Jezus zwalczający skrupuły.
W nauce Kościoła jest to sąd fałszywy, do odrzucenia. W Ewangeliach przeciwny Jezusa mówią Mu, że źle czyni, inaczej, że grzeszy.
Mk 2,13-17. Czemu On je i pije z celnikami i grzesznikami? Pytanie można zrozumieć: Dlaczego wasz Nauczyciel grzeszy? Celnicy potrafili wymusić na innych podatkowy haracz. Faryzeusza powstali w II w. przed Chrystusem. Faryzeusze, przez doskonałe wypełnianie prawa dążyli do odnowy narodu. Mieli sztywną zasadę, że Bóg nagradza za dobro i karze za zło. Starali się przełożyć na codzienne życie przepisy obowiązujące kapłanów podczas służby w świątyni Jerozolimskiej. Wg faryzeuszów Jezus źle czyni, bo Siebie czyni nieczystym, kontaktując się z ludźmi nieczystymi. Faryzeusze byli przekonani, że kontakt z grzesznikami szkodzi Prawu. Źródłem powodem dla którego Faryzeusze robią Jezusowi skrupuły, jest – jak to mówi św. Paweł w Liście do Kolosan, religia własnego pomysłu. Ludzkim poglądom przypisują Boski autorytet. Drugim źródłem S jest bezradność wobec grzechu. F nie dysponują przebaczeniem; miłosierdzie nie jest głównym tematem ich życia, nie potrafią więc pojednać grzeszników z Bogiem.
Pan Jezus w przezwyciężaniu S posługuje się najpierw analogią: sięga do innej, oczywistej dla wszystkich dziedziny życia. Cytuje przysłowie o chorych potrzebujących lekarza. Przysłowie to było znane także w świecie Greckim. Jezus jednak także odwołuje się do Swej działalności uzdrowiciela.
Druga odpowiedź Jezusa to stwierdzenie Chrystologiczne. Środkiem zaradczym na S jest płynąca z Boskiego Objawienia prawda. Nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników. To osobisty sąd Jezusa o Jego misji. Bliskość Królestwa Bożego polega na bliskości możliwości otrzymania przebaczenia grzechów. Można już teraz pojednać się z Bogiem, nie oczekując śmierci czy końca świata. W kontekście Ewangelii trzeba zwrócić uwagę, że grzesznikami są wszyscy. Bez żadnego wyjątku, do wszystkich mówi Jezus: Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię! (Mk 1,15).
Żydzi pościli raz w roku, w dzień pojednania. Po powrocie z niewoli Babilońskiej dodali post we wtorki i czwartki. Nie poszczono w szabat i w dni świąteczne. W czasach PJ poszczono dwa razy w tygodniu. F nakładali obowiązek postu na ludzi pobożnych. Sądzono, że przez post człowiek może Boga zobowiązać do pomocy. Post miał przyspieszyć przyjście Mesjasza.
PJ pyta: Czy goście weselni mogą pościć, dopóki pan młody jest z nimi? PJ oświadcza w ten sposób, że nastał czas mesjański. Ludzie nie są kompetentni do takiej wypowiedzi. Istnieją sprawy, które niegdyś były w kompetencji PJ, a dziś Jego Kościoła. To Kościół orzeka dziś o charakterze czasu. Treści NT nie można bezpośrednio przenosić na nasze czasy. To był czas wyjątkowy. PJ zapowie zmianę czasu i post: Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, a wtedy, w ów dzień, będą pościć.
Następne PJ odwołuje się mądrości ubogich ludzi Wschodu. Nikt nie przyszywa łaty z surowego sukna do starego ubrania. To jest mądrość ludzi ubogich, których nie stać na nowe ubranie. Nie wolno przeszłości czynić aktualną teraźniejszością. Często oceniamy negatywnie przeszłość z naszego punktu widzenia, jest to błąd anachronizmu. Przeszłość jest w ten sposób niszczona. Brak szacunku dla historii powoduje S. Ludzie pobożni powiadają, że kiedyś było lepiej. To jest niezdolność do życia w swoim czasie historycznym. To niezgoda na nowe bukłaki dla nowego wina. Człowiek żyjący w swoim czasie znajduje normy dla swojego życia. Nowym winem jest sam PJ i Jego obecność. Nowe bukłaki to Sakramenty i Kościół. Św. Paweł ciągle słyszał od Judeochrześcijan że źle czyni. On bowiem opuszczał stare bukłaki przepisów Judaizmu.
