UKŁAD ODDECHOWY

Budowa

Drogi przewodzące	Część oddechowa
-jama nosowo- gardłowa z zatokami -tchawica -krtań -drzewo oskrzelowe	-oskrzeliki oddechowe -przewody pęcherzykowe -pęcherzyki płucne

1. Funkcje:

-wymiana gazowa

-klimatyzacja wdychanego powietrza

-odbieranie bodźców węchowych

-wytwarzanie dźwięków

-obrona immunologiczna

-czynność hormonalna (kom APUD)

-układ RRA

CZĘŚĆ PRZEWODZĄCA

2. Nabłonek węchowy:

-górna cz jamy nosowej

-wielorzędowy (k węchowe, podporowe, podstawne)

-w bł śluzowej liczne gruczoły węchowe (cewkowo- pęcherzykowe Bowmana)

3. Tchawica:

- na całej dł 15-20 pierścieni chrzęstnych

-błona śluzowa= nabłonek + bl właściwa błony śluzowej

-błona podśluzowa= gruczoły, pierścienie chrzęstne, mięsień tchawicy

-przydanka

nabłonek tchawicy (wielorzędowy urzęsiony):

-kom urzęsione- przesuwają śluz

-kom kubkowe= śluzowe- nawilżają, łapią zanieczyszczenia

-kom podstawne- zapasowe

-kom szczoteczkowe- chemoreceptorowe

-kom ziarniste (APUD: bombezyna, serotonina)

-kom Langerhansa- prezentują antygen

4. Drzewo oskrzelowe:

-oskrzela główne

-oskrzela płatowe

-oskrzela segmentowe

-oskrzeliki

-oskrzeliki końcowe

-oskrzeliki oddechowe

• Oskrzela:

  -nabłonek wielorzędowy urzęsiony

  -bl wł bł śluzowej (wł sprężyste, k mięśniowe- błona Reisessena)

  -bł podśluzowa (płytki chrzęstne i gruczoły)

  -przydanka

• Oskrzeliki:

  -średnica <= 1 mm

  -brak chrząstek i gruczołów w błonie podśluzowej

  -nabłonek wielorzędowy przechodzi w nabłonek jednowarstwowy walcowaty, później sześcienny

  -brak k kubkowych (są kk Clary)

  -wzrost szerokości warstwy mięśniowej

  Kom nabłonka oskrzelików:

  -kom urzęsione

  -kom oskrzelikowe (Clary)- brak rzęsek, produkują specyficzne białka (aproteiny surfaktantowe, inhibitory proteaz) regulacja gospodarki wodno- elektrolitowej płuc

  -kom z mikrokosmkami

  -kom ziarniste

CZĘŚĆ ODDECHOWA

5. Nabłonek płucny= oddechowy:

-pneumocyt typu I (90% powierzchni)- wymiana gazowa

-pneumocyt typu II- surfaktant

-pneumocyt typu III- chemoreceptory

6. Bariera powietrze-krew:

-surfaktant

-pneumocyt typu I

-bł podstawna nabłonka pęcherzyka płucnego

-bł podstawna śródbłonka naczyń

-kom śródbłonka naczyń

surfaktant- fosfolipidy, glikozaminoglikany, białka (SP A-D); I faza- hydrofilna, bogatobiałkowa; II faza- hydrofobowa, fosfolipidowa; pojawia się ok 28 tyg życia płodowego

makrofagi płucne:

-makrofagi śródmiąższowe

-makrofagi pęcherzykowe- wchłanianie pyłów, resorbcja surfaktantu

SKÓRA

1. Funkcje:

- bariera ochronna przed szkodliwym środowiskiem (czynniki chemiczne, temperatura, zakażenia)

-termoregulacja

-regulacja gospodarki wodnej, elektrolitowej, białkowej, węglowodanowej

-produkcja wit D3

-odbieranie bodźcy

2. Budowa skóry:

-naskórek (0,1-2mm)

-skóra właściwa- warstwa brodawkowa i siateczkowa

-tkanka podskórna

wytwory skóry: włosy, gruczoły skórne (potowe, zapachowe, łojowe, mlekowe). Paznokcie

3. Naskórek (nabłonek wielow płaski rogowaciejący):

-warstwa podstawna- jedna warstwa walcowatych kom, keratyna

-warstwa kolczysta- keratyna, inwoluksyna

-warstwa ziarnista- inwoluksyna, profilagryna, loriksyna, SPR

-warstwa jasna- cytokeratyna, filagryna

-warstwa zrogowaciała

skóra cienka- brak warstwy jasnej, warstwa zrogowaciała ciemna, ilość warstw zredukowana

komórki: keratynocyty, melanocyty, kom Langerhansa (prezentują antygen), kom Merkla (chemoreceptor)

