Dyskalkulia rozwojowa - zaburzenie zdolności matematycznych, mające swoje źródło w genetycznych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem.
Dyskalkulia werbalna ( słowna) ujawnia się w postaci zaburzeń zdolności nazywania pojęć i relacji matematycznych, trudności z określaniem liczby obiektów, problemów z nazywaniem cyfr i numerów.
Dyskalkulia leksykalna ( związana z czytaniem ) to zaburzenie odczytywania symboli matematycznych, cyfr, liczb i znaków operacyjnych, trudności w kojarzeniu symboli operacyjnych ( +, -, x, ≤, ≥) z ich nazwami.
Dyskalkulia graficzna objawia się trudnościami w zapisywaniu liczb i symboli operacyjnych, problemami z zapisem liczb przy pisemnym dodawaniu i odejmowaniu, mnożeniu i dzieleniu.
Dyskalkulia wykonawcza polega na zaburzeniu manipulowania realnymi lub obrazkowymi obiektami w celach matematycznych - obliczania liczebności zbioru, porównywanie ilości i wielkości, trudnościach z uszeregowaniem obiektów wg kolejności rosnącej lub malejącej, problemach z wskazywaniem, który z porównywanych obiektów jest mniejszy, większy, które obiekty są tej samej wielkości.
Dyskalkulia pojęciowo - poznawcza to zaburzenie rozumienia idei matematycznych, relacji niezbędnych do dokonywania obliczeń pamięciowych, dziecko wykazuje trudności w dostrzeganiu zależności liczbowych ( np. 6 to połowa 12).
Dyskalkulia operacyjna jest zaburzeniem dotyczącym dokonywania działań matematycznych mimo możliwości wzrokowo- przestrzennych oraz umiejętności czytania i pisania liczb.
nieumiejętność wykonywania elementarnych działań na materiale liczbowym (dodawania, odejmowania, dzielenia, mnożenia)
wtórny zanik zdolności myślenia logicznego na materiale liczbowym
ogólne problemy w dedukcji, rozumowaniu, analizowaniu i wyciąganiu wniosków z działań matematycznych
ataki nerwicowe lub stresowe przed wykonywaniem działań matematycznych
problemy z odczytywaniem poprawnej godziny z zegarka
zapominanie następnego etapu jakiejś operacji
błędy "nieuwagi"
trudności w rozumieniu języka matematycznego
liczenie na palcach
trudności w odczytywaniu map
częste naciskanie złych przycisków w kalkulatorze
uczeń wydaję się rozumieć temat na lekcji, ale nie umie samodzielnie pojąć go w domu
trudności w kontynuowaniu rozpoczętych procesów matematycznych
Oprócz dyskalkulii istnieją także inne zaburzenia matematyczne. Należą do nich :
- akalkulia, czyli pełna utrata zdolności liczenia spowodowana nagłym uszkodzeniem mózgu, objawia się najczęściej jednocześnie lub w ramach utraty funkcji mówienia (afazja);
- oligokalkulia, czyli głębokie upośledzenie zdolności matematycznych ucznia, które jest związane z upośledzeniem umysłowym;
- parakalkulia, czyli występowanie trudności w nauce matematyki związanej z chorobą psychiczną;
- astenokalkulia, gdy dziecko prezentuje, znacznie poniżej przeciętnej, zdolności matematyczne uwarunkowane niską stymulacją środowiska rodzinnego, wysoką absencją na lekcjach matematyki. Opóźnienia w wiadomościach i umiejętnościach nie wynikają z zaburzeń zdolności matematycznych i funkcji umysłowych.
Diagnozowanie dyskalkulii powinno odbywać się w kilku krokach i na przestrzeni kilku lat:
diagnoza wstępna, wiek 6-7 lat, powinna obejmować kryteria dojrzałości/gotowości szkolnej do uczenia się matematyki (gw E. Gruszczyk- Kolczyńskiej);
ocena rozwoju kompetencji, wiek 8-10 lat, obejmuje aspekt liczby i koordynację liczby w liczeniu;
diagnoza ryzyka dyskalkulii, wiek 11-12 lat, obejmuje: orientacje przestrzenną, umiejętność liczenia, operacyjne rozumowanie, umiejętność mierzenia i porównywania długości, klasyfikowanie i szacowanie, waga i sens ważenia, pojęcie objętości - mierzenie płynów;
diagnoza dyskalkulii, wiek 13-16 lat, stwierdzamy w gimnazjum (ewentualnie w szóstej klasie szkoły podstawowej).
Metody diagnozy dyskalkulii obejmują:
wywiad z rodzicami;
analizę dokumentów;
analizę wytworów (w tym brudnopis, sposób w jaki uczeń dochodzi do wyniku);