Wykład – 10.10.2011 r.

Wykład – 24.10.2011 r.

Teoria w nauce:

Jonathan Turner:

„teorie naukowe wychodzą z założenia, że świat wykazuje pewne podstawowe i fundamentalne właściwości i procesy, które wyjaśniają nasilanie się i zanikanie zdarzeń w określonych kontekstach”

teoria = wyjaśnianie

- teoria powinna być formułowana w sposób abstrakcyjny ponad określonymi zdarzeniami wywodzącymi się z empirii – odnajdując problemy tkwiące u podstaw, nadając im kierunek

- teoria wychodzi poza to, co możemy zmierzyć i zaobserwować

- teorie nie są partykularne lecz traktują o tym, co fundamentalne, uniwersalne i ponadczasowe

-sposób wyrażania teorii – jest formułowana w języku formalnym, innym od potocznego

- teoria ma być wyrażona w sposób zrozumiały, język różny od potocznego, obiektywny, zrozumiały, niedwuznaczny

- teoria ma znaczyć dla wszystkich to samo

-język powinien być niezależny od języka potocznego

- teorie muszą być wystawione na systematyczne testowanie za pomocą powtarzalnych metod empirycznych, muszą być wystawione na próby obalenia

-nauka dąży do skonstruowania abstrakcyjnych i sformalizowanych teorii oraz testowania tych teorii w zderzeniu z faktami

-teoria, która wydaje się wiarygodna na podstawie dokonanych już doświadczeń empirycznych może zostać doraźnie przyjęta jako wyjaśniająca pewien wycinek rzeczywistości

-jeśli stoi w sprzeczności z empirią, to należy ją odrzucić lub zrewidować

- nauka – proces rozwijania teorii, testowania ich, odrzucania, modyfikowania, bez tego będzie samo wystarczająca

RODZAJE TEORII

D. Easton: klasyfikujemy teorie:

a) ze względu na zakres: mikro- i makro- teorie

b) ze względu na funkcje: teorie dotyczą zjawisk dynamicznych i statycznych, procesów, struktur

Parsons i Shils– funkcjonalizm

Rozróżniamy 4 poziomy teorii:

1.) systemy klasyfikacyjne ad hoc – składają się z arbitralnych kategorii skonstruowanych po to, by zebrać, uporządkować dane i obserwacje, np. dzielimy odpowiedzi na kilka kategorii: „tak”, „zdecydowanie tak”, „nie”, „raczej nie”

2.) taksonomie – systemy kategorii. Taksonomia składa się z systemu kategorii skonstruowanych odpowiednio do obserwacji empirycznych w taki sposób, że można opisać związki pomiędzy kategoriami. Kategorie mogą być wewnętrznie powiązane co daje odzwierciedlenie opisywanej rzeczywistości

3.) struktury pojęciowe – w nich kategorie deskryptywne są racjonalnie wbudowywane w szeroką strukturę formułowanych wyraziście twierdzeń. Twierdzenia te dotyczą związków pomiędzy dwoma lub więcej właściwościami empirycznymi i mogą zostać przyjęte lub odrzucone

4.) systemy teoretyczne – łączą taksonomie i struktury pojęciowe, dostarczające w sposób systematyczny opisów, wyjaśnień, predykcji. Wymaga najbardziej rygorystycznych definicji. Składa się z twierdzeń powiązanych ze sobą w sposób, który umożliwia wyprowadzenie jednych twierdzeń z innych. Pozwala to przewidywać i stosownie interpretować (wyjaśniać) badane zjawiska (anomia Durkheima).

Założenia porządkujące proces poznawczy:

- natura jest uporządkowana – istnieją regularności i porządek, a zdarzenia nie pojawiają się losowo; każda zmiana ma jakiś schemat - rozpoznawalny

- natura jest poznawalna- ludzie są częścią natury jak inne obiekty, zdarzenia

- wszystkie naturalne zjawiska mają naturalne przyczyny; da się wskazać zjawiska naturalne poprzedzające jakieś zjawiska; nie przyjmujemy, że przyczyną było zjawisko paranormalne

-nic nie jest dowiedzione samo w sobie; prawdziwość wiedzy naukowej musi być dowiedzione obiektywnie

-wiedza jest wyprowadzana z nabytego doświadczenia. Nauka musi opierać się na doświadczeniach, spostrzeżeniach i obserwacjach; zależy więc od zmysłów, wrażeń zmysłowych

-wiedza przewyższa ignorancję – nauka ma dawać możliwość rozwoju i poznawania człowieka

Carl Hempel - główne cele nauk społecznych:

- wyjaśnienie – to sytuacja, w której jedno zjawisko jest wyjaśnione za pomocą innego zjawiska, odwołując się do ogólnych praw. Prawa ogólne tworzą podstawy wyjaśniania konkretnych zjawisk. Funkcją nauki jest ustalanie praw ogólnych dotyczących zdarzeń empirycznych lub zachowań obiektów, którymi zajmują się dane dyscypliny naukowe

1. wyjaśnianie dedukcyjne wymaga:

a) uniwersalnych generalizacji

b) ustalenia warunków, w jakich te generalizacje są prawdziwe

c) zdarzenia, które ma zostać wyjaśnione

d) reguł logiki formalnej

zjawisko wyjaśniamy, wskazując, że może ono zostać wyprowadzone z jakiegoś ustalonego prawa ogólnego

-przesłanki prowadzą do wniosków: oznacza to, że przesłanki są prawdziwe i wnioski też

- przewidywanie – to podstawowa cecha nauki, która ma się opierać na wiedzy

- rozumienie – interpretowanie na dwa sposoby:

* predyktywne – empiryzm logiczny – jeden świat, który podlega tym samym zasadom, badany w ten sam sposób

* empatyczne (verstehen) – świat społeczny i świat przyrodniczy to dwa różne światy, które muszą być badane innymi metodami; musimy stawać na miejscu badanych (Max Weber)

(1) prawo dedukcyjne – istnienie generalizacji, ustalenie warunków, reguły logiki

(2) prawo probabilistyczne – nie każde wyjaśnienie jest oparte na prawdzie uniwersalnej

Rozumienie

1. verstehen - rozumienie empatyczne – rozróżnienie między tradycją nauk humanistycznych i społecznych oraz przyrodniczych

- zakłada, że nauki przyrodnicze i społeczne tworzą 2 odmienne dziedziny wiedzy, co wynika z odmiennego procesu badawczego, a to owocuje koniecznością stosowania odmiennych metod badawczych

-rozumieć trzeba historyczny wymiar życia społecznego oraz subiektywny aspekt ludzkiego doświadczenia, gdy chcemy innych ludzi zrozumieć trzeba: „stawać na miejscu badanych” – zrozumieć cudzy punkt widzenia rzeczywistości, cudze symbole, wartości, postawy Florian Znaniecki nazwał współczynnikiem humanistycznym (należy poznać uwarunkowania pewnych decyzji)

-mamy do czynienia z tradycją empatii, która pokazuje nam różnicę między społeczeństwem a przyrodą - Weber

1. rozumienie predyktywne

- empiryzm logiczny rozwija się w opozycji do Verstehen; zakładamy, że można uzyskać wiedzę obiektywną w naukach społecznych badając zarówno świat społeczny, jak i przyrodę

-do tego stosujemy te same reguły metodologiczne

-mamy do czynienia z założeniem, że wiedzę obiektywną można uzyskać, kiedy owe podobieństwa świata społecznego i przyrodniczego uznamy za realne

- tradycja pozytywistyczna

Logiczna struktura wyjaśniania naukowego składa się z :

1. twierdzenia E, które opisuje zjawisko/zdarzenie jakie ma być wyjaśnione; identyfikacja problemu

2. zbioru twierdzeń A1 do An, opisujących specyficzne warunki poprzedzające zjawisko E (lub przyczynowo z nim powiązane); szukanie genezy problemu, przyczyn

3. zbioru praw ogólnych lub generalizacji probabilistycznych L1 do Lnmówiących: „jeśli zajdzie jakiekolwiek zdarzenie z rodzaju opisanych przez A1 do An, to zajdzie zdarzenie opisane przez E”; generalizacja działa w odniesieniu do każdego ciała na ziemi

By te części umożliwiały wyjaśnienie jakiegoś zjawiska/zdarzenia muszą być spełnione przynajmniej 2 warunki:

1. twierdzenie E musi być dedukcyjnie wyprowadzone z twierdzeń A i L łącznie, a nie z każdego z tych zbiorów oddzielnie

2. twierdzenia A i L muszą być prawdziwe

Struktura logiczna odnosi się do wyjaśniania i przewidywania, jednak w wypadku wyjaśniania zdarzenie E jest zdarzeniem należącym do przeszłości i wynika z aktualnego stanu wiedzy a poszukujemy twierdzeń typu A lub praw L (które wyjaśnią nam E), w wypadku przewidywania – twierdzenia A lub prawa L są już znane a poszukujemy przyszłych zdarzeń E z nich wynikających

REWOLUCJA NAUKOWA

- nauka często ulega skostnieniu – dogmatyzmowi, dopasowaniu się do zasad utartych

-potrzebne są tu rewolucje – koncepcja Thomasa Kuhna, ponieważ pojawiają się nowe zjawiska, do których stara nauka nie wystarcza

-rozróżnienie między nauką normalną (instytucjonalną) a nauką rewolucyjną

Nauka normalna:

-to rutynowa weryfikacja teorii lub paradygmatu dominujących w danym momencie. Testowanie i weryfikacja to takie rozwiązywanie łamigłówek.

- Kuhn: „To badania wyrastające z jednego lub wielu takich osiągnięć naukowych przeszłości, które dana społeczność uczonych aktualnie akceptuje i traktuje jako fundament swej dalszej praktyki. Podręczniki przedstawiają zespół uznawanych teorii, omawiają wiele lub wszystkie ich udane zastosowania, konfrontując je z przykładowymi obserwacjami i eksperymentami.

Paradygmat

Osiągnięcia mające te 2 cechy nazywane są paradygmatami – są one powiązane z koncepcją nauki normalnej

Paradygmat to „pewne akceptowane wzory współczesnej praktyki naukowej – wzory obejmujące również prawa, teorie, zastosowania i wyposażenie techniczne – tworzą model, z którego wyłania się jakaś szczególna, zwarta tradycja badań naukowych”

Nowe zjawiska próbujemy w oparciu o istniejące paradygmaty rozwiązywać

Nauka normalna

Historycznie takie teksty badania miały 2 cechy zasadnicze. Reprezentowany w nich dorobek był dostatecznie atrakcyjny i oryginalny, aby na tej podstawie powstać mogła konkurencyjna wobec dotychczasowych metod szkoła.

- jednocześnie dorobek ten był na tyle otwarty, że pozostawiał nowej szkole najrozmaitsze problemy do rozwiązania”

Nauka rewolucyjna

W przeciwieństwie do nauki normalnej stoi nauka rewolucyjna – nagły rozwój konkurencyjnego paradygmatu. To oznacza rewolucję w nauce i może zostać zaakceptowane przez społeczność naukową, ale jedynie stopniowo. Innymi słowy, mamy rozwój konkurencyjnego paradygmatu, które rozwija się w opozycji do starego, czasami zdobywa taką popularność, że zaczyna być stosowany i oznacza rewolucję naukową, jednak to jest rzadka sytuacja, jak uważa Kuhn.

