21.02.2009

Wiedza etnocentryczna - wiedza o człowieku zachodu niestety nie sprawdza się ona w innych miejscach.

Komunikacja międzykulturowa - ma dostarczać szerszej perspektywy kompletnej do zrozumienia świata.

Polemika Freuda z Malinowskim

Freud odkrył kompleks Edypa natomiast Malinowski stawiał tezę, że w innych kulturach ona nie występuje (chłopcy są wychowywani przez matkę oraz przez męskiego krewnego ze strony matki)

Kultury pejotystyczne - meskalina - wizja u ludzi zachodu występuje po zażyciu meskaliny natomiast psychozy nie występują u Indian, którzy bardzo często konsumują ten środek występujący w kaktusach

Anoreksja - jest to prawdopodobnie choroba cywilizacyjna. Pojawiająca się tylko w krajach zachodu.

Syndrom karo - zaburzenie psychiczne znane w krajach rozwiniętych. Dotyczy tego, że mężczyźni są przekonani, iż ich członki się kurczą. Jest to zaburzenie niezwykle popularne.

Współcześnie niezwykle szybko rozwijająca się komunikacja za pośrednictwem mediów. Możliwość komunikowanie się jest prosta, szybka oraz tania. Łatwiej jest również podróżować. My jedziemy do nich a oni do nas.

Wielkość państw takich jak USA, Kanada, Australia, Anglia (w przeciwieństwie do polski) jest podyktowana tym, że występuje tak wielość językowa, religijna, obyczajowa itp. Są to kraje z gołą imperialne, kraje wielokulturowe, posiadające wiele systemów wartości często sprzecznych ze sobą.

Koncepcja zderzenia cywilizacji Samuela Huntingtona

Zderzenie cywilizacji (ang. The clash of the civilisations) - teoria geopolityczna politologa Samuela Huntingtona powstała na początku lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku, szczegółowo przedstawiona w eseju oraz książce o tym samym tytule. Huntington twierdzi, że obecnie może dochodzić do poważnych konfliktów pomiędzy poszczególnymi cywilizacjami. Dowodzi, że w okresie po zakończeniu zimnej wojny, kiedy to przyczyną konfliktów były spory ideologiczne, na pierwsze miejsce powrócą spory kulturowe. Uważa on ponadto, że Cywilizacja Zachodu systematycznie traci swoje wpływy we współczesnym świecie. Aby zapobiec jej marginalizacji, musi dojść do pojednania i ściślejszej współpracy dwóch najważniejszych ogniw tej cywilizacji - Europy i Stanów Zjednoczonych. Według Huntingtona priorytetem współczesnej polityki międzynarodowej powinno być zażegnywanie konfliktów na granicach cywilizacji (na przykład pomiędzy Izraelem a Palestyńczykami). Teoria ta jest często wspominana po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 roku.

Koncepcje wymiarów kultury

Geert Hofstede (ur. 2 października 1928) - socjolog holenderski. Zasłynął jako badacz zależności między kulturą organizacyjną a kulturą narodową.

Na podstawie badań przeprowadzonych na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku wśród pracowników koncernu IBM zatrudnionych w kilkudziesięciu krajach Hofstede wykazał, że pewne wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które odróżniają członków jednej organizacji od drugiej (kultura organizacyjna), są charakterystyczne dla przedstawicieli danego narodu. Hofstede wyróżnił następujące wymiary kultur narodowych:

Dystans władzy (Power Distance Index - PDI) - określa relacje między przełożonymi i podwładnymi oraz między władzą a obywatelem. Określa również stopień akceptacji dla nierówności społecznych, skłonność przełożonych do konsultacji z podwładnymi, czyli stopień autorytarności władzy, oraz oczekiwany stopień posłuszeństwa wobec rodziców, przełożonych i władzy.

