Budowa komórki

Budowa komórki

Błona komórkowa

Skład:
Lipidy: fosfolipidy, sterole, glikolipidy, sfingolipidy, cerebrozydy
Białka:
a) powierzchniowe: hydrofilne, hydrofobowe
b) integralne

Charakter błony komórkowej:
- elastyczna
- półstała
- dynamiczna
- selektywna
- spolaryzowana

Ściana komórkowa

Ściana pierwotna
A) składniki szkieletowe (40% s.m.)
- celuloza - rośliny
- ksyloza lub mannoza - niektóre glony
- chityna - grzyby
- kwas pimelinowy i muraminowy - bakterie i sinice
B) składniki podłoża (60% s.m.)
- pektyny
- hemicelulozy
- białka
C) woda

Ściana pierwotna  Ściana wtórna
a) inkrustacja (wewnątrz istniejącej ściany)
- lignina - drewnienie
- CaCO3 i SiO2 - mineralizacja
b) adkrustacja (na zewnątrz ściany pierwotnej)
- polisacharydy
- tłuszczowce (kutyna, suberyna(korek), sporopolenina)

Podstawowe składniki budulcowe:
- celuloza - tworzy mikrofibryle
- pektyny - amorficzne
- hemiceluloza
- lignina

Strukturami odpowiadającymi za tworzenie ściany komórkowej są:
- Aparaty Golgiego
- Retikulum gładkie (ERa)

Cytoplazma

Woda - faza rozpraszające
Rozpuszczone bądź zawieszone: białka globularne enzymów, fibrylarne składniki cytoszkieletu, tłuszczowce, kwasy tłuszczowe, nukleoproteidy, aminokwasy, jony Ca, Mg, Na, P

Sol - koagulacja - żel
Żel - peptyzacja - sol

Ruch cytoplazmy:
a) Rotacyjny - wokół jednej centralnej wodniczki
b) Cyrkulacyjny - wokół kilku wodniczek
c) Pulsacyjny - wokół kilku wodniczek w różnych kierunkach

Składniki cytoszkieletu:
- mikrotubule - wrzeciono kariokinetyczne
- mikrofilamenty - podporowe (śrdnica10-12 nm); odpowiedzialne za zmianę kształtu (średnica 4-8 nm)
- filamenty pośrednie

Wakuola (Eucaryota)

Tonoplast - błona wakuolarna

Składniki soku wakuolarnego:
a) nieorganiczne
- woda - 90%
- jony
- związki wytrącone z roztworu (np. kryształy szczawianu wapnia)
b) organiczne
- rozpuszczalne kwasy organiczne, aminokwasy, białka (wypełniona białkiem wakuola tworzy ziarno aleuronowe), cukry
- metabolity - glikozydy (antocjany, flawony), alkaloidy (morfina, nikotyna, itp.), garbniki

Funkcje:
- utrzymuje komórki w stanie uwodnienia
- magazynowanie zbędnych produktów przemiany materii
- usuwanie nadmiaru wody - wodniczki tętniące
- trawienie pokarmu - lizosomy wtórne - wodniczki pokarmowe

Retikulum endoplazmatyczne

Skład: białka, lipidy

- siateczka wewnątrzplazmatyczna szorstka - ERg - połączona z rybosomami
- siateczka wewnątrzplazmatyczna gładka - ERa - brak rybosomów

ERg - synteza białek
ERa - tłuszcze, sterole

Uczestniczą w przemianach węglowodanów, bierze udział w glikolizie i glikogenezie w wątrobie, przeprowadza unieczynnianie toksyn, resyntetyzuje triglicerydy, w komórkach mięśniowych (siateczka sarkoplazmatyczna) uczestniczy w przekazywaniu bodźców umożliwiających skurcz mikrofibryli.

Aparat Golgiego (Eucaryota) - diktiosomy

- wydzielanie poza komórkę w postaci egzocytozy
- synteza polisacharydów
- synteza mukopolisacharydów
- sprzęgają węglowodany z proteinami
- uczestniczą w przekazywaniu substancji w obrębie komórki

Lizosomy i mikrociałka (Eycaryota)

Lizosomy (zwierzęta) = sferosomy (rośliny)

Powstają jako lizosomy pierwotne z aparatów Golgiego lub Era po połączeniu z fogosomami tworzą lizosomy wtórne. Posiadają wiele uśpionych enzymów hydrolitycznych.

