Fale P -podłużne, największa prędk (zwykle Vp=1,7Vs), przychodzą jako pierwsze; są to przesuwające się zgęszczenia i rozrzedzenia ośrodka, np. fale dźwiękowe w powietrzu Fale S -poprzeczne;ośrodek nie jest ściskany ani rozciągany, ale zginany. nie rozchodzą się w cieczach Fale powierzchniowe Rayleigha R i Love'a L- nie przenikają w głąb Ziemi (największe zniszczenia podczas trzęsień), użyteczne przy badaniu skorupy i grn. płaszcz. odkrycie jądra -słabsze fale P w strefie cienia są odbierane ponownie z opóźnieniem wskutek odchylenia w ośrodku stałym, co sugeruje występowanie stałego jadra wewnętrznego Fale P w jądrze zewn są wolniejsze o 5 km/s niż w dolnej cz plaszcza i fale ulegają ugięciu. Spowolnienie to oraz zanik fal S, które nie przechodzą przez jądro, sugeruje, że jest ciekłe anomalie grawimetryczne - różnice między zmierzoną w danym punkcie siłą cięzkości a oczekiwaną wielkością tej siły, wynikającą z szer geog pkt; g.a.(-) - w miejscach, gdzie pod pow. Ziemi są masy skał stosunkowo lekkich i siła ciężkości jest mniejsza, niż gdyby Ziemia była zupełnie jednorodna g.a.(+) - istnienie w danym miejscu mas skał ciężkich; budowa Ziemi - skorupa=0-Moho, n. Moho=kilka-klikadziesiąt km, płaszcz, n.Gutenberga=ok. 2900 km, jądro zewn - płynne,n.(Inge) Lehmann=ok. 5100 km, jądro wewn - stałe; LVZ - strefa niskich (obniżonych) prędkości -różne mechanizmy→ anomalnie wys temp, zmiany fazowe min, zmiany skł, obecność spękań czy częściowe wytopienie magmy granica płaszcz/jądro Ziemi = nieciągłość Gutenberga - ciekłe Fe jądra wchodzi w reakcje z krzemianami w warstwie 'D' tworząc stopy metali i niemetaliczne krzemiany z perowskitu; Jądro: zewn głę 2891-5150 km, nie przepuszcza fal S - ciekłe; w tym rejonie powstaje ziemskie pole magnetyczne; wewn jest prawdopodobnie stałe m. in. drgania jakim podlega Ziemia w czasie największych trzęsień, j wew czyste Fe j zewn musi być o 8-15 % lżejsze Fe-Ni + Si, S, O2 i K; Odkrycie Moho (granicy między skorupą a płaszczem)- 1909 r. prędkość fali Pg (bezpośredniej) na odcinku 200 km od epicentrum 5,6 km/s; fale Pn załamane na powierzchni Moho przychodziły z prędkością 7,9 km/s Pn załamały sie na głeb 54 km, granica pręd fal sejsmicznych P ok. 8 km/; Źródła ciepła: pozostałe po akrecji Ziemi 4,5mld, rozpad pierw prom(U,Th,K), kryst cieklego jadra, wzrost temp Ziemi;plumes(pióropusze płaszcza)-ciała o niższej gęstości przebijające się przez materiał o wyższej gęstości (npwysady solne), prawdopodobnie powstają na granicach termiczno-mech, Skąd info o skorupie d i plaszczu g? porwaki, obdukowane ofiolity, płaszczowiny cokołowe(Alpy, Kalabria Włochy,Kaledoniny Norwegia,Kanada, NW Szkocja) Główne formy ocean- grzbiety śródoceaniczne(ciągłe wyniosłości w topografii dna ocean do 40 000 km dłgi, do 2,5 km wys w stosunku równi abysalnych; przeważają uskoki normalne), uskoki transformacyjne (sejsmicznie aktywne części stref spękań; osiągają dłg do 10 000 km, nawet 100 km szer),strefy spękań, plateau, asejsmiczne grzbiety(brak sejmiczności; wydłużone grzbiety utworzone przez łańcuch wulkanów bazaltowych) i wysp czy kontynentów tworzące systemy łuki-rowy(wulkaniczne wyspy, średnio co 80 km, szer do kilkuset km.rowy - do 12 km głęb i w przybliżeniu do 100 km szer)Asocjacje ofiolitowe: Sudety, Cypr, N. Funlandia, N. Gwinea, Oman, Tybet, Kalifornia; Skorupa Kon/Oce gr. 35 km(min10,max90) / 7km,skł. petro. kwaśne/zasadowe, wiek 0-3,96/<0,2 mld lat, gęs. 2,8 / 3,0
Pasma zieleńcowe: niskociś metamorf-f. zieleńcowe, szer 40-250km,dł 120-800, itrudowane tonalitami,granitami
