Mandale chrześcijańskie jako środek terapeutyczny w katechezie.

Literatura pomocnicza:

• Praca zbiorowa, Mandala - sposób na odprężenie i wyciszenie dla dzieci w młodszym wieku, Jedność 2005r.;

• Praca zbiorowa, Mandala - sposób na odprężenie i wyciszenie dla dzieci w wieku przedszkolnym, Jedność 2005r.;

• Irena Degenhardt, Mandala - świat zamknięty w kręgu, Jedność;

• Monika kraszewska, Mandale muzyczne, WIR;

• Klaus Holitzka, Mandale chrześcijańskie, KOS;

• Georg Bemmerlein, Mandale literowe, Wir.

I Czym jest mandala.

Słowo „mandala” pochodzi z Indii i oznacza centrum, tajemnicze koło lub tajemnicę. Mandale mają zawsze kształt koła i biorą swój początek z jego środka lub do niego zmierzają.

Już w malowidłach jaskiniowych naszych przodków w zamierzchłej przeszłości pojawiają się koła, jako symbole ogrzewającej, życiodajnej siły.

Koło jako najstarszy i najtrwalszy symbol ludzkości zawiera w sobie uniwersalne zasady życia. Zawiera się w tajemniczych kalendarzach Majów, jak też jako obraz medytacyjny w ustronnych tybetańskich klasztorach. By wreszcie znaleźć swoje miejsce w wielobarwnych , oprawnych w ołów rozetach okiennych starych chrześcijańskich katedr.

Każda mandala jest uniwersalnym symbolem, odnoszącym się do samego człowieka, do świata, w którym żyje, do Boga, jako Najwyższej Zasady.

Mandale mają zastosowanie m.in. w architekturze. Jako przykład może tu posłużyć renesansowa Kopuła Bazyliki Św. Piotra w Rzymie oraz Kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu w Krakowie.

Twórcami, którzy wykorzystali możliwości, jakie stwarzają mandale byli: Leonardo da Vinci, Michał Anioł Buonarroti.

II Mandala jako środek terapeutyczny.

Obrazy - mandale malujemy w ten sposób, że albo zmierzamy od okręgu do środka koła, albo podążamy od środka w stronę okręgu koła. Opanowanie takiej zdolności malowania jest szczególnie istotne w kształtowaniu osobowości młodych ludzi.

Karol Gustaw Jung szwajcarski psychiatra i psychoanalityk był zdania, iż mandala pomaga rozdartemu wewnętrznie człowiekowi odnaleźć swoje „ja”, to, że człowiek jest niepowtarzalną osobą, posiadającą prawdziwą wartość.

Mandala to technika malowania obrazów, która uspokaja, odpręża i rodzi zdolność do prawdziwego skupienia. Stosowana systematycznie jest znaczącym impulsem w prawidłowym rozwoju dziecka. Bardzo często dzieci przychodzą do szkoły niespokojne, z jakimś bagażem środowiskowym „na plecach”. Są rozdrażnione i nieskoncentrowane. Brak wewnętrznej integracji sprawia, że uciekają od siebie w stronę innych, ale w ten sposób, że innym przeszkadzają.

Nie potrafią się skupić na sobie, na wykładanym przedmiocie. Zastosowanie w takiej sytuacji malowania mandali, uspokaja wewnętrznie. Wyciszona muzyka i blask świec pomaga w skupieniu i rozwija wyobraźnię.

Jednym z pierwotnych stanów psychicznych każdego dziecka jest stan medytacji. Podczas zabawy potrafi ono tak skoncentrować się na niej, jakby cały świat wokół nie istniał. Podczas malowania mandali także zatapia się w tę czynność, regeneruje się psychicznie i twórczo wyraża swoją osobowość. W czynności malowania - od środka obrazu ku okręgowi lub odwrotnie - odkrywa, że centrum obrazu nie może istnieć bez otaczającej go przestrzeni. W ten sposób dziecko zaczyna intuicyjnie spostrzegać, że nie jest „pępkiem świata” , a do swojego istnienia potrzebuje drugiego człowieka.

III Znaczenie mandali w edukacji.

Obrazki - mandale stanowią dziś oprócz formy terapii, jedną z technik supernauczania. Mali uczniowie w przyjemny sposób mogą poznawać nowe litery. W tym przypadku mandale są wzorcem kompozycji opartym na kole, z wpisanymi kolejnymi literami polskiego alfabetu. Uniwersalne rysunki stwarzają możliwość samodzielnego tworzenia i rozwijania wyobraźni. Połączenie zabawy z nauką daje najlepsze rezultaty. Widać to także w mandalach z instrumentami, nutkami i innymi elementami graficznymi. Tutaj metoda może wzbogacić i uzupełnić lekcje muzyki i sztuki.