Mikrociałka

Posiadają enzymy z grupy oksydoreduktaz nie wykazujące latencji.
- peroksysomy (oksydazy L- i D-aminokwasowe)
- glioksysomy (enzymy -oksydacji)

Funkcje:
- biorą udział w przemianach H2O2
- uczestniczą w fotooddychaniu
- mogą utleniać substraty
- umożliwiają mobilizację rezerw tłuszczowych

GERL
Lzosomy + aparat Golgiego + retikulum endoplazmatyczne

Mitochondria (Eucaryota)

- wydłużone
- okrągłe

Pomiędzy błoną zewnętrzną a wewnętrzną znajduje się przestrzeń perymitochondrialna.

W środku znajduje się matrix mitochondrialny - roztwór koloidalny zawierający liczne enzymy (m.in. cyklu Krebsa i -oksydacji), genofor mitochondrialny i aparat translacyjny typu prokariotycznego.

Plastydy (Eucaryota)

Posiadają chlDNA i aparat translacyjny.

- proplastydy
- etioplasty (gdy pozbawi się dopływy światła)
- leukoplasty - funkcja zapasowa - w korzeniach; słabo rozbudowany system błon wewnętrznych; syntetyzują skrobię (amyloplast - wypełniony całkowicie skrobią); na świetle przechodzą w chloroplasty
- chromoplasty (powstają z proplastydów lub chloroplastów) mają żółtą lub czerwoną barwę, posiadają barwniki karoteinowe
- chloroplasty (barwne, aktywne) u glonów chromatofory, kształt dwuwypukłej soczewki
- proteinoplasty (bezbarwne) - ziarna białek zapasowych, pozbawione gran

Posiadają system wewnętrznych błon (lamele lub tylakoidy) zanurzonych w stromie.

Miejsce fosforylacji fotosyntetycznej - kwantosomy.

Skrobia tranzystoryczna - powstaje jako nadmiar cukru (po kondensacji heksoz) po długim okresie wystawiania chloroplastu na promieniowanie świetlne.

Rybosomy

Rybosom składa się z podjednostki mniejszej i większej.

Skład:
- rRNA
- białka zasadowe - strukturalne
- białka kwaśne - enzymatyczne

Rybosomy małe - plastydy, mitochondria, Procaryota (stała sendymentacji Svedberga 50S, 30S, 70S)
Rybosomy duże - Eucaryota (stała sendymentacji Svedberga 60S, 40S, 80S)

Połączenie dwóch podjednostek rybosomalnych - większej i mniejszej - wymaga odpowieniego stężenia jonów Mg2+.

Nukleoplazma

Komórczaki powstają przez:
- wielokrotne mitozy, którym nie towarzyszą cytokinezy - plazmodia (plecha)
- fuzję komórek jednojądrowych - syncytia (włókna poprzecznie prążkowane)

Jądro składa się z:
- otoczki (wewnętrzna błona gładka, zewnętrzna przechodzi w ERg; pory jądrowe)
- kariolimfy (wodny koloid białkowy, zawiera enzymy m.in. polimerazę DNA i RNA)
- chromatyny (chromocentry - grudki; chromonemy - nici)
- jąderka

Ad. Chromatyna - skupienie fibryli chromatynowych
Skład:
- DNA
- histony (chromatyna składa się z DNA nawiniętego na oktamery histonowe - tworzące nukleosomy) - blokowanie DNA
- białka niehistonowe - funkcja regulatorowa i stabilizująca
- RNA

Upakowanie DNA:
- superheliks
- helisa nawinięta na oktamery histonowe
- fibryla tworzy solenoid
- solenoid tworzy domeny (spięte niehistonowymi białkami)

Rodzaje DNA:
- unikalny → hn mRNA
- rDNA
- satDNA

Chromosom:
Ramiona - telomery (unikalny DNA)
Przewężenie pierwotne - centromer (sat DNA)
Przewężenie wtórne (oddziela trabanta - satelitę) - organizator jąderkotwórczy - rDNA
Satelita - (sat DNA)

Chromosomy - rodzaje:
- metacentryczny
- submetacentryczny
- akrocentryczny
- telocentryczny