PJ i Jego uczniowie prowadzili życie ubogie, w związku z czym często bywali głodni. ST dopuszczał tego rodzaju praktykę. Zarzut polega na tym, że czynią w szabat rzecz zakazaną. F przywołują III Przykazanie Boże, sformułowane jednak w sposób bardzo ogólny: nie wolno pracować w szabat: Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić3. 9 Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. 10 Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga twego. Nie możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej pracy ani ty sam, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój niewolnik, ani twoja niewolnica, ani twoje bydło, ani cudzoziemiec, który mieszka pośród twych bram (Wj 20,8-10). F wymieniali 39 prac zakazanych w szabat, do których doliczano 6 lub 39 zdań podrzędnych.
PJ najpierw zaprasza do poszukiwania argumentów w Piśmie św. ono bowiem zawiera modele postępowania. Lektura Pisma św. pozwala skonfrontować ze Słowem Bożym własną sytuację życiową. Kiedy F krytykują uczniów PJ za spożywanie posiłku nieczystymi rękami, to Zbawiciel zwróci uwagę na obecną w ich życiu sprzeczność: przekraczają Sowo Boże, jednocześnie domagając się, aby PJ i Jego uczniowie zachowywali ich tradycję: Zebrali się u Niego faryzeusze i kilku uczonych w Piśmie, którzy przybyli z Jerozolimy. 2 I zauważyli, że niektórzy z Jego uczniów brali posiłek nieczystymi, to znaczy nie obmytymi rękami. 3 Faryzeusze bowiem, i w ogóle Żydzi, trzymając się tradycji starszych, nie jedzą, jeśli sobie rąk nie obmyją, rozluźniając pięść2. 4 I [gdy wrócą] z rynku, nie jedzą, dopóki się nie obmyją. Jest jeszcze wiele innych [zwyczajów], które przejęli i których przestrzegają, jak obmywanie kubków, dzbanków, naczyń miedzianych. 5 Zapytali Go więc faryzeusze i uczeni w Piśmie: «Dlaczego Twoi uczniowie nie postępują według tradycji starszych, lecz jedzą nieczystymi rękami?» 6 Odpowiedział im: «Słusznie prorok Izajasz powiedział o was, obłudnikach, jak jest napisane3: Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie. Ale czci Mnie na próżno, ucząc zasad podanych przez ludzi. Uchyliliście przykazanie Boże, a trzymacie się ludzkiej tradycji, ». 9 I mówił do nich: «Umiecie dobrze uchylać przykazanie Boże, aby swoją tradycję zachować. 10 Mojżesz tak powiedział: Czcij ojca swego i matkę swoją, oraz: Kto złorzeczy ojcu lub matce, niech śmiercią zginie4. 11 A wy mówicie: "Jeśli kto powie ojcu lub matce: Korban, to znaczy darem [złożonym w ofierze] jest to, co by ode mnie miało być wsparciem dla ciebie" - 12 to już nie pozwalacie mu nic uczynić dla ojca ni dla matki. 13 I znosicie słowo Boże przez waszą tradycję, którąście sobie przekazali. Wiele też innych tym podobnych rzeczy czynicie». (Mk 7,1-13). F nie zachowują IV Przykazania Bożego na skutek ślubu Korbanu. Polegał on na zadedykowaniu jakiejś części dóbr świątyni Jerozolimskiej. Złożenie tego ślubu nie oznaczało automatycznie natychmiastowego nabycia dóbr przez świątynię. Podczas jego trwania do dóbr objętych ślubem nie miała prawa żadna inna osoba. Korbanu nie można było odwołać. Głębokie przeżywanie Bożych przykazań, miłość do nich, uwalnia człowieka od skrupułów wiążących się z fałszywymi tradycjami. Pisze o nich święty Paweł: Przepisy te mają pozór mądrości dzięki kultowi własnego pomysłu, uniżaniu siebie i nieoszczędzaniu ciała, nie dzięki okazywaniu jakiejś wyrozumiałości dla zaspokojenia ciała [grzesznego]. (Kol 2,23).