PROCES BADAWCZY – to całościowy schemat działań, które naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy, to paradygmat naukowych dociekań; będziemy wyjaśniać na bazie nauki instytucjonalnej

7 podstawowych etapów:

-problem

-hipotezy

-plan badawczy

-pomiar

-zbieranie danych

-analiza danych

-uogólnienie (generalizowanie)

Proces badawczy pokazuje nam, że prowadzenie badania ma pewne zasady, które wyznaczają nam kolejne kroki w zdobywaniu coraz to większego materiału, który ma na koniec dać nam wyjaśnienie jakieś problemu

-istotą procesu badawczego jest jego cykliczna natura: zaczynamy od problemu a kończymy na uogólnieniach

-wnioski sformułowane w ramach jednego cyklu są początkiem cyklu następnego

-to proces samokorygujący – badacze testują w sposób logiczny i empiryczny wstępne wnioski i hipotezy dotyczące problemu badawczego

-odrzucenie jednych wniosków czyni miejsce dla sformułowania nowych poprzez ocenę operacji badawczych

POJĘCIA

- pojęcie to abstrakcja, symbol, reprezentacja obiektu, jednej z jego właściwości lub zjawiska behawioralnego

-każda dyscyplina tworzy swój własny unikatowy zbiór pojęć – tworzą one język profesjonalny; język dyscypliny, który czasami bywa różny od języka potocznego.

Funkcje pojęć:

1. komunikowanie się; język dyscypliny służy porozumiewaniu się

2. wprowadzają perspektywę patrzenia na zjawiska empiryczne, są naukową konceptualizacją świata; mówimy anomia Durkheima i odnosimy się do jakiejś perspektywy

3. umożliwiają klasyfikowanie i generalizowanie uogólnianie;

4. są składnikami teorii – definiują treść własności teorii

Pojęcia będą składnikami definicji

DEFINICJE – to wypowiedzi określające jakie jest znaczenie terminu

Termin definiowany to definiendum

Zwrot określający to definiens

Pojęcia pierwotne

- nie można ich definiować wykorzystując inne pojęcia. Kolor, smak, dźwięk, zapach. Ich znaczenie jest określone i jasne – co jest uzmysławiane dzięki wyraźnym przykładom empirycznym; pojęcia te nie mogą już być definiowane, są pewnikiem, jak w matematyce pojęcie zbioru, nie czyni definicji, bo będą one nie do końca możliwe, znaczenie tych pojęć jest po prostu jasne

Terminy pochodne

- takie, które można zdefiniować za pomocą terminów pierwotnych

Definicja ostensywna

- reprezentuje zjawisko przez zbiór łatwo obserwowalnych zachowań; definiujemy poprzez pokazanie czegoś, poprzez zachowanie, np. kicham i mówię, że to kaszel, pokazuję przedmiot i mówię, że to pilot

Definicje pojęciowe

-opisują pojęcia poprzez odwołanie się do innych pojęć (by oddać jedno pojęcie posługujemy się kilkoma innymi); odwołujemy się do pojęć, nie do zmysłów

Definicje operacyjne

-wyposażają pojęcia w odniesienia empiryczne, gdy właściwości lub zdarzenia empiryczne reprezentowane przez jakieś pojęcie mogą być nieobserwowalne bezpośrednio („władza”, „inteligencja”); wstępny opis nieznanego nam jeszcze zjawiska, czasami trudno nam takie zjawisko uchwycić, możemy je wyposażyć w bogaty zbiór przymiotników, ale trzeba je doprecyzować

1. składają się ze zbioru procedur opisujących działania, jakie musi podjąć badacz, aby ustalić istnienie zjawiska opisywanego przez pojęcie

2. definiują co robić i co obserwować

3. wprowadzają konkretny sposób rozumienia pojęcia poprzez zaprojektowanie procedur pomiarowych

Struktura definicji operacyjnych:

Jeżeli bodziec wywołuje reakcję w stały sposób dla określonego obiektu, to obiekt ten ma określoną własność, która da się wywnioskować

METODY BADAWCZE

Stefan Nowak: metody badawcze to zalecane lub stosowane w danej nauce schematy czynności służących do udzielania odpowiedzi na formułowane w niej pytania; zwraca uwagę na praktykę i teorię

Stefan Nowak: Metody badawcze to przede wszystkim typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służących do uzyskiwania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania; zwraca uwagę na typowość – charakterystyczne dla danej dziedziny i nie ulegają zmianie i powtarzalność – cecha, która sprawia, że daną metodę możemy zastosować więcej niż raz, kolejną cechą jest wyuczalność

Metoda badawcza:

-Powtarzalna

-Wyuczalna – możemy się jej nauczyć

-Zestandaryzowana – zespół czynności musimy wykonać, aby zastosować daną metodę, zazwyczaj wykonujemy je w konkretnej kolejności, najpierw mamy cel badawczy a potem metodę

-Obrana dla danego celu poznawczego

WSKAŹNIK

-umożliwia rejestrację/identyfikację jakiejś cechy, faktu, który zaszedł, zjawiska

-identyfikator, który nam mówi, że coś się stało, coś zaszło, np. podniesiona temperatura jest wskaźnikiem, że coś się dzieje, pojawia się choroba

Cele i cechy wskaźnika:

-identyfikuje zjawiska – do tego służy, bez tego nie ma sensu

-operacjonalizuje pojęcia – dostarcza wiedzę o świecie empirycznym, którą potem przekładamy na pojęcia

- musi być łatwo obserwowalny

- użyteczność

Etyka w badaniach społecznych, politycznych, komunikologicznych

Dyrektywy etyczne:

1. dobrowolne uczestnictwo

2. nie krzywdzić badanych

3. anonimowość i poufność

4. oszukiwanie badanych

5. prezentacja wyników badań

Badacz jako rola społeczna – idziemy w teren, przyjmujemy tożsamość badacza, jesteśmy częścią badanej grupy, ale także badaczem

Dystans roli – Berger, polega na tym, że nie utożsamiamy się do końca z rolą, którą odgrywamy, jesteśmy w stanie zachować pewne granice

Wykład – 7.11.2011 r.

Obserwacja

Nauki społeczne wyrastają z obserwacji

Obserwację zaliczamy do terenowych badań jakościowych – jej celem jest nie tyle gromadzenie danych liczbowych, ile subiektywne zrozumienie sytuacji. Nie interesują nas zatem duże grupy ludzkie, ani statystyczne zależności, interesuje nas zrozumienie, a więc próba pójścia w głąb, zrozumienie sytuacji, czyli dlaczego ludzie tak a nie inaczej się zachowują, dlaczego takie a nie inne są relacje między nimi.

Cechy:

1. Bezpośredniość – patrzymy na zjawiska w trakcie ich trwania

2. Badanie danego zjawiska przebiega w naturalnych warunkach – inne metody gromadzenia danych mogą wprowadzić element sztuczności do badania

3. Stosujemy obserwację wtedy, gdy ludzie nie zgadzają się na opisywanie siebie samych

Bycie obserwatorem oznacza bycia obcym w jakiejś społeczności i bywa czasami tak, że ludzie pod wpływem obcego nie zachowują się naturalnie.

Obserwujemy zachowania:

1. Przestrzenne – niejęzykowe, jak ludzie poruszają się w społeczności przestrzennej

2. Niewerbalne – językowe; mamy treść wypowiedzi i obserwujemy co towarzyszy tej wypowiedzi, mowa ciała, gesty itp. Często ludzie wierzą oczom a nie uszom.

3. Parajęzykowe – językowe; sposoby mówienia, w jaki sposób wypowiadamy jakieś kwestie, czy mówimy wolno, szybko, zastanawiamy się, używamy pauz, łatwo można w ten sposób zidentyfikować nastrój mówiącego

4. Językowe – językowe

Celem badań etnograficznych jest dotarcie do sensu działań społecznych.

Trudności:

a)poczucie osamotnienia

b) frustrująca jest także niechęć członków grupy do mówienia otwarcie o sobie

c) niektóre tematy badań mogą być niebezpieczne (gangi)

Te wątpliwości zaczęto oficjalnie wyrażać dopiero w latach 80., chociaż zawsze się z nimi już stykano.

Efekt Hawthorne (dzielnica Chicago)

Elton Mayo – Western Electric Company of Chicago (1924) - chodziło o usprawnienie produkcji

Mierzono wpływ różnorodnych warunków pracy – oświetlenie, system płac, godziny pracy, przestrzenny układ warsztatów. Próbowano tak urządzić miejsce pracy, aby sprzyjało efektywniejszemu pracowaniu. Udało się uzyskać pewne różnice w sytuacji produkcji, udało się usprawnić produkcję, która wraz z efektywnością wzrosła.

Różnice w wynikach były spowodowane nie tylko zmianą fizycznych warunków czy materialnych nagród, ale częściowo wynikały z samego prowadzenia eksperymentów. Robotnicy częściowo zwiększają efektywność, dlatego że mieli świadomość, że po zakładzie kręcą się naukowcy, a nie dlatego że ulepszono oświetlenie. Kiedy zmniejszono oświetlenie, robotnicy pracowali jeszcze wydajniej. Zaczęto szukać odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak się dzieje. Okazuje się, że robotnicy bali się, że pojawienie się obcych w zakładzie będzie skutkowało jakimiś konsekwencjami dla nich. Po drugie okazało się, że najczęściej jest tak, że nie tylko warunki pracy skutkują efektywnością, bo najważniejsza jest nieformalna relacja między samymi robotnikami. Oznacza to, że między nimi zawsze jest jakaś starszyzna, autorytet, która wyznacza tempo pracy.

Efekt polega na tym, że kiedy nas obserwują, my się inaczej zachowujemy.

Termin „efekt Hawthorne” albo „efekt eksperymentatora” stosuje się do efektów modyfikujących zachowania pod wpływem prowadzenia społecznych obserwacji eksperymentów, gdy jesteśmy ich obiektem. Badany bierze bowiem pod uwagę obecność eksperymentatora i fakt prowadzenia badania. Ludzie mają tendencję do odgrywania różnych ról pod wpływem obecności innych osób.

1. Obserwacja uczestnicząca.

Zakłada zdobycie bliskiej i intymnej znajomości z obiektem badania poprzez intensywne zaangażowanie się w stosunki z badanymi ludźmi przebywającymi w ich naturalnym środowisku.

William Whyte, Street Corner Society (1955) – gangi

Laud Humphries, Tearoom Trade (1979) – homoseksualiści

Powyższe badania pokazują dużą różnorodność.

Musimy nawiązać relacje z innym człowiekiem, wchodzimy bowiem w świat badanego, bardzo ważne jest tutaj pozyskanie zaufania.

