KOLOKWIUM 1 – uzupełnienie

IV.15 Układ dopełniacza

Układ dopełniacza jest to 20 białek występujących w osoczu krwi, w normalnych warunkach jest nieaktywny. W jego skład wchodzi 9 składowych, oznaczonych literą C i cyframi 1-9. Zostają one aktywowane w wyniku połączenia z kompleksem antygen-przeciwciało aktywacja może przebiegać na drodze klasycznej lub alternatywnej. Droga klasyczna związana jest z połączeniem kompleksu antygen-przeciwciało z C1 układu dopełniacza. Wyzwala to kaskadę reakcji w której aktywowane są kolejne składowe. Natomiast alternatywna droga zaczyna się od aktywacji komponentu C3b również poprzez antygen przeciwciało. Należy wspomnieć, że z układem dopełniacza mogą łączyć się tylko przeciwciała IgG, IgM.

Przy braku dopełniacza przeciwciała łączą się z antygenem ale nie dochodzi do uszkodzenia błony. Jest on niezbędny do tego aby błona się rozpadła. Do końcowych reakcji aktywacji komponentów układu dopełniacza należą:

• Unieczynnienie wirusów

• Ułatwienie reakcji immunologicznych i fagocytozy poprzez opsonizację

• Chemotaksja leukocytów

• Liza komórek oraz bakterioliza.

IV.10 Znaczenie limfocytów NK

Limfocyty NK – są to komórki które nie potrzebują kontaktu z antygenem aby zadziałać – mogą więc niszczyć patogenny bez kontaktu uprzedniego z makrofagiem prezentującym antygen – dzięki temu uczestniczą w odporności wrodzonej. Limfocyty NK są głównymi komórkami tzw. układu naturalnego cytotoksycznego. Oznacza to że w przeciwieństwie do cytotoksyczności zależnej od przeciwciał nie jest wymagane pobudzenie mechanizmów swoistych w postaci przeciwciał. Limfocyty NK aktywowane są wtedy gdy komórki przez nie analizowane nie posiadają w swojej błonie komórkowej białek MHC I – jest to więc podobny mechanizm do aktywacji komórek fagocytujących. W momencie rozpoznania czynnika patogennego NK wydzielają różne substancje takie jak perforyny, które powodują drobne uszkodzenia w błonie patogenów następnie wydzielane są ziarenka cytoplazmatyczne zawierające substancje zabijające docelowe komórki. NK wydzielają także interleukiny mogące przyciągać makrofagi.

I.6 Osmolarność i toniczność osocza

Ciśnienie osmotyczne krwi utrzymuje się na stałym poziomie, wykazując jedynie nieznaczne i przejściowe wahania związane z przyjmowaniem płynów i pokarmów oraz utratą wody przez nerki, płuca, skórę i przewód pokarmowy. Osmolarność osocza zależy od wszystkich poruszających się w nim cząstek, ale głównym czynnikiem odpowiedzialnym za wartość ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych są elektrolity, szczególnie Na+ i K+. Decydują one o ok. 90% wartości ciśnienia osmotycznego płyny zewnątrzkomórkowego. Wielkocząsteczkowe składniki krwi odgrywają mała rolę mimo masy większej niż masa elektrolitów.

Biorąc pod uwagę osmolarność dany roztwór może być względem innego: izotoniczny o tym samym ciśnieniu, hipertoniczny (o większym ciśnieniu) lub hipotoniczny (o mniejszym ciśnieniu). Wszystkie płyny ustrojowe są względem siebie izotoniczne. Jednostka osmolarności to 1 osmol, który odpowiada ciśnieniu osmotycznemu wywieranemu przez 1 mol substancji nie dysocjującej w 1 l wody. Ciśnienie osmotyczne osocza wynosi ok. 300 mOsm/ l, wszelkie płyny krwiozastępcze używane np. do sporządzania kroplówek muszą mieć podobną wartość ciśnienia osmotycznego. Za regulacje ciśnienia osmotycznego odpowiada jądro nadwzrokowe podwzgórza, które kontroluje wydzielanie wazopresyny. Za utrzymanie stałego stężenia NaCl odpowiada również aldosteron.

II.1 Czynnik wewnętrzny IF a erytropoeza

Czynnik wewnętrzny (IF (z ang. intrinsic factor), czynnik Castle'a) – glikoproteina wytwarzana przez komórki okładzinowe śluzówki żołądka. Łącząc się z witaminą B12, umożliwia jej wchłanianie. Brak/niedobór czynnika wewnętrznego skutkuje zaburzeniem wchłaniania, a co za tym idzie niedoborem witaminy B12, której rezultatem może być m.in. niedokrwistość megaloblastyczną. Niedobór czynnika wewnętrznego może być wynikiem:

• reakcji autoimmunologicznej skierowanej przeciw komórkom okładzinowym (w chorobie Addisona-Biermera)

• gastrektomii

• stosowania leków z grupy antagonistów receptora H2 (leki przeciwhistaminowe)

VI.6 Próba krzyżowa

W celu zapobiegania konfliktom serologicznym na tle niezgodności w zakresie antygenów innych układów grupowych(nie tylko AB0, Rh) wykonuje się przed transfuzją próbę krzyżową. Polega ona na tym, że erytrocyty dawcy mieszamy z osoczem biorcy a erytrocyty biorcy z osoczem dawcy. Gdy nie nastąpi aglutynacja krwinek oznacza to, że możemy bezpiecznie przetaczać krew, w przypadku wystąpienia aglutynacji przetaczanie jest zabronione.

