, regulują ilość tkanki tłuszczowej, reguluje różnicowanie adipocytow i dopływ krwi do tkanki tłuszczowej. Metalotioneina – wiąże metale, funkcja ochronna kwasów tłuszczowych. Estrogeny.

TKANKA CHRZĘSTNA

Chrząstka szklista – występuje najczęściej, w tym w życiu płodowym, na powierzchni stawów, w połączeniach chrząstkowych, w przegrodzie nosowej, w chrząstce tarczowej, częściowo nalewkowatej, ziarnowatej, w ścianie tchawicy i średnich oskrzelach i dośrodkowych częściach żeber. Pokryta tkanką łączną właściwą włóknistą – ochrzęstna. Komórki – chondrocyty leżące w jamkach istoty międzykomórkowej pojedynczo lub po kilka sztuk tworząc grupy izogeniczne. Chondrocyt ma jedno lub dwa pęcherzykowate jądra, dobrze rozwinięta sssz, aparat Golgiego i mitochondria. Małe chondrocyty w częściach obwodowych, duże centralnie. Chondrocyt syntezuje tropokolagen typ II, GAG, białka, chondronektynę (mocującą chondrocyt do podłoża). Czynnik transkrypcji Sox9 reguluje syntezę tropokolagenu. Somatomedyna X (IGF I), hormon wzrostu, IHH, PTHrP, testosteron, tyroksyna – pobudzają podziały chondrocytów. Kortyzon i estrogeny – hamują aktywność chondrocytów. Kolagen to 40% suchej masy chrząstki. Włókienka kolagenowe o średnicy 150 mikrometrów, prążkowane co 64 nm. W zwykłej chrząstce układ włókien nieregularny, w stawowej regularny. Z wiekiem coraz więcej włókien, a mniej istoty podstawowej. Młoda istota jest zasadochłonna, stara kwasochłonna. Istota podstawowa zbudowana z proteoglikanów i kwasu hialuronowego. Powstaje w życiu płodowym z mezenchymy. Wzrost śródchrzęstny – wewnątrz z udziałem dzielących się chondroblastów wytwarzających kolagen i proteoglikany. Wzrost przez odkładanie – przy udziale warstwy wewnętrznej ochrzęstnej wytwarzającej kolagen i proteoglikany. W chrząstkach płodowych są kanały wysłane ochrzęstną zawierające naczynia. Odżywianie przez dyfuzję z naczyń, która jest utrudniona przez małą ilość wody. Uszkodzenia u dzieci i ludzi młodych naprawiane są przez mechanizm śródchrzęstny, a u dorosłych przez odkładanie.

Chrząstka sprężysta – chondrocyty w jamkach, przeważają włókna sprężyste wybarwiane rezorcyną lub orceiną. Niewiele włókien kolagenowych typ II . występuje w małżowinie usznej, ścianie przewodu słuchowego i trąbki słuchowej nagłośni, wyrostku głosowym chrząstki nalewkowatej, chrząstce różowatej krtani, mniejszego kalibru oskrzelach.

Chrząstka włóknista – liczne włókna kolagenowe typ I ułożone równolegle. Jamki w miejscach ograniczonych włóknami. W miejscach niektórych połączeń ścięgien i więzadeł z kośćmi, w krążkach międzykręgowych i krążkach stawowych żuchwy i obojczyka. Spojenie łonwe!

Dysk międzykręgowy – obwodowo chrząstka szklista, centralnie włóknista – pierścień włóknisty, wewnątrz jądro miażdżyste z galaretowatej istoty międzykomórkowej tkanki łącznej (kol typ II i kwas hialuronowy).

TKANKA KOSTNA

Istota międzykomórkowa – substancja organiczna + minerał kości. Włókna kolagenowe – kolagen typ I (80% kości), syntezowany w osteoblastach i wydzielany w postaci tropokolagenu. Włókna wchodzą w skład beleczek kostnych . Organiczna substancja bezpostaciowa – białka niekolagenowe – osteonektyna i osteokalcyna (reguluje mineralizację kości) + peptydy (czynnik wzrostu kości BMP) + proteoglikany + GAG. Substancja nieorganiczna – krystaliczny hydroksyapatyt Ca10(PO4)6(OH)2, grupy OH mogą być zastępowane węglowymi, cytrynianowymi, magnezem i fluorem – małe kryształki 10x50nm, może być też bezpostaciowa – bruszyt CaHPO4 . 2H2O, obfity w komórkach płodowych.