Szereg metod (głównie jakościowych):

Wywiady nieformalne

Bezpośrednie obserwacje

Udział w życiu grupy

Dyskusje kolektywne

Analiza dokumentów osobistych

Podstawowy problem metodologiczny takiego badania to balans pomiędzy subiektywizmem i obiektywizmem. Nie możemy zbyt mocno zaangażować się w życie badanych, bo ucierpi na tym badanie. Jeśli się nie zaangażujemy w życie badanego, to z kolei ucieknie nam wiele istotnych faktów.

Problem przekładalności – jadę do jakiejś społeczności z inną kulturą i swoje kategorie kulturalne stosuję także w odniesieniu do ich relacji, przypisuję uniwersalizm swoim poglądom i „going native” – zbytnie utożsamienie się z kategoriami świata badanych, czyli jak jadę do jakiś tubylców, widzę świat w ich kategoriach.

Obserwacja uczestnicząca przyjąć może wiele form.

Raymond Gold (1958) w Roles in Sociological FieldObservation wyróżnia 4 role, które mogą być przyjęte w takim badaniu:

1. Całkowite wyłączne uczestnictwo

2. Uczestnik jako obserwator

3. Obserwator jako uczestnik

4. Całkowite wyłączne obserwowanie

Należy wypośrodkować to wszystko w taki sposób, żeby ludzie pokazali nam swój świat, a jednocześnie badacz nie może stracić swojej tożsamości badacza i nie może zatracić się w świecie badanych.

Obserwacja uczestnicząca jawna – badacz obserwuje obiekt swego zainteresowania za jego zgodą, nie ukrywając swej roli jako badacza.

Obserwacja uczestnicząca ukryta – obserwacja uczestnicząca podejmowana bez informowania obiektu badanego, że jest przedmiotem jakichkolwiek studiów.

Pojawia się pytanie, czy jest etyczne to, że my ludziom nie powiemy, że są badani? Oni mogą potem czuć się oszukani, że przyjęli nas do swojej społeczności, a potem publikujemy zdjęcia.

1. Obserwacja nieuczestnicząca

Badacz obserwuje obiekt swego zainteresowania za jego zgodą lub bez niej, lecz bez brania aktywnego udziału w sytuacji, którą opisuje.

Bronisław Malinowski – funkcjonalizm jako psychologizm

Dzieła: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, Ogrody koralowe i ich magia, Życie seksualnych dzikich w północno-zachodniej Melanezji – to rezultat gruntownych terenowych badań na Wyspach Trobrianda (1914-1918).

Wyjechał do Ameryki, aby studiować matematykę, postanowił zostać antropologiem.

Założenia badawcze:

1. Niezwykła wszechstronność

2. Daleko posunięty krytycyzm wobec źródeł; konieczna jest weryfikacja informacji

3. Próba odkrycia w myśleniu i działaniu „dzikich” swoistej logiki; kultury, które obserwuję są pełne, dlatego też muszą mieć logikę.

Punktem wyjścia był organizm biologiczny wyposażony w pewien zespół stałych 7 potrzeb:

1. Metabolizm

2. Reprodukcja

3. Odpowiednie warunki fizyczne

4. Bezpieczeństwo

5. Ruchliwość

6. Rozwój

7. Zdrowie

To nasz organizm zachęca nad do tworzenia różnego rodzaju instytucji, które będą zaspokajać te potrzeby.

Odpowiada im 7 podstawowych imperatywów kulturowych:

1. Zaopatrzenie

2. Małżeństwo i rodzina

3. Mieszkanie i ubranie

4. Ochrona i obrona

5. Aktywność i komunikacja

6. Przyuczanie i szkolenie

7. Higiena

Ludwik Janiszewski:

Był profesorem Uniwersytetu Szczecińskiego, interesował się i stworzył socjologię morza.

Obserwacja uczestnicząca ukryta na statku morskim.

Hermetyczna i homogeniczna społeczność rybaków. W związku z czym obserwacja była ukryta. Przyjął nową tożsamość, powiedział rybakom, że jest nauczycielem w szczecińskiej szkole. Badanie przebiegło dobrze, ale Janiszewski miał świadomość, że rybacy go sprawdzali, czy nie jest jakimś agentem. Był częścią świata rybaków, wszedł w role. Jednocześnie był oczywiście badaczem. Po badaniu ujawnił swoją tożsamość badacza.

Tomasz Szlendak

Obserwacja uczestnicząca ukryta.

Technomani-cyberplemię

Heterogeniczna grupa o małej spoistości. – Łódź.

Badanie jakościowe w terenie

Plusy:

1. Głębia rozumienia

2. Elastyczność

3. Niskie koszta

Minusy:

1. Nie są odpowiednie do dochodzenia do statystycznych opisów wielkich populacji

2. Rzetelność może być kwestionowana – bywają skrzywione przez punkt widzenia badacza

Wykład – 14.11.2011

Obserwacja uczestnicząca – dziennikarstwo zaangażowane

Günter Wallraff

„Trzynaście niepożądanych reportaży” ( 1969)

„Wy na górze – my na dole” (współautor, 1975)

„Wstępniak: człowiek, który był w „Bildzie” Hansem Esserem” (1977)

„Na samym dnie” (1985 o tureckich Gastarbeiterach)

Obserwacja uczestnicząca ukryta odkrywająca:

- warunki pracy grup nieuprzywilejowanych (imigranci)

-dziennikarstwo tabloidowe

-walka o prawa człowieka (Grecja – pobity i torturowany przez policję, 14 miesięcy w więzieniu)

-przyjmuje fikcyjną tożsamość, by nie zostać rozpoznany jako dziennikarz-reporter (undercoverwork)

-Hans Leyendecker: „Wallraff jest żywą kamerą nadzorującą niemieckie społeczeństwo”

Role:

Bezdomny

Alkoholik

Robotnik w przemyśle ciężkim

Imigrant (Turek, Somalijczyk)

Pracownik redakcji Bild_Zeitung (pracuje wiele miesięcy w redakcji jako Hans Esser)

Pracownik call-center

„Na samym dnie”

-jako Ali LeventSinirlioglu (Turek) pracuje w przemyśle („Obcokrajowiec, silny, szuka pracy, wszystko jedno jaka, także najcięższa i brudna” ogłoszenia gazetowe 1983 r), prasa nazywa go „kolającym własne gniazdo” oraz „socjalistycznym podżegaczem”

-upokorzeń doznaje od pracodawcy, niemieckiego rządu, właścicieli mieszkań

-pokazuje nieuczciwości – zatrudnienie na czarno, ofiarą są tacy, którzy potrzebują szybko pracy

„Wstępniak”

-Hans Esser – fikcyjny dziennikarz opisujący nieetyczne metody w tabloidach („Bild”), chodzi o nieetyczne zachowania w związku z manipulowaniem opinią publiczną. Dla „Bildu” liczy się historyjka, która musi mieć zdjęcie, zdjęcie i chwytliwy tytuł jest najważniejsze, tekst musi być napisany jak historyjka, redaktor naczelny najczęściej mówi „Nie widzę tutaj historyjki”, czyli musisz to poprawić, aby historyjka była dobra, aby oddziaływała na emocje. Był on pracownikiem „Bildu”, szukającym historyjek, szybko wcielił się w role.

„Czarno na białym”

-film o rasizmie w Niemczech, 2009

-występuje jakoKwameOgonno – Somalijczyk uciekający przed wojną domową, nie może wynająć mieszkania („przez telefon nie widać, kto dzwoni, a ten był całkiem czarny”), miejsca pod przyczepę kempingową („problemem jest kolor skóry”), atakowany, zaczepki, przemoc fizyczna

-Wallraff: „Wszystko, co poza kolorem skóry stanowi o człowieku, jest w przypadku czarnego kwestią poboczną”, ważne jest odrzucenie ze względu na rasę

-szuka rasizmu tam, gdzie jest obecny (kibice, kluby nocne, bary pełne chuliganów, neonaziści)

-Südeutsche Zeitung: jego sposób pracy sam w sobie jest rasistowski

-DieWelt: „To, jak Wallraff robi z siebie stracha na wróble po to, by udawać Somalijczyka, ma w sobie coś perfidnego i pozbawionego smaku”

-Stowarzyszenia Afrykańczyków w Niemczech oskarżają go o wykorzystywanie ich nieszczęścia – przebiera się, by zdobyć pieniądze, sławę i rozgłos, lepiej może było opisać prawdziwe historie imigrantów

-krytykowany za naruszanie zasad prywatności i zdradzanie tajemnic firm

W słowniku SvenskaAkademiensOrdlista mamy czasownik „wallraffa”: „odkrywanie nieprawidłowości od środka poprzez granie roli”

Wallraff przedefiniował pracę dziennikarza śledczego, pokazał jak należy to robić, aby osiągnąć pewne efekty.

Barbara Ehrenreich

-„Time”

-„Harper’s Magazine”

-„The New Republic”

-“The Nation”

-“The New York Times Magazine”

-“Fear of Falling” (1990)

-“Rytuałykrwi” (1998)

-“Global Wolman” (2004)

-“Bait and Switch”

“Za grosze. Pracować I nie przeżyć” (2001)

Podejmuje najniżej opłacane prace:

Kelnerka na Florydzie

Sprzątaczka w Maine

Sprzedawczyni w Minnesocie

Pracuje bez ubezpieczenia, w elastycznym czasie pracy, bez ubezpieczenia, nadgodziny nie są rozliczane

-„americandream od kuchni” – przez 2 lata pracuje w kilku miejscach jako:

Kelnerka, sprzątaczka, pracownica hipermarketu, salowa

Dochodzi do wniosku, że nie jest się w stanie wyżyć za te najniższe stawki. Przeżywają związki partnerskie, którym jest łatwiej. Samotna osoba jest skazana na porażkę. Jej się udało, bo miała swój cel, miała oszczędności, wcześniej opłacone ubezpieczenia.

Dotąd była cenioną dziennikarką.

-deprywacja

-utrata godności i prywatności

-brak dostępu do świadczeń socjalnych i zdrowotnego ubezpieczenia

-pozbawienie przerw w pracy
-wydłużanie czasu pracy

-brak czasu wolnego

-kasowanie przez pracodawców nadgodzin

-kłopoty z zakładaniem związków zawodowych

Intensywne badania terenowe

Franz Boas

W Europie Malinowski doprowadza badania terenowe do rozkwitu, Franz Boas za oceanem.

Badania terenowe

E. Babbie:

-badania terenowe są stosowane tam, gdzie chcemy poznać postawy, zachowania, procesy społeczne, dziejące się w czasie, a które można najlepiej zrozumieć w ich naturalnym otoczeniu

Badania terenowe stosujemy do poznawania postaw, zachowań społecznych, które mają pewną rozciągłość czasową i dzieją się w naturalnym otoczeniu, jak np. Boas jedzie do amerykańskich Indian i tam razem z nimi mieszka z nimi poza wioską za przyzwoleniem starszyzny i obserwuje, nie angażując się w działania.