VI.7 Zasady oznaczania grup krwi

Oznaczamy zazwyczaj grupy krwi układu AB0 oraz Rh, aby oznaczyć grupę krwi należy dodać do surowicy zawierającej określone przeciwciała (anty-A, anty-B w przypadku układu AB0, w przypadku układu Rh anty-D) zawiesinę krwinek czerwonych. W przypadku gdy nastąpi aglutynacja erytrocytów możemy stwierdzić, że na powierzchni krwinki znajduje się dany antygen. I tak:

• Grupa 0 – gdy nie występuje aglutynacja w żadnej z surowic, tj. na powierzchni erytrocytu nie ma ani antygenu A ani B, więc przeciwciała anty-A i anty-B nie reagują z tą krwinką.

• Grupa A- gdy zaszła aglutynacja erytrocytów z surowicą zawierającą przeciwciała anty-A, a nie zaszła z surowicą zawierającą przeciwciała anty-B

• Grupa B - gdy zaszła aglutynacja erytrocytów z surowicą zawierającą przeciwciała anty-B, a nie zaszła z surowicą zawierającą przeciwciała anty-A

• Grupa AB – gdy zaszła aglutynacja erytrocytów z surowicą zawierającą przeciwciała i anty-A i anty-B

W przypadku układu Rh:

• Rh dodatni – gdy zaszła aglutynacja erytrocytów z surowicą zawierającą przeciwciała anty-D

• Rh ujemny – gdy nie zaszła aglutynacja erytrocytów z surowicą zawierającą przeciwciała

V.10. Metody oceny procesów hemostatycznych

1. Czas krzepniecia – czas od wynaczynienia krwi do powstania skrzepu. Prawidłowy 4-10min.

2. Czas krwawienia - od wynaczynienia do momentu ustania krwawienia. 1- 5 minut

3. Czas kefalinowo-kaolinowy- czas, w którym dochodzi do skrzepnięcia osocza krwi po maksymalnej aktywacji czynników krzepnięcia XI i XII. Przedłuzony czas swiadczy o zaburzeniach dotyczących wewnątrzpochodnego układu krzepnięcia. 30-50s

4. Czas protrombinowy ocenia się czas i prawidłowość reakcji w ostatniej fazie procesu krzepnięcia krwi czyli służy do oceniania zewnątrzpochodnego układu krzepnięcia. Okresla go wskaźnik INR(wskaźnik gęstości krwi). 12-20 s

5. Czas trombinowy- jest miara przejscia fibrynogenu w fibryne ( nie zalezy od układu wew. I zew.) 17-24s

6. ocena fibrynolizy poprzez produkty rozpadu fibrynogenu

7. liczenie płytek krwi

8. ocena sprawności i wytrzymałości naczyn kapilarnych za pomoca podciśnieniowej banki Hechta

9. objaw opaskowy Rumpel-Leeda

II.5 Metabolizm żelaza

Gospodarka żelazem jest bardzo oszczędna, dzienna strata Fe u M to ok. 0,6mg, a K 0,7-1mg. Fe jest wchłaniane w jelitach tylko w postaci Fe²⁺, dlatego potrzebne subst. redukujące np. wit. C. Fe hemowe jest łatwo wchłanialne i ułatwia pobór Fe niehemowego. Sole Fe²⁺ w błonie śluzowej jelita łączy się apoferrytyną, powstaje ferrytyna magazynowana w wątrobie, śledzionie i jelitach. Wchłanianie dzienne wynosi 18mmol u M, 24mmol u K i zależy od zasobów ustrojowych a te od nasilenia erytropoezy. Gdy Fe potrzebne do erytropoezy odłącza się od apoferrytyny, w osoczu jest transportowane tworząc transferrynę, w ten sposób Fe jest dostarczane aż do mitochondriów erytroblastów. Gdy krwinka się rozpadnie uwolniona Hb jest rozkładana przez monocyty i makrofagi lub wiązana przez białka w osoczu – haptoglobina wiąże wolną Hb, a hemopeksyna hem. Kompleksy Hb w osoczu przekazują Fe transferrynie, która transportuje je do wątroby by wzbogaciło pulę ferrytynową.