Osteoblasty – wytwarzają składniki ograniczne, pośrednio pobudzają mineralizację. Są na powierzchni nowo powstających kości. Powstają z komórek macierzystych/progenitorowych mezenchymatycznych, średnica 20-30 mikrometrów, okrągłe, pęcherzykowate jądro, zasadochłonna cytoplazma, dużo sssz. Osteocyty – osteoblasty nie wytwarzające istoty, są płaskie, mają wydłużone jądra i liczne wypustki do połączeń typu neksus z innymi osteocytami. Osteoblast ma budowę biegunową, w stronę kości pęcherzyki wydzielnicze, aparat Golgiego i sssz. Osteoblasty syntezują i wydzielają: kolagen typ I, proteoglikany, osteokalcyna (wzmacnia kość, zwiększa gęstość minerału, działa na komórki B wysp trzustki), osteonektyna, hydrolazy – kolagenaza, fosfataza zasadowa, glikoproteina RANKL – zakotwicza w błonie osteoblast albo wydziela na zewnątrz, osteoprotegryna – wiąże się z glikoproteiną RANKL hamując różnicowanie, stabilizuje substancje mineralne, hamuje wapnienie naczyć, IGF-1 – somatomedyna C – wydzielana głównie przez wątrobę, miejscowo przez chondrocyty, witamina D3 – aktywuje gen dla osteoklacyny wiążąc hydroksyapatyt.

Osteocyty – otoczone zmineralizowaną istotą międzykomórkową osteoblasty, najbliższa osłonka i wypustki nie ulegają mineralizacji i tworzą jamki kostne i kanaliki. Wymiana substancji za pomocą wypustek w szeregu około 15 osteocytow.

Osteoklasty – makrofagi – ich główną funkcją jest niszczenie kości. Duże komórki wielkości 100 mikrometrów, ich prekursory mają glikoproteinę RANKL – wiążę się z RANKL i pobudza różnicowanie. Cytokiny powodują powstawanie kolonii makrofagów i ich proliferencję. Komórka wielojądrowa (5-10), kwasochłonna cytoplazma, obfite lizosomy, mitochondria i polirybosomy, dobrze rozwinięty aparat Golgiego i sssz. Leżą zwykle na powierzchni kości w charakterystycznych zatokach. Wysoce spolaryzowany, na powierzchni ku kości ma wypustki cytoplazmatyczne (rąbek). Wytwarza aktyny F i integryny związane z osteoporyną. Niszczenie kości przez: pompowanie na zewnątrz H+, niskie pH powoduje rozpuszczanie soli; na powierzchni ku kości wydzielają prokatepsynę K

Prokatepsyna K niskie pH aktywna katepsyna K rozkłada białka kolagenowe i niekolagenowe

Tkanka kostna grubo włóknista = splotowata = pierwotna - w życiu płodowym i pierwszym okresie życia pozapłodowego. U dorosłego w miejscu przyczepu ścięgna do kości, w wyrostkach zębodołowych, błędniku kostnym, szwach czaszki i w przebiegu chorób kości. Dość dużo osteocytów i osteoidu, a mało substancji nieorganicznej. Włókna kolagenowe w pęczkach o nieregularnym ułożeniu.

Tkanka kostna drobnowłóknista = blaszkowata = wtórna – dojrzałą. Zbudowana z blaszek o grubości 3-7 mikrometrów zbudowanych z pojedynczych włókien kolagenowych o grubości 1-4 mikrometra z kolagenu typ I + osteoid + minerał. Kość gąbczasta – z blaszek o przebiegu przypadkowym, przestrzenie między nimi wypełniają naczynia i szpik. W nasadach i przynasadach kości długich i wypełnia kości płaskie. Wewnątrz beleczek w jamkach osteocyty, w kanalikach wypustki cytoplazmatyczne. Na powierzchni beleczek mogą być osteoblasty i osteoklasty. Kość zbita zbudowana z blaszek stwarzających dużą wytrzymałość. W zewnętrznych warstwach kości i trzonach kości długich. Podstawową jednostką jest osteon – system Haversa – układ 4-20 blaszek podobnych do rurek – blaszki systemowe o grubości 3-7 mikrometrów, włókna kolagenowe ułożone równolegle. Najbardziej zewnętrzna warstwa osteonu bez kanalików, uboga we włókna – linia cementowa. W środku kanał o średnicy około 50 mikrometrów – kanał Haversa. Za pomocą bocznych odgałęzień w poprzek kości biegną naczynia krwionośne w kanałach Volkmana. Między osteonami blaszki międzysystemowe.

Okostna – pokrywa zewnętrzną warstwę kości. Zbudowana z tkanki łącznej właściwej w 2 warstwach. Zewnętrzna – dużo włókien kolagenowych i niewiele komórek. Wewnętrzna – dużo komórek, w tym macierzyste i osteoprogenitorowe. Włókna kolagenowe przenikają z okostnej do kości – włókna Sharpeya umacniając okostną. Zawiera dużo naczyć i nerwów w tym dużo bólowych. Komórki śródkostnej mogą przekształcać się w osteoblastu i brać udział w przebudowie kości.