W zwalczaniu skrupułów Ewangelia proponuje mądrość, odwoływanie się do doświadczenia życiowego, naukę Pisma św., autorytet PJ, Dekalog.
W starożytności mięso nie było szeroko dostępne. Bywało go wiele po wielkich świętach, w czasie których składano ofiary ze zwierząt. Można było wziąć udział w uczcie na terenie świątyni pogańskiej. Można było także kupić mięso od kapłanów. Chrześcijanie nie byli jednomyślni w podchodzeniu do tego problemu. Dla mocnych chrześcijan nie było żadnego problemu. Przed tą sytuacją natomiast wzbraniali się chrześcijanie, wg określenia św. Pawła – słabi. Chrześcijanie mocni powoływali się na monoteizm. Pokarm ani nas nie przybliża ani nie oddala od Boga. Jest neutralny. Św. Paweł zgadza się, że nie ma żadnych bożków. One jednak subiektywnie istnieją dla wielu ludzi. nawróceni z pogaństwa Chrześcijanie są jeszcze emocjonalnie niestali w wierze w Jedynego Boga. Dlatego mówi o ich słabym sumieniu (8,10). Mogli oni mieć wyrzuty sumienia, że źle postąpili, biorąc przykład z innych Chrześcijan. Wg Pawła trzeba uwzględnić ich sytuację: Gdyby bowiem ujrzał ktoś ciebie, oświeconego "wiedzą", jak zasiadasz do uczty bałwochwalczej, czyżby to nie skłoniło również kogoś słabego w sumieniu do spożywania ofiar składanych bożkom? 11 I tak to właśnie "wiedza" twoja sprowadziłaby zgubę5 na słabego brata, za którego umarł Chrystus (8,10-11). Dla takich wartości jak miłość i odkupieńcza śmierć Chrystusa, warto ograniczyć swoją wolność: Tak czyni św. Paweł, rezygnujący z prawa do utrzymywania przez gminy: Czyż nie mamy prawa skorzystać z jedzenia i picia?2 5 Czyż nie wolno nam brać z sobą3 niewiasty - siostry3, podobnie jak to czynią pozostali apostołowie oraz bracia Pańscy i Kefas? 6 Czy tylko mnie samemu i Barnabie nie wolno nie zarobkować? 7 Czy ktoś pełni kiedykolwiek służbę żołnierską na własnym żołdzie? Albo czy ktoś uprawia winnicę i nie spożywa z jej owoców? Lub czy pasie ktoś trzodę, a nie posila się jej mlekiem? 8 Czyż mówię to tylko na zwykły ludzki sposób? Czy nie wspomina o tym także Prawo? 9 Napisane jest właśnie w Prawie Mojżesza. Nie zawiążesz pyska wołowi młócącemu4. Czyż o woły troszczy się Bóg, 10 czy też powiedział to przede wszystkim ze względu na nas? Bo przecież ze względu na nas zostało napisane, iż oracz ma orać w nadziei, a młocarz - [młócić] w nadziei, że będzie miał coś z tego. 11 Jeżeli więc my zasialiśmy wam dobra duchowe, to cóż wielkiego, że uczestniczymy w żniwie waszych dóbr doczesnych? 12 Jeżeli inni mają udział w waszej majętności, to czemuż raczej nie my? Nie korzystaliśmy jednak z tej możności5 (1Kor 9,4-12). Św. Paweł zrezygnował z tego prawa, ponieważ w tym czasie bardzo wielu szarlatanów głosiło swoje nauki za pieniądze. Mówi, że wśród Żydów zachowywał się jak Żyd, aby ich pozyskać dla Chrystusa: Dla Żydów stałem się jak Żyd, aby pozyskać Żydów. Dla tych, co są pod Prawem, byłem jak ten, który jest pod Prawem - choć w rzeczywistości nie byłem pod Prawem - by pozyskać tych, co pozostawali pod Prawem. 21 Dla nie podlegających Prawu byłem jak nie podlegający Prawu - nie będąc zresztą wolnym od prawa Bożego, lecz podlegając prawu Chrystusowemu - by pozyskać tych, którzy nie są pod Prawem. 22 Dla słabych stałem się jak słaby, by pozyskać słabych. Stałem się wszystkim dla wszystkich, żeby w ogóle ocalić przynajmniej niektórych. (1Kor 9,20-23). Św. Paweł zwraca uwagę, że ze skrupułami ludzi słabych często nie liczy się ktoś zbyt pewny siebie. Paweł przywołuje przykład izraelitów którzy opuścili Egipt, ale upadli na pustyni: Nie chciałbym, bracia, żebyście nie wiedzieli, że nasi ojcowie wszyscy, co prawda zostawali pod obłokiem1, wszyscy przeszli przez morze 2 i wszyscy byli ochrzczeni w [imię] Mojżesza, w obłoku i w morzu; wszyscy też spożywali ten sam pokarm duchowy i pili ten sam duchowy napój. Pili zaś z towarzyszącej im duchowej skały4, a ta skała - to był Chrystus. 5 Lecz w większości z nich nie upodobał sobie Bóg; polegli bowiem na pustyni (1Kor 10,1-5).