Prawidłowe stężenie Fe w osoczu wynosi 60-200mg%. Nadmierne ilości Fe tworzą złogi w wątrobie i trzustce (hemochromatoza).

II.6 Wskaźniki czerwonokrwinkowe i ich zastosowanie kliniczne.

Średnia objętość erytrocytu MCV= V krwinek (ml/l krwi) / n rbc (mln/mm3) lub =Hct*10 / n rbc (mln/mm3). Prawidłowa V krwinek to 75-95mm3

Średnia zawartość Hb MCH= Hb*10 / n rbc 9mln/mm3). Norma: 24-34pg, niskie przy mikrocytozie

Średnie stężenie krwinkowe hemoglobiny MCHC (bez względu na V krwinki) = Hb*10 / Htc. Poniżej 31% oznacza niedobarwliwość krwinek.

Ilość RBC – 5,4 mln/mm3 u mężczyzny i 4,6mln/mm3 u kobiety. Nieznaczne dobowe wahania (min w czasie snu, max podczas wysiłku), spadek z wiekiem

Hematokryt – V RBC / V krwi (BV=PV+RCV) 42 (40) u mężczyzny, 38 (36) u kobiety.

↓ niedokrwistość, ciąża, przewodnienie, choroby serca, wątroby, nerek

↑ nadkrwistość, odwodnienie.

OB – Szybkość opadania krwinek zależy głównie od stosunku albumin do globulin. Spadek OB gdy:

- ↑ stęż. albumin i ↓ stęż. alfa2- i gamma-globulin w osoczu

- sferocytoza

- zagęszczenie erytrocytów

- ↑ ładunku erytrocytów

- ↑ T i ↓ stosunku lecytyna–cholesterol

W warunkach prawidłowych OB po pierwszej godzinie wynosi 6mm w mężczyzn, 8mm u kobiet. Zwiększenie OB: w ciąży, po obfitym posiłku, po wysiłku fiz., w stanach pobudzenia emocjonalnego; stany patologiczne: gruźlica, choroba reumatyczna, nowotwory złośliwe, ostre stany zapalne.

IV.18 Regulacja czynności układu immunologicznego

Odbywa się ona poprzez działanie limfocytów regulatorowych Ts. Są to limfocyty , które mogą regulować proporcję innych limfocytów T co chroni organizm przed odpowiedzią immunologiczną. Zawierają one Cd8 oraz TCR. Mechanizm ich działania jest bardzo zróżnicowany gdyż mogą one wydzielać cytokiny hamujące receptory innych limfocytów lub nawet niszczyć limfocyty charakteryzujące się zbyt intensywną pracą. W wyniku tego mogą one pełnić funkcje limfocytów Tc uśmiercając je. Istotne znaczenie w regulacji czynności układu immunologicznego maja także limfocyty Th , które regulują powstawanie limfocytów B oraz limfocytów Tc , a także aktywność makrofagów poprzez stymulację odpowiednimi interleukinami. Interleukiny te mogą działać zarówno pobudzająco jak i hamująco na makrofagi i inne limfocyty.

IV.9 Regulacja szpikowej produkcji granulocytów i monocytów

Neutrofile pochodzą od komórki macierzystej linii neutrofilów, czyli CFU-GM, rozwijającej się z niezróżnicowanej macierzystej komórki pnia CFU-GEMM. Proliferacja i dojrzewanie komórek szpikowych linii neutrofili zachodzi pod wpływem czynników wzrostowych, takich jak CSF- G, CSF-1 i czynnik wzrostowy granulocytów i makrofagów
(CSF- GM) Szczególną rolę wspomagającą w tym procesie różnicowania się leukocytów odgrywają interleukiny (IL-1,
IL-3, IL-6).

Komórki szpiku linii eozynofili pochodzą od komórki macierzystej linii eozynofili (CFU- Eos). Proces dalszego różnicowania jest regulowany przez czynnik komórek pnia (SCF), IL-3 i czynnik wzrostowy granulocytów (CSF- G), a wspomagane przez IL- 5 oraz czynnik wzrostowy granulocytów i makrofagów CSF-GM.

Komórki szpiku pochodzące od komórki macierzystej linii bazofilów przechodzą kolejne podziałów, różnicowanie i dojrzewania, tak jak komórki linii neutrofilów. Czynnikami regulującymi te procesy są następujące cytokiny: SCF, interleukiny (IL-3, IL-4, IL-10) i nerwowy czynnik wzrostu NGF.

W czasie proliferacji, różnicowania i dojrzewania monocytów dochodzi do ekspresji cząsteczki różnicującej CD14. Dzięki tej cząsteczce w błonie komórkowej można odróżnić monocyty od innych leukocytów. Komórki CFU-M proliferują pod wpływem czynnika wzrostowego granulocytów i makrofagów CSF-GM, działającym wspólnie z CSF-1 i interleukiną IL-6.