Z wykładów

Dystans Władzy: Pomiar; 1) Podwładni obawiają się wyrażania odmiennych opinii; 2) Uważają, iż przełożeni podejmują decyzje autokratyczne; i 3) Aprobują ten stan rzeczy; Szereg krajów Dalekiego Wschodu i Ameryki Łacińskiej ma najwyższe wyniki PDI; Europa płn.-zach., najniższe; korelacja z PKB; kominy płacowe; Władza niesie wiele przywilejów i trwa „wiecznie”; Sposób zwracania się, Inne korelacje: gęstość zaludnienia, szerokość geograficzna, wykształcenie; Relacja rodzice - dzieci; Relacja uczeń - nauczyciel (dyskusje na wykładach); Wiedza eksperta czy mądrość guru; Elitarny system edukacji; Władza, status, dochody (pan od muzyki).

Kolektywizm i indywidualizm (Indvidualism - IDV) - wyznacza proporcje między wagą przykładaną do dobra jednostki i grupy. Większość społeczeństw jest społeczeństwami kolektywistycznymi, w których pozycję jednostki wyznacza przynależność do grupy. Grupa popiera swoich członków w zamian za co oni pozostają lojalni wobec grupy. W nielicznych społeczeństwach indywidualistycznych pozycję jednostki wyznaczają jej własne przymioty. Od ludzi oczekuje się niezależności i samodzielności. Kolektywizm często (choć nie zawsze) jest częściowo skorelowany z dystansem władzy.

Z wykładów: Kolektywizm - Indywidualizm; Pomiar: dysponowaniem własnym czasem, wolnością w realizacji zadań i jednostkowe ambicje; występuje wysoka korelacja (ujemna) z PDI oraz (dodatnia) z PKB/cap.; rodzina nuklearna,wychowanie do bycia ambitnym; Jak znaleźć pracę w kulturach IDV i KOL? IND - dbałość o najbliższą rodzinę, KOL - lojalność za ochronę, Prawo do prywatności, Rozwody, Opieka, cześć i pamięć dla starych i zmarłych, Zobowiązania finansowe, Mieszkać z rodziną czy z kotem?, Społeczne sieci wsparcia i ubezpieczenia finansowe, Czytać książkę czy oglądać TV?

Kobiecość i męskość (Masculinity - MAS)- Ten szczególny wymiar wskazuje na zróżnicowanie ról poszczególnych płci. W każdej kulturze role kobiece to dbanie o sferę uczuć i zachowanie harmonii, a role męskie to asertywność i „przebojowość”. Jednak w kulturach kobiecych zachowania obu płci są podobne i zbliżają się do bieguna kobiecego, podczas gdy w kulturach męskich jest większe zróżnicowanie między rolami przypisywanymi płciom. Jednocześnie zachowania obu płci są bliższe bieguna męskiego niż w kulturach kobiecych. Co ciekawe aspekt ten nie wpływa znacząco na ilość kobiet robiących karierę zawodową. Choć w kulturach kobiecych jest mniej barier utrudniających kobiecie robienie kariery, to kobiety na ogół nie odczuwają takiej potrzeby. Z kolei w kulturach męskich, choć kobiecie trudniej jest osiągnąć sukces zawodowy, to jednocześnie kobiety wykazują więcej męskich cech, pomocnych przy przełamywaniu barier.

Z wykładów: Męskość - Kobiecość; Pomiar: wartości bezosobowe, techniczne, rywalizację (męskość) oraz wartości interpersonalne, premiujące dobrą atmosferę i współpracę (kobiecość); Japonia, kraje niemiecko-języczne, anglo-języczne, latyno-amerykańskie są najbardziej MAS; Skandynawia to region FEM; rygoryzm seksualny; obecność kobiet w życiu zawodowym i politycznym; państwo opiekuńcze, wydatki na zbrojenia.