4. Skóra właściwa:

• Warstwa brodawkowa:

  -tkanka łączna luźna (wł kolagenowe, siateczkowate, sprężyste)

  -liczne komórki: fibrocyty, makrofagi, limfocyty plazmatyczne

  -naczynia krwionośne, limfatyczne

  -nerwy, ciałka dotykowe

• Warstwa siateczkowata:

  -tkanka łączna zbita (liczne włókna kolagenowe, sprężyste)

  -włosy

  -gruczoły: potowe i łojowe

  -m przywłosowe

  -naczynia krwionośne (sploty powierzchniowe i głębokie)

• Tkanka podskórna:

  -tkanka tłuszczowa podzielona na zraziki

  -cebulki włosów

  -gruczoły apokrynowe

  -zakończenia nerwowe

  -funkcje: podporowa dla skóry, ochrona przed urazami mechanicznymi, termoizolator, magazyn dla materiałów odżywczych

5. Włosy:

-łodyga

-korzeń

Korzeń włosa:

-mieści się w mieszku włosowym

-wyrasta z cebulki włosa

-włos właściwy= kora+ rdzeń

-otoczony pochewką wewn, zewn i łącznotkankową

6. Gruczoły w skórze:

-potowe

-łojowe

1) potowe:

• Zwykłe:

  -cewkowe, proste

  -kom jasne (glikoproteidy), kom ciemne (woda i elektrolity)

  -cz wydzielnicza tworzy kłębek

  -przewód wychodzi na powierzchni naskórka

  -funkcja: produkcja potu, wydalanie zbędnych produktów przemiany materii

• Zapachowe (apokrynowe):

  -większe od zwykłych

  -rozgałęzione pęcherzykowe

  -przewód wyprowadzający do mieszka włosa

  -doły pachowe, krocze, odbyt, genitalia

  -uaktywniają się w okresie dojrzewania płciowego

  -pobudzane przez emocje

  -wydzielina gęsta i bezwonna

2) łojowe:

- powstają z uwypuklenia pochewki zewn nosa

-mają postać rozgałęzionych pęcherzyków

-syntetyzują lipidy

-wydzielają łój

-krótki przewód wyprowadzający do mieszka włosa

-łój natłuszcza skórę i włosy chroniąc przed wysychaniem

UKŁAD MOCZOWY

1. Funkcje:
-wydalanie produktów przemiany materii
-gospodarka wodna, mineralna, zasadowo- kwasowa
-metabolizm wit D3
-funkcja dokrewna (renina, erytropoetyna)
-kontrola czynników wazodilatacyjnych (rozkurcz m gładkich)

2. Budowa:
a) nerki
b) drogi wyprowadzające mocz: kielichy nerkowe, miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa

3. Budowa nerki:

-kształt fasoli

-torebka włóknista
-torebka tłuszczowa
-zatoka (kielichy nerkowe, miedniczka, naczynia krwionośne, nerwy)

-miąższ nerki
-kora
-rdzeń

miąższ nerki:
-kora nerki: kora kory, kora właściwa, labirynty nerek, słupy nerkowe

-rdzeń nerki: piramidy nerkowe, promienie rdzenne

4. Nefron= podstawowa jednostka budulcowa:

-ciało nerkowe= kłębuszek nerkowy

-kanalik kręty I rzędu (proksymalny)

-Pętla Henlego: ramię zstępujące, ramię wstępujące

-kanalik kręty II rzędu (dystalny)

• Nefrony korowe= krótkie:

  -ciała nerkowe w obwodowej części kory

  -pętle Henlego-> cz zewnętrzna rdzenia

• Nefrony przyrdzeniowe= długie:

  -ciała nerkowe w pobliżu rdzenia

  -pętle Henlego-> szczyt piramidy

1) ciało nerkowe:

• Torebka kłębuszka ciałka nerkowego= torebka Bowmanna:
  -blaszka trzewna- przestrzeń moczowa

  -blaszka ścienna

• Kłębuszek naczyniowy- występuje sieć dziwna t-t

Torebka Bowmana- warstwa ścienna- nabłonek jednowarstwowy płaski, warstwa trzewna- podocyty

Między naczyniami włosowatymi- mezangium śródkłębkowe:

-funkcje podporowe dla naczyń włosowatych

-fagocytoza

-sekrecja (PGA, endoteliny, interleukiny)

-regulacja przepływu krwi

Bariera filtracyjna:

