Finanse publiczne, prof. T. Famulska

Wykład 1

1. Sprawy organizacyjne:

   • 525D (4 piętro)

   • Konsultacje: czwartki 11-30-12.30, dyżury weekendowe na stronie Katedry

   • Egzamin:

     • Egzamin ma formę pisemną, obejmuje 2 części, część testową – 10 pytań, jednokrotnego wyboru, bez punktów ujemnych 10 pkt

     • Część opisowa, 2 pytania, jedno krótsze, jedno dłuższe. Krótsze, Np. proszę wymienić… proszę podać definicje… – 2 pkt, Dłuższe – 4 pkt,

   • Literatura:

     • Stanisław Owsiak – „Finanse publiczne, teoria i praktyka”, PWN, Warszawa 2013 lub 2005, Wydanie III (do strony 372 – część I, o charakterze teoretycznym)

   • Po każdym wykładzie będzie mówić, co i gdzie przeczytać.

Temat: Wprowadzenie do problematyki finansów publicznych

1. Finanse publiczne – to określona kategoria, a po drugie to określona nauka. Finanse publiczne są elementem finansów, stanowią konkretyzację finansów.

   • Finanse – ogół zjawisk ekonomicznych, związanych z procesem gromadzenia i wydatkowania zasobów pieniężnych.

   • Finanse publiczne - ogół zjawisk ekonomicznych, związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem publicznych zasobów pieniężnych. „Wspólna kasa”, władza, jeśli jest demokratycznie wybrana, to realizuje zadania, do których została upoważniona poprzez wybory.

   • Te dwie definicje różni tylko przymiotnik „publiczny”:

• Publiczny, z łaciny publicus, dotyczący ogółu, służący ogółowi, dla dobra ogółu, powszechny, ogólny, nieprywatny.

• Finanse publiczne są przedmiotem zainteresowania różnych nauk:

• Nauki ekonomiczne

• Prawne

• Polityczne

• inne

1. Ekonomia – „to nauka o bogactwie i zachowaniach ludzi związanych z tym bogactwem”. Nauki ekonomiczne badają finanse publiczne jako element bogactwa. Zasoby pieniężne, którymi dysponuje władza publiczna to specyficzne bogactwo. Rozważa finanse z perspektywy zjawisk gospodarczych

• Pytania nauk ekonomicznych o finanse publiczne z perspektywy gospodarki:

Pierwsza grupa zagadnień: „W jaki sposób struktury gospodarcze oraz sytuacje gospodarcze oddziałują na procesy gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych?” W skrócie jak gospodarka oddziałuje na finanse publiczne?

Druga grupa zagadnień to poszukiwanie odpowiedzi: „Jak procesy gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych oddziałują na struktury i procesy gospodarcze?” W skrócie jak finanse publiczne oddziałują na gospodarkę?

• Kraje bogate z reguły mają finanse publiczne w lepszej kondycji. Finanse publiczne wyrastają na finansów prywatnych, które generują określone działania gospodarcze, są także mocno powiązane z gospodarką nawet w strukturach zarządzania państwem (połączenie ministerstw).

1. Nauki prawne

• Finanse publiczne – są częścią prawa finansowego.

– bada normy i regulacje prawne dotyczące funkcjonowania finansów publicznych. - bada legislację finansową. Prawo finansowe to zespół norm prawnych, regulujących funkcjonowanie finansów publicznych.

• Współcześnie nie ma finansów publicznych poza prawem, są one uregulowane prawnie. Jest to jeden z dorobku ludzkości. W finansach trzeba tłumaczyć się w świetle obowiązujących regulacji.

• Prawo finansowe jest bardzo mocno powiązane z prawem konstytucyjnym oraz z prawem administracyjnym.

  • Nauki polityczne:

• Finanse publiczne mają zawsze charakter polityczny, nie mają zatem charakteru uniwersalnego. Dlaczego? Ponieważ są zawsze w gestii określonej władzy publicznej.

• Badają, w jakim zakresie władza publiczna może wykorzystywać, zastosować operacje gromadzenia i wydatkowania środków publicznych dla osiągnięcia, realizacji określonych celów politycznych, społecznych i gospodarczych.

• Finanse publiczne są narzędziem do realizacji celów.

  • Inne nauki zajmujące się finansami publicznymi:

• Socjologia

• Psychologia (Np. ekonomiczna)

• Zarządzanie

• Etyka

1. Miejsce finansów publicznych w finansach:

   • Finanse publiczne to element finansów

   • Finanse o charakterze podmiotowym

2. Finanse – klasyfikacja :

Tabela dzieli finanse na 5 podstawowych ogniw:

Finanse(charakter podmiotowy)	Finanse(charakter amerykański)	Finanse(literatura francuska)
władzy publicznej	1.władzy publicznej	1.Publiczne
przedsiębiorstw	2.biznesu	2.Prywatne
banków
instytucji ubezpieczeniowych
ludności(gospodarstw domowych)	3.indywidualne

1. Czym różnią się finanse publiczne od prywatnych? Charakterystyka finansów publicznych:

	Finanse publiczne	Finanse prywatne
Kryterium celu	Mają służyć ogółowi, są dla zaspokojenia potrzeb ogółu, dużych grup społecznych.	Są nakierowane na zaspokojenie potrzeb jednostki, lub małej grupy osób Np. rodzina.
Zysk	Finanse publiczne nie są nakierowane na zysk.	Finanse prywatne są nakierowane na zysk.
Etap gromadzenia środków	Wyposażone w przymus(mają w dyspozycji narzędzia przymusu). Nie ma żadnego innego rozwiązania niż gromadzenie środków w sposób przymusowy. Tzw. „przymus pośredni” – przymus uświadomiony, łagodniejszy od przymusu bezpośredniego. Obywatel wie, że trzeba płacić podatki.	Nie są wyposażone w przymus. (Za wyjątkiem grup przestępczych)
Etap wydatkowania środków	Nie podlegają przymusowi – żadnemu podmiotowi nie przysługuje prawo artykułowania roszczeń finansowych względem władzy publicznej, ponad to, co władza publiczna ustanowiła. Jeśli Np. komuś przysługuje zasiłek, a urzędnik się pomylił i postawił przed prawem poboru, to podmiot może wnieść roszczenie, ale nie można stwierdzić, że Np. przy zanieczyszczonym powietrzu należą się jakieś roszczenia.	W części obciążone przymusem. Dotyczy to pewnych części zasobów pieniężnych prywatnych. Wiąże się ono z relacją z finansami publicznymi. Np. podatki, mandaty.
Zakres	Dużo szerszy niż finansów prywatnych. Z tym się wiąże fakt, że operacje w sferze finansów publicznych wywołują istotne reperkusje gospodarcze. W sposób istotny oddziałują na gospodarkę w skali makro.	Gospodarka finansowa pojedynczego podmiotu nie ma większego znaczenia dla sytuacji gospodarczej państwa z punktu widzenia makroekonomicznego.
Zjawiska pieniężne	Władza publiczna jest gestorem pieniądza. Podmiot o charakterze władczym- ma monopol na emisję pieniądza, określa reguły kursów walutowych i stóp procentowych.	Prywatni posiadacze pieniądza nie mają na nie żadnego wpływu. Nie są wyposażone w instrumenty, dzięki którym mogłyby oddziaływać w sferze zjawisk pieniężnych.
Kontrola(najwyższa forma zaufania)	Poddane kontroli społecznej – określone instytucje i procedury zawarte w prawie, czy prawidłowo zasilają fundusze publiczne.	Dyscyplina dobrowolna, brak wypracowanych procedur kontroli społecznej.

WYKŁAD 2

1. Finanse publiczne, a sektor publiczny.

Władza publiczna funkcjonuje w sferze finansowej(odzwierciedleniem tego funkcjonowania są finanse publiczne) oraz w sferze rzeczowej (realnej)- odzwierciedleniem tej sfery jest sektor publiczny. Ten podział znajduje zastosowanie w sprawozdawczości, w opracowaniach statystycznych.

• Wyodrębnienie sektora publicznego obok sektora prywatnego dokonywane jest w sferze realnej (rzeczowej). Dokonywane jest na podstawie kryterium własnościowego, (kto jest właścicielem). Przy własności mieszanej, jeżeli właścicielem 51% jest państwo, to przypisuje się majątek do państwa.

1. Sektor publiczny – określony majątek rzeczowy publiczny, na który składają się następujące elementy:

   • Majątek służący władzy i administracji zarówno szczebla centralnego jak i terytorialnego(samorządowego). Np. budynki, środki transportu, – w które wyposażone są obiekty władzy.

   • Majątek wykorzystywany do świadczenia usług przez instytucje publiczne(publiczna działalność usługowa) – majątek, który mają we władaniu publiczne instytucje Np. obiekty Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, szkoły, szpitale, domy opieki.

   • Majątek będący we władaniu publicznym – ogół może z tego majątku korzystać:

     • Dobra przyrody

     • Infrastruktura – szeroko rozumiana Np. drogi, mosty, oświetlenia

   • Majątek publiczny zaangażowany w działalności gospodarczej(komercyjnej). Nie jest wykluczone, że władza publiczna z różnych względów może zaangażować się w działalność gospodarczą (nawet w warunkach gospodarki rynkowej).

2. Sektor publiczny i finanse publiczne(podsumowanie):

• Finanse publiczne odzwierciedlają zjawiska pieniężne, a sektor publiczny odzwierciedla zjawiska i procesy w ujęciu realnym.

• Finanse publiczne służą zapewnieniu funkcjonowania sektora publicznego, ale nie w całości, czyli część środków publicznych jest przeznaczona na inne cele m.in. na zasilenie sektora prywatnego. Drogą transferów z finansów publicznych zasila się podmioty prywatne(renty, emerytury, zasiłki, stypendia,

  • Sektor publiczny funkcjonuje w oparciu o środki publiczne, ale nie w całości. W szczególności w działalności gospodarczej (według reguł rynkowych, komercyjnych).

1. Przedmiot nauki finansów publicznych, – czym się zajmują finanse publiczne jako nauka:

   • Ujęcie klasyczne – przedmiotem nauki o finansach publicznych są procesy gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych.

   • Ujęcie współczesne – oprócz tego, że przedmiotem nauki o finansach publicznych są procesy gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych, są też związki przyczynowo skutkowe zachodzące pomiędzy procesami gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych, a zjawiskami gospodarczymi, społecznymi i politycznymi.

Rozszerzenie władzy publicznej nastąpiło przed I i II wojną światową. Poszerzyły się zadania i rola państwa. Rozwój finansów publicznych jako kategorii przyczynił się do rozwoju nauki, która tę kategorię bada.

1. W miarę rozrostu finansów publicznych rozszerzyły się funkcje współczesnego państwa.

   • Klasyk –Podatek był przedmiotem zainteresowania jako instrument do gromadzenia dochodów. Jaki podatek będzie sprawnym i wydajnym sposobem gromadzenia środków publicznych? Nadal aktualne.

   • Współcześnie, – Trzeba się pochylać nad skutkami jakie ten podatek powoduje. Jakie skutki ekonomiczne, gospodarcze, polityczne występują i jak działają?

Definicja finansów, która się bardziej podoba Famulskiej:

1. Finanse publiczne – zajmują się finansową działalnością władzy publicznej, opisują i analizują wydatki władzy publicznej, oraz metody, techniki i narzędzia wykorzystywane przez władzę publiczną do sfinansowania tych wydatków.

2. W finansach publicznych wydatek jest pierwotny (nadrzędny jest wydatek, czyli cele i zadania władzy), a gromadzenie środków jest wtórne. Odwrotnie niż w finansach prywatnych.

   • Zasoby są gromadzone przez władzę do realizacji zadań. Władza publiczna stawia sobie określone cele, zadania i szuka na nie środków. Gdyby nie byłoby takiej prawidłowości, to w sferze finansów publicznych nie istniałby deficyt.

3. Przekroje podmiotowe finansów publicznych:

1. Władze stanowiące szczebla centralnego oraz władze stanowiące jednostek samorządu terytorialnego

2. Władze wykonawcze szczebla centralnego i na poziomie jednostek samorządu terytorialnego

3. Władze kontrolne, które działają w imieniu władz stanowiących- NIK na poziomie centralnym, RIO(Regionalne Izby Obrachunkowe) na poziomie jednostek samorządu terytorialnego).

4. Aparat skarbowy

5. Podmioty funkcjonujące w oparciu o środki publiczne(szkoły, szpitale, więzienia)

1. Przekrój prawny przez finanse publiczne- nawiązuje do systemu finansów publicznych

   • System finansów publicznych- to ogół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych.

System finansów publicznych tworzy zespół przepisów:

1. Konstytucja RP(Polska zalicza się do krajów, które mają wiele zapisów dot. finansów publicznych w Konstytucji)

2. Ustawa o finansach publicznych z 2009 roku.

3. Coroczne ustawy budżetowe oraz uchwały budżetowe jednostek samorządu terytorialnego.

4. Ustawy regulujące finanse samorządowe

5. Ustawy i inne przepisy regulujące funkcjonowanie Ministra Finansów, Ministra Skarbu oraz działalność aparatu skarbowego.

