Czynniki zagrożeń zawodowych
Rolnictwo, szczególnie rolnictwo indywidualne, charakteryzuje się wysoką wypadkowością. Wynika to z faktu, że środowisko pracy rolników jest niezwykle złożone, a różnego rodzaju zagrożenia wypadkowe dotyczą tej samej osoby. Sytuacja taka nie występuje na stanowiskach pracy w innych gałęziach gospodarki, gdzie stanowiska pracy mają stały charakter.
Rolnik może być w ciągu dnia narażony na kilka lub nawet kilkanaście różnych zagrożeń, co wynika właśnie z częstych zmian stanowisk pracy.
Różnią się one między sobą charakterem i rodzajem wykonywanych na nich czynności, złożonością techniczną, potrzebną do ich użytkowania wiedzą, wymaganą silą i sprawnością fizyczną oraz wieloma innymi cechami. Jak wynika ze struktury wypadków, stopień zagrożenia wypadkowego w rolnictwie jest bardzo zróżnicowany. Są takie elementy stanowiska pracy (np podwórze, maszyny rolnicze), w związku z którymi dochodzi szczególnie często do wypadków oraz takie, które przyczyniają się jedynie do pojedynczych wypadków (np. środki ochrony roślin).
Udział wypadków w rolnictwie indywidualnym w ogólnej liczbie wypadków w Polsce wynosi ponad 25%. Dane Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wskazują na znaczne zróżnicowanie częstotliwości wypadków, która w latach 1995-97 wahała się od 20,3 do 64,2 wypadków na 1000 ubezpieczonych rolników. Największą grupę stanowią wypadki związane z przemieszczaniem się po podwórzu gospodarstwa (20.4%]. Inne przyczyny te zagrożenia powodowane przez zwierzęta (11.8%), użytkowanie budynków (8,0%), pilarek tarczowych (7.4%), maszyn rolniczych (7,3%). drabin (7.0%) oraz przyczep (5,9%).
Zagrożenia mechaniczne
Głównymi zagrożeniami towarzyszącymi wykonywanym pracom w rolnictwie są zagrożenia powodowane przez czynniki mechaniczne. Należy przez nie rozumieć wszelkie czynniki fizyczne, które mogą doprowadzić do lżejszych lub cięższych urazów, a nawet śmierci poszkodowanych, powodowane mechanicznym oddziaływaniem na człowieka maszyn i ich elementów, przedmiotów i narzędzi pracy, upadkiem na skutek poślizgnięcia, potknięcia itp. Zagrożenia te mogą być powodowane przez czynniki mechaniczne występujące zarówno podczas normalnego funkcjonowania maszyny, narzędzia lub innego przedmiotu pracy, jak i przez czynniki powstałe na skutek zakłóceń, uszkodzeń bądź też awarie.
Zagrożenia chemiczne i pyłowe
Do zagrożeń chemicznych, na które jest narażony rolnik, należy zaliczyć kontakt ze środkami ochrony roślin, nawozami sztucznymi, paliwami i smarami.
Środki ochrony roślin (pestycydy) należą do najbardziej szkodliwych związków, na których działanie są narażeni rolnicy. Duża toksyczność środków ochrony roślin, jak również wciąż wzrastające ich zużycie w gospodarstwach rolnych sprawia, że są one największym zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia osoby, która ma z nimi kontakt.
Niekorzystne warunki termiczne i czynniki atmosferyczne
Większość prac w rolnictwie wykonuje się na otwartej przestrzeni. Środowisko pracy na tych stanowiskach jest kształtowane przez panujące warunki atmosferyczne, bardzo często niekorzystnie oddziałujące na człowieka. Również warunki pracy w pomieszczeniach zamkniętych (obory, chlewnie, spichrze, stodoły, piwnice, warsztaty) są kształtowane przez warunki atmosferyczne, panujące na zewnątrz. Niektóre prace są wykonywane na przemian w pomieszczeniach i poza nimi, co potęguje niekorzystny wpływ środowiska termicznego z uwagi na znaczne zróżnicowanie temperatury i wilgotności.