-śródbłonek okienkowy

-ciągła błona podstawna (3 warstwy)

-błona filtracyjna między wypustkami podocytów

2) kanalik kręty I rzędu:

-nabłonek jednowarstwowy sześcienny

-rąbek szczoteczkowy (pokryty glikokaliksem)

-inwaginacje cz przypodstawnej (prążkowanie przypodstawne)

3) pętla Henlego:

-cz cienka- nabłonek jednowarstwowy płaski

-cz gruba- nabłonek jednowarstwowy sześcienny

4)kanalik kręty II rzędu:

-nabłonek jednowarstwowy sześcienny

-nieliczne mikrokosmki

-liczne ap Golgiego

5. Cewki zbiorcze:

-kom główne: nieliczne mikrokosmki, wchłanianie zwrotne Na+, wydzielanie K+

-kom wstawkowe- resorpcja K+, wydzielanie H+ i HCO3-

6.Powstawanie moczu:

-filtracja osocza

-resorpcja zwrotna

-zagęszczanie moczu

• Filtracja osocza-> kłębuszek krwi

  - z osocza – H20, substancje ( do 58 kD) witaminy cukry

  - prędkość filtracji – 120 ml/min

  - mocz pierwotny 280 l/ doba

  - 99 % filtratu resorbowana zwrotnie

• Resorbcja zwrotna:
  - całkowita resorbcja zwrotna glukozy prawie 100 %

  - 85 % wody i NaCl

  - białka i polipeptydy ( endocytoza)

  - witaminy

  - na zasadzie transportu aktywnego

  Pętla Henlego:
  -ramię zstępujące przepuszczalne dla H20 i jonów

  -ramię wstępujące nieprzepuszczalne dla wody , transport Cl i Na plus na zewnątrz

  Kanalik dystalny:

  - resorbowane ze światła jony Na i HCO 3 minus

  -wydzielanie do światła kanalika jony K i H

  -funkcja kanalika dystalnego kontrola…

• Zagęszczanie moczu

  -ADH – aktywacja akwaporyn ( cewki zbiorcze) -> wzrost przepuszczalności dla wody i resorpcja wody ze światła kanalika

  -tkanka śródmiąższowa
  -naczynia proste rdzenia

7. Moczówka prosta:

- niedobór ADH – ośrodkowa

-brak wrażliwości cewek nerkowych na działanie ADH- nerkowa

8. Aparat przykłębuszkowy:
-kom ziarniste (renina)

-kom mezangium pozakłębkowego ( erytropoetyna)

-plamka gęsta ( ATP, adenozyna, tlenek azotu)

Angiostetyna działa na kore nadnerczy wydziela ona aldesteron, działa też na mięśniowkę naczyń , sztuczne podwyższenie ciśnienia krwi.

Centralny układ nerwowy

1. Budowa:
-mózgowie ( mózg , móżdżek, pień mózgu)
- rdzeń kręgowy

2. Mózgowie:
- waga 1225- 1375
- 2 półkule
- prawa (dominuje w sferze umysłowej ( twórczość), ośrodki wyobraźni , myślenie emocje, uduchowienie, muzykalność, sny
-lewa ( logiczne myślenie: wola, analiza, logika) kontroluje prawa część ciała

Ośrodki: ruchowy, czucia, wzroku, ośrodek słuchu i węchu

Każda półkula dzieli się na płaty:

- czołowy ( ośrodkowy ruchowy; regulacja ruchów złożonych, pisanie analiza emocje ruchu mowy

- ciemieniowy ( ośrodek czucia; czuci powierzchniowe, bol zmiany temperatury, zmiany napięcia mięśni, orientacja przestrzenna

- potyliczny ( wzrok, analiza koloru , ruchu kształtu, głębi, skojarzenia wzrokowe)

3. Pod względem histologicznym CUN składa się z :
- neurocytów ( cytoarchitektonice)
- ich wypustek ( mieloarchitektonika)
- tkanki glejowej ( glioarchetonika)
- obfitego unaczynienia ( angioarchetonika)

CUN tworzy:

• istota szara ( zgrupowanie neuronów)

-Istota szara mózgu

-Istota szara móżdżku

-Istota szara rdzenia kręgowego

-jądra mózgu

• istota biała ( włókna nerwowe)

-istota biała mózgu

-istota biała móżdżku

-istota biała rdzenia kręgowego

4. Kora mózgu:

-naczelne piętro CUN, silnie pofałdowana
-powierzchnia 220 000 m2
-grubość 1,2 do 4,5 mm

Allocortex 1/12 części kory np. hipokamp ( 2 warstwy)
Izocortex – 11/12 części kory ( 6 warstwy)