6. Ustawy podatkowe(kodeks karny skarbowy, ordynacja podatkowa)

1. Przekrój instytucjonalny finansów publicznych:

Wyodrębnia określone grupy funduszy publicznych:

1. Budżet państwa

2. Budżety samorządu terytorialnego

3. Fundusze ubezpieczeń społecznych

4. Pozostałe fundusze publiczne

FINANSE PUBLICZNE WYKŁAD 3

24.10.2013r.

Wykres wydatków władzy publicznej USA w czasie wojny. Wydatki nie były zdeterminowane rozkwitem gospodarczym, tylko potrzebą.

W finansach publicznych wydatek jest pierwotny, bo wynika z zadań władzy, a gromadzenie środków jest wtórne.

• Zasoby są gromadzone przez władzę do realizacji zadań. Władza publiczna stawia sobie określone cele, zadania i szuka na nie środków.

Temat: Zagadnienia wprowadzające do problematyki finansów publicznych.

Metoda nauki finansów publicznych obejmuje trzy zasadnicze etapy badawcze:

1. Obserwacja zjawisk finansowych ze sfery finansów publicznych:

Ma charakter pośredni, czyli źródłem informacji są zapisy księgowe/rachunkowe. Korzystamy ze sprawozdawczości rachunkowości budżetowej. Aby materiał empiryczny mógł być wykorzystany jako materiał źródłowy powinien być:

1. Zgodny ze stanem faktycznym (prawdą),

2. Sporządzony zgodnie z obowiązującymi zasadami,

3. Porównywalny

Ogólnie można powiedzieć, że materiał powinien być rzetelny. Należy korzystać z prawidłowo zweryfikowanego materiału empirycznego.

1. Poszukiwanie zależności, identyfikowanie związków przyczynowo- skutkowych (analiza)

Poszukujemy zależności i związków w dwóch płaszczyznach.

• Pierwsza płaszczyzna to są zależności w ramach określonych wielkości finansowych z zakresu finansów publicznych (czyli szukamy zależności pomiędzy różnymi parametrami/kategoriami w ramach finansów publicznych, np. analizy związane ze strukturą dochodów lub wydatków publicznych, porównywanie wpływów z jednych podatków z drugimi).

• Druga płaszczyzna to jest poszukiwanie zależności i związków pomiędzy kategoriami ze sfery finansów publicznych, a zjawiskami gospodarczymi, społecznymi, politycznymi (poszukiwanie zależności, związków pomiędzy zjawiskami pieniężnymi a nie pieniężnymi, ze sfery gospodarczej.). Dwa ujęcia nauki o finansach publicznych- ujęcie klasyczne. Jak skutkują w otoczeniu. Ona koresponduje ze współczesną definicją nauki o finansach publicznych, która jest szersza niż definicja klasyczna.

Klasyczne – I płaszczyzna, współczesne – I i II płaszczyzna (dobre do testu).

1. Formułowanie praw i wniosków.

W finansach publicznych bardzo trudno jest formułować prawa i identyfikować prawidłowości. Wynika to z tego, że nauka finansów publicznych nie korzysta z eksperymentu jako metody badawczej, tak jak dzieje się w naukach przyrodniczych

„Zastępstwem” dla tego eksperymentu jest metoda prób i błędów:

1. Podmioty odpowiedzialne za stanowienie określonych kategorii w finansach publicznych podejmują określone decyzje dotyczące stosowanych metod i narzędzi w sferze finansów publicznych. To nie przedstawiciele nauki podejmują decyzje w sferze finansów publicznych.

2. Dokonanie analizy (obserwacji i oceny) skutków zastosowania tych instrumentów i kategorii,

3. Badania i analizy mogą stać się podstawą korekt. Obserwuje się skutki zastosowania tych instrumentów i dopiero później wprowadza korekty.

Pierwszy powód dlaczego ciężko wprowadzać zmiany to brak stosowania eksperymentu. Drugi powód- rzeczywistość społeczna, gospodarcza i polityczna jest bardzo złożona, a finanse publiczne stanowią tylko jej element, którego znaczenie trudno jest tej złożoności zidentyfikować (Finanse publiczne są tylko jednym z czynników na nią wpływających i niekoniecznie jest to najważniejszy czynnik). Nie powinno się powoływać na przykłady innych np. odniesiono sukces w finansach publicznych w jakimś małym kraju, przykład ten przeniesiony do dużego kraju może się nie sprawdzić.

Uzupełnienie do zagadnienia metoda:

Dwa zasadnicze podejścia w badaniach zakresu finansów publicznych:

• Podejście pozytywne- analizowanie zjawisk ze sfery finansów publicznych takimi jakie są w rzeczywistości, czyli ustalanie następstw stosowanych w praktyce instrumentów ze sfery finansów publicznych (analiza stosowanych w praktyce metod i narzędzi). Prowadzi to do budowy tzw. modeli pozytywnych, czyli modeli opisujących rzeczywistość.

• Podejście normatywne- rozpatrywanie finansów publicznych takimi jakimi być powinny. Sięgamy do określonych norm wartościujących Np. przedsiębiorca będzie optował za wąskim zakresem finansów publicznych, bo będzie płacił mniejsze podatki. Zależy z jakiego punkt widzenia patrzymy. Podejście to jest podporządkowane z góry przyjętym normom wartościującym i różnorodnym poglądom. Przy tym podejściu zmierza się do budowy modeli projektujących rzeczywistość, tzw. modeli normatywnych. Trudno projektować jeśli nie zanalizuje się co było w przeszłości.

Współcześnie przy różnego rodzaju badaniach te podejścia się wzajemnie uzupełniają

Temat: Funkcja finansów publicznych.

Finanse publiczne można rozpatrywać z różnych punktów widzenia (3 najbardziej oczywiste):

1. Funkcje finansów publicznych można identyfikować z funkcjami współczesnego państwa (określenie państwo można personifikować jako władzę publiczną), owa władza potrzebuje do zrealizowania zadań określonych zasobów pieniężnych, które jej służą do realizacji zadań publicznych.

2. Rozpatrywanie funkcji finansów publicznych jako konkretyzacji inaczej uszczegółowienia funkcji finansów, dlatego że finanse publiczne są elementem finansów. Finanse publiczne są częścią składową finansów, a finanse jako kategoria ogólna spełniają określone funkcje, to finanse publiczne będą te funkcje konkretyzować.

3. Rozpatrywanie funkcji finansów publicznych przez pryzmat funkcji realizowanych przez instrumenty ze sfery finansów publicznych, np. podatki, dotacje.

Funkcje finansów publicznych są sumą funkcji jakie realizują poszczególne instrumenty. Jest to zagadnienie złożone.

Podejście przez pryzmat roli współczesnego państwa.

Współczesne finanse spełniają 3 funkcje, przypisane współczesnemu państwu

• Alokacyjna- polega na oddziaływaniu przez państwo za pomocą przepływów pieniężnych w postaci dochodów i wydatków publicznych na alokację(rozmieszczenie) zasobów w gospodarce. Mówiąc o zasobach mamy na myśli czynniki wytwórcze i wytworzone już dobra. Państwo/władza publiczna ingeruje w alokację zasobów, czyli w alokację czynników wytwórczych:

1. Zasobów dotyczących alokacji pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym

2. Zasobów ramach samego sektora publicznego.

Jeśli występuje gospodarka rynkowa to alokacja dokonuje się według reguł rynkowych.

„Kategoria” cena- instrument który decyduje o alokacji zasobów; na rynku pozwala na zweryfikowanie wartości zarówno czynnika wytwórczego jak i gotowego dobra.

Alokacja zasobów w warunkach gospodarki rynkowej dokonuje się wg reguł rynkowych. Ingerencja państwa w alokację zasobów jest uprawniona tam gdzie rynek zawodzi, gdzie występują jakieś zakłócenia, np. wszędzie tam gdzie występuje tzw. efekt zewnętrzny, który można określić jako ponoszenie dodatkowych kosztów społecznych wiązanych z produkcją, dystrybucją i konsumpcją określonych dóbr. Przykład paliwo- produkcja i dystrybucja wiąże się z jakimiś kosztami, koszty społeczne zanieczyszczenie środowiska lub budowa i utrzymanie dróg.

W jaki sposób władza publiczna ingeruje w alokację zasobów? Włącza się w cenę (podatek na jej ciężar fiskalny). Konieczność zapewnienia określonych dóbr określonym grupom społecznym, które z różnych względów nie mogą pozyskać ich według reguł rynkowych (brak środków pieniężnych na zakup; niedobór pewnych dóbr ze względu na ich mało opłacalną dystrybucję np. usługi medyczne- serwowane przez podmioty prywatne i publiczne - państwo je zabezpiecza; podmioty komercyjne mogą się nie angażować np. w oświetlenie ulic).

Finanse publiczne ograniczają zasoby sektora prywatnego. Dlatego dla podmiotów gospodarczych ma wydźwięk ujemny in minus. In plus wiąże się z określonymi rodzajami wydatków, może sprzyjać gospodarce. Władza publiczna serwuje pewne dobra, takie jak infrastruktura, państwo jest zaangażowane w edukację.

• Redystrybucyjna- polega na oddziaływaniu przez państwo za pomocą przepływów pieniężnych w postaci dochodów i wydatków publicznych na poziom dochodów różnych podmiotów ukształtowany w wyniku procesów rynkowych. Ingerencja władzy publicznej oznacza tzw. podział wtórny dochodów, który jest korektą podziału pierwotnego dokonanego według reguł rynkowych. W założeniu korekta ta polega na zmniejszeniu dochodów określonych grup (przy pomocy podatków), a z drugiej strony polega na wyposażeniu w dochody, bądź zwiększeniu dochodów innych grup.

Przesłanki do uzyskania dochodów:

Kryterium rynkowe:

1. Praca np. siła robocza

2. Kapitał np. inwestycje

Kryterium pozarynkowe:

1. Pochodzenie np. królowa brytyjska- uzyskuje procent od produkcji browarniczej

W ramach podziału pierwotnego nie wszystkie podmioty z przyczyn zawinionych bądź niezawinionych mogą uczestniczyć i podział pierwotny wymaga skorygowania w oparciu o kryteria sprawiedliwości społecznej i polityczne. Funkcja ta realizuje się również w płaszczyźnie terytorialnej, regiony bardziej zamożne są obciążane na rzecz regionów mniej zamożnych. Redystrybucja może się także dokonywać w płaszczyźnie podmiotów gospodarczych, w warunkach gospodarki rynkowej powinna być ograniczona.

• Stabilizacyjna- polega na wykorzystaniu przez państwo dochodów i wydatków publicznych do oddziaływania na sytuację gospodarczą i społeczno-gospodarczą. Pojawiła się historycznie najpóźniej, w latach 30-stych, wraz z teorią Keynesa. Zasadnicze cele tej ingerencji:

• stabilizacja cen – przeciwdziałanie inflacji (ceny)

• utrzymanie wysokiego poziomu zatrudnienia – przeciwdziałanie i ograniczanie bezrobocia (zatrudnienie)

• zapewnienie równowagi bilansu płatniczego (bilans płatniczy)

• zapewnienie warunków stabilnego wzrostu gospodarczego (wzrost gospodarczy)

wykład 4 07.11.2013r.

1. Zakres funkcji finansów publicznych

Pomiar zakresu finansów publicznych zawsze jest obciążony dyskusyjnymi cechami.

Próbę pomiaru można podjąć odnosząc odpowiednio:

• Pierwszy wskaźnik:

dochody budżetowe x 100%,

PKB

Ten wskaźnik oznacza:

• Jaką część produktu krajowego brutto w danym roku stanowią dochody publiczne?

• W jakim stopniu władza publiczna ingeruje w PKB?

• Jaką część PKB władza publiczna przejmuje?

Im wskaźnik wyjdzie większy tym władza publiczna jest bardziej aktywna i przejmuje odpowiednio większą ilość środków by zrealizować swoje zadania.

• Drugi wskaźnik:

wydatki budżetowe x 100%

PKB

Ten wskaźnik oznacza -tyle władza publiczna chciałaby zabrać, ale nie jest w stanie przejąć.

Jeśli nie ma deficytu to wskaźniki są równe. Jeśli budżet zamyka się deficytem(wydatki przewyższają dochody) to wskaźnik drugi oddaje rzeczywisty zakres finansów publicznych. Wskaźniki liczy się dla wielkości rocznych.

Dane z tabelki:

Wskaźnik I waha się w granicach 30 – 60% bardzo duży rozrzut

Kraje o najwyższych wskaźnikach :

• Szwecja

• Dania

• Francja

• Austria

Kraje o najniższych wskaźnikach:

• Korea Południowa

• USA

• Australia

• Szwajcaria

Jeśli chcielibyśmy mówić o optymalnym zakresie wskaźnika pierwszego to porównalibyśmy go z PKB na jednego mieszkańca(ale w np. pierwszych 4 krajach, PKB czyli dobrobyt jest taki sam), dlatego dane liczbowe pokazują, ze jak dotąd w praktyce, ani w teorii nie ustalono optymalnego zakresu funkcji finansów publicznych.