John i Lyn Loflandowie (Analyzing Social Settings)

Badania terenowe stosujemy, by badać:

1. Działania zwyczajowe – np. chodzenia na zajęcia

2. Epizody – pewien fragment życia, np. choroba, rozwód

3. Spotkania – interakcje związane ze spotykaniem się ludzi

4. Role – kwestie ról społecznych i ich wykonywania, np. jak się wykonuje role studentów

5. Związki – zachowania, które są charakteryzowane poprzez pewną wiązkę przynajmniej dwóch ról, które się ze sobą zestawia, np. ojciec-syn, wykładowca-student

6. Grupy – różnego rodzaju grupy ludzkie, przy czym grupy małe, np. zawodowa w konkretnym zakładzie pracy

7. Organizacje – różnego rodzaju formalne instytucje, np. uniwersytet, poczta, szpital i jakie są tam relacje międzyludzkie

8. Miejsca zamieszkania – grupy sąsiedzkie, jak wygląda osiedle i jakie są tam relacje w grupach najbliższego otoczenia

9. Światy społeczne – różnego rodzaju twory amorficzne, których nie da się dokładnie wydzielać, np. świat studentów UMK, świat partii politycznych

10. Style życia lub subkultury – w jaki sposób ludzie się przystosowują do życia w danym środowisku

Franz Boas i jego szkoła antropologiczna

1. Podwaliny pod nowoczesną antropologię kulturową

2. Antyewolucjonizm – krytykował ewolucjonizm, przedstawiciel antypozytywizmu, złożoność kultury jego zdaniem jest zawsze i wszędzie taka sama, każda kultura i język jest kompletna (hipoteza relatywizmu językowego)

3. Empiria etnograficzna a nie szukanie naukowych praw przyczyny i skutku w obszarze kultury relatywizm kulturowy – empiria ma pokazać bogactwo kultury, nie interesują go przyczyny jak ewolucjonistów, którzy pytali „dlaczego”

Franz Boas

1. Warsztat naukowy antropologii ; badamy po to, aby zapisywać

–opis gęsty – często, szczegółowo

– rejestrowanie badań

1. Obowiązek badań terenowych

2. Obowiązek znajomości języka badanych społeczności, by poznać ich „od wewnątrz”

3. Postulat krytycznego podejścia do źródeł; sprawdzamy

4. Postulat przestrzegania rygorów indukcji; wyciągamy wnioski na zasadzie indukcyjnej

5. Krytyka metody porównawczej

Uczniowie:

Clark Wissler

Alfred L. Kroeber - “Istota kultury”

Robert H. Lowie

Edward Sapir – koncepcja relatywizmu językowego, inaczej koncepcja Sapira, która mówi, że nie ma języków bardziej lub mniej zaawansowanych, każdy język oddaje całą kulturę, nie ma też relacji pomiędzy stopniem zaawansowania języka a stopniem zaawansowania cywilizacji. Ludzie są uzależnieni od swojej kultury, a język zawsze jest pełny i jest odbiciem kultury, nie można przełożyć jednej kultury nad drugą za pomocą języka.

Ruth Benedict

Melville J. Herskovits

Wykład – 21.11.2011 r.

Studia kulturowe

Koncepcja, która lokuje się na styku nauk humanistycznych (głównie literaturoznawstwo) i społecznych (głównie socjologia). Zajmuje się kwestiami takimi jak, kultura masowa, kultura popularna, kwestie związane ze współczesnymi społeczeństwami zaawansowanymi, postindustrialnymi, (tożsamość, życie codzienne)

Zakres studiów kulturowych (T. Bennett):

- Są dziedziną interdyscyplinarną, w której obrębie wykorzystuje się wiedzę pochodzącą z innych dyscyplin naukowych w celu zbadania relacji między kulturą a władzą

- Zajmują się praktykami, instytucjami i systemami klasyfikacji, poprzez które społeczeństwu wpaja się konkretne wartości, przekonania, umiejętności, rutynowe zachowania i nawykowe formy postępowania

- Formy władzy badane w ramach studiów kulturowych są bardzo zróżnicowane i obejmują płeć kulturową, rasę, klasę, kolonializm

-Głównym instytucjonalnym obszarem uprawiania studiów kulturowych są instytucje szkolnictwa wyższego

John Storey: w studiach kulturowych

1. Kultura jest definiowana w kategoriach politycznych a nie estetycznych

2. Przedmiotem badań nie jest kultura w wąskim sensie („sztuka wysoka”), ani też jako proces rozwoju estetycznego, umysłowego, duchowego

3. Badamy kulturę rozumianą jako teksty i praktyki życia codziennego

Marsksizm

nadbudowa instytucje polityczno-prawne,

świadomość społeczna

Ekonomiczna

formacja społeczna

ekonomiczna baza stosunki produkcji,

sposoby produkcji,

środowisko

Klasa – grupa jednakowo sytuowana względem środków produkcji

w sobie

Klasa

dla siebie (mają świadomość)

Studia kulturowe a marksizm

1. Aby zrozumieć znaczenie tekstu lub praktyki kulturowej, trzeba analizować je z uwzględnieniem społecznych oraz historycznych uwarunkowań produkcji i konsumpcji: historia i kultura nie są odrębnymi bytami.

Zbadać jakie ideologiczne zadania mają do spełnienia.

1. Kultura jest jednym z głównych obszarów, gdzie dokonuje się tego podziału, jak i nie wyraża się na niego zgody – spór o znaczenie, grupy podporządkowane a grupy dominujące. Na tym polu kultura staje się ideologiczna.

Stuart Hall

- tekstom i praktykom kulturowym znaczenia nie są przypisane raz na zawsze

- teksty i praktyki kulturowe są wielokontekstowe

-teksty i praktyki kulturowe są wieloakcentowe

- znaczenie zawsze jest efektem jakiegoś aktu artykulacji

-znaczenie wyrażone jest zawsze w określonym kontekście, momencie historycznym, dyskursie

-znaczenie jest zatem tworem społecznym

-znaczenie jest potencjalnym źródłem konfliktu

Antonio Gramsci – humanistyczna wersja marksizmu

-podkreślanie podmiotowej sprawczej roli działań ludzkich, głównie w masowej skali

-historia to pole możliwości – wybór spośród nich zależy od decyzji, to decyduje o kierunku rozwoju

-czynniki świadomościowe postawy, motywacje, zamiarów, wartości wyznaniowych przez ludzi – one są decydujące

-stosunku między ludzką działalnością a obiektywnymi warunkami, w jakich się odbywa nie sprowadzać do stosunku między skutkiem a przyczyną, którą dany skutek wywołuje – możemy mówić o prawdopodobieństwie przyczynowo-skutkowym

- Leszek Kołakowski:

- Hegemonia to panowanie środkami kulturowymi nad życiem duchownym całego społeczeństwa

- każda klasa usiłuje zdobyć dla siebie pozycję dominującą nie tylko w instytucjach władzy, ale także w wyznawanych rzeczywiście wartościach, normach, opiniach większości społeczeństwa

-hegemonia kulturalna jest uprzednim i zasadniczym warunkiem zdobycia władzy politycznej

Hegemonia w studiach kulturowych

-podkreślanie dialektyki procesów produkcyjnych i zachowań konsumpcyjnych

-konsument zawsze unaocznia sobie tekst lub praktykę jako rezultat określonych warunków produkcji

-konsument tworzy produkcję poprzez użycie wielu możliwych znaczeń

Główne pojęcia studiów kulturowych

Kultura i praktyki znaczące (S. Hall):

1. „kultura oznacza rzeczywisty, ugruntowany teren praktyk, reprezentacji, języków i zwyczajów dowolnego społeczeństwa”

2. Język nadaje znaczenie obiektom materialnym i praktykom społecznym; cały czas mamy determinizm kulturowy w sobie, nie funkcjonujemy bez tych uwarunkowań

3. Procesy tworzenia znaczeń to praktyki znaczące; praktyki znaczące czyli każde nasze działanie

4. reprezentacja

a)zjawisko społecznego konstruowania i przedstawiania świata, dokonywanego przez nas i dla nas w taki sposób, aby nadać mu znaczenie; ludzie muszą nadawać znaczenia swoim działaniom, w ten sposób tworzą kulturę

b)znaczenia i reprezentacje kulturowe posiadają pewną materialność; wszystkie aspekty kultury posiadają ową materialność

5. materializm i antyredukcjonizm

a) odnosi się do tego, w jaki sposób znaczenia wpisują się w moment ich wytworzenia

b) praktyki znaczące są powiązane z ekonomią polityczną, czyli zbiorem założeń dotyczących kwestii władzy i dystrybucji zasobów ekonomicznych i społecznych

c) badania:

- kwestii posiadania i sprawowania kontroli nad wytwarzaniem kultury

-mechanizmów dystrybucji wytworów kulturowych

-konsekwencji układów własności i kontroli wpływające na kształt krajobrazu kulturowego

6. antyredukcjoznim

a) kultura posiada własny, charakterystyczny zbiór znaczeń, zasad i praktyk, których nie da się sprowadzić do innego zjawiska bądź poziomu formacji społecznej czy też wyjaśnić wyłącznie w ich kategoriach

7. artykulacja

a) oddaje relacje pomiędzy elementami danej formacji społecznej; odnosi się do relacji w konkretnym kontekście, w innym bowiem dwa zestawione z sobą pojęcia nie będą pasować do siebie

8. władza

a) nie jest ona wyłącznie spoiwem utrzymującym społeczeństwo ani siłą represyjną

b)postrzega się ją w kategoriach procesów, które stwarzają możliwości zaistnienia każdego rodzaju działania, związku czy porządku społecznego

9. kultura popularna

a) podporządkowanie nie jest jedynie kwestią przymusu, ale także zgody.

b) proces tworzenia, ustalania i odtwarzania dominujących znaczeń i praktyk to hegemonia

c) za pomocą kultury popularnej jesteśmy przekonywani, że jakaś forma kultury jest istotna

10. teksty i czytelnicy

a) pojęcie tekstu to nie tylko słowo pisane, lecz również wszystkie praktyki, które mają znaczenie

b)przedmioty, dźwięki, ubrania, obrazy, praktyki są systemami znaków, które funkcjonują w taki sam sposób jak język

c) od czytelnika zależy jak taki tekst odczyta

11. podmiotowość i tożsamość

a)moment odbioru stanowi jeden z elementów procesu kształtowania jednostek jako osób.

b) kwestia podmiotowości oraz sposób, w jaki opisujemy samych siebie wobec innych, w studiach kulturowych realizowane jest poprzez badanie:

• jak stajemy się tym, kim jesteśmy;

• jak jesteśmy stwarzani jako podmioty

• jak identyfikujemy się z opisami nas samych w kategoriach gender, rasy, wieku

Metodologia studiów kulturowych

1. etnografia; wyrasta z badań obserwacyjnych, obejmuje też badania etnometodologiczne

2. ujęcia tekstowe, wyrastające z semiotyki i poststrukturalizmu

3. badania odbioru

Ujęcia tekstowe

1. teksty jako znaki – semiotyka

• sposób, w jaki teksty wytwarzają znaczenia dzięki określonemu uporządkowaniu znaków i kodów kulturowych

• istnienie w tekstach ideologii bądź mitów

• wybiórcze i wartościujące sposoby przedstawiania świata w mediach nie są jego „dokładnymi” obrazami

• należy je rozumieć jako miejsca walki o prawdę i sens

1. teksty jako narracje

• tekstyopowiadają pewne historie

• narracja to uporządkowany ciąg opisowy, który ma być zapisem pewnych zdarzeń

• narracja podejmuje próbę wyjaśnienia świata, dostarcza struktur rozumienia i reguł odniesienia dotyczących konstrukcji świata społecznego

1. dekonstrukcja – koncepcja Jacquesa Derridy

• „unieważnienie” binarnych opozycji

• zdekonstruować oznacza rozłożyć na części, przenicować

• wyszukanie i ukazanie założeń tekstu

• demontaż hierarchicznych opozycji pojęciowych:

mężczyzna – kobieta

czarny – biały

rzeczywistość – pozór

natura – kultura

rozum– szaleństwo

Wykład – 28.11.2011 r.