• Warstwy kory mózgu:

1. Warstwa drobinowa ( nieliczne kom różnokształtne)

2. Warstwa ziarnista zew. ( liczne drobne k. kom)

3. Warstwa piramidowa zew. ( kom o kształcie piramid, ich aksony dążą do istoty białej mózgu)

4. Warstwa zarnista wewnętrzna ( drobne , małe kom)

5. Warstwa piramidowa wew. ( duże kom Betza- k. ruchowe, ich aksony tworzą drogi piramidowe mózgowe-rdzeniowe)

6. Warstwa kom różnokształtnych ( kom różnokształtne, dendryty krótkie, aksony biegną do istoty białej mózgu)

( różne grubości warstw w różnych obszarach kory: oś. czuciowe- dominują warstwy ziarniste, ośrodki ruchowe – warstwy piramidowe)

5. Kora móżdżku:
-silnie pofałdowana, powierzchnia ok 1600 mm2
- grubość ok 1 mm budowa 3 warstwy

Funkcja :

- kontrola równowagi
- koordynacja ruchów
- stałe napięcie mięśniowe utrzymanie

Otrzymuje informacje od narządów: narząd ruchu, wzrok, słuch, równowaga, skóry, rdzenia kręgowego, okolic ruchowej kory mózgu.

• Warstwy:

1. Warstwa drobinowa ( kom różnokształtne, koszyczkowe i gwiaździste)

2. Warstwa zwojowa ( kom. Purkiniego, dendryty biegną do warstwy drobinowej, akson do istoty białej)

3. Warstwa ziarnista ( drobne kon, ziarniste i pozime)

Do kory móżdżku wchodzą włókna ( do 1 warstwy) i włókna liściaste ( łączą się z dendrytami kom warstwy ziarnistej).

6. Pień mózgu
- śródmózgowie ( ośrodek odruchowy wzroku i słuchu)
- most
- rdzeń przedłużony ( ośrodek: oddechowy, ruchowy, naczynioruchowy, sercowy, ssania, połykania)

7. Rdzeń kręgowy:
-stanowi łącznik między mózgiem a obwodowym układem nerwowym.
-stota szara znajduje się na zewnątrz

Neurony dzielimy na dwie grupy:

-kom korzonkowe ( ich wypustki wychodzą na zewnątrz rdzenia: kom jądra współczulnego, przywspółczulnego i ruchowe)

-kom wewnętrzne ( ich wypustki nie opuszczają rdzenia : podwzrokowe, kojarzeniowe, łączące i spoidłowe)

8. Opony mózgowo- rdzeniowe:

1. Opona twarda – włókna kolagenowe z niewielką ilością włókien sprężystych i fibrocytów

2. Opona pajęcza- pajęczynówka; tkanka łączna włóknista ( włókna kolagenowe, sprężyste, siateczkowe, fibrocyty) ogranicza przestrzeń zwana podpajęczynówką, która zawiera płyn mózgowo- rdzeniowy

3. Opona miękka – tkanka łączna włóknista ( włókna kolagenowe, sprężyste, siateczkowe, naczynia krwionośne). Pośredniczy w wymianie substancji między tkanką nerwową a płynem mózgowo- rdzeniowym.

OKO

1. Oko otoczone jest przez 3 błony:
-zewnętrzna – włóknista ( twardówka)
-środkowa- naczyniówka
-wewnętrzna- siatkówka

2.Błona włóknista:
-składa się z 2 części:

1. twardówki ( część nieprzezroczysta) – zbudowana z tkanki łącznej splotowatej, nadaje kształt gałce ocznej

2. rogówki- część przednia, przezroczysta zbudowana z następujących warstw: ( nie ma naczyń)

-z przodku pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym nierogowaciejącym

-potem nabłonek tylny rogówki jednowarstwowy plaski

3. Rogówka :

-nabłonek przedni rogówki ( wielowarstwowy plaski nierogowaciejący)

-błona Bowmana – ( blaszka graniczna zew) włókna kolagenowe, rodzaj błony podstawnej

-rogówka właściwa

-błona Descemeta ( blaszka graniczna tylna )

-nabłonek tylni rogówki – jednowarstwowy płaski

4. Naczyniówka:
-silnie unaczyniona tkanka łączna z licznymi kom barwnikowymi- melanocyty
-z przodu oka tworzy ciało rzęskowe ( akomodacja oka) i tęczówkę ( nadaje barwę oku, ma postać tarczy z otworem źrenicznym w środku.