Tendencje są dość zróżnicowane, ale poszczególne kraje (poza Słowacją) nie dokonują w tym zakresie rewolucji. Np. W Szwecji wskaźnik się waha, ale system jest wypracowany i zmienia się tylko w niewielkim stopniu. Kraje byłe socjalistyczne wykazały spadek.

Dane dotyczące Polski:

• Polska jest w grupie przeciętnej – ma swoje specyficzne uwarunkowania(nie jest oryginalna).

• Kraje strefy euro mają wskaźnik wyższy niż Polska – wejście do strefy euro może być korzystne.

• Średnia OECD jest niższa niż w Polsce.

Wnioski: Jak dotąd ani w praktyce, ani w teorii nie udało się ustalić optymalnego zakresu funkcji finansów publicznych, tym samym poszczególne kraje funkcjonują zgodnie z metodą prób i błędów. Prowadzą własne poszukiwania.

Temat: Dobra publiczne i ich finansowanie.

1. Potrzeby ludzkie(słownikowo)-to wymagania konieczne do życia.

   • Zagadnienie podejmowane przez różne nauki (psychologia, socjologia, ekonomia).

   • Ekonomia konsumpcji– zajmuje się zaspokajaniem potrzeb, część potrzeb kreuje człowiek, a część kreuje biznes.

Potrzeba ludzka (z nauki o konsumpcji) – pożądanie określonych wartości użytkowych, czyli dóbr i usług wynikających z osiągniętego poziomu rozwoju gospodarczego, cywilizacyjnego i kulturalnego społeczeństwa.

• Potrzeby są zróżnicowane w czasie i przestrzeni.

1. Podział potrzeb:

   • Według kryterium sposobu zaspokojenia(tylko tym się zajmujemy):

     • Potrzeby indywidualne – to takie, które zgłasza jednostka i zaspokojone one mogą być na rzecz jednostki. Np. głód.

     • Potrzeby zbiorowe – to takie, które zgłaszają całe zbiorowości, lub(i) również pojedyncze jednostki, ale zaspokoić te potrzeby można wyłącznie na rzecz zbiorowości,

Np. Jest duszno na auli B.

Fakt, że jednostka nie jest w stanie zaspokoić indywidualnie potrzeb to jest przesłanka do tego, aby tworzyć fundusze zbiorowe.

Potrzeby zbiorowe dzielimy na 2 grupy:

• Wiążą się z faktem istnienia społeczeństwa, oraz instytucji, które są jego wytworem. Państwo – zasadniczy wytwór. Aby było Państwo musi być władza i administracja. Władza ustanawia prawa, których przestrzegania powinny pilnować instytucje takie jak: policja, służby bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz zewnętrznego (wojsko), służby dyplomatyczne. Nie można współcześnie pominąć służb dyplomatycznych. Polska nie funkcjonuje w próżni, tak jak kiedyś funkcjonowała Albania.

• Potrzeby, których naturalny charakter wyklucza inne zaspokojenie niż zbiorowe.

Wiążą się ze specyfiką środowiska naturalnego. Ochrona sanitarna kraju (np. masowe szczepienia), regulacja rzek, ochrona środowiska naturalnego.

WYKŁAD 5

Konsekwencją rozróżnienia potrzeb, oraz tego, że władza publiczna ingeruje jest rozróżnienie dóbr:

• Dobra prywatne

• Dobra publiczne – to każde dobro, które jakaś zbiorowość decyduje się pozyskiwać za pośrednictwem dowolnej organizacji zbiorowej.

  • Czyste dobra publiczne – dobra publiczne sensu stricto(ujęcie węższe dobra publicznego) – te dobra, które wiążą się z ustanawianiem i egzekwowaniem prawa i te, które wiążą się ze środowiskiem naturalnym, dobro konsumowane egalitarnie(wszyscy równo) przez członków danej społeczności, jeżeli pewna ilość tego dobra jest dostępna jednemu z członków danej zbiorowości , to taka sama ilość tego dobra jest dostępna każdemu z innych członków tej zbiorowości. Te dobra mają charakter niepodzielny, nie da się w nich wyodrębnić indywidualnie należnej części, nie można wprowadzić odpłatności, nie mogą zaistnieć na rynku np. wojskowa łódź podwodna. Czyste dobra publiczne służą zaspokojeniu potrzeb zbiorowych.

  • Dobra społeczne nazywane są również usługami społecznymi, również określa się je jako dobra semi-publiczne, quasi-publiczne, dobra, które służą zaspokojeniu takich potrzeb indywidualnych, które z różnych względów władza publiczna uznaje za zasadne zaspokoić w sposób publiczny przy wykorzystaniu określonych organizacji o charakterze publicznym. Zakres dóbr społecznych zależy od:

• Czynnika ekonomicznego - poziomu zamożności danego kraju, tu kryje się odpowiedź - na co władzę stać, żeby zapewnić obywatelom dane dobra.

• Czynnika politycznego - zakres rozważanych dóbr wiąże się z opcją społeczną, z którą identyfikuje się dana władza. Co władza chce (polityczny)- co władza może?

Zabezpieczenie dóbr społecznych przez państwo nie wyklucza podaży rynkowej tychże dóbr, które są odpowiednikiem dóbr społecznych. Rynek również serwuje różne dobra. Mogą być takie grupy dóbr gdzie trudno by wskazać odpowiednik dobra publicznego - (park wejście za darmo czy identyczny park z biletem wejścia może funkcjonować?)

Łącznie kategorie te tworzą kategorie dobra publicznego w szerszym ujęciu, ujęcie largo

• Dobra publiczne sensu largo to dobra publiczne czyste + dobra quasi-społeczne

KATEGORIE POTRZEB:

• I kategoria - dobra których nabycie jest niemożliwe dla określonej grupy obywateli (nie stać ich na nabycie dóbr zaspokajających potrzeby elementarne) np. związane ze zdrowiem, z mieszkaniem;

• II kategoria – wiąże się z rozwojem cywilizacyjnym i kulturalnym danego społeczeństwa, władza uznaje za zasadne, że obywatele powinni korzystać z takich dóbr, ale obywatele mogą dokonywać innych wyborów, mimo że obywatela stać, mógłby ich nie zaspokajać np. oświata, edukacja, kultura, kultura fizyczna, (muzeum symboliczny bilet wstępu, darmowe dni);

Ciąg logiczny z poprzednich zajęć:

Potrzeby Dobra Źródła finansowania określonych dóbr

Różnica między dobrami publicznymi i prywatnymi:

• Rozróżnienie nie wiąże się z cechami fizycznymi danego dobra, może raz być dobrem publicznym a raz prywatnym (Np. energia publiczna zasilająca latarnie publiczne i energia w lampce przy biurku studenta).

• Porównanie w oparciu o kryterium użyteczności społecznej (społeczne) czystymi a prywatnymi

• Kryterium ekonomiczne (odpłatności)

Dobro publiczne	Dobro prywatne
Kryterium użyteczności społecznej
Korzyści dla ogółu.	Korzyści dla jednej osoby (lub małej grupy osób np. rodzina).
Ogólna dostępność.	Jeżeli korzysta jedna osoba dobro nie jest dostępne dla innych.
Brak rywalizacji o dostęp.	Zjawisko rywalizacji pomiędzy użytkownikami danego dobra.
Kryterium ekonomiczne opłacalności
Dla odbiorcy bezpłatne, lub częściowo odpłatne	Pełna odpłatność (cena rynkowa)
Finansowane z funduszy publicznych i częściowo z prywatnych	Finansowane z funduszy prywatnych
Dostarcza państwo, lub inne podmioty publiczne (talon do baru płaci gmina) państwo nie musi być bezpośrednim wykonawcom	Dostarcza rynek

SCHEMET „POTRZEBA – DOBRO - ŹRÓDŁO FINANSOWANIA”

Na egzaminie: narysuj schemat relacji „potrzeba-dobro-źródło finansowania”

FINANSOWANIE DÓBR PUBLICZNYCH I SPOŁECZNYCH:

Do finansowania dóbr publicznych są przewidziane fundusze publiczne, czyste dobra publiczne to te dobra z uwagi na niemożność ustalenia płatności, nie można ustalić należnej część obywatelowi.

W przypadku dóbr społecznych- Dobra społeczne służą zaspokojeniu potrzeb indywidualnych, a źródłem ich finansowania mogą być fundusze publiczne i prywatne. Fundusze publiczne, częściowo zasoby prywatne.

Proste myślenie! Potrzeby indywidualne – do ich zaspokojenia służą dobra prywatne, a źródłem finansowania są fundusze prywatne. Ale nie jest to do końca prawidłowe - patrz schemat! Źródłem finansowania są też fundusze publiczne.

Zakres dóbr serwowanych przez państwo obywatelom:

W jakim stopniu państwo ma serwować dobra, które zaspokoją potrzeby indywidualne, które może zaspokoić rynek? – Pytanie bez odpowiedzi, nie ustalono tego zakresu, rozrost dóbr serwowanych przez państwo (konsumpcji zbiorowej) nie jest pożądany.

• Zakres dóbr społecznych – nie jest pożądany jego nadmierny rozrost, ponieważ:

  • Sfera publiczna jest wyjątkowo (szczególnie) narażona na marnotrawstwo i nadużycia. W stopniu znaczenie większym niż sfera prywatna. Jest dużo przykładów, w których gestorzy środków publicznych marnują je – ktoś jest gestorem czegoś, co nie jest jego własnością. Fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych - jego wojewódzkie agendy nabyły luksusowe samochody bez potrzeby.

  • Konsumpcja zbiorowa dokonuje się zawsze kosztem konsumpcji indywidualnej (ogranicza jej możliwości nabywcze a tym samym konsumpcyjne), – ponieważ aby serwować dobra publiczne potrzebne są fundusze publiczne, które wyrastają z funduszy prywatnych.

  • Konsumpcja zbiorowa jest konsumpcją narzuconą przez państwo i tym samym ograniczającą wolność jednostki.

Temat: Zagadnienia podatkowe.

Wpływy a dochody publiczne: (wpływy kategoria szerszą niż dochodów)

• Wpływy publiczne – to pojęcie szersze od dochodów publiczny. Dochodem publicznym są tylko te dochody które nie wiążą się z koniecznością zwrotu. Każdy dochód publiczny jest wpływem publicznym, nie każdy wpływ publiczny jest dochodem.

• Dochodami są te wpływy, które nie wiążą się z koniecznością zwrotu, natomiast wpływami obok dochodów są również takie środki, które czasowo zostają do dyspozycji władzy publicznej, czyli wiążą się z koniecznością zwrotu,

• Wpływy publiczne klasyfikuje się na różne sposoby:

  • Klasyfikacja prawna

  • Klasyfikacja finansowa

  • Klasyfikacja ekonomiczna

Wpływy publiczne:

• Klasyfikacja prawna – kryterium – zastosowanie środków przymusu na etapie gromadzenia określonego rodzaju wpływów:

  • Przymusowe – wpływy, które władza publiczna uzyskuje wykorzystując środki przymusu (jeden z podstawowych atrybutów władzy) - przymus pośredni, uświadomiony. Np. podatki, opłaty fiskalne, kary, grzywny, cła, mandaty itd. Czy władza publiczna wykorzystuje środki przymusu na etapie gromadzenia danego wpływu.

  • Dobrowolne – wpływy, które władza publiczna pozyskuje zachowując się na wzór podmiotu prywatnego, władza nie sięga po środki przymusu;

    • wpływy z majątku publicznego, pochodzące z wykorzystania majątku publicznego (najmu, dzierżawy);

    • wpływy ze sprzedaży elementów majątku publicznego (wpływy z prywatyzacji);

    • wpływy, które generuje majątek zaangażowany w działalności gospodarczej-komercyjnej (udziały w zyskach spółek, których udziałowcami jest skarb państwa) dywidenda;

    • wpływy o charakterze pożyczkowym (kredyty i pożyczki w sektorze finansowym, wpływy z pożyczki publicznej – jakie pozyskuje władza publiczna ze sprzedaży określonych instrumentów finansowych, np. obligacje, darowizny i zapisy na rzecz władzy publicznej) władza publiczna zadłuża się;

    • darowizny, zapisy, spadki na rzecz szeroko rozumianego państwa;

      • Typowy budżet charakteryzuje się wpływami przymusowymi.

• Klasyfikacja finansowa – kryterium – definitywność określonego wpływu:

  • Definitywne – bezzwrotne, wpływy, które w sposób ostateczny, definitywny stają się cząstką majątku publicznego, nie wiążą się z koniecznością zwrotu, Np. podatki, opłaty, cła, kary, grzywny, wpływy z majątku, darowizny, zapisy na rzecz władzy publicznej.

