ERYTROCYTY
Erytrocyt (gr. erythros czerwony, kytos komórka), krwinka czerwona, czerwone ciałko krwi - jeden z podstawowych morfotycznych składników krwi.We krwi obwodowej człowieka występują dojrzałe erytrocyty oraz ich niedojrzałe postacie - retikulocyty. Prawidłowy erytrocyt nazywa się normocytem, krwinki większe od prawidłowych to makrocyty, natomiast mniejsze to mikrocyty.
Po raz pierwszy erytrocyty zostały zaobserwowane i precyzyjnie opisane przez Antonie van Leeuwenhoeka w XVII w.
BUDOWA
Erytrocyt widziany z góry jest okrągłą komórką, o średniej średnicy 8 µm.
Ma wyraźne przejaśnienie w środku, a jego grubość w tej części wynosi do 2 µm.
Część obwodowa jest grubsza i mierzy ponad 2,5 µm.
Kształt erytrocytu jest zatem dwuwklęsły (ma on znaczenie w wykonywaniu funkcji, ponieważ dzięki niemu zmniejszają się średnie odległości cząsteczek hemoglobiny leżących w środku komórki od błony komórkowej. Usprawnia to proces wiązania gazów).
Dojrzały erytrocyt nie zawiera organelli-jego wnętrze wypełnia koloidalny roztwór hemoglobiny.
Błona erytrocytu pokryta jest grubym glikokaliksem . (grupy krwi układu ABO zależą właśnie od specyficznych oligosacharydów powierzchni komórek. Grupy krwi różnią się rodzajem i ilością cząsteczek cukrowców).
Erytrocyty łatwo ulegają odkształceniu, co umożliwia im przechodzenie przez kapilary o wąskim świetle. Starsze tracą elastyczność i glikokaliks na ich powierzchni ulega modyfikacji, co czyni podatnym na fagocytozę przez makrofagi, głównie w śledzionie.
Erytrocyty większości ssaków mają postać spłaszczonych, dwuwklęsłych krążków i w stanie dojrzałym są pozbawione jądra, erytrocyty pozostałych kręgowców mają kształt owalny i posiadają jądro.
Krwinki czerwone nie dzielą się.
Nie mogą pełnić normalnych funkcji komórkowych, nie mają też mechanizmu, który mógłby naprawiać powstające w nich z czasem uszkodzenia
FUNKCJE
Erytrocyty przenoszą tlen z płuc do tkanek i dwutlenek węgla z tkanek do płuc.
Zredukowana hemoglobina (redukcja odbywa się dzięki energii powstającej z glikolizy w erytrocytach) wiąże tlen, stając się oksyhemoglobiną, a krew - krwią utlenowaną.
Jednocześnie zmienia się konformacja cząsteczek globiny. (zachodzi to we krwi naczyń włosowatych płuc).
Wskutek zmiany konformacji globiny po oddaniu tlenu jest uwalniany także NO, który przenika do błony mięśniowej tętnic - powoduje ich rozkurcz. (jest to ważny mechanizm obniżania ciśnienia krwi).
WYTWARZANIE ERYTROCYTÓW
Erytrocytopoeza (erythrocytopoesis),odbywa się w szpiku korocytopoezastnym czerwonym i polega na podziałach komórek i ich terminalnym różnicowaniu, które zachodzą w kilku etapach, w ciągu ok. 7 dni. Linia komórek erytropoetycznych powstaje z komórek macierzystych po aktywacji w nich genu gata-1.
Wszystkie komórki krwi są wytwarzane w szpiku kostnym (u dzieci do lat 3 wszystkie komórki są wytwarzane przez śledzionę, natomiast erytrocyty zaczynają powstawać w szpiku kostnym dopiero od 4 roku życia), gąbczastej tkance znajdującej się wewnątrz kości w procesie erytropoezy z komórek macierzystych erytrocytów, tzw. erytroblastów z prędkością 120 000 000 120 000 000[2] na minutę.
CZAS ŻYCIA I ROZPAD ERYTROCYTÓW
Erytrocyty zużywają się dość szybko, a ich hemoglobina stopniowo się utlenia do methemoglobiny. Zbyt szybkiemu utlenianiu hemoglobiny zapobiega glutation, który jest stałym składnikiem erytrocytów. Średnio po 120 dniach życia erytrocyty są wyłączane z krwiobiegu i niszczone w śledzionie lub szpiku. Niszczenie polega na fagocytozie przez makrofagi, przekształcaniu hemu w biliwerdynę, a następnie w makrofagach wątroby - w bilirubinę, z uwolnieniem żelaza i globiny.