5. Tęczówka:

-nabłonek przedni – jednowarstwowy plaski

-warstwa graniczna- cienkie włókna kolagenowe , fibroblasty z ziarnami barwnika

-zrąb tęczówki- tk. łączna silnie unaczyniona , liczne melanocyty, fibryblasty z ziarnami barwnikowymi, zwieracz źrenicy i rozwieracz

-nabłonek tylny- jednowarstwowy sześcienny , przedłużenie nabłonka barwnikowego siatkówki ( silnie przebarwiony w oczach ciemnych)

6. Siatkówka:
-wyściela wnętrze oka i dzieli się na 3 części:

1. część tęczówkowa

2. część rzęskowa ( obie nie odbierają bodźców wzrokowych)

3. część wzrokowa ( odbiera)

Część wzrokowa siatkówki:

1. nabłonek barwnikowy- jedna warstwa kom sześciennych , zawierają ziarna melaniny)

2. warstwa pręcików i czopków

3. błona graniczna glejowa zewnętrzna- wypustki pręcików i czopków

4. Warstwa ziarnista zewnętrzna – perikariony pręcików i czopków TO PIERWSZY NEURON WZROKOWY

5. Warstwa splotowata zewnętrzna- aksony pręcików i czopków dendryty kom dwubiegunowych

6. Warstwa ziarnista wewnętrzna- kom dwubiegunowe siatkówki, bezaksonowe kom amakrynowe kom poziome

7. Warstwa splotowa wewnętrzna – rozgałęzienia aksonów kom dwubiegunowych

8. Warstwa zwojowa – trzeci neuron drogi wzrokowej – wielobiegunowe kom zwojowe

9. Warstwa włókien nerwowych- bezrdzenne aksony kom zwojowych

10. Błona graniczna glejowa wewnętrzna – błona podstawna wytworzona przez kom glejowe

Kom zrębowe Mullera – kom glejowe, siatkówki ( w warstwach od 3-10)

7. Plamka żółta:

Najbardziej wrażliwe na światło miejsce w siatkówce , o silnie rozbudowanej warstwie kom zwojowych ( 3-8 warstw). Dendryty jednej kom zwojowej łączą się tylko z aksonem jednej kom dwubiegunowej a ta z 1 kom pręcikową lub czopkową ( duża precyzja odbierania bodźców wzrokowych). Miejsce najlepszego odbierania bodźców wzrokowych.

8. Soczewka oka:
-średnica 10 mm, grubość 3,7- 4,5 mm
- torebka- rodzaj błony podstawnej zbudowana z kolagenu typu IV i glikoprotein
- nabłonek- 1 – warstwowy sześcienny, w przedniej części
- włókna soczewki- wąskie, długie, łukowato wygięte kom

9. Wady wzroku:
- daltonizm- wada wrodzona nie odróżniamy zielonego i czerwonego głównie
- krótkowzroczność– wada refrakcyjna, zbyt długa gałka oczna
- nadwzroczność- wada refrekcyjna, krótka gałka oczna
- astygmatyzm ( niezborność rogówkowa)- zniekształcone widzenie na skutek niedokładnie kulistej powierzchni rogówki

9. Choroby soczewki :
-zaćma (katarakta)- zmętnienie soczewki, może nastąpić w wyniku starzenia organizmu, urazu mechanicznego lub chemicznego, promieniowania a także w wyniku chorób ogólnoustrojowych
- jaskra- zaburzenia przepływu cieczy wodnistej w kącie przesączenia powoduje podniesienie ciśnienia śródgałkowego

Ciało szkliste- wypełnia wnętrze okna miedzy soczewką a siatkówką, 99,9 to woda, kwas hialuronowy, nieliczne hialocyty

UCHO

1. Budowa ucha
- ucho zewnętrzne- małżowina uszna, przewód słuchowy zakończony błoną bębenkową
- ucho środkowe- jama bębenkowa, torebka słuchowa kosteczki słuchowe jamy powietrzne
- ucho wewnętrznego- błędnik kostny i błędnik błoniasty. Błędnik błoniasty znajduje się wewnątrz błędnika kostnego

• błędnik błoniasty:

1. woreczek, łagiewki, kanały półkoliste- kom zmysłowe odbierają wrażenia związane z równowagą i pozycją ciała

2. przewód ślimaka- narząd Cortiego- odbiera bodźce słuchowe- kom rzęsate przekształcają drgania mechaniczne na impuls nerwowy przekazywany przez nerw słuchowy do mózgu.

Ludzkie ucho rejestruje dzwięki od częstotliwości 16 do 20 000 Hz najbardziej wrażliwe jest na dźwięki o częstotliwości 2000- 5000 Hz