Narodowy Bank Polski - bank centralny - jest instytucją niezależną politycznie i ekonomicznie, a granice tej niezależności wyznaczają odpowiednie akty prawne, tj. Konstytucja RP i ustawa o NBP.
Niezależność banku centralnego można wskazać w 4 aspektach: niezależność funkcjonalną, finansową, personalną i instytucjonalną.
Niezależność funkcjonalna oznacza, zgodnie z Konstytucją RP, że Narodowy Bank Polski posiada takie uprawnienia i kompetencje, które pozwalają mu na samodzielne prowadzenie polityki pieniężnej. W praktyce oznacza to, że ani Sejm, ani rząd czy prezydent nie mają prawa narzucać bankowi centralnemu żadnych warunków czy też ograniczeń. Rada Polityki Pieniężnej składa jedynie Sejmowi coroczne sprawozdanie z wykonania polityki pieniężnej.
Niezależność finansowa polega na stworzeniu przejrzystych, a przede wszystkim stałych zasad regulujących kwestie finansowe. Zasady dotyczą zapewnienia środków finansowych na funkcjonowanie banku centralnego, a następnie tworzenie i podział funduszy. Ustalenie stałych i klarownych zasad pozwala na uniezależnienie się NBP od ewentualnych prób nacisku na jego decyzje ze strony władz państwowych. Tym, co najbardziej podkreśla autonomiczną pozycję banku centralnego w tym obszarze, jest zakaz finansowania przez NBP deficytu budżetu państwa.
Niezależność personalna oznacza ścisłe określenie w regulacjach prawnych (ustawa o NBP) sposobu powoływania i odwoływania członków, okresu kadencji na poszczególnych stanowiskach oraz konkretnych wymagań stawianych członkom organów NBP. Do tych wymagań zalicza się apolityczność; członkowie organów NBP mają ponadto zakaz zajmowania innych stanowisk i podejmowania działalności zarobkowej i publicznej poza pracą naukową lub dydaktyczną.
Niezależność instytucjonalna - tak rozumiana autonomia NBP oznacza ścisłe uregulowanie współpracy banku centralnego z innymi organami państwa, tak aby bank mógł podejmować decyzje i wykonywać swoje zadania, nie podlegając przy tym rządowi czy parlamentowi. Współdziałanie polega więc na opiniowaniu aktów prawnych, przekazywaniu informacji i analiz, a także realizacji polityki walutowej.
Rada Polityki Pieniężnej - organ Narodowego Banku Polskiego. Zadaniem RPP jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.
Zadania RPP:
Coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej i przedkładanie ich do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej
Składanie Sejmowi sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego
Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP
Ustalanie zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków
Określanie górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP
Przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP
Ustalanie zasad operacji otwartego rynku
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzi Prezes Narodowego Banku Polskiego jako Przewodniczący i dziewięciu członków, powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat na okres 6 lat.
Prezes NBP i tym samym przewodniczący Rady:
Członkowie Rady:
Jan Winiecki[9]