  • Czasowe – takie wpływy, które stają do dyspozycji władzy publicznej na pewien określony czas, wiążą się z koniecznością zwrotu, stąd nazywane również wpływami zwrotnymi. Np. pożyczka publiczna.

• Klasyfikacja ekonomiczna – kryterium – skutki ekonomiczne, jakie powoduje zastosowanie określonego rodzaju wpływów.

  • Zwyczajne – to takie, które nie powodują istotnych skutków ekonomicznych, nie zakłócają decyzji ekonomicznych.

  • Nadzwyczajne – to takie, których zastosowanie powoduje istotne skutki ekonomiczne, wpływa na decyzje ekonomiczne.

    • Rodzaj wpływu nie zależy od jego wielkości, ale koresponduje z systematycznością stosowania danego rodzaju wpływu.

    • „Znany element reguł gry” – wpływ o charakterze zwyczajnym,

    • Wpływ wprowadzony w sposób akcyjny, dla realizacji określonego celu – wpływ o charakterze nadzwyczajnym.

    • Np. wzrost podatków od przyszłego roku, jest zwyczajny, a +1% od już, nadzwyczajny.

Dominują w systemach budżetowych wpływy definitywne i zwyczajne.

Wykład 6

Najbardziej charakterystycznym współcześnie wpływem publicznym a zarazem dochodem jest podatek.

PODATEK

Jest złożoną kategorią o charakterze ekonomiczno-prawnym i ten złożony charakter definiują nauki prawne jak i nauki ekonomiczne.

• Jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym ,ogólnym, nieodpłatnym i jednostronnym pobierane przez państwo bądź inny organ; związane o charakterze publiczno-prawnym zgodnie z przepisami prawa, które określają wysokość, warunki i terminy tego świadczenia.

  1. Podatek – definicja prawna

Charakterystyka podatku przez jego cechy :

• Charakter pieniężny – wynika z faktu, że daniny na rzecz władzy publicznej były niepieniężne (np. pańszczyzna do odpracowania, służba rycerska/wojskowa) i pieniężne (współczesne państwo zadowala się takimi daninami, ale to nie oznacza, że państwo nie może sięgnąć do danin niepieniężnych w wyjątkowych sytuacjach – np. nakaz odebrania samochodu/połowy domu dla rannych na wojnie),

• Przymusowość - przymus pośredni określony w przepisach czyli przymus uświadomiony,

• Bezzwrotność – jest świadczeniem bezzwrotnym czyli w sposób definitywny staje się majątkiem władzy państwa, nie wiąże się z koniecznością zwrotu, ( to, że mamy ‘zwrot podatku’ bo się rozliczamy to jest tylko mowa potoczna/na skróty, ponieważ nie ma czegoś takiego jak zwrot podatku, to jest nasza NADPŁATA, czyli państwo nam ją zwraca bo za dużo zapłaciliśmy w tych miesięcznych wpłatach )

• Ogólność (powszechność) – jest zaprzeczeniem indywidualnego charakteru, podatek nie jest indywidualnie nakładany na konkretne podmioty to oznacza powszechną równość podmiotów względem regulacji prawa podatkowego. Prawo podatkowe określa zakres przedmiotowy(to wskazanie od czego jest podatek) oraz zakres podmiotowy (to wskazanie kogo dotyczy) podatku i określony podmiot jeżeli ‘wpada’/mieści się w te zakresy to dotyczy go podatek.

( np. podatek leśny- mało kto go płaci, większości nas nie dotyczy, ale nie oznacza to, że ten podatek leśny nie spełnia cechy powszechności zakres przedmiotowy – las , zakres podmiotowy – właściciel lasu ) czyli powszechność to jest równość względem przepisów prawa, PODATKI NIE MOGĄ MIEĆ CHARAKTERU INDYWIDUALNEGO.

• Nieodpłatność – jest nieodpłatny w sensie szczegółowym, w zamian za wnoszone podatki podmioty nie otrzymują żadnych konkretnych świadczeń, czyli mówiąc inaczej podatkami sobie niczego konkretnego nie kupujemy. Można mówić o odpłatności ogólnej, polega ona na tym, że ogół społeczeństwa w zamian za wnoszone podatki otrzymuje określone świadczenia.

• Jednostronność – nie zawsze jest wymieniana, ponieważ po części jest zawarta w przymusowości. Polega na tym, że podatek jest jednostronnie nałożony przez władzę publiczną.

Beneficjent:

• państwo

• (lub) inny związek publicznoprawny (np. jednostki samorządu terytorialnego)

(Beneficjentem są również kościoły różnych wyznań = podatek kościelny, głównie tam, gdzie dominujące jest wyznanie ewangelickie).

Zaakcentowanie charakteru prawnego podatków - nie ma podatków bez regulacji prawnej, to prawo musi określić warunki , wysokość, terminy tego świadczenia. Konstytucja stanowi, że podatki mogą być nałożone wyłącznie ustawą, czyli o podatkach decyduje sejm, władza ustawodawcza. W ustawie muszą być zawarte wszystkie podstawowe elementy podatku.

1. Podatek- definicja ekonomiczna

Definicja : Podatek jest to przymusowe świadczenie pobierane przez władzę publiczną w celu zasilenia kas publicznych przy uwzględnieniu zdolności podatkowej obywatela.

• Definicja ta w porównaniu do definicji prawnej wyraźnie określa strony podatku (władza publiczna i obywatele). Treścią podatku jest przewłaszczenie ze sfery prywatnej na rzecz sfery publicznej i ostatecznym źródłem podatku pozostają zasoby pieniężne obywateli.

Wykład 7

1. Podatek- definicja ekonomiczna(dowiadujemy się po co jest podatek)

To przymusowe pobranie dokonywane przez władze publiczna w celu zasilenia kas publicznych przy uwzględnieniu zdolności podatkowych obywateli.

1. Strony podatku

• Władza publiczna

• Obywatele

1. Funkcje podatku

• Fiskalne

Podatki muszą je spełnić- jeśli jakiś podatek jej nie spełnia, to jest podatkiem do likwidacji np. podatek giełdowy na początku lat 70, nie realizował wpływów, które zaplanowano, podatek od zwierząt- koszty poboru przekraczały wpływy).

• Pozafiskalne(może je spełnić, ale władza publiczna mając do dyspozycji instrument, który łączy ją z obywatelem może realizować różne cele swojej polityki przy wykorzystaniu tego instrumentu).

  • stymulacja-polega na wkomponowaniu do konstrukcji podatku ulg i zwolnień, które służyć mają do stymulowania opodatkowanych podmiotów do zachowań pożądanych z punktu widzenia władzy publicznej(jeżeli władzy zależy na uruchomieniu nowych miejsc pracy, to nie musi sięgać do instrumentu podatku, ale może- np. wprowadzenie ulg dla przedsiębiorców)

  • protekcja- za pomocą wkomponowania do rozwiązań podatkowych określonych ulg i zwolnień preferuje się podmioty znajdujące się w sytuacji mniej korzystnej niż ogół(wiążą się z osobami fizycznymi, np. do podatku od osób fizycznych wprowadzi się preferencje dla osób, które mają problemy ze zdrowiem np. ulga rehabilitacyjna)

Funkcje pozafiskalne w ujęciu bieżącym są zawsze realizowane kosztem funkcji fiskalnych. Skłonność jest do tego, by ograniczać funkcje pozafiskalne. Zakres funkcji pozafiskalnych zależy od sytuacji finansów publicznych w danym miejscu i czasie( kondycja, zamożność danego kraju) oraz od czynnika politycznego.

Zdolność podatkowa- zdolność , możliwość ponoszenia ciężaru podatkowego. Jest to element, który oznacza to, że są granice opodatkowania. Władza publiczna nie może w sposób absolutnie dowolny kreować rozwiązań podatkowych.

Metoda prób i błędów- władza publiczna podnosi ciężar podatkowy, dopóki materia opodatkowana nie stawia zbyt dużego oporu. Nigdzie nie udało się obliczyć dokładnie (liczbowo) tej zdolności podatkowej. W USA przed rządami Regana, najwyższy podatek 90%, w Szwecji ponad 100% od pewnej kwoty.

• Obywatela

• Obywateli

1. Elementy techniki podatkowej- elementy konstrukcyjne podatku i tworzą szkielet ustawy podatkowej

1. Podmiot

• Czynny- podmiot, który nakłada podatek, stanowiący o podatku i na rzecz, którego ten podatek jest odprowadzany. Podatki są stanowione przez Sejm(władza ustawodawcza- jednak władza ta nie wyczerpuje podmiotu czynnego podatku, w ustawach podatkowych mogą się znaleźć delegacje podatkowe, które będą zawierały uprawnienia dla innych podmiotów- np. Minister Finansów, Rady gmin-te podmioty z zakresu administracji podatkowej mogą podejmować decyzje indywidualne. Minister Finansów ustala szczegóły dotyczące techniki w zakresie podatków)

1. Nakładający

2. Beneficjent podatku(dyskusyjne)

Władztwo podatkowe- pełne jest przypisane władzy ustawodawczej, natomiast na szczeblu gminy możemy mówić o ograniczonym władztwie podatkowym. Pewne uprawnienia stanowiące o podatkach mogą być przypisane naczelnikowi Urzędu Skarbowego- możliwość rozłożenia na raty zaległości podatkowej.

• Bierny- podmiot, na który został nałożony podatek

1. Podatnik- podmiot, który ponosi ciężar podatku

2. Płatnik – podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do obliczenia, pobrania i odprowadzenia na właściwy rachunek podatku.

*** Może być tak, że płatnik i podatnik to ta sama osoba – np. podatek od nieruchomości(np. obciąża właściciela domu z ogrodem), a może być tak, że są to dwa różne podmioty – np. PIT w odniesieniu do pewnej grupy osób(np. płatnikiem zaliczek na poczet podatku jest pracodawca lub zleceniodawca wykonywania określonych czynności, natomiast ciężar podatku ponosi beneficjent wynagrodzenia, czyli pracownik)

*** Raz jest tak, a raz inaczej, ponieważ władza ustawodawcza ma przede wszystkim na uwadze sprawność ściągania wpływów publicznych.

1. Inkasent- z mocy prawa jest zobligowany do pobrania i odprowadzenia podatku(poborca podatkowy)- np. inkasuje podatki od osób na zadupiu - pobór podatku u źródła.

1. Przedmiot

To zdarzenie lub rzecz, z którym prawo wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Jest to stan faktyczny lub prawny. Najkrócej to osiąganie dochodu, przychodu, konsumpcja dóbr.

• Zdarzenia- określona transakcja np. podatek od czynności cywilno-prawnych(udzielenie pożyczki)

• Rzeczy- podatek od nieruchomości

Przedmiotem opodatkowania może być wyrażony wartościowo lub ilościowo i to jest podstawą opodatkowania. Wszędzie tam gdzie jest to możliwe, władza powinna dążyć by określać podstawę opodatkowania wartościowo. Przykładem wyrażenia w innych jednostkach- w ramach podatku od nieruchomości- budynki są opodatkowane w zależności od metrów kwadratowych powierzchni użytkowej.

1. Stawka

To relacja pomiędzy wielkością podatku, a podstawą opodatkowania. Dzielą się na:

• Kwotowe- określa jaka kwota podatku przypada na określoną jednostkę podstawy opodatkowania. Możną ją pobrać zarówno od podstawy wartościowej i ilościowej.

• Procentowe – określa jaki procent podstawy stanowi podatek. Może być ustalona wyłącznie jeśli podstawa jest wartościowa. Jest wygodniejsza i bardziej korzystna, bo nie wymaga aktualizacji (weryfikacji) w nawiązaniu do wzrostu cen.

• Stałe- wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania nie zmienia się procent pobieranego podatku.

• Liniowe

• Proporcjonalne

• Zmienne- wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania zmienia się procent pobieranego podatku.

• progresywne

• progresja globalna

• progresja ciągła

• regresywne

• degresywne

1. Skala

2. Zwolnienia, ulgi

WYKŁAD VIII – 05.12.2013 r.

EGZAMIN – 06.02.2014 r. godz. 12:00

ELEMENTY TECHNIKI PODATKOWEJ CD.

STAWKI PODATKOWE:

• Kwotowe

• Procentowe

• Stałe (liniowe, proporcjonalne)

• Zmienne – to takie, gdzie wraz ze wzrostem pobieranego podatku zmienia się procent pobieranego podatku.

• Progresywne – to takie, gdzie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania wzrasta procent pobieranego podatku.

• Progresja globalna – to taka, gdzie kolejna wyższa stawka podatku obejmuje całą podstawą opodatkowania, jest obciążona wadliwością w przypadku opodatkowania kwot podstawy bliskich kwotom granicznym ze skali podatkowej. Jest stosowana bardzo rzadko.

Przykład:

podstawa podatku do 10 000 zł –> stawka podatku 10 %

podstawa podatku powyżej 10 000 zł –> stawka podatku 50 %

Określony podmiot uzyskał dochody wynoszące:

podstawa równa 10 000 zł –> podatek 1000 zł

podstawa równa 11 000 zł –> podatek 5500 zł

• Progresja ciągła – eliminuje wadliwość progresji globalnej. Polega na tym, że kolejna wyższa stawka podatku obejmuje tylko tę część podstawy opodatkowania, która przekracza kwotę graniczną przedziału podstawy. Odgrywa największą rolę. Np. PIT.