Unikanie niepewności (Uncertainty Avoidance Index - UAI) - Hofstede pisze, że „unikanie niepewności możemy (...) zdefiniować jako stopień zagrożenia odczuwany przez członków danej kultury w obliczu sytuacji nowych, nieznanych, lub niepewnych.” Innymi słowy określa ono stopień w jakim są oni skłonni zaakceptować nieprzewidywalność stosunków społecznych i niepewność przyszłości. Wysokie UAI związane jest też m.in. z wysokim poziomem niepokoju, publicznym okazywaniem emocji, oraz wysokim spożyciem alkoholu.

Z wykładów: Unikanie Niepewności; Pomiar: Wskaźnik UA obliczany był na podstawie odpowiedzi na pytania o: przestrzeganie praw i zasad; oczekiwanie stałości pracy; oraz odczuwanie „nerwowości” w jej trakcie. Obce znaczy niebezpieczne czy ciekawe? kraje anglosaskie i zach.europejskie są nisko ulokowane; Korelacje: spożycie kofeiny, pijatyki, samobójstwa; Kontrola emocjonalna; Zadowolenie z życia; Stres w pracy; Stwierdza się związek UA: do innowacji, sztywnym i dogmatycznym myśleniem;

Orientacja długoterminowa (Long Term Orientation - LTO) - Wymiar ten nie został wyodrębniony w badaniach IBM przeprowadzonych przez Hofstedego. Odkrył go dopiero Michael Bond w badaniu celowo unikającym wpływów zachodnich. W efekcie uzyskał cztery wymiary kultury, z których trzy pokrywały się z wymiarami Hofstedego. W wynikach jego badań nie znalazło się unikanie niepewności, zamiast tego wykryto kolejny wymiar, nazwany dynamizmem konfucjańskim, ponieważ wartości z OBU jego biegunów znalazły się w myślach Konfucjusza. W wymiarze tym chodzi przede wszystkim o rozróżnienie między długo- i krótkoterminowym nastawieniem w życiu. Orientacja długoterminowa skupia się na przyszłości, a krótkoterminowa na teraźniejszości i przeszłości. Orientacja długoterminowa: - wytrwałość - kształtowanie relacji według statusu - zapobiegliwość - poczucie wstydu Orientacja krótkoterminowa: - ustatkowanie i równowaga- zachowanie „twarzy” - poszanowanie tradycji - odwzajemnianie pozdrowień, przysług i prezentów.

Dynamizm konfucjański

• Krytyka Bonda: Hofstede prezentuje tylko zachodni punkt widzenia

• Dodatkowy wymiar zaczerpnięty z tradycji chińskiej

• Orientacja krótkookresowa - przeszłość, ustatkowanie, wzajemność, twarz;

• Orientacja długookresowa - upór, oszczędność, poczucie wstydu, rola statusu

Krytyka koncepcji Hofstede:

• Badani tylko pracownicy IBM i to 30 lat temu

• Państwo = kultura?

• Jądrem kultury wartości?

• Kontrowersje co do ilości i zasadności poszczególnych wymiarów

• Pierwotnie brak Europy Wschodniej

Projekt GLOBE

• Global Leadership and Organizational Behavior Effectivnes Research Program

Metodologia

• Inspiracja badaniami Hofstede

• 62 kraje

• Rozbudowany kwestionariusz - ponad 700 itemów + skala Likerta (7)

• Lata 1994-1997

• Badani: 17 000 managerów z 950 organizacji managerów (tylko 25% to kobiety)

• Elegancja psychometryczna

• Pytania: „jak jest?” i „jak być powinno?”

Pytania badawcze

• Czy są uniwersalnie akceptowane i są efektywne sposoby bycia przywódcą?

• Co w kulturze sprawia, są dany przywódca jest skuteczny?

• Jak kultura wpływa na ekonomiczną, psychiczna i fizyczną sytuację ludzi?