Focal mechanisms (first-motion studies) wskazały na ścięciowy charakter przemieszczeń i ruch przeciwny w stosunku do notowanego przemieszczenia grzbietów. Opisuje nieelastyczne źródło deformacji w regionie gdzie występują fale
B. Brunhes- odkrył odwrotnie namagnesowane bazalty; M. Mohorovičić -odkrył zwiększenie prędkości fal P w spągu skorupy (odkrycie Moho); Gutenberg- rozpoznał podział wewn budowy Ziemi na płaszcz i jądro, odkrył strefę obniżonej prędkości sejsmicznej, na w przybliżeniu 100 km głębokości; A.Wegener -zaproponował hipotezę dryfu kontynentów, wszystkie kontynenty stanowiły kiedyś jedność - Pangeę; Benioff rozpoznał nachylone strefy sejsmiczne wokół Pacyfiku, kontynuujące się w głąb płaszcza, sejsmiczne.Uskoki transformacyjne(F)- w przybliżeniu odcinki małych okręgów wokół bieguna Eulera i są równoległe do wektorów wzg. prędk liniowych;Granice rozbieżne(R)- grzbiety leżą wzdłuż odcinków wielkich kół, które przecinają się w biegunie Eulera i są prostopadłe do uskoków transform i do względnej prędk liniowej.Strefy subdukcji(T)- nie mają szczególnej orientacji względem pręd płyt i lokalizacji bieguna Eulera. Płyty kontynentalne też się przesuwają nad hot spotami: powst wypiętrzenia związane z alkalicznym wulkanizmem, zwiększenie strumienia cieplnego i aktywność geotermalna; Brzegi rozbieżne(dywergentne) - obejmują system ryftu śródoceanicznego i te fragmenty rejonów kontynentów, które stanowią kontynuację oceanicznego systemu ryftowego; Dwa modele powstawania Prowincji Basin & Range:(W obu ścieniona skorupa kont zawierająca osad skały i Trz wulk nad paleozoiczno-mezozoicznymi też skałami osad i wulk, a we E i SE pЄ krystalicznymi skałami)1. wyższa cz jest pocięta listrycznymi uskokami normalnymi zbiegającymi się do głównej strefy zmylotynizowanej. Dolna cz pocięta jest dajkami powstałymi w wyniku rozciągania. 2. dolna część jest przecięta uskokiem o niewielkim kącie upadu
Siły w litosferze: FSP-spowodowana tonięciem chłodniejszej i gęstszej lit. pod płaszcz FSD-wynika z różnic reoogicznych pom. lit. a pł. FTR-siła oporu ruchu przesuwczego przy uskoku transformującym FSR-wynika ze ścinania pomiędzy płytami nasuwającą i podsuwającą FSU-siła pow. ruch płyty nadległej w kierunku rowu
Grzbiety asejsmiczne gdzie są- wyspy hawajskie, łańcuch gór podmorskich Emperor (od Hawajów po rów Kamczatki) Ofiolit Troodos skad o nim wiemy- z Cypru
Uskoki w pryźmie akrecyjnej- imbricate thrust faults
Co to biegun Eulera- punkt, wokół którego poruszają się dwa fragmenty skorupy ziemskiej. Wyznaczony uskokami transformacyjnymi, które sa małymi okręgami wokół bieguna rotacji. jakie wynalazki lat 40 i 50 XXwieku ułatwiły badania- sonar, radar, magnetometr
tarcza arabska i jej związku z m. czerwonym- wybrzuszenie, odpowiadające późniejszemu ryftowaniu na S M. Czerwonego, początkowo było pod płw. Arabskim, (M. Czerwone jest rowem tektonicznym i rozszerzając się, płyta arabska subdukuje pod płytę irańską)
Hot spoty są nieruchome, najbliższy -Eifel, w Niemczech.
Uskoki transformacyjne w terenie - analiza sieci drenażu, skarp, uskoków, osadów-wyznaczenie wlk przesunięcia >interferometria radarowa(zdj InSAR) >monitoring GPS >monitoring stref uskokowych. Baseny pull-apart - prawo/lewoskrętny system uskokowy łączy syst spreadingu oraz strefę zbieżną gór (uskok m.Martwego rozpoczęty w Trz); wzdłuż uskoku występują 2 baseny pull-apart - w wyniku transpresji powstało pasmo fałdowe.
Powstają w wyniku działania uskoków przesuwczych, na skorupie kontynentalnej, wzdłuż łuku wulkanicznego lub w strefach kolizji. W małych basenach - ścienienie skorupy kontynentalnej. W dużych basenach - formowanie skorupy oceanicznej w jednymlub wielu rowach, w obrębie większego basenu (np. Zat. Kalifornijska).