Żyjemy w XXI wieku w świecie ciągłych przemian społecznych, gospodarczych, kulturowych i technologicznych. Zmienia się rzeczywistość, która była nam dobrze znana i oswojona. Postępuje rozwój cywilizacyjny, coraz dłużej żyjemy, powstają nowe technologie, zmienia się gospodarka krajowa i światowa, wciąż rośnie konkurencja, dokonywane są zmiany przepisów prawnych. To pociąga za sobą m. in. przeobrażenia rynku pracy oraz powoduje, że nasze wykształcenie i kwalifikacje bardzo szybko się starzeją. Powstaje potrzeba ich uzupełniania, zdobywania nowej wiedzy i nowych umiejętności. Nie możemy oczekiwać, że zdobyta wiedza wystarczy na całe życie, współczesny świat wymaga od nas ciągłego uczenia się.
„Edukacja i szkolenie trwające przez całe życie to najlepszy sposób, by sprostać wyzwaniom przynoszonym przez zmiany”
(Memorandum dotyczące kształcenia ustawicznego, Bruksela, 30.10.2000 r.)
Ciągłe uczenie się, czyli kształcenie ustawiczne
Kształcenie ustawiczne to proces stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych człowieka, trwający w ciągu całego życia. Może odbywać się w szkole, miejscu pracy, w placówce kształcenia dorosłych, na kursach, w domu – możliwości jest wiele.
„W żadnym wieku nie powinieneś się wstydzić tego, czego nie wiesz, ponieważ zamiłowanie do nauk i zajmowanie się nimi nie ogranicza się do czasów szkolnych, lecz kończy się z życiem.”
(Szymon Marycki, 1551 r.)
Zadania stawiane systemowi oświaty, wynikające z przyjęcia koncepcji edukacji ustawicznej:
doskonalenie kwalifikacji człowieka w toku jego życia
przygotowywanie młodej generacji do edukacji ustawicznej
zwiększenie roli wychowania pozaszkolnego, poprzez poszerzenie oddziaływania wychowawczego instytucji społecznych, kulturalnych, politycznych, gospodarczych, kulturalnych
doskonalenie struktury planowania oświatowego i sieci oświatowej
Instytucjonalnymi formami kształcenia ustawicznego są:
szkoły dla pracujących,
kursy,
seminaria,
szkolenia,
placówki publiczne i niepubliczne, realizujące w określonym zakresie koncepcję kształcenia ustawicznego.
Trzy wymiary edukacji ustawicznej wg Roberta J. Kidda
Kształcenie w pionie obejmuje wszystkie kolejne szczeble szkolne od przedszkola, przez szkołę do studiów wyższych i podyplomowych; zasady drożności i dostępności gwarantują realizację tego wymiaru, zapewnianego młodzieży i dorosłym niezależnie od wieku, zawodu miejsca zamieszkania lub innych czynników tradycyjnie utrudniających edukację.
Kształcenie w poziomie ma zapewnić poznawanie różnych dziedzin życia, nauki i kultury niezależnie od studiów pionowych; likwidacja sztucznych barier między różnymi dziedzinami życia i kultury umożliwia pełną realizację tego wymiaru poprzez własną aktywność człowieka i dzięki działalności pozaszkolnych instytucji oświatowych.
Kształcenie w głąb jest ściśle związane z jakością edukacji i wyraża się w bogatej motywacji kształcenia, w umiejętnościach samokształceniowych, zainteresowaniach i zamiłowaniach intelektualnych, w stylu życia zgodnym z ideą ustawicznego kształcenia i kulturalnym wykorzystaniem czasu wolnego.
Koncepcja R. J. Kidda wzbogaca rozumienie edukacji ustawicznej dzięki akcentowaniu jakości działań oświatowych i wskazaniu bogatych potrzeb oraz możliwości oświaty pozaszkolnej i oświaty dorosłych.
Ma ona szczególną wartość dla dydaktyki dorosłych, ponieważ wyraźnie łączy trzy różne formy aktywności edukacyjnej: kształcenie szkolne, oświatę pozaszkolną i samokształcenie. Ukazuje potrzebę łącznego realizowania aktywności edukacyjnej w trzech wymiarach kształcenia: w pionie, w poziomie i w głąb, co oznacza edukację programową w szkole i uczelni wyższej wspieraną aktywnością samokształceniową i udziałem w formach pozaszkolnej oświaty dorosłych. Dydaktyka dla tych trzech możliwości powinna przedstawić propozycję możliwie skutecznego i nowoczesnego kształcenia.