Śródkostna – zbudowana z komórek podobnych do nabłonka jednowarstwowego. Zbudowana z komórek macierzystych mogące stać się komórkami zrębu szpiku. Regulują wytwarzanie komórek krwi i są źródłem osteoblastów.

Kościotworzenie na podłożu błoniastym – mezenchymatycznym – odbywa się w błonie mezenchymatycznej – jej komórki zagęszczają się i łączą pod wpływem cytokin WNT, FGF, TGFbeta, IHH. Komórki mezenchymy wytwarzają matrycę kości. Grupy komórek włączają geny dla kolagenu typu I, proteoglikanów, osteonektyny i osteokalcyny. Komórki mezenchymy osteoblasty wytwarzanie osteoidu pierwotny punkt kościotworzenia. Mineralizacja osteoidu: odkładanie bezpostaciowego fosforanu wapnia we włókienkach osteonektyna i osteokalcyna, formowanie kryształu hydroksyapatytu, osteoblasty otaczane minerałem osteocyty beleczki kostne grubo włóknista kość splotowa ta powstaje okostna i śródkostna niszczenie grubo włóknistej powstawanie kości drobnowłóknistej

Kościotworzenie na podłożu chrzęstnym – zawiązek chrzęstny ma kształt pałeczki z rozszerzeniami. Punkt kostnienia pierwotny: kostnienie rozpoczyna się w środkowej części, chondrocyty proliferują i przerastają, włączają geny … osteoblasty migrują do wewnątrz. Komórki chrząstki degenerują, istota rozkłada się pod wpływem chondroblastów. Wapnienie z udziałem chondrokalcyny, powstaje kość grubo włóknista z jamkami, powstaje kość zbita. Mankiet kostny otacza punkt kostnienia pierwotny. Kostnienie postępuje od trzonu do nasad, mankiet idzie wzdłuż i wszerz.

W okresie okołoporodowym i po urodzeniu w nasadach powstają punkty kostnienia wtórne. Chondrocyty przerastają, do ochrzęstnej przenikają komórki progenitorowe osteoblastów (kości otworzenie śródchrzęstne bez mankietu). ….

…..

TKANKA MIĘŚNIOWA

Poprzecznie prążkowana serca – komórki długie, cylindryczne, pałeczkowate – włókna, Długość komórki do kilku cm, średnica 10-100 mikrometrów, wielojądrowe (ok. 75 jąder na mm), jądra ułożone obwodowo pod sarkolemmą, W sarkolemmie blaszka podstawna o grubości ok. 30nm, białka podbłonowe tworzą kostamery zapobiegające uszkodzeniom błony, polegają na napływie do wnętrza Ca2+ fuzja pęcherzyków z błoną z udziałem – kaweoliny 3, kaplainy i kanalików. W sarkolemmie wgłobienia. Sarkomer 2-3 mikrometrowy odcinek jego granice wyznaczają prążki graniczne Z, między nimi ½ prążka I, prążęk A i ½ prążka I. W środku prążka A – prążek H a w nim prążek M. Prązek Z – białko alfa-aktynina i desmina do zakotwiczenia końców + fi lamentów aktynowych w czapeczkach Z. Prążek I – tylko filamenty aktynowe, prążek A – aktynowe, a między nimi miozynowe, prążek H – tylko miozynowe, prążek M – miozynowy + fil m cienki. Końce – fi lamentu aktynowego zakotwiczony na pograniczu prążka A i M/H okryte czapeczką tropomodulinową. Między prążkami Z białko fibrylarne fityna – nadaje sprężystość + filamenty desminowe łączące miofibryle. Kostamery – zgrupowania białek podbłonowych, leżących obwodowo jak pierścienie na wysokości prążków Z, sarkolemma zapadnięta w rowek – 40 białek błonowych i cytosolowych w sieci kostamerowej – aktyna alfa i gamma, integryna, desmina, dystrofina, kompleks białek towarzyszących dystrofinie, meluzyna, Na+/K+ - ATP-aza, synteza NO, rodzina kinaz białkowych, przenoszą siły mechaniczne wytwarzane przez miofibryle poprzez sarkolemmę do istoty międzykomórkowej, koordynują fałdowania i prostowania sarkolemmy i minimalizowanie jej uszkodzeń, przekaz sygnałów z istoty do komórki. Ssg bardzo obfita, otacza każdą miofibrylę, dookoła prążka A i I są oddzielne układy, przestrzeń pomiędzy kanalikami to prążek T z wpukleniem błony. Ssg zawiera dużo Ca2+, zapewnia szybkie przekazywanie sygnału za pomocą stopki łączącej