• opozycje mają być „gwarantami” prawdy przez wykluczenie „niższego” elementu i pozbawienie go wartości

• dekonstrukcja pokazuje, że opozycje zawierają się w sobie wzajemnie

Badania odbioru

1. odbiorcy są wobec tekstów aktywnymi twórcami znaczenia, wykorzystując nabyte wcześniej kompetencje kulturowe

2. różne grupy odbiorców mogą wytworzyć różne znaczenia

3. S. Hall:

• znaczenie odczytywane przez odbiorców nie musi być zgodne z intencjami twórców; to my tworzymy znaczenie i nie jesteśmy w stanie dotrzeć do tego, jakie znaczenie było intencjonalne, jesteśmy widzami, słuchaczami, czytelnikami, odczuwamy bodźce i tworzymy znaczenie

1. podejścia:

• model „kodowania-dekodowania” Halla;

• hermeneutyka i badania odbioru dzieła literackiego

1. tradycja hermeneutyki i badań odbioru dzieła literackiego:

• rozumienie odbywa się zawsze z pozycji i punktu widzenia osoby, która go dokonuje

• obejmuje nie tylko odtwarzanie znaczenia tekstu, ale jego tworzenie przez czytelnika. Tekst może nadawać strukturę pewnym aspektom sensu, a tym samym w pewien sposób kierować czytelnikiem, ale nie może utrwalić swojego znaczenia, np. interpretacja wiersza lub jakiegoś tekstu w szkole

Ramstein „Amerika” (LP Reise, reise, 2005)

• świat staje się podobny do sklepu amerykańskiej sieci Wall-Mart: można tam kupić niemal wszystko

• „amerykański ser” ma wymiar namacalny i przybiera postać pełnych półek sklepowych, gadżetów, fast-foodu i stylizowanych na Amerykanów postaci

Dominacja amerykańskiego stylu życia – podlega mu wszystko

• Tajska tancerka

• Masajscy wojownicy

• Eskimosi

• Afrykańskie kobiety

• Tokijska ulica pełna reklam

• Hindus

• Św. Mikołaj rozdający prezenty w afrykańskim buszu

• Buddyjscy mnisi jedzący hamburgery i hot-dogi

• Chiński młodzieniec w skórzanej kurtce

• Indianie

• Muzułmanin

Wszystkie postaci śpiewają słowa refrenu piosenki.

Cały świat to USA, prowadzące neokolonialną politykę, której symbolami są coca-cola, ropa naftowa i wojna. Muzyka, w takt której tańczy świat, nadawana jest z Białego Domu

Opozycje, które ukierunkowują i wyznaczają interpretację utworu:

Ziemia-księżyc

Ziemia-kosmos

Prawda-fałszerstwo

USA-świat

Ropa naftowa-religia

Natura-popkultura

Amerykanizacja-kultury rdzenne

Kolonializacja-poddaństwo

Kosmonauci-zwykli ludzie

Obecność Ramsteina na Srebrnym Globie wyznacza ramę konstrukcyjną całego filmu, niczym grupa turystów zwiedzających kolejną atrakcję turystyczną w nieznanym sobie zakątku Ziemi.

Końcówka klipu to rozwiązanie konstrukcyjnej ramy.

Badania sondażowe

1. Badania sondażowe stosujemy w projektach badawczych, w których jednostkami analizy są pojedynczy ludzie (jako respondenci i informatorzy)

2. To najlepsza metoda, gdy chcemy opisywać populację za dużą, by zastosować obserwację

3. Badania sondażowe dotyczą większych grup ludzkich, nieograniczonych, gdyż do każdego możemy wysłać ankietę; ograniczeniem jest jedynie temat sondażu

4. Próba to osoby, co do których możemy założyć, że reprezentują populację

5. Kwestionariusz jest narzędziem pomiaru postaw i poglądów w dużej populacji

6. Sondaż to badanie interrogacyjne (pytaniowe) – oparte o interakcję: jeśli chcesz się czegoś dowiedzieć, to zapytaj. Musimy wiedzieć kogo, o co i jak zapytać.

Początki sondaży:

1. Paul Lazarsfeld

• Badania konsumenckie (Wiedeń, l. 20/30 XX w.), badania nad bezrobociem w Marienthal

• Badania nad bezrobociem:

Bezrobocie prowadzi do postawy rezygnacji, a nie do nastrojów rewolucyjnych. Lepszą metodą jest zaangażować bezrobotnego w roboty publiczne, niż dać zasiłek. Łagodzimy tu skutki psychiczne bezrobocia.

Najważniejsze problemy:

• Kogo zapytać?

• W jaki sposób zapytać?

• Kto ma pytać?

Badanie sondażowe, które jest publikowane, zawsze ma tytuł, później ważna jest informacja kto przeprowadził sondaż i dla kogo. Następnie podajemy, jak liczna była próba, jaką metodą przeprowadziliśmy badanie (ankieta domowa, wywiad telefoniczny itp.). Próby mogą być bardzo różne i owa reprezentatywność nie zawsze jest wpisana w sondaż. Słowo reprezentatywna jest kluczowe. Istnieją techniki, które pomagają ustalić, jak należy próbę lokować. Błąd próby oznacza różnicę pomiędzy tym, co mówią pytani, a tym co myśli na dany temat całe społeczeństwo. Błąd próby często nie jest podawany w gazecie, a jest kluczowy. Gazeta mówi, 31% Polaków popiera PiS. Jednak, nie 31% i nie Polaków, jest to 31% próby.

Populacja – to „zbiór wszystkich przypadków wykazujących określone cechy”, całkowity zbiór obiektów poddawanych analizie, w przypadku sondaży wyborczych są to wszyscy Polacy, którzy ukończyli 18 rok życia.

Wnioski dotyczące wszystkich analizowanych obiektów w populacji (zbioru) wyprowadzamy na podstawie niewielkiej liczby obiektów (podzbioru), o ile ten podzbiór jest reprezentatywny dla całego zbioru.

Próba – podzbiór danych pochodzący z populacji a będący podstawą uogólnień na całą populację.

Wartość określonej zmiennej charakteryzującej populację to parametr.

Populacja powinna być określona w terminach:

1. Obiektów, które się na nią składają:

Np. studenci UMK, Polacy, grupy zawodowe (lekarze, prawnicy), czyli określona kategoria ludzi

1. Zakresu

Np. studenci zarejestrowani w USOSIE, Polacy mieszkający w Polsce

1. Czasu

Np. interesuje nas, co myślą Polacy którzy ukończyli 18 rok życia od 1 stycznia 2011.

Pojedynczy obiekt z populacji, z której dobieramy próbę (głosujący) to jednostka doboru próby – jest charakteryzowana zazwyczaj przez cechy ilościowe, które mają istotne znaczenie z punktu widzenia badania

Populacja może być skończona lub nieskończona:

• Skończona składa się z przeliczalnej liczby jednostek, np. studenci UMK, studenci naszego wydziału

• Nieskończona składa się z nieskończonej liczby jednostek, np. nielegalni imigranci, których chcemy zbadać

Pobieramy próbę z podstawy doboru próby (operat), którą tworzy pełna lista jednostek doboru próby. Pomiędzy podstawą doboru próby a populacją rzeczywistą powinien istnieć bardzo wysoki stopień odpowiedniości, np. na zajęcia zarejestrowanych jest 100 osób, na wykładzie jest 20, czyli sporządzenie listy na wykładzie nie będzie odzwierciedlało całości.

Wykład 12.12.2011 r.

Pobieramy próbę z podstawy doboru próby (operat), którą tworzy pełna lista jednostek doboru próby. Pomiędzy podstawą doboru próby a populacją rzeczywistą powinien istnieć bardzo wysoki stopień odpowiedniości.

Problemy związane z tworzeniem operatu

Leslie Kish:

1. Niepełna podstawa doboru próby – pojawia się gdy nie wszystkie jednostki doboru próby, z których składa się populacja znalazły się na liście (np. listy wyborcze są zawsze niepełne, bo ktoś się wymelduje, umrze w czasie pomiędzy zamknięciem list a wyborami, dlatego frekwencja nigdy nie wyniesie 100%)

2. Grupowanie elementów – pojawia się gdy jednostki tworzą raczej grupy niż mają charakter indywidualny (np. na osiedlu chcemy zbadać blok mieszkalny)

3. Puste elementy spoza populacji – pojawia się gdy niektóre z jednostek doboru próby, które znalazły się na liście tworzącej podstawę doboru próby, nie należą do populacji będącej przedmiotem badania.

Próba reprezentatywna

- gdy wyprowadzone przez badacza wnioski na podstawie badania próby są podobne do wniosków, które by otrzymano, gdyby przebadano całą populację

Próby losowe i nielosowe

• Losowa – dla każdej jednostki doboru próby wchodzącej w skład populacji możemy określić prawdopodobieństwo, z jakim ta jednostka znaleźć się może w próbie; dotyczy zamkniętej listy populacji, wcale nie jest tak, że są to przypadkowe osoby, które spotykamy na ulicy; próba reprezentatywna to wyłącznie próba losowa w badaniu

• Nielosowa

- nie ma możliwości określenia prawdopodobieństwa wejścia w skład próby

-nie można zagwarantować, że każdy element wejdzie do próby z równym prawdopodobieństwem

Podział ten przekłada się na fakt, że możemy mieć do czynienia ze skończoną i nieskończoną populacją.

Próby nielosowe:

• Próba okolicznościowa – tworzą ją osoby łatwo dostępne. Nie ma możliwości określenia stopnia reprezentatywności próby

• Próba celowa (ekspercka) – badacz dobiera osoby subiektywne, starając się otrzymać próbę, która wydaje się reprezentować populację; bazujemy na doświadczeniu, wiedzy badacza, uznajemy że te wybrane przez nas osoby są w stanie odpowiedzieć nam na dany temat

• Próba kwotowa – podstawą jej tworzenia jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji. Jeżeli populacja liczy tyle samo kobiet i mężczyzn, to do próby wchodzi też tyle samo, jeżeli 15% populacji to osoby czarnej rasy, to w próbie znaleźć się powinno też te 15%. Nie można oszacować parametrów populacyjnych na podstawie danych otrzymanych z badania próby

Metoda kuli śnieżnej – wariant próby eksperckiej, gdzie badacz daje ankietę, przeprowadza wywiad, zadając pytania swoim znajomym, a następnie prosi, aby oni przeprowadzili wywiad ze swoimi znajomymi, wejdą wówczas w rolę badacza.