Pierwsza rada Pawła jest następująca: nie dociekać, skąd się wzięło w sklepie mięso. Druga rada: w sytuacji nabytej wiedzy, postąpić zgodnie z nakazami wiary.
Kazanie na Górze jest źródłem dobrego skrupułu, czyli zbawczego niepokoju o jakość swego działania. Np.: Daj każdemu, kto cię prosi; wam: Nie troszczcie się zbytnio o swoje życie, o to, co macie jeść i pić, ani o swoje ciało, czym się macie przyodziać (Mt 6,25); A Ja wam powiadam: Nie stawiajcie oporu złemu. Lecz jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi (Mt 5,39). Radykalizm Kazania na Górze budzi wstrząs. Trzeba rozróżnić między prawem kazuistycznym oraz apodyktycznym.
P. kazuistyczne w ST zawiera regulacje dotyczące bardzo konkretnych problemów. W tym prawie brakuje motywacji Teologicznej. Zawiera kary odpowiednie do wyrządzonej krzywdy. Prawo to służy do budowania realistycznego ładu społecznego. Jest dostosowane do historii oraz do konkretnych możliwości. Prawo to jest uwarunkowane historycznie i podlega krytyce. Podlega także zmianom. Jest jednak tworzone w oparciu o Prawo Boże.
P. apodyktyczne zostaje podane bez uzasadnienia, jest koniecznie i nie znosi sprzeciwu. Bóg pokazuje, że tak trzeba się zachowywać. Jest podawane w imię samego Boga. Nie ma w nim konkretnych kar. Np.: Nie będziesz gnębił i nie będziesz uciskał cudzoziemców (Wj 22,20). Na to prawo powołują się Prorocy. P. apodyktyczne to meta normy, to instancja krytyczna dla konkretnych reguł.
ST daje światło dla rozumienia Kazania na Górze. Ono jest meta normą. Jest instancją krytyczną dla naszych konkretnych wyborów życiowych. Jest to P. apodyktyczne, nie zaś zbiór konkretnych zasad, czyli prawo kazuistyczne, ład społeczny. W słowach PJ nie jest określony żaden konkretny ład społeczny (B XVI). KNG pyta o naszą doskonałość na miarę Boga.
K. uogólnia wypowiedzi Biblijne. Daje całościową odpowiedź na dany temat. Może być pomocą w rozstrzyganiu S. Trzeba otworzyć się na komentarz do prawdy wiary i obyczajów.
Wraz z Chrztem otrzymuje człowiek życie Boże, nie zmienia się jednak jego skłonna do grzechu natura. Zasługą człowieka jest walka z tymi skłonnościami, dzięki mocy otrzymanej do Pana Boga. Świętość Boga polega na braku złych pragnień. Świętość człowieka natomiast polega na walce z tymi złymi pragnieniami.
Zakaz obejmuje zadawanie śmierci istocie niewinnej. Mówi także o obowiązku uprawnionej obrony. Odnośnie ciężkiej choroby, to nie wolno przerwać zwyczajnych zabiegów terapeutycznych. Doświadczenia na ludziach: zabronione gdy ryzyko jest niewspółmierne do spodziewanego dobra. Gdy szkoda wyrządzona przez napastnika byłaby długotrwała, pewna, gdy nie ma innych możliwości oddalenia zagrożenia uprawnione jest użycie siły militarnej.
Nie wolno kultywować myśli i pragnień nieczystych. To poważne i precyzyjne sformułowanie.
0