OGÓLNA LICZBA ERYTROCYTÓW U CZŁOWIEKA wynosi ok. 30 bln. Na ogół jednak podaje się ich liczbę w 1 µm (lub 1 mm3) krwi. We krwi obwodowej kobiet jest ich ok. 4,5 mln/µm, a u mężczyzn - ok. 5 mln/µm. Liczby te mogą się zmieniać zależnie od wielu czynników, m.in. od ciśnienia atmosferycznego: ludzie żyjący na dużych wysokościach, w górach, mogą mieć do 8 mln erytrocytów w 1µm.
CZERWONE KRWINKI PODAWANE SĄ:
w razie niedokrwistości (spowodowana jest poprzez złośliwe nowotwory),
upośledzeniem nerek ( z powodu krwawień z pokarmowego przewodu)
utracie ostrej krwi (na skutek wypadku).
Erytrocyty są zazwyczaj podawane w postaciach następujących:
Koncentrat czerwonych krwinek - pojedyncza jednostka KKCz posiada czerwone krwinki które wyodrębnione zostały z jednostki pełnej krwi z dodatkiem substancji będącej antykoagulatorem.
przemywane krwinki czerwone - to jednostka czerwonych krwinek przemytych fizjologicznym, jałowym roztworem sodowego chlorku. Przemywane erytrocyty wolne są w zasadzie od wszystkich pozostałych śladów osocza. Są podawane zamiast koncentratu czerwonych krwinek pacjentom, będącym nadwrażliwymi na proteiny zawarte w osoczu albo kiedy przewidywane są transfuzje wielokrotne.
ubogoleukocytarne krwinki czerwone - to jednostka czerwonych krwinek uzyskana przez filtrowanie, które powoduje usunięcie białych krwinek.
ŚREDNIA OBJĘTOŚĆ KRWINKI CZERWONEJ (MCV) - wartość poniżej 80 fl świadczy o niedokrwistości mikrocytowej (przebiegającej ze zmniejszeniem rozmiaru krwinki czerwonej). Jest ona charakterystyczna dla stanu niedoboru żelaza. Natomiast wynik powyżej 110 fl może być najczęściej sygnałem niedokrwistości megaloblastycznej, związanej z niedoborem witaminy B12 lub/i kwasu foliowego. Nieznaczne podwyższenie MCV bywa spowodowane wzrostem ilości retikulocytów (młodych postaci erytrocytów, które mają większą objętość), co nie zawsze jest patologią.
CHOROBY
Erytrocytoza (czyli czerwienica) jest rzadko spotykaną chorobą i może być spowodowana nowotworowym rozrostem krwinek czerwonych. Jej przyczyną bywa również niedotlenienie lub zwiększona produkcja hormonu pobudzającego wytwarzanie krwinek czerwonych we krwi (erytropoetyny).
Niedokrwistość - może być ona wywołana utratą krwi, niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego (tzw. niedokrwistość megaloblastyczna). Do niedokrwistości dochodzi też w przypadku oddziaływania różnorodnych czynników powodujących rozpad erytrocytów (mówimy wtedy o niedokrwistości hemolitycznej). Przyczyną niedokrwistości jest także niedobór żelaza lub inne przyczyny wtórne (ciąża, choroby nerek, nowotwory, choroby przewlekłe).
Biorąc pod uwagę najczęściej używany parametr, czyli stężenie hemoglobiny, niedokrwistość (anemię) rozpoznaje się przy wartości tego stężenia poniżej 13,5 g/dl (gram na decylitr) u mężczyzn i poniżej 12,0 g/dl u kobiet.
Czerwienica - czerwienicy prawdziwej rozrostowi (proliferacji) ulegają głównie prekursorzy krwinek czerwonych, doprowadzając do ich zwiększonej ilości we krwi. Pojawia się zaczerwienienie twarzy, zawroty i bóle głowy, krwawienia z nosa, nadciśnienie. We krwi obserwuje się podwyższenie hematokrytu i stężenia hemoglobiny oraz zwiększenie liczby krwinek czerwonych. Choroba ta jest przykładem, że zwiększenie liczby krwinek czerwonych jest również (jeśli nie bardziej) szkodliwe niż ich niedobór (czyli niedokrwistość). Pojawiają się wówczas powikłania w postaci zakrzepów i bardzo niebezpiecznych zatorów, ostatecznie może rozwinąć się zwłóknienie szpiku lub ostra białaczka. Zaburzeniu ulega czynność płytek krwi - pojawiają się krwawienia.
Przyczyny pojawienia się krwinek czerwonych w moczu:
- zapalenie kłębuszków nerkowych
- zapaleniu miedniczek nerkowych
- kamicy nerkowej
- po urazach
- leczeniu lekami hamującymi krzepliwość
- cukrzycowym uszkodzeniu nerek
- zapaleniu pęcherza moczowego
2