Pojawia się dwustopniowy model tworzenia listy, co oznacza, że badacz traci kontrolę nad badaniem, musi ufać swoim znajomym, którzy przeprowadzają dalej ankietę.

Próby losowe:

Dobór prosty losowy – losujemy z list co k-tą jednostkę (dobór systematyczny) w zależności od liczebności populacji i próby. Prawdopodobieństwo wylosowania dla każdego elementu jest równe; element może być tylko raz brany pod uwagę, jest to losowanie bez zwracania.

Próba warstwowa – populację dzielimy na szereg warstw (grup, kategorii), następnie z każdej warstwy losujemy niezależne próby. Podział na warstwy musi być rozłączny i wyczerpujący. Warstwy muszą być homogeniczne, jednorodne. Dobór nieproporcjonalny (ze wszystkich grup do próby wchodzi tyle samo osób) i proporcjonalny (wartość populacji przez ilość warstwy).

WPiSM N=1000 (populacja) n=100 (próba)

liczebnośćnieprop.prop.

BW 100 25 10

DiKS 100 25 10

Pol. 300 25 30

SM 500 25 50

Przy tej procedurze mamy pewność, że każdy kierunek jest reprezentowany w taki sposób, jak w ogólnej populacji.

Próba grupowa – populację dzielimy na szereg grup, następnie losujemy grupy (nie jednostki, lecz grupy jednostek). Grupy muszą być heterogeniczne, niejednorodne, zróżnicowane i jednocześnie małe.

Jeśli prowadzimy badania danej dzielnicy, schematycznie mieszkają tam emeryci i pracujący, to chcemy aby w grupie byli i emeryci i pracujący. Nie jest tak, że wylosowaliśmy 100 osób w różnych miejscach Torunia. Oszczędzamy czas i pieniądze, kiedy ankieter jedzie tylko w jedno miejsce prowadzić badania.

F.D. Roosevelt – Alf Landon

Najsłynniejszy przykład błędu w określeniu podstawy doboru próby, 1936 r.

Literary Digest (magazyn informacyjny, który badał preferencje we wcześniejszych wyborach prezydenckich – od 1920, trafnie typowano zwycięzcę) w największym sondażu przedwyborczym (2.4 miliona ludzi) przewiduje zwycięstwo Landona 57% do 43% głosów.

Operatem była lista nazwisk wybranych z książek telefonicznych, członków klubów i list rejestracyjnych samochodów

	Roosevel	Landon
Literary Digest	43 %	57 %
Wyniki realne	62 %	38 %

• Duży błąd próby – jego źródłem okazała się podstawa doboru próby. Magazyn wysłał kwestionariusze do 10 mln ludzi dobrze sytuowanych, biedota nie miała telefonów i nie należała do klubów

• Wyeliminowano ludzi ubogich z próby, a ci wtedy głosowali na FDR i New Deal

• George Gallup i Amerykański Instytut Opinii Publicznej – zastosował próbę kwotową, a wskaźnikiem był poziom dochodu (w próbie znaleźli się ludzie o różnym poziomie dochodu). Gallup zyskał wtedy sławę.

George Gallup: prognoza 1948

Zwycięstwo Thomasa Dewey’a nad Harrym Trumanem

Źródło błędu: po wojnie zmieniła się struktura zamieszkania ludności w USA, a bazował na danych spisu powszechnego z 1940 r.

Sondaż – sytuacja badania

• Kwestionariusz

• Ankieter

• Respondent

Są to trzy żywe elementy każdego sondażu.

Kwestionariusz

• Co ma wpływ na odpowiedzi?

• Dlaczego sondaże bywają tendencyjne?

Co ma wpływ na odpowiedzi?

1. Typ pytań: zamknięte / otwarte

Czy Pan/i uważa, że prezydent miał prawo do…?

• tak

• nie

• nie mam zdania

Bywają problemem dla respondenta, jeśli nie znajduje dla siebie odpowiedzi i albo jej nie udziela, albo mechanicznie odpowiada „tak”

Otwarte

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

Stawiają go w konieczności myślenia, bywają kłopotliwe dla respondenta, ale także badacz podczas kodowania

Wykład 19.12.2011 r.

Egzamin: 6.12.2011 r. godz. 10:00, eksperyment jako metoda badań, wskaźnik, parament, próba ekspercka, szczegółowe pojęcia i problemy – przede wszystkim Babbie.

1. Zaoferowanie dodatkowych możliwości odpowiedzi

• Zdecydowanie tak

• Raczej tak

• Raczej nie

• Zdecydowanie nie

• Nie mam zdania

Często, kiedy respondentowi nie chce się pomyśleć lub nie chce powiedzieć „nie” odpowiada „nie mam zdania” albo „tak”. Jeśli zaoferujemy dodatkową możliwość odpowiedzi, to ona na pewno będzie miała wpływ na wynik badania.

1. Miejsce pytań w kwestionariuszu (kolejność)

Nie należy zaczynać od mocnych pytań, które dotyczą kwestii emocjonalnych. Należy konstruować kwestionariusz w taki sposób, aby dać respondentowi możliwość przyzwyczajenia się do sytuacji badania. Powinny pojawiać się pytania wprowadzające i te, które uważamy za istotne układamy na cały kwestionariusz, pomiędzy nimi również wprowadzamy kwestie nieistotne. Często tych nieistotnych kwestii w ogóle nie kodujemy. Są one ważne tylko ze względu na sytuację badania. Działamy tak, aby uniknąć zdenerwowania respondenta.

1. Pytania filtrujące – pytanie poprzedzające pytanie właściwe mające na celu zorientowanie się czy badany ma poglądy w danej sprawie.

2. Pytania równoważone – sposób sformułowania pytań:

Czy Pani/i uważa, że prezydent miał prawo do…, czy też uważa Pan/i, że nie miał prawa do…?

1. Tendencja do potakiwania; adekwatność kulturowa.

Bywają ludzie, którzy nie mają zdania w jakiejś sprawie, ale nie chcą mówić „nie”, będą zatem mówić „tak” na każde pytanie. Adekwatność kulturowa oznacza, że w danym środowisku dominuje taki pogląd i dana osoba nie chce odpowiedzieć inaczej, nie wychyla się zatem w sytuacji, kiedy jakiś pogląd dominuje w środowisku. Może to także wynikać z tego, że respondent nie jest zadowolony z faktu przeprowadzania wywiadu.

1. Słownictwo użyte w pytaniach – nie ma słów nieneutralnych.

Unikamy w wywiadzie słów nieneutralnych, gdyż słowa budzą emocje.

Dlaczego sondaże bywają tendencyjne?

1. Próba – źle dobrana

2. Ankieter – efekt ankietera

3. Kwestionariusz – co ma wpływ na odpowiedzi (patrz wyżej)

4. Społeczne wyobrażenie o ośrodku (jeśli respondent kojarzy ośrodek, znacznie chętniej będzie z nami rozmawiał)

5. Narzucanie badanemu wizji pewnej świata:

„Jaką książkę czytał/a Pan/i w ostatnich 3 miesiącach?” – z pozoru niewinne pytanie, dość oczywiste. Jest to narzucanie pewnej wizji świata, że ktoś czyta książkę. Jeśli respondent nie czyta książek, to wymyśla odpowiedź.

1. Sterowanie modelem świata poprzez użycie skal

Ile czasu tygodniowo poświęcasz na studiowanie MiTB?

Ludzie często lokują się w środku skali. Niezależnie zatem od skali A lub B, uzyskamy odpowiedzi, które znajdują się w środku. Ci średni ze skali A nie załapują się na średnich ze skali B. Mechanizm jest jednak zawsze ten sam – uśredniamy się.

B

120

90

60

A 30

60

45

30

15

Poniżej też mamy do czynienia z manipulacją za pośrednictwem skali. Tutaj często pojawia się zasada, że środek, ale bardziej w prawo. Ten mechanizm działa zawsze, z wyjątkiem skali B. Ludzie bowiem jak ognia unikają 0.

A

1 2 3 4 5

B

-2 -1 0 1 2

1. Brak pytań filtrujących

2. Nieneutralne słownictwo:

„fakt” „zdarzenie” „historia” „casus” „epizod” „przygoda” „zajście” – w zasadzie neutralne

„przejście” „wypadek” „incydent” „nieszczęście” „dramat” „tragedia” – więcej emocji

„katastrofa” „kataklizm” „potworność” „makabra” „okropieństwo” „hekatomba” „apokalipsa” – najwięcej emocji

Neutralność lub nieneutralność słownictwa może nam zakłócić badanie. Sprzedajemy bowiem respondentowi jakąś wizję świata, a ponadto jeśli w respondencie obudzimy emocje, będą mu one towarzyszyć podczas wywiadu. Sytuacja wywiadu będzie dalej nerwowa.

1. Pytania sloganowe – takie, z którymi trudno się nie zgodzić:

Czy Pan/i uważa, że benzyna jest za droga?

Czy Pan/i uważa, że politycy kłamią?

Są to pytanie bez sensu, zakłócają wywiad, nic nowego nie wnoszą.

Ankieter – „efekt ankietera”

• Wszelkiego rodzaju oczekiwania ankietera wobec respondenta oraz wpływ, jaki wywiera ankieter na odpowiedzi badanego:

1. Wygląd, rasa, płeć, ubranie, zachowanie

2. Ankieter ma model świata typowego dla danej grupy respondenta

3. Ankieter oczekuje, że poglądy respondenta są spójne

4. Ankieter ma oczekiwania co do rozkładu badanej cechy w zbiorowości

5. Wpływ znajomości hipotez na wyniki badań – hipoteza ma tendencje do samo potwierdzenia się

Respondent

1. Bandwagoneffect (badanie przed wyborami) – „efekt wozu z orkiestrą”, „efekt kuli śnieżnej”, pytamy ludzi przed wyborami, na kogo zagłosują. PiS i PO będą głośno mówić, że to oni mają największe szanse na zwycięstwo i wygrają wybory. W takiej sytuacji respondent nie przyzna się, że chce zagłosować na partię z niepopularnym programem.

2. Retrospectivebandwagoneffect (badanie po wyborach) – badanie dotyczy sytuacji, na kogo zagłosowałeś. Mechanizm psychologiczny jest bardzo podobny do tego powyżej. Ludzie nie przyznają się, że ich partia nie weszła do sejmu.

3. Lastminute swing – przerzucenie głosów w ostatniej minucie. Wyborca kalkuluje, stwierdzając że nie opłaca mu się głosować na daną partię i przerzuca swój głos na kogoś innego. Ulega badaniom, sondażom.