Zagrożenia biologiczne
Zagrożenia biologiczne to zjawisko bardzo powszechne w środowisku rolniczym. Podczas wykonywania wielu różnych prac produkcyjnych rolnik jest narażony na działanie biologicznych czynników szkodliwych.
Biologiczne czynniki szkodliwe to mikro- i makroorganizmy oraz substancje przez nie wytwarzane, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm człowieka i mogą wywoływać choroby zawodowe, zwłaszcza układu oddechowego i skóry.
Wyróżnia się następujące trzy grupy biologicznych czynników szkodliwych:
czynniki zakaźne pochodzenia zwierzęcego, czyli wirusy, bakterie, grzyby i pierwotniaki,
alergeny i toksyny wytwarzane przez rośliny uprawne, np : selery, pasternak, rutę i inne,
alergeny i toksyny wytwarzane przez drobnoustroje (bakterie, promieniowce, grzyby), rośliny i zwierzęta.
Występują w pyłach organicznych i są uwalniane w dużych ilościach do powietrza wdychanego przez rolnika. Szkodliwe czynniki biologiczne mogą mleć działanie zakaźne, alergizujące, toksyczne, drażniące i rakotwórcze.
Zagrożenia prądem elektrycznym
Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno dla człowieka jak i jego środowiska. Rolnik w swoim środowisku pracy ma do czynienia z wieloma urządzeniami elektrycznymi, które, jeśli są niewłaściwie użytkowane, stają się przyczyną wielu wypadków oraz chorób.
Zagrożenie hałasem
Jednym z ważniejszych szkodliwych czynników środowiskowych występujących w rolnictwie jest hałas. Powstaje on podczas pracy takich maszyn, jak: ciągniki współpracujące z zespołami maszyn rolniczych (doczepianych lub zawieszanych na ciągniku); samobieżne maszyny rolnicze (kombajny zbożowe, kombajny buraczane, sieczkarnie, kosiarki pokosowe). maszyny rolnicze stacjonarne (młocarnie, śrutowniki. gniotowniki, razdrabniacze, mieszalniki. sortowniki do ziemniaków, dojarki) oraz maszyny warsztatowo-budowlane (pilarki łańcuchowe spalinowe, pilarki tarczowe, sprężarki, przecinarki do metalu, szlifierki, wiertarki, spawarki, betoniarki). Ponieważ podstawową jednostką napędową, najczęściej wykorzystywaną w rolnictwie jest ciągnik rolniczy, maszyna ta jest głównym źródłem hałasu w środowisku rolnym.
Upadek z wysokości
Zagrożenia związane z upadkiem z wysokości wynikają z dwojakiego rodzaju prac często spotykanych w gospodarstwach rolnych: pracą na wysokości i pracą w zagłębieniach lub ich pobliżu. Oba rodzaje prac, w przypadku braku podjęcia odpowiednich działań zabezpieczających, niosą ze sobą ryzyko poważnych wypadków mogących w konsekwencji doprowadzić do ciężkich urazów, a nawet śmierci człowieka. Należy zwrócić uwagę, że w środowisku pracy rolnika podczas wykonywania praktycznie każdego rodzaju czynności występują dodatkowe czynniki zwiększające zagrożenie w razie spadania z wysokości. Do najważniejszych z nich należą, obecność maszyn rolniczych i innego sprzętu stanowiącego potencjalne przeszkody, w które może uderzyć spadający człowiek, oraz posługiwanie się niebezpiecznymi ostrymi narzędziami.
Zagrożenia przy spawaniu
Główne zagrożenia występujące przy spawaniu to intensywne promieniowanie optyczne, emisja ciepła oraz iskry i rozpryski stopionego metalu.
Promieniowanie optyczne jest to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal w zakresie od 1 nm do 1 mm. Promieniowanie optyczne dzieli się na:
promieniowanie nadfioletowe,
promieniowanie widzialne (światło),
promieniowanie podczerwone.
Najczęściej spotykanymi technologicznymi źródłami promieniowania optycznego w gospodarstwach rolnych są spawarki gazowe oraz elektryczne.
na podst. poradnika "Srodki ochrony induwidualnej stosowane w rolnictwie" pod red. H. Bargieła