Przykład:

podstawa podatku do 10 000 zł –> stawka podatku 10 %

podstawa podatku powyżej 10 000 zł –> stawka podatku 1000zł + 50 % od kwoty wyższej niż 10 000 zł

Określony podmiot uzyskał dochody wynoszące:

podstawa równa 10 000 zł –> podatek 1000 zł

podstawa równa 11 000 zł –> podatek 5500 zł

• Regresywne – to takie, gdzie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania maleje procent pobieranego podatku. Są rzadkością, mają zastosowanie dla zrealizowania określonych celów pozafiskalnych, np. ma zachęcać firmy, żeby wykazywały swoje prawdziwe dochody,
  a nie zaniżone.

• Degresywne – to odwrócona progresja; w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania maleje procent pobieranego podatku, przy stawkach degresywnych ma miejsce szybkie przejście w stawkę liniową. Są używane bardzo rzadko.

Przykład:

Opodatkowanie przychodów małego przedsiębiorstwa, zajmującego się wynajmem pokoju wynosi 9 %, ale jeżeli wynajmuje jeden pokój to 1 %, dwa pokoje to 2 % itd.

SKALA PODATKOWA – jest to uporządkowanie przedziałów podstawy opodatkowania wraz z odpowiadającymi im stawkami, najczęściej ma charakter tabeli. Nie każdy podatek ma skalę podatkową (stały nie ma).

ZWOLNIENIA I ULGI – to elementy wprowadzane do rozwiązań podatkowych celem realizacji funkcji pozafiskalnych; zasadniczo mogą mieć charakter podmiotowy – gdy dotyczą podmiotu opodatkowania, bądź przedmiotowy – gdy dotyczą przedmiotu opodatkowania. Powinny mieć charakter systemowy, a nie uznaniowy. Te o charakterze uznaniowym powinny być przyznawane tylko z ważnych względów społecznych.

KLASYFIKACJE PODATKÓW

(podatki można klasyfikować na wiele różnych sposobów)

KRYTERIUM PRZEDMIOTOWE – za kryterium przyjmuje się przedmiot opodatkowania.

Najogólniej mówiąc, przedmiotem opodatkowania zostaje zawsze bogactwo.

W zależności od fazy, w jakiej to bogactwo jest opodatkowane, wyróżniamy:

• Podatki dochodowe (i przychodowe) – to takie, które obciążają bogactwo w fazie jego tworzenia/powstawania. Przedmiotem opodatkowania jest dochód, który ustala się następująco: przychód – koszt uzyskania tego przychodu. Koszty uzyskania przychodu ustala ustawodawca.

• Podatek przychodowy to taki, w którym nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodu dla opodatkowania dochodu.

• Podatki majątkowe – to podatki, które obciążają bogactwo w fazie zakrzepłej.

Typowe podatki majątkowe to:

• Podatki od nieruchomości (np. od gruntów, budynków, budowli)

• Podatki od rzeczy ruchomych (np. od środków transportu, akcji, papierów wartościowych)

• Podatki konsumpcyjne (od wydatków / od spożycia) – to takie, które obciążają bogactwo na etapie jego wydatkowania.

Dzielą się na:

• Powszechne – najbardziej powszechny jest podatek VAT (od towarów i usług)

• Selektywne (akcyzy / podatki akcyzowe) – podatki, które obciążają wybrane dobra, m. in.:

• Dobra, których nadmierna konsumpcja nie jest pożądana społecznie, bo np. są szkodliwe dla zdrowie (wyroby alkoholowe, wyroby tytoniowe).

• Dobra, których konsumpcja powoduje tzw. efekt zewnętrzny, czyli dodatkowe koszty społeczne (paliwa, benzyna i inne wyroby ropopochodne).

• Dobra obciążane akcyzą, ponieważ mają wysoce fiskalne walory w danym miejscu i czasie
  („bo się do tego nadają” – np. paliwo, bo charakteryzuje je popyt sztywny, czyli niezależnie od jego ceny, popyt na nie pozostaje bez zmian).

• Dobra, które w danym miejscu i czasie zostaną uznane za luksusowe.

KRYTERIUM PRAWNE – za kryterium przyjmuje się uwzględnienie w konstrukcji podatku zdolności podatkowej opodatkowanego podmiotu.

• Podatki pośrednie – to takie, w konstrukcji których nie ustala się i nie oblicza zdolności podatkowej opodatkowanego podmiotu, ale wnosi się o niej na podstawie pewnych faktów, zdarzeń, czynności – najczęściej są to czynności kupna, czyli dokonywania określonych wydatków. W przypadku podatków pośrednich mamy do czynienia z tzw. domniemaną zdolnością podatkową. Najbardziej charakterystycznymi podatkami pośrednimi są podatki konsumpcyjne (np. skoro kupujesz samochód, to jakąś zdolność podatkową masz).

• Podatki bezpośrednie – to takie, w których konstrukcji zmierza się do ustalenia / obliczenia zdolności podatkowej opodatkowanego podmiotu. Są nimi podatki dochodowe i podatki majątkowe. Podatki bezpośrednie to takie, gdzie najczęściej ustala je i rozlicza bezpośrednio podatnik – podmiot opodatkowania.

KRYTERIUM SPOŁECZNE – należy zadać sobie pytanie, czy w konstrukcji danego podatku uwzględniono sytuację osobistą opodatkowanego podmiotu. Podatek, który obciąża ten sam przedmiot może być albo podatkiem osobistym albo podatkiem rzeczowym.

• Podatki osobiste – uwzględniają sytuację osobistą opodatkowanego podmiotu. PIT może mieć charakter osobisty przez możliwość rozliczeń wspólnych, ulg i zwolnień.

• Podatki rzeczowe – nie uwzględniają sytuacji osobistej opodatkowanego podmiotu.

Przykład – jakiś podatek, który dotyczy osoby prowadzącej gospodarstwo rolne:

* wyłącznie od powierzchni gospodarstwa rolnego – podatek rzeczowy,

* jeśli weźmie się pod uwagę ilość osób żyjących z tego gospodarstwa – podatek osobisty.

ZASADY PODATKOWE – są to postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki, których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie podatków.

• SPRAWIEDLIWOŚĆ – jest to postulat konstruowania / budowania podatków sprawiedliwych:

• Pozioma – postulat równego obciążania ciężarami podatkowymi podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji dochodowej i/lub majątkowej (mających taki sam status zamożności). Nie oznacza to, że wszyscy mają płacić równe podatki – tylko, że podmioty, które mają tyle samo płacą tyle samo. Zasada ta jest poza dyskusją.

• Pionowa – postulat uwzględniania zdolności podatkowej opodatkowanego podmiotu w nakładaniu ciężarów podatkowych; zasada ta oznacza, że podmioty znajdujące się w korzystniejszej sytuacji dochodowej i majątkowej powinny być obciążone większymi ciężarami podatkowymi niż podmioty znajdujące się w sytuacji mniej korzystnej (są mniej zamożne). Zasada ta jest poza dyskusją.

Punkt dyskusyjny – czy podatki linowe czy podatki progresywne od osób fizycznych?

• Zasadę sprawiedliwości pionowej realizuje podatek dochodowy liniowy jak i podatek dochodowy progresywny, ale podatki progresywne realizują tę zasadę poprawniej, ponieważ podatki progresywne uwzględniają nie tylko kwoty dochodów, ale również ich użyteczność. Progresję podatkową w odniesieniu do dochodów uprawnia tzw. malejąca użyteczność przyrostu dochodów – po przekroczeniu pewnego poziomu środków pieniężnych ich przydatność staje się co raz mniejsza, bo nie da się skonsumować tego dochodu, można go tylko pomnażać.

• POZOSTAŁE:

• Wydajność fiskalna

• Stabilność

• Dogodność

• Taniość

• Międzynarodowa harmonizacja

WYKŁAD 9 12.12.13r.

Zasady podatkowe:
1) Sprawiedliwość

- pozioma

- pionowa

2) Zasady pozostałe:
- wydajność fiskalna

-stabilność

- dogodność

-taniość

-międzynarodowa harmonizacja

Zasady pozostałe :

• Zasada wydajności fiskalnej - postulat konstruowania podatków zapewniających stałe , pewne i znaczącej wielkości wpływy budżetowe

• Jest to postulat konstruowania podatków, które będą stanowiły wydaje źródła wpływów podatków, tym samym będą to źródła pewne; znaczące wpływy; znaczący - to sobie musi władza fiskalna rozeznać, czy wpływy z podatku mają dla niej znaczenie, czy nie mają.

• Z którą funkcją podatków koresponduje ta zasada? - z podstawową, zasadniczą funkcją podatków, z funkcją FISKALNĄ

• Zasada stabilności - to postulat, niezbyt częstego zmieniania rozwiązań podatkowych.

• Mamy nie myśleć na skróty : niektórzy piszą, że jest to postulat nie zmieniania podatków - to jest nielogiczne, oznaczałoby to, że podatków się w ogóle nie zmienia. A tu chodzi o to, żeby nie zmieniać ZBYT CZĘSTO.

• Niedookoreślone pojęcie : niezbyt często - okres 1 roku minimum, w podatku VAT podatek w skali roku zmienia się niestety około 3 razy. Jeżeli chodzi o podatki dotyczące działalności gospodarczej, to ten okres wynosi 5 lat.

• Muszą one być podane wcześniej do wiadomości podatników. (Vacatio Legis)

• Dogodność - postulat pobierania podatków w miejscu i czasie najbardziej dogodnym dla podatnika, dla podmiotu opodatkowanego.

• W tej zasadzie upominamy się, żeby ten ciężar podatkowy, był egzekwowany w miejscu i czasie najbardziej dogodnym dla podatnika.
  np. "nie należy od rolnika pobierać podatków przed żniwami" - tak pisze w którejś książce.

• Realizacja tej zasady sprzyja sprawności gromadzenia wpływów publicznych, czyli ona sprzyja wydajności fiskalnej/ stronę władzy publicznej, która za pomocą podatków gromadzi wpływy.

• Taniość - postulat gromadzenia podatków po możliwie najniższych kosztach ponoszonych przez administrację skarbową ( aparat skarbowy)

• Niektórzy mówiąc o taniości formułują postulat, z którego wynika, że koszt poboru podatków, nie może przewyższać wpływów z tych podatków. W niektórych gminach kiedy mieliśmy podatek od posiadania psów, to wyegzekwowanie tego podatku było bardzo drogie - koszty poboru przewyższane podatek. Teraz mamy opłatę.

• W literaturze amerykańskiej mówiąc o tej zasadzie podkreśla się, aby ograniczać koszty, jakie ponosi podatnik w związku z obsługą podatków. Podatnik chcąc się prawidłowo rozliczyć z podatków, także ponosi koszty - często wynajmuje się specjalistyczne firmy - biura rachunkowe, które prowadzą obsługę rozliczeń podatkowych, a nawet jeśli jednostka się decyduje, że sama będzie tą rachunkowość prowadziła, to trzeba mieć specjalistyczną prasę, czasopisma fachowe, czasem nawet korzystanie ze szkoleń.

• Zasada międzynarodowej harmonizacji - postulat uwzględniania przez władzę publiczną danego kraju rozwiązań stosowanych w innych krajach ( w krajach sąsiednich, bądź w krajach, z którymi są istotne więzi gospodarcze).

• kilka lat temu Słowacja obniżyła stawkę podatku CIT, i w Austrii zebrali się, żeby o tym porozmawiać, i okazało się, że wymyślili, że trzeba obniżyć stawkę CIT, gdyż na Słowacji się to sprawdziło.

SYSTEM PODATKOWY

Pojęcie

1) ujęcie węższe - ogół podatków obowiązujących w danym państwie, w danym czasie stanowiących wewnętrznie zgodną całość pod względem ekonomicznym i prawnym

Co to znaczy, że stanowią zgodną całość pod względem ekonomicznym?

• nie ma miejsca wielokrotne opodatkowanie tego samego źródła / przedmiotu

• np. jest spółka i wypłaca zysk udziałowcowi, to ten zysk jest opodatkowany. Ale wcześniej, zanim ta spółka opłaciła zysk brutto, to został on opłacony CITem. Opodatkowano więc ten sam zysk, ale inaczej nazwany

• stanowią całość jeżeli nie pozostawia się "obszarów" przestrzeni nieopodatkowanych

• jeżeli pozostawia się obszary nieopodatkowane, to nie jest to tylko prosta rezygnacja z opodatkowania, wtedy daje się możliwość ucieczki od podatku, np. fałszywe kwalifikowanie pewnych zdarzeń - zdarzenia zachodzą, ale są kwalifikowane mnie prawidłowo.

• np. ulga dla osób niepełnosprawnych, chodzi o cele rehabilitacyjne, np. różne rodzaje rowerów dla nich.