Wątek Polski

• Udział Uniwersytetu Opolskiego i Wrocławskiego

• Skupienie kulturowe „Europa Wschodnia”; razem z Węgrami, Rosją Kazachstanem, Albanią, Grecją, Słowenią Gruzją

• Wyróżnia nas wpływ kultury azjatyckiej

Wymiary kultury wg GLOBE

• Kolektywizm wewnątrzgrupowy

• Kolektywizm instytucjonalny

• Asertywność

• Równość płci

• Unikanie niepewności

• Dystans władzy

• Orientacja na przyszłość

• Orientacja na osiągnięcia

• Orientacja na ludzi

Kolektywizm wewnątrzgrupowy

• ½ IND-KOL u Hofstede

• Stopień w jakim jednostki wyrażają przywiązanie i dumę z przynależności do grupy własnej (rodziny; zakładu pracy)

• Filipiny, Indie, Turcja vs Dania, Szwecja, Holandia,

• Polska - raczej wysoko

Kolektywizm instytucjonalny

• ½ IND-KOL Hofstede

• Nacisk na społeczny podział zasobów i działania zbiorowe

• Dobro grupy ważniejsze niż dobro jednostki

• Szwecja, Korea Pd., Japonia vs Niemcy, Węgry, Grecja

• Polska - raczej wysoko

Asertywność

• ½ MAS Hofstede

• Skłonność do realizacji celów niezależnie od zdarzających się przeciwności

• Dominacja - ważnym parametrem interakcji

• Albania, Nigeria, Węgry, Niemcy vs Szwecja, Szwajcaria, Japonia

• Polska - wynik przeciętny

Równość płciowa

• Stopień dyferencjacji ról męskich i kobiecych oraz stopień równości między płciami

• Np. Od chłopców oczekuje się lepszego chłopców wykształcenia

• Węgry, Rosja, Polska vs Kora Pd., Kuwejt, Egipt

Unikanie niepewności

• Tak jak u Hofstede;

• Nietolerancja dwuznaczności i zapotrzebowanie na prawa i regulaminy

• Szwajcaria, Szwecja, Singapur vs Rosja,Węgry, Gwatemala

• Polska - raczej nisko

Dystans Władzy

• Tak jak u Hofstede

• Akceptacja nierówności w podziale władzy

• Maroko, Nigeria, Salwador vs Dania, RPA, Holandia

• Polska - wynik przeciętny

Orientacja na przyszłość

• Skłonność do planowania i zachowań z długą perspektywą czasową oraz odporność na odraczanie gratyfikacji

• Singapur, Szwajcaria, RPA vs Rosja, Argentyna, Polska

Orientacja na osiągnięcia

• Szacunek i gratyfikacje dla społecznych i indywidualnych osiągnięć, dążenia do mistrzostwa

• Szwajcaria, Singapur, Hong Kong vs Grecja, Wenezuela, Rosja

• Polska - środek skali

Orientacja na człowieka

• Szacunek dla bycia uczciwym, altruizmu, życzliwości, troski o innych ludzi (wyrozumiałość na błędy)

• Zambia, Filipiny, Irlandia vs Niemcy, Hiszpania, Grecja

• Polska - niski wynik

1. Wybrane wyniki

Charyzmatyczny przywódca - najlepszy prawie wszędzie

Rozwój ekonomiczny jest pozytywnie związany z wysokimi wynikami:

1. Orientacji na osiągnięcia;

2. Orientacji na przyszłość;

3. Unikania niepewności;

4. Kolektywizmu instytucjonalnego

2. Wybrane wyniki

Rozwój ekonomiczny jest negatywnie związany z wysokim:

1. Dystansem Władzy

2. Kolektywizmem wewnątrzgrupowym

Zadowolenie z Ŝycia - niskie unikanie niepewności i wysoki kolektywizm wewnątrzgrupowy; orientacja na człowieka i dystans władzy.

Krytyka

• Te same problemy co u Hofstede

• Managerowie z jednego państwa: 27-1790

• Trudności interpretacyjne

21.03.2009

Komunikacja międzykulturowa

Problem obrzezania

Obrzezanie (rzadziej cyrkumcyzja, łac. circumcisio) - zabieg usunięcia niektórych fragmentów zewnętrznych narządów płciowych mężczyzny, lecz określenie to stosuje się także wobec kobiet.