Mandale spełniają wielorakie funkcje:

• kształcą motorykę dłoni ucznia, rozwijają zdolności manualne

• umożliwiają poznanie i utrwalenie liter alfabetu, kolejności liter oraz połączeń literowych

• kształcą pamięć wzrokową

• łączą w sobie funkcje relaksacyjne i poznawcze

• umożliwiają nauczycielowi realizowanie własnych koncepcji dydaktycznych

Jak wykonywać mandale?

• Malujemy zawsze w tym samym kierunku. Zaczynamy od środka koła i ruchem spiralnym poruszamy kredką w stronę okręgu koła lub rozpoczynamy malowanie na okręgu i ruchem spiralnym zmierzamy do środka koła.

• Do malowania używamy jak najwięcej kolorów.

• Kolory dobieramy według własnego uznania: kontrasty, barwy ciepłe, zimne, jasne, ciemne.

• Pamiętajmy, że wszystkie mandale są ładne, nie ma nieciekawych, nieefektownych.

• W celu stworzenia miłej atmosfery można włączyć muzykę.

IV Mandale chrześcijańskie jako środek terapeutyczny na katechezie.

Wielu nauczycieli wykorzystuje „technikę mandala” w przeprowadzeniu lekcji religii, a nawet dni skupienia.

Często można spotkać uczniów którzy mają trudności ze zrozumieniem centralnego miejsca chrześcijańskiego orędzia w całej mozaice religijnej świata. Lansowane są poglądy, że każda religia jest dobra i posiada taką samą wartość dla człowieka. Dzieci nie mogą pojąć , dlaczego akurat Jezus Chrystus jest prawdziwym Bogiem, w którego mają wierzyć i naśladować Go?

Pytania te są dziś niezwykle popularne zwłaszcza wskutek agitacji prowadzonej przez wiele sekt. Z jednej strony nauczyciele wskazuję na wartość wierzeń Wschodu, z drugiej zaś usiłują podkreślić wyjątkowe znaczenie objawienia chrześcijańskiego. Zastosowanie obrazków - mandali jest w tym niezwykle pomocne.

Jest zwyczajem wielu szkół katolickich na Zachodzie Europy, że poszczególne klasy przeżywają od czasu do czasu dni skupienia. W ramowy plan takich dni włączany jest program „Mandala”. Pomaga on dzieciom skupić się na omawianym temacie. Uczestnicy tych krótkich rekolekcji spotykają się w małych grupach, mając przed sobą papier A4 z przygotowanym schematem mandali. Mandala podzielona jest na cztery części równoramiennym krzyżem. W centrum krzyża dzieci rysują twarz lub postać Jezusa.

Można stosować różne tematy dni skupienia: dzieje potopu, wyzwolenie z niewoli egipskiej, Janowy chrzest nad Jordanem, historia Jezusa cierpiącego i zmartwychwstałego. Te historie dzieci będą malować w poszczególnych ćwiartkach koła i w samym krzyżu.

Malując swoje obrazki, dzieci w naturalny sposób zastanawiają się nad tym, co malują, medytują treści biblijne, a technika malowania zawsze kieruje ich wzrok na punkt centralny obrazu, na krzyż z Jezusem.

Czasem można zauważyć u niektórych początkowe znużenie, co oznacza przeniesienie się ze stanu napięcia w stan duchowego spokoju. Znużenie to jednak szybko mija, a dzieci zabierają się z nową energią do kontynuowania medytacji.

Po zakończonej medytacji rozpoczyna się dyskusja z nauczycielem na temat tego, co malowały. Każde dziecko w wieku szkolnym jest skierowane na siebie, ono jest centrum świata.

W środku mandali jest postać Jezusa. Dzieci automatycznie koncentrują się na tym, co centralne, na osobie Jezusa. Od niej bowiem rozpoczyna się całe malowanie albo się kończy. Dzieci zauważają, że bez Jezusa cały obraz nie miałby sensu, kodują w naturalny sposób w swojej świadomości to, co centralne.

Wspomniane ćwiczenie z mandalami pomogają dzieciom odpowiednio do ich zdolności i wieku, odkryć treści, które są zasadnicze dla naszych wartości chrześcijańskich, a ponadto uspokoją wnętrze, aby dusza człowieka mogła się spotkać z Bogiem, który był, jest i będzie.

Opracowała: s. mgr Agata Jacek

4

---