Co to znaczy, że stanowią zgodną całość pod względem prawnym?

• obowiązujące regulacje podatkowe powinny mieć wspólne, ogólne uregulowania dotyczące m.in. spraw proceduralnych, ogólnych praw i obowiązków, kar i sankcji związanych z nieprawidłowościami.

2) ujęcie szersze - przez system podatkowy rozumie się ogół podatków obowiązujących w danym państwie w danym czasie.

• Jest to określenie bezpieczne. System podatkowy jest złożoną kategorią, który podlega różnym uwarunkowaniom.

UWARUNKOWANIA:

• tradycje historyczne

• struktury administracyjne

• struktury polityczne

• struktury ekonomiczne

Funkcje podatków i zasady podatkowe.

FUNKCJE PODATKÓW
oczekiwania władzy publicznej

Budowa :
- poszczególnych podatków ZASADY PODATKOWE
- systemu podatkowego

FUNKCJE PODATKU
Realizacja Schemat 1.

Schemat 2.

Władza Wybór źródła OCZEKIWANIA
publiczna podatku

Konstrukcja, (podmiot,
przedmiot, stawki itd)

regulacja prawna

Podatnik Odczytanie regulacji prawnej
(z naturalnym mechanizmem obronnym)

Reakcja na obciążenie podatkiem REALIZACJA

• Władza publiczna ma określone oczekiwania w związku z konstrukcją określonego podatku, jak i w związku z jego budową.

• Zakładamy , że na etapie konstrukcji, władza publiczna bierze pod uwagę zasady podatkowe i oczekiwania (funkcje) przechodzą ( po wdrożeniu w życie tych kontrukcji) fazę realizacji.

• Realizacja owa wiąże się z reakcją obciążonych podmiotów na określoną regulację podatkową.

• Władza publiczna dokonuje wyboru źródła podatku i to jest kwestia najbardziej podstawowa. Jeżeli władza publiczna dostrzega źródło, to trzeba podatek skonstruować, i konstruujemy go według elementów techniki podatkowej, czyli ustalamy podmiot, przedmiot, podstawę, ulgę itd. Powstaje określona regulacja prawna. Jest ona odczytywana przez podatnika z naturalnym mechanizmem ochronnym.

Porządkując te relacje wyróżnia się 3 typy:

1. Zapłacenie

2. Ucieczka

3. Strategia podatkowa

REAKCJA PODATNIKA

ZAPŁACENIE UCIECZKA STRATEGIA PODATKOWA

- uleganie

- identyfikacja całkowita częściowa

- internalizacja

Zapłacenie kwoty zapłacenie kwoty zapłacenie kwoty

oczekiwanej minimalnej optymalnej

1.ZAPŁACENIE

• jest to najbardziej bierna względem obciążeń podatkowych

• podatnik przyjmuje tutaj postawę określana mianem ex post

• takie zachowanie polega na tym, ze zachodzą najpierw określone zdarzenia, potem ustala się ich skutki podatkowe i wywiązuje się z ewentualnych zobowiązań podatkowych

np. ktoś ma do sprzedania dom i daje ogłoszenie , znalazła kupca, ustalają cenę wszystko jest zgrane, ale jest pytanie "będą podatki" jeśli tak to płacimy = jest zdarzenie i są skutki jeśli ktoś jest takim potulnym barankiem to będzie płacił te podatki bez żadnych sprzeciwów

• TYPY:

a. uleganie - płacenie podatków bez przekonania o ich słuszności głównie z obawy przed konsekwencjami w przypadku nie wywiązania się z obowiązków podatkowych, dla tzw. świętego spokoju, boi się kontroli itd.

b. identyfikacja - określony podmiot nie akceptuje podatków w swoim systemie wartości, natomiast płaci podatki dążąc do asymilacji z określona grupą autorytetów

c. internalizacja - dany podmiot akceptuje podatek w swoim systemie wartości wywiązuje się ze zobowiązań w przekonaniu o ich słuszności

• nie jest to jednoznaczne z tym że on musi polubić ten podatek !!

• zapłacenie podatków jest najbardziej oczekiwana postawą przez władze publiczną

• według psychologów najbardziej pożądany jest ten gdzie jest internalizacja ponieważ ten co się boi może przestać się bać a ten co się asymiluje może mu się spodobać inna grupa

• płacenie podatków nie musi mieć jednoznacznego podłoża

2. UCIEKCZKA - dążenie do nie poniesienia ciężaru podatkowego w całości lub w części

• skrajna postawa do tej pierwszej

Istnieją 4 różne podziały:

1. kryterium rozmiaru ciężaru podatkowego

• całkowita - taka gdzie określony podmiot nie poniesie ciężaru podatku w ogóle

• częściowa – podatnik nie poniesie części ciężaru podatku

2. Kryterium definitywności

• definitywna - określonego ciężaru podatkowego nie poniesie się w ogóle

• czasowa – podatnik zyskuje na płynności finansowej i ma z tego korzyści; są to takie działania, które przesuwają w czasie, odraczają w czasie ciężary podatkowe

3. Kryterium terytorialności

• wewnętrzna - ma miejcie wtedy, jeżeli podatnik wykorzystuje niuanse w ramach jednego systemu

podatkowego podatnik porusza się wewnątrz regulacji obowiązujących w jednym kraju

***ale np. w USA każdy stan może sam ustalać podatek od sprzedaży i wtedy nie jest to już ucieczka wewnętrzna

• zewnętrzna - wykorzystywanie niuansów i różnic w różnych systemach podatkowych, dwóch lub więcej krajów, stanów

• jest dostępna dla podatników (podmiotów), które są podmiotami bardziej zamożnymi i działają na większą skalę

4. Kryterium prawne

• unikanie - ucieczka bez kolizji z przepisami prawa = nie płaci się obciążeń podatkowych ale nie łamie się przy tym przepisów

• np. z przyzwolenia władzy publicznej, "przymykanie oka", ustawodawca daje możliwość manewru podatnikowi są to wszelkiego typy zryczałtowane formy obciążeń (karty podatkowe)

  • fiskus ma spokój a podatnik mniej roboty = obie strony są zadowolone choć zawsze któraś będzie mieć drobne korzyści a druga drobne straty

• np. z wykorzystywaniem luk w przepisach prawa (podatkowych lub korespondujacych: dewizowym, budowlanym itp.)

• uchylanie - ucieczka w kolizji z przepisami prawa

• najczęstsze przypadki to :

- ukrywanie stanu rzeczywistego (szara strefa, ukrywanie pewnych zdarzeń)

- fałszywe kwalifikowanie - nie ukrywa się określonych zdarzeń, ale kwalifikuje się je

podatkowo korzystnie

• np. kwalifikowanie wydatków jako kosztów uzyskania przychodów przedsiębiorstwa, gdy tak naprawdę wydatki służą potrzebom osobistym pracownika lub właściciela

- tworzenie fikcji prawnych podatkowo korzystnych

• np. w podatkach dochodowych są odpisy z tytułu darowizn więc tworzono fikcyjne takie odpisy np. sąsiad z sąsiadem, aby nie płacić podatku

FINANSE PUBLICZNE Wykład 10 (19.12.2013r)

Ucieczka od podatku jest zjawiskiem niepożądanym. Nie jest to zjawisko korzystne.

Dlaczego?

1. Zakłóca mechanizm rynkowy (aspekt gospodarczy )

2. (Gromadzenie zasobów publicznych) – Państwo/Władza publiczna nie realizuje określonych/zaplanowanych wpływów. i wtedy konsekwencje : trzeba sięgnąć do innych źródeł, jeśli ktoś nie płaci podatku to ten drugi musi zapłacić większy podatek, ponieważ skądś trzeba źródła pozyskiwać;

3. Demoralizacja pozostałych podatników ( jeżeli zjawisko ucieczki od podatku bardzo się rozwinie to mamy do czynienia właśnie z demoralizacją ) prowadzi to do tego, że ktoś kto płaci podatki myśli ,ze jest uczciwy i zaczyna myśleć, że jest naiwny – nie korzysta z możliwość, z których inni korzystają

Przyczyny ucieczki przed podatkiem:

• Moralne - ma miejsce wtedy, jeżeli dany podmiot w danym systemie wartości nie akceptuje podatku). Wyróżnia się moralność i mentalność podatkową.

  • Moralność podatkowa – reprezentują/mają jednostki.

  • Mentalność podatkowa – jest charakterystyczna dla całych grup społecznych.

Mówiąc o mentalności europejskiej wyróżniamy :

• Mentalność podatkowa północna – charakteryzuje się akceptacją podatku.

• Mentalność podatkowa południowa – charakteryzuje się akceptacją ucieczki od podatku.

***Mentalności korespondują z mapą Europy – północna dla krajów skandynawskich a także Niemcy, Holandia ; południowa: Turcja, Grecja, Włochy.

Polska nie była poddana badaniom i sami możemy podjąć decyzję o tym do której mentalności należymy.

• Polityczne - przyczyny polityczne sprowadzają się do braku akceptacji władzy w danym miejscu i czasie ;

• Ekonomiczne/finansowe (PRAWO VON GERLOFFA) NAJWAŻNIEJSZE PRZYCZYNY - podatnik analizuje korzyści jakie może zrealizować uciekając od podatków; im te korzyści są większe, tym chętniej podejmuje ucieczkę od podatku; sformułowane zostało nawet prawo von Gerfloffa, które mówi: „w miarę wzrostu ciężarów podatkowych wzrasta skłonność do ucieczki od podatku”

• Techniczne (czynnik techniczny wiąże się z konstrukcją określonych podatków; im bardziej jest dane rozwiązanie złożone/skomplikowane/niejasne tym daje większe szanse na ucieczkę)

Im bardziej toporny podatek tym jest wygodniejszy fiskalnie. (łatwiejszy w obsłudze)

Przykład : Gumy do żucia w jednych krajach mają 8%, w innych mogą mieć 23 % podatku. 8% może mieć wtedy, kiedy została zakwalifikowana jako tzw. kategoria wyrobów medycznych i innych uznanych za takie.

Jak ktoś oszukuje na podatkach to często się mówi jaki on jest sprytny; ostre stwierdzenie, że okrada państwo/innych podatników nam nie pasuje.

Podatek jest relacją pomiędzy nierównymi stronami to my automatycznie jesteśmy za tą stroną słabszą. Bogaty ukradnie biednemu – coś strasznego a jak biedny bogatemu „no to nie miał biedny”- jest usprawiedliwiony w naszych oczach.

Tą nierówność często potęguje nieprawidłowa relacja pomiędzy urzędnikiem a podatnikiem. Jeżeli urzędnik źle traktuje podatnika (z pozycji władczej) to podatnik wyjdzie z rozmowy np. i pomyśli „taka była niemiła a tak ją zrobiłem”. Te relacje są trudne i skomplikowane.

PRZECIWDZIAŁANIE UCIECZCE PRZED PODATKIEM ( leży po stronie władzy publicznej! )

• Ograniczanie ciężarów podatkowych

• Doskonalenie rozwiązań podatkowych (dążenie, aby niejasności/luk było jak najmniej)

• Działanie prewencyjne , w tym :

  • skuteczna kontrola podatkowa

  • pobór podatku u źródła

  • poprawność kontaktów ( podatnik – organy skarbowe)

• Działania represyjne

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

(na dole wyróżniona ucieczka międzynarodowa : )

• Międzynarodowa współpraca podatkowa

• Zawieranie umów o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu ( te ucieczka międzynarodowa w klamrze dać)

PRZERZUCALNOŚĆ PODATKOWA

KANIBALIZM PODATKOWY

STRATEGIA PODATKOWA

• nie jest ucieczką od podatku !

• oznacza uwzględnianie czynnika podatkowego przy podejmowaniu różnego rodzaju decyzji;

• to jest taka postawa aktywna, rozważamy skutki podatkowe określonych decyzji i wtedy znając te skutki, podejmując określone decyzje, „decydujemy o podatku” (mam 3 warianty do wyboru – te z wykresu: zapłacenie, ucieczka, strategia podatkowa );

• stosowanie tej strategii nie oznacza dążenia do podatków minimalnych tylko jest to dążenie do poniesienia podatku ciężaru optymalnego w określonych okolicznościach w określonej sytuacji.

Czynnik podatkowy jest tylko jednym z wielu czynników jakie wpływają na podjęcie decyzji.

Zapłacenie podatku – najbardziej bierna postawa podatnika

finanse wykład 11

Czym się różni podatek od opłaty fiskalnej?

1. Opłata fiskalna jest świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, ogólnym (tak jak
podatek) i jest ODPŁATNA - a podatek nie. W zamian za wnoszoną opłatę otrzymuje się określone świadczenie.
Jeżeli tego świadczenia nie byłoby to byłby to źle nazwany podatek. Nie oznacza to, że ona nie jest przymusowa.
(np. paszport).

2 . Opłata obciąża korzystającego z określonych świadczeń, natomiast podatek obciąża ogół.