U kobiet, w odróżnieniu od obrzezania mężczyzn, akt ten jest znacznie częściej bardzo drastyczny, bolesny, oraz często dający efekt zachowania higieny wręcz odwrotny od zamierzonego. Polegać może na usunięciu różnych fragmentów zespołu sromowego, aż do całkowitego usunięcia wszelkich części ciała znajdujących się na zewnątrz od wejścia do pochwy, łącznie z amputacją łechtaczki i zaszyciem, co najmniej częściowym, samego wejścia do pochwy.

Wyróżnia się różne formy obrzezania kobiet:

• klitoridotomia - obrzezanie fałdu skórnego przykrywającego łechtaczkę (analogiczne do obrzezania mężczyzn)

• klitoridektomia - wycięcie całości lub części łechtaczki - rytualne usuwanie łechtaczek metodą zabiegów quasi-chirurgicznych jest stosowane nawet w społecznościach Arabów zamieszkujących USA;

• obrzezanie łechtaczki i małych warg sromowych;

• wycięcie całego sromu i zszycie otworu, zwane obrzezaniem faraońskim, nadal obecne w krajach północno-wschodniej Afryki - może polegać nawet na stosowaniu wrzątku oraz wyskrobywaniu fragmentów ciała zamiast ich odcinania;

• diewikodermia - wydłużanie warg sromowych i łechtaczki, rozcinanie krocza (aż do odbytu) i rozszerzanie otworu pochwy oraz częściowe odcięcie warg sromowych mniejszych i części waginy.

W przeciwieństwie do obrzezania mężczyzn, obrzezanie kobiet jest uznawane przez wiele środowisk i organizacji za pogwałcenie praw człowieka - jest bardziej drastyczne, a w niektórych kulturach jest nawet wręcz specjalnie aktem mającym sprawić ból, co ponoć ma dawać dodatkowy efekt "oczyszczający". Jednak nawet bardziej cywilizowane akty obrzezania kobiet, jak odcięcie ostrym narzędziem łechtaczki przez specjalistę, budzi protesty wielu osób na całym świecie jako akt nieuzasadnionego niczym okaleczenia człowieka z istotnej części jego ciała, wpływające na jego funkcje seksualne. Stanowi to ich zdaniem kulturowo akt uprzedmiotowienia kobiety w stosunku do mężczyzny, którego celem ma być obniżenie jej libido. Inni podkreślają znaczenie tego typu praktyk dla lokalnej tradycji (rytuał inicjacji) i więzi społecznych.

Somalia, Egipt, Sudan - kraje w którym obrzeza się kobiety, również możemy do tego zaliczyć całą Afrykę. Można wskazać, że 80-200 mln kobiet na całym świecie była obrzezana.

Sens obrzezania w kulturze zachodu

1. Symbol granicy tolerancji (możemy zaakceptować wiek, ale czasem mówimy „STOP!!!”)

2. Poczucie wyższości (my jesteśmy lepsi, mądrzejsi, wykształceni - a oni są ciemni)

3. Ruch ANTI -FGM

Obrzezanie z innych powodów kulturowych:

Z przyczyn pozareligijnych, obrzezanie jest powszechną praktyką w USA, na Filipinach, w Korei Południowej, licznych krajach afrykańskich i wysp południowego Pacyfiku. Ocenia się, że większość rodzących się chłopców w tych krajach zostaje obrzezana. Kraje europejskie odznaczają się znacznie mniejszym odsetkiem obrzezanych mężczyzn, po II wojnie światowej zmalała popularność obrzezania także w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Australii. Obrzezanie mężczyzn było popularyzowane jako zabieg higieniczno-kosmetyczny i estetyczny, co między innymi wpłynęło na popularność tego zabiegu w USA. W Korei Południowej zostało spopularyzowane przez wojska amerykańskie i jest dokonywane najczęściej około dwunastego roku życia. W krajach, w których większość dzieci zostaje obrzezana, duża część dorosłych nieobrzezanych mężczyzn również decyduje się na dokonanie zabiegu. To, czy obrzezanie nie spowodowane koniecznością medyczną jest korzystnym zabiegiem higienicznym czy nie, jest jednak kwestią wywołującą spory. Przytaczane są argumenty za i przeciw temu stanowisku. Podobnie sporna jest sprawa estetyki zabiegu. W niektórych krajach europejskich (Finlandia, Szwecja) wprowadzono w latach 90. XX w. restrykcje dotyczące obrzezania chłopców z przyczyn pozamedycznych.

