Metody defektoskopii radiologicznej stosowane są powszechnie w stoczniach do kontroli spoin spawalniczych. W naprawach silników spalinowych mogą być stosowane do kontroli spawanych kadłubów oraz panwi łożysk regenerowanych w czasie remontu silnika.
Metodami radiologicznymi można badać elementy o grubości nie większej niż 200=250 mm, ponieważ przy większych grubościach znacznie wydłuża się czas eksploatacji. Jeżeli na przykład w kontroli stalowego elementu o grubości 200 mm za pomocą Co-60 czas ekspozycji wynosi 48 godzin, to dla elementu o grubości 500 mm wynosiłby on około 2,5 roku. W związku z tym do radiografii grubych elementów stosuje się źródła wysokiej energii promieniowania - betatrony.
Czułość badania elementów metodami radiologicznymi jest stosunkowo duża. Określa się ją zwykle w procentach grubości prześwietlonego elementu, np. w spoinach o grubości 5 mm można wykryć wady o rozmiarach 1 = 1,5% grubości, w spoinach do 50 mm - 2=3% grubości.
W weryfikacji elementów silnika można stosować grubościomierze gamma konkurujące ostatnio z grubościomierzami ultradźwiękowymi. Dokładność` pomiaru elementu o grubości 8=12 mm wynosi 4%. Pomiar trwa tylko 20 s, a jego zaletą jest dostęp tylko z jednej strony elementu.
Zaletą metod defektoskopii radiologicznej jest możliwość wykrywania wad bez przygotowania kontrolowanego elementu.
PROMIENIOWANIE,
promienie Röntgena, promienie X, przenikliwe promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal od ok. 10-12 do ok. 10-8 m; dzieli się na promieniowanie rentgenowskie twarde (bardzo przenikliwe) i promieniowanie rentgenowskie miękkie (mniej przenikliwe); źródłem promieniowania rentgenowskiego są lampy rentgenowskie i niektóre obiekty astronomiczne (*pulsary, berstery); wykorzystywane m.in. w medycynie (*rentgenodiagnostyka, rentgenoterapia, rentgenoskopia) w defektoskopii (do wykrywania wad materiałów; *nieniszczące badania), w badaniach struktury kryształów; odkryte 1895. Zob. też HEAO, rentgenologia.
RENTGENOWSKA LAMPA,
szklana lub metalowa rura próżniowa z elektrodami, do których jest przyłożone wysokie napięcie elektryczne; emitowane w niej przez rozżarzoną katodę elektrony zostają rozpędzone w silnym polu elektrycznym i bombardując anodę (antykatodę) powodują, że staje się ona źródłem promieniowania rentgenowskiego.
KOMORA WILSONA, komora kondensacyjna.,
urządzenie do rejestracji torów cząstek jonizujących (np. cząstek α) tor cząstki jest widoczny jako pasmo kropelek cieczy powstałych na jonach wzdłuż drogi cząstki w wypełniającym komorę gazie przesyconym parą cieczy
GAMMA PROMIENIOWANIE
promieniowanie Γ, wysyłane przez jądra pierwiastków promieniotwórczych bardzo przenikliwe promieniowanie
elekromagnetyczne (długość fali < ); powstaje także w wyniku anihilacji elektronów ujemnych i pozytonów, rozpadu mezonów π° (stąd m.in, jego obecność w promieniowaniu kosmicznym); w medycynie stosowane do zwalczania NOWOTWORÓW, W technice do badań materiałowych (defektoskopia)
RENTGENOWSKA LAMPA
Szklana lub metalowa rura próżniowa z elektrodami, do których jest przyłożone wysokie napięcie elektryczne; emitowane w niej przez rozżarzoną katodę elektrony zostają rozpędzone w silnym polu elektrycznym i bombardując anodę (antykatodę) powodują, że staje się ona źródłem promieniowania rentgenowskiego..
RENTGENOSKOIPIA, prześwietlenie
metoda badania rentgenowskiego, przepuszczenie przez badaną część ciała promieni rentgenowskich (emitowanych przez lampę rentgenowską) i oglądanie obrazu narządów wewnętrznych na ekranie; po podaniu środków cieniujących w połączeniu z wykonywaniem zdjęć
RENTGENUWSKIE PROMIENIOWANIE,
promienie Roentgena, promienie X, przenikliwe promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal od ok. 10 do ok. 10 m; dzieli się na promieniowanie rentgenowskie twarde (bardzo przenikliwe)
i promieniowanie rentgenowskie miękkie (mniej przenikliwe); źródłem promieniowania rentgenowskiego są lampy rentgenowskie i niektóre obiekty astronomiczne (*pulsary, berstery); wykorzystywane m.in.
w medycynie (*rentgenodiagnostyka, rentgenoterapia; rentgenoskopia)
w defektoskopii (do wykrywania wad materiałów; *nieniszczące badania), w badaniach struktury kryształów: odkryte 1895. Zob. tez HEAO, rentgenologia.
RENTGEN, R,
jednostka dawki ekspozycyjnej promieniowania rentgenowskiego lub gamma (*dawki promieniowania); 1R = 2,58 .10 C/kg.
DETEKTORY PROMIENIOWANIA
przyrządy (urządzenia do rejestracji różnego typu promieniowania (podczerwonego, rentgenowskiego γ, cząstek α, β,i in.), pomiaru jego natężenia lub energii poszczególnych cząstek; np. emulsja fotograficzna, komora Wilsona, komara pęcherzykowa, licznik Geigera-Miillera, detektory półprzewodnikowe
DAWKI PROMIENIOWANIA,
wielkości charakteryzujące promieniowanie pod wzglądem zdolności do jonizacji - dawka ekspozycyjna (jednostki: kulomb na kilogram, rentgen), lub przekazywania energii - dawka pochłonięta jednostki: grej, rad), a także szkodliwości dla organizmów żywych - równoważnik dawki pochłoniętej (jednostki: siwert Sv, rem); dawka dopuszczalna 0,013 Sv / kwartał; dawka śmiertelna 7 Sv, jest to równoważnik dawki, której jednorazowe zadziałanie powoduje ostrą chorobę popromienną i śmierć w ciągu 2 tygodni od napromienienia.
JONIZACJA
powstawanie cząstek naładowanych w wyniku oderwania elektronu (jednego lub kilku) od obojętnego atomu lub cząsteczki: aby zaszła jonizacja musi być dostarczona atomowi (cząsteczce) odpowiednia ilość energii (tzw energia jonizacji) jonizacja może być wywołana ogrzaniem gazu do wysokiej temperatury (termojonizacja) krótkofalowym promieniowaniem elektromagnetycznym, np. rentgenowskim lub gamma (fotojonizacja), promieniowaniem korpuskularnym (np. strumieniem elektronów)
PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ
radioaktywność, rozpad promieniotwórczy, rozpad jąder atomowych niektórych pierwiastków z jednoczesnym wypromieniowaniem cząstek α,β oraz neutrin i promieniowania χ; może być naturalna lub sztuczna (wywołana bombardowaniem danego jądra np. neutronami lub protonami): pierwiastkami promieniotwórczymi są m.in.: uran. pluton, rad; izotopy promieniotwórcze ma np. węgiel ( ) , kobalt ( ), potas ( ):
EMULSJA FOTOGRAFICZNA
zawiesina bardzo rozdrobnionych halogenków srebra (bromku. jodku, chlorku) w żelatynie; w większości fotograficznych materiałów światłoczułych stanowi warstwę, w której powstaje obraz fotograficzny.