Jeżeli jakaś droga ponadstandardowa wiąże się z wniesieniem opłaty, to wtedy ciężar ponosi ten, który korzysta z określonej usługi. W przypadku podatku, jeżeli ta droga jest nieodpłatna, to znaczy, że obciążyło to nas wszystkich, a nie wszystkie podmioty musza z tego korzystać.

Czym się różni opłata od ceny?

1. Opłata ma charakter przymusowy, czyli jest ustalona jednostronnie - władza publiczna określa jej wysokość. Cena ma charakter umowny.

2. Opłata nie musi mieć i najczęściej nie ma, charakteru ekwiwalentnego. Cena powinna mieć charakter ekwiwalentny. Czyli jeśli ona ustala się w warunkach rynkowych, to trudno sobie wyobrazić, że ktoś dokonuje sprzedaży dóbr nie uzyskując pokrycia kosztów. W przypadku opłaty ona może przewyższać wielokrotnie wartość świadczenia.

Może być tak też, że opłata ma charakter symboliczny - to wszystko zależy od tego jak uzna władza.

3. Opłata nie jest celem świadczenia. Ona towarzyszy świadczeniu. Władza publiczna np. nie dlatego wydaje paszporty, żeby realizować opłatę, tylko przy okazji wydawania paszportów może pobrać sobie opłaty od części, bo ma taki kaprys. Opłata jest wtórna w stosunku do świadczenia. Mówiąc o cenie- jest ona celem świadczenia. Jeżeli ktoś produkuje np. buty to jeżeli on ich nie będzie sprzedawał, czyli nie będzie realizował ceny, to on nie będzie dalej tych butów produkował. Jego celem jest zrealizowanie ,w związku z jego wykonywanymi świadczeniami, ceny.

BUDŻET PAŃSTWA

Jest to kategoria, którą rozpatrujemy w innym ujęciu niż podatek. Podatek to pewien instrument, który ma w ręku władza publiczna. Wyodrębnienie budżetu państwa dokonuje się w ramach przekroju instytucjonalnego finansów publicznych, który my przyjęliśmy w dużym uproszczeniu (budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego, fundusze ubezpieczeń społecznych, pozostałe fundusze publiczne.

Budżet państwa a budżet centralny.

Czy można ich używać zamiennie?

• Na gruncie prawnym NIE. - Przepisy prawne, które regulują funkcjonowanie finansów publicznych w Polsce głównie ustawa o finansach publicznych, nie posługują się pojęciem budżet centralny, natomiast posługują się wyłącznie pojęciem BUDŻET PAŃSTWA.

• Na gruncie ekonomicznym, biorąc pod uwagę treść ekonomiczną tych pojęć, te pojęcia mogą być używane zamiennie - budżet państwa to nic innego jak budżet , którym dysponują władze centralne.

Przesłanki rangi budżetu państwa w systemie finansów publicznych.

Ranga ta jest pierwszoplanowa, budżet pełni podstawową, pierwszoplanową role w finansach publicznych.
Dlaczego?

1. Jest to największy zasób pieniężny w sferze publicznej.

2. Budżet jest narzędziem polityki makroekonomicznej najważniejszym, w ręku władzy publicznej, Wzmaga to fakt, że
to władze centralne pozostają podstawowym podmiotem stanowiącym o czynnikach makroekonomicznych.

3. Z budżetu państwa dokonywane są transfery na rzecz innych funduszy publicznych - w szczególności na rzecz
funduszy stojących do dyspozycji władz samorządowych. To te transfery w znacznym stopniu decydują o tym, jakie
środki będą miały do dyspozycji inne podmioty.

4. Budżet państwa jest istotnym ogniwem powiązań finansowych ponadnarodowych. (relacje z budżetem Unii
Europejskiej) np. składka do budżetu unijnego pochodzi z budżetu państwa.

5. Przesłanka o charakterze prawnym - budżet państwa ma rangę ustawy, czyli jest aktem prawnym najwyższej rangi,
stanowi o nim Parlament. Jest uchwalany przez najwyższe władze stanowiące w danym kraju.

BUDŻET PAŃSTWA

Co w ogóle oznacza słowo budżet?
Jest określane najczęściej jako zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków, na określony czas, jakiegokolwiek podmiotu.

• Jest to kategoria o charakterze uniwersalnym , ale one nabierają cech specyficznych.

• Budżet nabiera cech specyficznych ze względu na podmiot, którego dotyczy budżet (którego jest to budżet)

• specyfice tych budżetów zadecyduje to, kogo jest to budżet.

• Również i budżet władzy centralnej będzie miał swoją specyfikę.

1. Ujęcie ekonomiczne- to scentralizowany fundusz publiczny tworzony w związku z realizacją funkcji państwa. Mamy wskazanie tutaj po co jest ten fundusz - aby zgromadzone środki służyły zrealizowaniu funkcji państwa.

2. Ujęcie prawne. - Budżet państwa to plan finansowy najwyższej rangi zatwierdzany przez Parlament, obejmujący zestawienie dochodów i wydatków państwa w określonym przedziale czasowym.

Ta definicja kładzie nacisk na stronę rangi prawnej. Również pokazuje ta definicja pewne elementy o charakterze technicznym : mówi ze jest to plan, że tam się zestawia dochody i wydatki, oraz ze jest on sporządzony na pewien odcinek czasu.

Geneza budżetu państwa

• Budżet państwa jest złożoną kategorią, która podlegała i podlega ewolucji.

• Rozwój tej instytucji sięga czasów starożytnych.

Wyodrębnia się 2 nurty :

• Nurt wcześniejszy - dotyczy budżetu państwa jako określonej kategorii ekonomicznej , czyli w aspekcie ekonomiczno - technicznym się wcześniej rozwijała ta kategoria; można wskazać już w czasach starożytnych, ale w tych czasach mówimy o formach zalążkowych budżetu państwa - budżet nie ma charakteru stałego, systematycznego, za takie zalążki przyjmuje się różnego rodzaju ewidencje i zestawienia kosztów. Jeżeli np. faraon zarządził, żeby spisać kosztowności w skarbcu, albo jakiś możny kazał spisać zasoby w spichlerzach.

• Nurt właściwy (późniejszy) - dotyczy rozwoju budżetu w aspekcie prawnym.

Najpierw się wykształca pewna kategoria, procesy, a potem ona jest ujęta w ramy prawa. , trzeba to jakoś
uregulować ; wiąże się ten nurt z wykształceniem budżetu państwa jako aktu prawnego, czyli inaczej mówiąc- z nadaniem budżetowi rangi prawnej.

* instytucja budżetu państwa wykształciła się dzięki wielu czynnikom , na szczególną uwagę zasługują 2 czynniki :

- rozwój parlamentaryzmu

- oddzielenie majątku panującego , majątku władcy od majątku publicznego- jest to krok milowy jeśli

chodzi o finanse.

• 1688 r. - parlament angielski nabywa prawo stanowienia o wydatkach publicznych.

• W toku rozwoju instytucji budżetu państwa parlamenty wcześniej wywalczyły prawo stanowienia o dochodach,.

• 1791 r. 3 maja - konstytucja polska

Budżet państwa (tradycyjny)

współcześnie tradycyjny budżet państwa uległ rozdzieleniu na :

1. Budżet państwa (władzy centralnej)

2. Budżety jednostek samorządu terytorialnego/ władz samorządowych

Uległ rozdzieleniu z różnych względów : funkcje realizowane przez władzę publiczną zostały rozszerzone, rozbudowane po I i II Wojnie Światowej - władza przekierowuje część zadań na szczebel określonych jednostek samorządu terytorialnego.

Struktura władzy, ustroje się zmieniają, wzrasta rola samorządności w ujęciu również terytorialnym i przesunięte muszą być pewne fundusze - budżet się rozdzielił i jedynie bardzo małe kraje mogą (np. Malta) nie rozdzielać tego budżetu.

Pojęcia pokrewne do budżetu państwa

• Gospodarka budżetowa - mamy na myśli aspekt czynnościowy związany z funkcjonowaniem budżetu państwa; ogół czynności związanych z funkcjonowaniem budżetu państwa; składają się na nie :

1 . planowanie gromadzenia i wydatkowanie środków budżetowych

2. gromadzenie środków budżetowych

3. wydatkowanie środków budżetowych

4. kontrola dotycząca gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

Kontrola połączona jest z ewidencją , sprawozdawczością i analizą

• System budżetowy- to pojęcie nawiązuje do aspektu prawnego funkcjonowania budżetu państwa. Możemy powiedzieć, że jest to ogół norm prawnych regulujących organizację finansowych organów państwa oraz instytucji objętych gospodarką budżetową a także zasady gromadzenia środków budżetowych oraz zasady ich wydatkowania. System budżetowy powinien dać odpowiedzieć na pytania : kto i w jaki sposób? (wskazanie zasad gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych)

* system budżetowy określa reguły gospodarki budżetowej

• Polityka budżetowa - wiąże się ściśle z polityka państwa , z pojęciem polityki władz centralnych; polityka budżetowa jest podporządkowana , jest elementem polityki władzy centralnej. - Przez politykę budżetową będziemy rozumieli dążenie do zrealizowania określonych celów społecznych, gospodarczych i politycznych przy wykorzystaniu narzędzi budżetowych. Ponieważ narzędzia budżetowe są po stronie zarówno dochodów i wydatków, to politykę budżetową realizuje się poprzez dobór źródeł dochodów oraz określenie kierunków wydatkowania środków.
  * Polityka budżetowa nie kreuje własnych celów, ona jest wpisana w cele państwa, spośród innych rodzajów polityki, które prowadzi państwo wyróżniają ją nie cele ale NARZĘDZIA.

Funkcje budżetu państwa

1. EKONOMICZNE - możemy przyjąć te funkcje identycznie jak nazywaliśmy funkcje finansów publicznych. (jest ich bardzo wiele)

- alokacyjna - wykorzystanie instrumentów w postaci dochodów wydatków budżetowych

- redystrybucyjna - jest to identyczne jak funkcje finansów , ale tam gdzie jest „ publiczne” to zamieniamy na
„budżetowe”.

- stabilizacyjna

2. POLITYCZNE

- ustrojowa- budżet państwa jest narzędziem określonego ustroju społeczno-politycznego

-demokratyczna- polega na zainteresowaniu i wpływie społeczeństwa na kształtowanie i wykonywanie

budżetu. Ten wpływ wyraża sie w okresie wyborczym.

Zasady budżetowe

• równowagi

• powszechności

• jedności

• szczegółowości

+ inne

- jednoroczności

- operatywności

- jawności

- gospodarności

WYKŁAD 12

Zasady budżetowe – to postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki, których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie budżetu państwa.

• Podejście pozytywne i podejście normatywne, literatura wyróżnia bardzo wiele bardzo różnych zasad.

• Równowagi – określana jest złotą zasadą budżetową, jest to postulat dostosowania wydatków budżetowych do poziomu dochodów budżetowych, sformułowali ją klasycy przenosząc prawidłowości z finansów prywatnych na finanse publiczne. Ta prawidłowość współcześnie nie jest przestrzegana, bo wyklucza deficyty budżetowe. Nie ma, co do tej zasady całkowitej zgody. Deficyt jest złem koniecznym, więc konieczne jest jego ograniczanie. Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w przepisach prawnych.

• Powszechności – nazywana jest inaczej zasadą zupełności, jest to postulat ujmowania w budżecie państwa wszystkich dochodów, oraz wszystkich wydatków podmiotów gospodarujących publicznymi środkami finansowymi w ramach budżetu państwa. Rozpatrując tę zasadę należy wskazać na jej ujęcia:

  • Wąskie – tę zasadę respektują wyłącznie podmioty, które rozliczają się z budżetem i funkcjonują zgodnie z zasadą budżetowania brutto, która polega na tym, że w budżecie państwa są ujmowane wszystkie wydatki danego podmiotu, oraz do budżetu państwa odprowadzane są wszystkie dochody tego podmiotu.

** sprzyja to przejrzystości wydatkowania

• Szersze – zasadę powszechności respektują:

  • Podmioty z budżetowania brutto (w/w)

  • Podmioty funkcjonujące zgodnie z tzw. metodą netto (metoda rozliczania wynikiem) polegającą na tym, że określone podmioty pokrywają wydatki z własnych dochodów (zatrzymują realizowane dochody), natomiast w budżecie państwa są ujęte wynikiem, co oznacza, że jeżeli dochody nie wystarczają na pokrycie wydatków, to otrzymują z budżetu państwa dotacje. Jeżeli dochody przewyższają wydatki, wówczas nadwyżka jest wpłacana do budżetu państwa (występuje to bardzo rzadko)

Zasadę przejrzystości w większym stopniu respektuje wąskie ujęcie zasady powszechności.