Kulturowy sens obrzezania w krajach gdzie obrzezanie jest na porządku dziennym:

1. Wchodzenie w dorosłość - po obrzezaniu dziewczynka staje się kobietą.

2. Piękno - kroczę, które nie jest obrzezane jest brzydkie.

3. Koniec seksualnej ambiwalencji - osiągnięcie pięknej i czystej kobiecości (uważa się łechtaczkę za namiastkę męskości natomiast po wycięciu łechtaczki kobieta staje się dopiero kobietą)

4. Pełne człowieczeństwo - obrzezanie to proces przez który stajemy się cywilizowani

5. Ból jest kluczowy - jeśli ktoś potrafi kontrolować swój ból to w tym momencie staje się człowiekiem

Mity dotyczące obrzezania w kulturze zachodu:

Badania Obemayer:

1. Obrzezanie to niebezpieczna i „długotrwała tortura”.

• Komplikacje są bardzo rzadkie.

• Nie ma dowodu na pogorszenia zadowolenia z seksu.

• Nie ma dowodu na „liczne przypadki śmiertelne”.

2. „Kobiety nie chcą obrzezania”.

• Pozytywne skutki psychologiczne, duchowe, społeczne - kobiety chcą być obrzezane, ich samoocena po obrzezaniu jest lepsza, kobieta nieobrzezana nie jest w pełni wartościowa.

• Estetyka - kobiety uważają się za ładniejsze.

• Samokontrola - w procesie obrzezania nie należy krzyczeć, biadolić.

• Ból jest doświadczeniem duchowym.

3. „Obrzezanie to wynik braku edukacji”

• Zwyczaj plemienny - obrzezaniu podlegają wszystkie kobiety.

• 90% Egipcjanek z maturą poddało się obrzezaniu.

• Obrzezanie jest praktykowane m.in. od 100 lat (czas postępu edukacji).

• Przypadek Żydów - 3000 lat (obrzezanie męskie).

4. „Obrzezanie to męska opresja”

• W większości kultur „obie płcie są obrzezane”.

• Symboliczne zróżnicowanie w prawach (kobieta jest równa mężczyźnie).

• O zabiegu decydują kobiety - „kobieca estetyka” (mężczyźni z reguły tylko finansują ten zabieg).

Czy nasze zwyczaje są lepsze:

• Rozwój chirurgii plastycznej.

• Ryzyko jazdy na motorze sportowym czy spożywanie alkoholu ( to też są ryzykowne zwyczaje a jakoś nikt z tym nic nie robi).

• Łechtaczka i wyzwolenie kobiet (kobiety i mężczyźni są równi, mają ten sam udział i satysfakcje z życia seksualnego, gloryfikacja łechtaczki zaczęła następować po 1960 roku podczas rewolucji seksualnej)

• Obrzezanie męskie w USA - jest zdecydowanie gorsze niż kobiet - w USA 60% mężczyzn poddaje się obrzezaniu

Dylematy moralne wokół obrzezania

• Co z obrzezaniem męskim? (zakazać? potępić ?)

• Co z operacjami plastycznymi? (zmiany płci)

• Kiedy człowiek może decydować o własnym ciele? (wiek, eutanazja, aborcja, przeszczepy, dentysta)

• Komu dawać azyl? (Somalijka, Chinka, Żyd ?)

6

---