4. House effect – efekt sponsora albo ośrodka badającego. Jeśli mamy do czynienia z sytuacją, kiedy ankietera można ideologicznie rozpoznać, to respondent dostosowuje się do poglądów ankietera.

5. Underdogeffect – efekt poniżanego, bitego, kopanego, psa czy efekt solidarności z ofiarą. Jeśli jakiś kandydat jest mocno negowany przez dziennikarzy czy innych kandydatów to czasami działa ten efekt. Z drugiej strony jest to także efekt buntu: nie będzie mi elita mówić na kogo mam głosować, ja mam swój rozum i właśnie na niego zagłosuję.

6. Socialdesire ability -

7. Tendencja do pokazania się z dobrej strony

8. Tendencja do potakiwania/unikanie pewnych odpowiedzi -

9. Chęć współpracy – przejawia się w postaci nadmiernego zaangażowania w sytuację badania

10. Osoby trzecie w badaniu – respondent może udzielać odpowiedzi niezgodnych z prawidłowymi poglądami

Wykład 9.01.2012

Zasady badań sondażowych

Stosowanie ich ma zapewnić solidność i rzetelność uzyskiwanych wyników:

Edwin Boring

George Gallup – błąd

Stefan Nowak – metody badawcze

William Thomas

1. “W większej grupie społecznej opinia bywa zazwyczaj podzielona”; im większa grupa, tym więcej poglądów

2. „Należy wykorzystywać wszystkie dostępne źródła informacji. Trzeba uwzględnić wszystkie warstwy społeczne”

3. „Przy interpretacji jakiejś ogólnej opinii należy uwzględnić kontekst, w jakim występowało sformułowane odnośne do danej sprawy pytanie. Trzeba tak formułować pytania, by na opinię ogólną miały wpływ również elementy pośrednie”

4. „Można w sposób doświadczalny przekonać się, że ludzie są skłonni słyszeć i pamiętać to, co odpowiada ich życzeniom albo zgadza się z ich uprzedzeniami”

5. „Na rezultaty badań opinii wpływają urastające do znaczenia symbolu autorytety, stereotypy i wyrażenia tendencyjne. Sposób sformułowania pytania wywiera wpływ na otrzymywane rezultaty. Z drugiej strony, im bardziej ludzie są uświadomieni, tym mniejszy wpływ wywiera na nich emocjonalne zabarwienie pytania”

6. „Celem większości badań naukowych jest stwierdzenie prawdziwości jakiejś hipotezy, a każda hipoteza stanowi w pewnym sensie opinię. Duża część metod naukowych polega na tworzeniu takich warunków przy zdobywaniu nowych faktów, aby upodobania naukowca nie mogły wpłynąć na rezultat badań”

7. „W badaniach nad postawami i opiniami niezbędne jest często określenie stopnia poinformowania respondentów. Niebezpiecznie jest zakładać, że zdarzenia i problemy w jednakowy sposób rozumiane przez wszystkich i trudno stwierdzić, jakie ludzie mają poglądy w danej sprawie, zanim stwierdzimy, jak rozumieją oni dany problem”

8. „Badacze nie zadowalają się zazwyczaj stwierdzeniem, jakie są postawy ludzi wobec określonych spraw. Często znacznie ważniejsze jest zbadanie całego określonego układu postaw oraz wzajemnych zależności między nimi. W ten sposób możemy określić postawy ogólne i uchwycić:

1. Postawy specyficzne podlegające wpływom owych postaw ogólnych oraz

2. Postawy od nich niezależne

1. „Badanie motywów i oczekiwań jest jednym z najtrudniejszych zadań w badaniach sondażowych. Pojęcie motywu nie oznacza bowiem tylko podanych powodów danego zachowania, to jest odpowiedzi na pytanie „dlaczego”, lecz oznacza również bardziej ogólne siły zmuszające respondenta do działania. Oczekiwania oznaczają rozciągające się w przyszłości czasowe perspektywy danej osoby, jej opinie, postawy na temat tego, co się zdarzy, jej intencje i plany”

2. „Ankieta jest skutecznym narzędziem badania tylko wówczas, kiedy respondent chce i jest w stanie wypowiedzieć się jasno. Każdy badacz wie, że za odpowiedzią nawet na najprostsze pytanie kryje się bardzo rozległa sfera motywacji, pożądań, postaw i że w swej konkretności ma ona charakter bardzo złożony”

3. „Głównym zadaniem badań opinii publicznej jest studiowanie procesów kształtowania się opinii. Liczne badania wykazały, że kształtowanie opinii zależne jest od podstawowych predyspozycji jednostek. Znaczy to, że postawy wobec danego problemu są rzadko tylko niezależne od ogólnego zespołu postaw, z jakim ludzie podchodzą do sytuacji, w których uczestniczą”

4. „Pozycja społeczna różnych grup stanowiących układy odniesienia w zestawieniu z pozycją osoby badanej może być jednym z zasadniczych czynników określających, która grupa odniesienia przeważy w sytuacji konfliktowej”

5. „Kierunek kształtowania opinii jest w znacznej mierze wynikiem aktywizacji poprzednich doświadczeń i postaw”

6. „Jeżeli człowiek uważa sytuację za rzeczywistą, to jest ona rzeczywistością w swych skutkach”

Eksperyment

• To powtarzalny zabieg polegający na planowej zmianie przez badacza jednych czynników w badanej sytuacji, przy równoczesnej kontroli innych czynników, podjęty w celu uzyskania w drodze obserwacji odpowiedzi na pytanie o skutki tej zmiany; istotą jest to że musimy kontrolować sytuację, w której się znajdujemy jako badacze, efektem będzie skutek jaki przyniesie zmiana zachowania albo też brak takiej zmiany

• Cel bezpośredni eksperymentu ma charakter poznawczy – zbadanie skutków zmiany

• Taki cel bezpośredni może być podporządkowany celom nadrzędnym, jakim zazwyczaj są związki przyczynowe między czynnikami zmienianymi a innymi (niezmienianymi) – stąd potrzeba wywołania zmian

Eksperyment Psametyka – przykład działania społecznego, który możemy określić mianem eksperymentu, piewszy w historii. Był to faraon egipski, który chciał poznać najstarszy język ludzkości. Egipscy naukowcy wymyślili schemat eksperymentalny, który polegał na wywnioskowaniu z tego, że wszyscy ludzie mówią, dlatego należy odizolować dzieci, które jeszcze nie mówią. Dwójka dzieci została oddzielona. Liczyli na to, że dzieci przemówią i w ten sposób wskażą, jaki jest język ludzkości. Żeby dzieci miały, co jeść, dano im kozę i żywiły się kozim mlekiem. Po jakimś czasie przyprowadzono je przed oblicze faraona. Dzieci zaczęły beczeć. Zastosowano wówczas kontekst sytuacji. Sugerowano, że dzieci będą chciały chleb i tak go nazwały, mówiąć „be”, wówczas poszukano język, w którym to brzmi podobnie.

Eksperyment S. Milgrama– siła nacisku autorytetu – zadawano ludziom wstrząsy elektryczne, ludzie wykonywali obowiązki przekraczając granice.

Eksperyment P. Zimbardo – eksperyment w więzieniu, stracił nad nim kontrolę.

Na eksperymentowanie składają się stymulacja, kontrola i obserwacja.

• Stymulacja polega na wprowadzaniu zmian, czyli bodźców – to ich następstwa oceniamy

• Kontrola – ma umożliwić trafne przypisanie następstw zmianom, czyli reakcji bodźcom. Pełni kluczową rolę w sprawdzaniu hipotez przyczynowych.

• Obserwacja ma te następstwa zarejestrować

Efekt eksperymentatora

• Wszelkie oddziaływanie badacza/eksperymentatora na wynik eksperymentu poprzez obecność takiej osoby

• Eksperymenty w Chicago

Eksperyment naturalny (field experiment)

• odbywany w naturalnym otoczeniu, warunki nie są sztucznie stworzone przez badacza. Są to eksperymenty rzadkie, bo określenie warunków i wpływających na wynik zmiennych, które byłyby jednocześnie etyczne i możliwe do przeprowadzenia, jest trudne; pewne bodźce może wprowadzić natura, a badacz nie ma nad nimi kontroli, wówczas nie będzie rzetelności

• mniej zmiennych możemy kontrolować, a poprzez to zakłócenia są bardziej prawdopodobne

• w takim eksperymencie zmienna niezależna nie jest sztucznie manipulowana przez badacza, lecz zmienia się naturalnie (jej obecność, natężenie), i te zmiany można użyć do kontrolowania efektów i próby określenia wpływu zmienne zależne

Eksperyment laboratoryjny

Eksperyment laboratoryjny polega na równoległym kontrolowanym obserwowaniu trzech elementów:

1. zmiennych zależnych i niezależnych

2. pretestu i posttestu

3. grupy eksperymentalnej i kontrolnej

Często rezygnuje się z grupy kontrolnej i pretestu, często nie ma nawet możliwości do wykonania pretestu.

Zmienna w eksperymencie

• zmienna zależna – w konkretnym modelu, analizie, studium, zmienna zależna to społeczny element, którego charakterystyka lub zmienność ma być wyjaśniona poprzez odniesienie do wpływu innych, wcześniej określonych zmiennych niezależnych

• zmienna niezależna (wyjaśniająca) – w konkretnym modelu, analizie, studium, zmienna niezależna to społeczny element, którego charakterystyka lub zmienność kształtuje i determinuje zmienne zależne: wiek zawarcia małżeństwa pomaga wyjaśnić prawdopodobieństwo rozwodu, wiek wpływa na stopień trudności zdawania egzaminów na studiach

• w sytuacji eksperymentalnej zmienna niezależna może być systematycznie manipulowana, by wpływać na zmienną zależną, którą obserwujemy. To czy dana zmienna jest traktowana jako zależna lub niezależna jest determinowane teoretycznymi ramami studiów, lecz zmienne niezależne muszą poprzedzać (określone zostają wcześniej) zależne.

Pretest/posttest

• schemat eksperymentalny

1. pretest (pomiar zmiennej zależnej)

2. wprowadzenie bodźca (zmienna niezależna)

3. posttest (ponowny pomiar zmiennej zależnej)

Grupa eksperymentalna

• Grupa eksperymentalna: grupa, na którą oddziałujemy określonym przez badacza bodźcem, sterując kierunkiem oddziaływania, siłą i natężeniem oddziaływania bodźca, kolejnością wprowadzania bodźców

Grupa kontrolna

• To grupa, na którą bodziec nie oddziałuje, obserwowana w celu porównania skutków, jakie bodziec wywołuje w grupie eksperymentalnej. Jej zadaniem jest stanowienie materiału porównawczego.

Eksperyment podwójnie ślepy

• Sytuacja badawcza, w której zarówno przeprowadzający eksperyment badacz ani badani nie wiedzą która z grup biorących udział w eksperymencie ma charakter grupy eksperymentalnej, a która grupy kontrolnej. Pozwala to na uniknięcie efektu eksperymentatora. Najlepiej to widać na pojęciu „efekt ankietera”. Ankieter mógłby naginać rzeczywistość tak, co wydaje mu się, że spełnia wymogi ankiety, badacza przeprowadzającego ankietę. Tutaj nie mówimy badaczowi, która grupa to która, aby nie nadinterpretowywał on wyniki.

Trafność eksperymentów

• Nietrafność wewnętrzna: dotyczy kwestii obciążania możliwością błędu samego eksperymentu (czy wyniki eksperymentu są dokładnym odzwierciedleniem tego, co działo się podczas eksperymentu?)

• Nietrafność zewnętrzna dotyczy możliwości przełożenia wyników eksperymentu na rzeczywistość poza-eksperymentalną.

Nietrafność wewnętrzna (w Babbiem szerzej)

• Historia

• Dojrzewanie

• Pomiar

• Narzędzia

• Wymieranie grup

• Regresja statystyczna

• Obciążenie doboru

• Przyczynowy porządek czasowy

• Rozpowszechnianie lub naśladowanie

• Rekompensata

• Rywalizacja o rekompensatę

• Zniechęcenie

Dobór uczestników eksperymentu

• Dobór losowy

• Randomizacja (ulosowienie): przydział do grup kontrolnej i eksperymentalnej na zasadzie losowej (np. numerowanie uczestników). Dobór jest systematyczny

• Dobór przez dopasowanie (matching): przydział do grup kontrolnej i eksperymentalnej na zasadzie podobnej do doboru kwotowego, tak by otrzymać w obu grupach osoby o zbliżonych parametrach. Łączy cechy dwóch poprzednich doborów z doborem kwotowym.

Funkcje eksperymentu

1. Wyjaśniająca- weryfikacja hipotez przyczynowych. Jest podstawowa. Weryfikowanie wcześniejszych hipotez.

2. Heurystyczna- odkrywanie nowych zjawisk i stawianie nowych hipotez, to bywa jego nadrzędnym celem.

3. Diagnostyczna- poznawanie ukrytych własności przedmiotu z ich objawów na podstawie uogólnień wiążących własności z objawami

4. Metodologiczna- eksperyment stosujemy także gdy chcemy zbadać i usprawnić istniejące techniki badawcze lub też skonstruować nowe

• Funkcją eksperymentu jest sprawdzanie hipotez przyczynowych i związków przyczynowych. Orzekają one o przyczynowych związkach między zmiennymi.

Związki przyczynowe

Związek przyczynowy między zdarzeniami A i B zachodzi gdy:

1. Jedno ze zdarzeń- A- jest warunkiem koniecznym lub warunkiem wystarczającym albo tez wystarczającym i koniecznym (niezbędnym) zarazem do zajścia drugiego zdarzenia- B

2. Między zdarzeniami A i B zachodzi porządek czasowy- taki, że zdarzenie wskazane jako przyczyna zachodzi wcześniej niż zdarzenie wskazane jako skutek. Zdarzenia te muszą być czasowo określone. Bodziec wywołuje reakcję, a nie odwrotnie.

Schemat ogólny sprawdzania hipotez przyczynowych

By przyjąć hipotezę, że zdarzenie/zmienna A jest przyczyną zmiennej B konieczne są 3 operacje:

1. Ustalenie współwystępowania i współzmienności A i B. Jeśli potencjalne przyczyna i skutek nie występują i nie zmieniają się razem, to żadne z nich nie może być przyczyną drugiego.

2. Wykazanie, że A wyprzedza B (nie jest odeń późniejsze). Jeśli przyczyna występuje po skutku, to nie jest faktyczną przyczyną

3. Dowiedzenie, że żadne inne zdarzenie współwystępujące z A nie mogło wywołać B. Póki nie odrzucimy możliwości wyjaśnienia B innymi niż A, lecz współwystępującymi z A i B zdarzeniami, dowód przyczynowy nie będzie pełny, a więc- pewny

• Operacje te polegają na weryfikowaniu hipotez. Gdy odrzucamy hipotezy konkurencyjne, można przyjąć hipotezę początkową.

• Sposoby podnoszenia wiarygodności weryfikowanej hipotezy:

1. Szukamy takich faktów zgodnych z hipotezą, których wartość uzasadniająca jest szczególnie wysoka

Przy braku świadectw negatywnych stopień potwierdzenia hipotezy jest tym wyższy:

-im więcej faktów okazało się zgodnymi z hipotezą,

-im bardziej były one urozmaicone,

-im dokładniej wyniki ich obserwacji odpowiadały przewidywaniom wysnutym z hipotezy

1. Obalanie hipotez konkurencyjnych. Obalenie konkurencyjnych hipotez względem sprawdzanej wraz z niemożliwością obalenia jej samej czyni ją bardziej wartościową niż konkurencyjne. Chcąc przyjąć pewną hipotezę trzeba starać się w rzetelny sposób obalić hipotezy konkurencyjne

Zalety eksperymentu

1. Relatywnie łatwe sprawdzanie hipotez

2. Wzbogaca naukowe i potoczne doświadczenie

3. Przybliża rzeczywistość do teorii dziedziny, w której jest ona zinterpretowana. Związki istniejące w rzeczywistości ukazane są w stanie czystym, wolne od zakłóceń i łatwe do obserwacji

4. Eksperyment podwyższa jakość i wartość obserwacji i opisu zjawisk, gdyż jest doświadczeniem uprzednio zaplanowanym, świadomym

5. W szczególnie przemyślany sposób wiąże teorie z danymi empirycznymi

6. W efektywny sposób czyni badania naukowe intersubiektywnymi- uogólnianie wyników eksperymentu

ANALIZA TREŚCI

• Analiza treści to badanie niereaktywne stosowane do obserwacji i analizy przekazów działalności ludzkiej: książki, poezja, proza, gazety, strony internetowe, piosenki, obrazy (malarstwo, grafika, plakaty), listy, przemówienia, kodeksy prawne (ustawy, konstytucje), reklamy, czyli różnego rodzaju działalności człowieka, która pozostawia ślad

• To domena kultury wysokiej i niskiej, kultury popularnej (badania zawartości programowej stacji telewizyjnych, przemoc w telewizji)

• analizujemy to, co jest komunikowane- Kto? Co? Do kogo? Z jakim skutkiem? (model komunikowania Lasswela)

• Badacz konstruuje zbiór kategorii i szukają w tekście egzemplifikacji każdej takiej kategorii

• Kategorie muszą być precyzyjne, co ma zapewnić jednolitość przy różnych systemach kodowania tego samego badanego materiału

• Ważną kwestią jest tu rzetelność miar stosowanych (różni badający używają ich w taki sam sposób) i trafności rezultatów (precyzja analiz i kodowania)

• E. Babbie podaje przykłady badań Idy Wells (1981): czy lincze na czarnych mężczyznach na Południu miały związek z gwałtami na białych kobietach, a takie było upowszechnione mniemanie.

• Dobór próby zależy w największym stopniu od tego co jest jednostką analizy

• Gdy badamy np. prasowe wypowiedzi polityków- albo włączamy wszelkich polityków umieszczanych w prasie albo tytuły prasowe.

Doprecyzować należy pytania:

- czy to są wszyscy politycy czy tylko parlamentarzyści

-czy elity partyjne ugrupowań parlamentarnych

-czy wszystkie gazety czy dzienniki czy tygodniki opiniotwórcze?

-mogą to być pojedyncze artykuły, tematy, akapity nawet słowa

Politycy jako jednostki analizy: możemy dobrać:

1. Próbę polityków ze wszystkich polityków

2. Próbę wypowiedzi każdego z nich

3. Próbę z fragmentów ich wystąpień

4. Próbę frekwencyjności konkretnych słów (np. demokracja, Polska

• Kwestia określenia owych problemów w koniunkcji ze sobą:

- kogo badamy?

-gdzie zamieszczone?

-jakiego typu wypowiedzi?

-jakiej treści dotyczą wypowiedzi?

-w jakim okresie czasu?

• Dookreślenie doboru próby może przyjąć formę następującą:

1. Badamy wypowiedzi (wywiady) generowane osobiście przez liderów partyjnych ugrupowań parlamentarnych i przewodniczących klubów parlamentarnych tych partii ( a nie na temat tych polityków generowanych przez innych- chodzi o wypowiedź osobistą Kaczyńskiego, Tuska i Schetyny, a nie wypowiedzi Nelli Rokity o Tusku)

Istotą analizy treści jest kodowanie

• E. Babbie: „to proces przekształcania surowych danych na dane w postaci standaryzowanej; w analizie treści przekazy- ustne, pisemne, inne- są kodowane lub klasyfikowane wg pewnych ram pojęciowych (np. poglądy liberalne lub konserwatywne, audycja radiowa propagandowa lub nie, malarstwo figuratywne lub nie)”

Treści jawne i ukryte

• Treści jawne to widoczne, zewnętrzne treści przekazu

• Szukamy wskaźników identyfikujących w wyrazisty sposób dany parametr (np. lista kategorii, słów, fraz będących wskaźnikami)

• Zaletą jest rzetelność i łatwość kodowania, jednak można mieć zastrzeżenia co do trafności- głębia i bogactwo znaczeń ukrytych w tekstach może wykraczać poza ciągi wyrazowe

• Treści ukryte- to głębokie znaczenia wydobywane w badaniu

• Często na takich analizach traci rzetelność i ścisłość, zwłaszcza, gdy kodowanie odbywa się w zespole kilkuosobowych

• Najlepiej używać obu metod

D. Silverman dyrektywy w badaniach nad tekstami

1. Ogranicz dane- analityczny sukces zależy od szczegółowych analiz danych, dla efektywności analizy należy ograniczyć zasoby danych, z których korzystamy

2. Wyraźnie należy określić podejście analityczne, co sprzyja precyzji i spójności badania

3. Właściwa analiza nie ogranicza się do stworzenia listy. Nie poprzestajemy na prostym kodowaniu danych, a wykazać należy, że pewne elementy są połączone lub wzajemnie się na siebie nakładają

• Zalety:

1. Oszczędność czasu i finansów ( nie wymaga licznego personelu, specjalistycznego sprzętu i długotrwałych obserwacji)

2. Możliwość powtórzenia badania (co jest trudne w przypadku eksperymentu, badań terenowych- czas, pieniądze)

3. Możliwość badania długotrwałych procesów

4. Unikamy efektu Hawthorne

• Wady:

1. Ograniczanie do zapisanych przekazów- muszą być one zapisane w sposób umożliwiający analizę

2. Problemy z trafnością i rzetelnością

Egzamin:

-pytania pojęciowe oraz pytania problemowe (jak na socjo)

-Wyjaśnij pojęcia a, b, c punkty 0-1. Pojęcia wyjaśnić 2-3 zdaniami

-omów problem 0-5 pkt za każdy problem, dłuższa wypowiedź

-ok. 30 min

-trzeba założyć margines, mieć własne kartki

Prezentacja:

Temat, hipotezy, użyteczność danej hipotezy, dlaczego zastosowana ta metoda, wyniki, przykłady, pokazać, co nam się nie udało