• Jedności:

  • Formalnej – postulat sporządzenia budżetu państwa w formie jednego aktu prawnego, w Polsce ten wymóg honoruje ustawa budżetowa --> jest jeden budżet centralny

  • Materialnej - (zasada niefunduszowania) - postulat przeznaczania ogółu dochodów na ogół wydatków; postulat nie przypisywania, nie łączenia określonych dochodów do konkretnych wydatków

    • Funduszowanie – tworzenie pewnych funduszu w sensie ogólnym; jest to określenie źródeł dochodów i wskazanie kierunków ich wydatkowania; wydzielenie pewnych środków na konkretne cele

*** co gdyby nie stosować zasady funduszowania : np. podatki z górnictwa przeznaczymy na wynagrodzenia dla nauczycieli

Walory niefunduszowania:

- Sprzyja elastyczności gospodarowania środkami publicznymi

- Umożliwia bieżącą hierarchizację celów

Walory funduszowania

- zabezpiecza środki na określone cele

- jeżeli władza uznaje takie fundusze to oznacza ze władza uznaje, że jest

to tak ważne ze trzeba to dofinansować

• Szczegółowości – nazywana jest również zasadą specjalizacji, występuje w 3 aspektach:

• Rodzajowym – to postulat sporządzenia budżetu państwa w sposób uporządkowany, gdzie przychody i wydatki są w określonych grupach rodzajowych zgodnie z przyjętym systemem klasyfikacji. Pogrupowanie nie powinno być ani zbyt ogólne ani zbyt szczegółowe. Oba podejścia nie czynią obrazu czytelnym.

• Ilościowym – dotyczy wydatków publicznych; środki z budżetu powinny być wydatkowane w kwotach do wysokości określonej w budżecie państwa.

• Czasowym – środki w budżecie należy wydatkować w przewidzianych do tego terminach.

  • Inne zasady:

    • Jednoroczności – postulat sporządzania budżetu państwa na okres jednego roku (nie musi to być rok kalendarzowy). W Polsce jednak rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

*** mogą być pewne plany ponad budżetem, które będą sporządzane na dłuższy okres czasu

• Operatywności – postulat wskazania podmiotów odpowiedzialnych za realizowanie określonych zadań ze sfery gospodarki budżetowej (gromadzenie oraz wydatkowanie środków budżetowych); postulat sporządzenia budżetu w układzie podmiotowym – operatywnie jest, gdy wskazujemy podmiot, który ma to wykonać.

*** gdy jest wskazana konkretna osoba, to wiadomo, kto jest odpowiedzialny i ta osoba wie, że musi to zrobić, gdy jest mówione "trzeba coś zrobić" to każdy myśli, że ktoś inny to zrobi i robota nie jest wykonana

• Jawności – postulat upublicznienia budżetu państwa, podania do publicznej wiadomości treści budżetu państwa. Mówiąc o tej zasadzie należy zwrócić uwagę na drugi element – upublicznienie prac nad ustawą budżetową (transmisja w TVP z obrad sejmu)

• Gospodarności – postulat racjonalnego (oszczędnego i celowego) wydatkowania środków budżetowych

• Zasady budżetowe podobnie jak instytucja budżetu państwa podlegały i podlegaj przemianom. W praktyce nie powinno się ich ignorować, ale również nie powinno się ich fetyszyzować.

• Zasady budżetowe muszą cały czas ewoluować (znikać i pojawiać się inne)

Klasyfikacja budżetowa – uregulowany prawnie sposób grupowania dochodów i wydatków, oraz przychodów i rozchodów budżetowych, stosowany w planowaniu budżetowym oraz w ewidencji wykonania budżetu państwa.

• Łączy się z zasadą szczegółowości

• Wpisuje się w klasyfikację rodzajową.

Jednostka podziału	Kryterium wyodrębnienia	Przykład
Część	Przedmiotowo-podmiotowe	Oświata i wychowanie
Dział	Przedmiotowo-funkcjonalne	Oświata i wychowanie
Rozdział	Podmiotowe (ew. przedmiotowe)	Licea ogólnokształcące
Paragraf	Rodzajowe	- Podatek dochodowy od osób fizycznych (dochody) - Wynagrodzenia osobowe pracowników (wydatki)

W regulacjach polskich stosowane są następujące przedziałki klasyfikacyjne:

• Części – najbardziej ogólne przedziałki klasyfikacyjne, są one tworzone wg Kryterium przedmiotowo-podmiotowego,

  • Pierwsza grupa części odpowiadają centralnym organom władzy państwa:

    • Kancelaria prezydenta RP

    • Kancelaria senatu

    • Kancelaria sejmu

    • IPN

    • Trybunał sprawiedliwości (sąd najwyższy)

• Druga grupa części odpowiada strukturze administracji rządowej (przedmiotowo). Np. część się nazywa obrona narodowa. Poszczególni ministrowie odpowiadają za odpowiednie części, ale bywa tak, że minister ma do dyspozycji więcej niż jedną część.

• Trzecia grupa części to środki przysługujące wojewodom. Województwo jest jednostką samorządowo-rządową – realizuje zadania władzy centralnej (Wojewoda – wydłużona ręka premiera w terenie). Części te (województwa) są uporządkowane alfabetycznie.

Części dzielą się na działy.

• Działy – ich wyodrębnienie odbywa się wg kryterium przedmiotowo-funkcjonalnego, to kryterium koresponduje z Polską Klasyfikacja Działalności (PKD), a to nawiązuje do EKD (Europejskiej Klasyfikacji Działalności). Np. rolnictwo, leśnictwo, obrona narodowa, oświata i wychowanie.

Działy dzielą się na rozdziały.

• Rozdziały – wyodrębnienie wg kryterium podmiotowego, ale mogą też być wyodrębnione wg kryterium przedmiotowego. Np. Jednostki organizacyjne : Inspekcja weterynaryjna – podmiotowe, Określone zadania: Postęp biologiczny w produkcji zwierzęcej – przedmiotowe.

Rozdziały dzielą się na paragrafy.

• Paragrafy – kryterium rodzajowe, stanowi ono uszczegółowienie rodzajowe. Inne są paragrafy na dochody a inne na wydatki. Np. Wpływy (wskazanie źródła): ile wpłynie z liceów, Wydatki (przeznaczenie środków): ile będzie potrzeba na wynagrodzenia w liceach.

• Dla przychodów i rozchodów klasyfikacja jest prostsza; są inne przedziałki niż dla dochodów i wydatków, są to wyłącznie paragrafy, które wskazują źródła przychodów i rodzaje wydatków.

Np. paragrafem w przychodach będą: przychody ze sprzedaży bonów skarbowych, a w wydatkach: wykup bonów skarbowych.

Formy jednostek sektora finansów publicznych.

(mieliśmy zrobić sami)

1. Formy są bardzo zróżnicowane, tak jak jednostki Np. więzienie, a przedszkole i żłobek.

2. Formy:

• Które określa ustawa o finansach publicznych.

• Określone na mocy innych ustaw (Np. PAN, jednostki kultury)

1. Formy określone w ustawie o finansach publicznych:

• Jednostka budżetowa – na szczeblu centralnym, na szczeblu terytorialnym – jest to podmiot, który funkcjonuje wg metody budżetowania brutto (zasada powszechności/zupełności w węższym rozumieniu), na gruncie prawnym ma status jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, tworzą ją: ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, dotyczy to państwowych jednostek budżetowych. Na szczeblu terytorialnym tworzą je organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Funkcjonuje w oparciu o statut. W kwestiach finansowych funkcjonuje w oparciu o plan finansowy. Ma pokrywane wydatki bezpośrednio z budżetu, ewentualne dochody są odprowadzane do budżetu. W formie jednostek budżetowych funkcjonują te podmioty, które prowadzą działalność o charakterze nieodpłatnym, a jeżeli realizują jakieś dochody, to są one niewspółmierne do ponoszonych wydatków. W ich formie funkcjonują organy władzy wszelakiej, (Np. kancelaria sejmu, senatu, ministerstwa, urzędy, sądy, prokuratury, część placówek szkolnych, oświatowych).

  • Państwowa – na szczeblu centralnym

  • Gminna – na szczeblu terytorialnym

  • Powiatowa – na szczeblu terytorialnym

  • Wojewódzka – na szczeblu terytorialnym

• Samorządowy zakład budżetowy – na szczeblu terytorialnym – to podmiot mający status jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, tworzą organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Można je tworzyć tylko dla wskazanych w ustawie o finansach publicznych rodzajach działalności (Np. gospodarka mieszkaniowa, cmentarze). Działa zgodnie z zasadą budżetowania netto – uzyskiwane dochody przeznacza na pokrycie wydatków. Może otrzymywać dotacje z budżetu (to jest standard), jeżeli wystąpi nadwyżka to odprowadza ją do właściwego budżetu. Funkcjonuje w oparciu o roczny plan finansowy. Jeśli nie wykorzysta się środków, to nadwyżka przepada (podlega zwrotowi do dysponenta stopnia wyższego).

• Instytucja gospodarki budżetowej – na szczeblu centralnym – mutacja zakładu budżetowego, w poprzednich regulacjach istniały zakłady budżetowe, ale były w nich duże możliwości nadużyć, Np. istniał ośrodek szkolenia w danym resorcie, miał on przychody przewyższające wydatki, rok budżetowy zamykano wpłacając nadwyżkę 500zł, a obroty były rzędu kilku milionów, ponieważ zakład budżetowy prowadził taktykę często stosowaną w przedsiębiorstwach, przedsiębiorca ma niekrytą chęć, aby to, co było kosztem nim było. Pracownicy ośrodka pojechali do egzotycznych krajów na szkolenie jak szkolić. Zakład budżetowy stwarza furtki do nadużyć i władza publiczna zlikwidowała zakłady budżetowe.

• Agencja wykonawcza – na szczeblu centralnym

• Państwowy fundusz celowy – na szczeblu terytorialnym

1. Instytucje gospodarki budżetowej - wykonują odpłatnie pewne wyodrębnione zadania.

   • Działają na podstawie planu

   • Podmioty te pokrywają koszty z przychodów, funkcjonują według zasady budżetowania netto.

   • Mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa.

   • Są tworzone przez ministrów, lub szefa rady ministrów.

   • Instytucje gospodarki budżetowej mają osobowość prawną.

   • Podlegają wpisowi do KRS

   • Ta „mutacja” jest korzystniejsza, niż gdyby podmioty działały jako jednostki gospodarki budżetowej.

2. Agencja wykonawcza – państwowa osoba prawna, podmiot ten jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy i celem tego podmiotu jest wykonywanie określonych zadań państwa.

   • Podstawą ich działania jest plan finansowy.

   • Działalność jest finansowana z przychodów tych podmiotów.

   • Podmioty mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa, ale jeśli agencja wykaże nadwyżkę środków finansowych to jest zobowiązana wpłacić ja do budżetu państwa.

3. Państwowe fundusze celowe – wyodrębnione rachunki, niemające osobowości prawnej. Nie mają charakteru podmiotowego, ponieważ są wyodrębnionymi rachunkami bankowymi, które są tworzone ustawowo i środki na tych funduszach celowych pozostają w dyspozycji pewnego ministra bądź innego podmiotu, który zostaje określony przez ustawę tworzącą fundusz.

   • Fundusze mają w ustawie, która je tworzy określone źródła, przychodów, które pochodzą ze środków publicznych.

   • Parapodatki – ciężary mające wszelkie cechy podatków Np. składki na Fundusz Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

   • Wydatki funduszu są przeznaczone na określone cele.

   • Fundusz służy realizacji określonych zadań państwa.

   • Może otrzymywać dotacje z budżetu państwa.

   • Jest możliwość zmiany planu finansowego, ale nie może ona prowadzić do zwiększenia zasobów budżetowych.

   • Niewykorzystane środki przechodzą w funduszach na następny rok.

   • Zasadniczy walor funduszu celowego, – jeśli utworzy się fundusz celowy to są zapewnione, zabezpieczone środki na realizacje ważnych, (szczególnie społecznie ważnych) zadań.

4. Są podmioty, dla których funkcjonują pewne specyficzne podmioty, Np. uczelnia wyższa (otrzymuje dotacje, która koresponduje z ilością studentów na studiach dziennych), instytucje kultury.

5. Dysponent środków budżetowych – jest to podmiot uprawniony do wydatkowania środków budżetowych, podmiot uprawniony do dysponowania środkami budżetowymi; jest to układ hierarchiczny.

Wyróżniamy dysponentów stopnia I, II i III.

• Dysponent stopnia I (deponent główny) – jest to podmiot, który dysponuje częścią budżetową:

  • Ministrowie

  • kierownicy urzędów centralnych

  • wojewodowie

Dysponent stopnia I rozdysponowuje środki na rzecz dysponentów stopnia II.

• Dysponent stopnia II - podlega dysponentowi stopnia I i sam rozdziela środki na rzecz dysponentów stopnia III.

• Dysponent stopnia III (dysponent ostateczny) – otrzymuje środki w drodze dyspozycji dysponentów stopnia II, wydatkuje środki bez prawa przekazywania ich innym podmiotom.

1. Mogą występować układy, w których nie wyodrębnia się dysponenta stopnia II – oznacza to, że środki przekazywane są od dysponenta stopnia I bezpośrednio na rzecz dysponenta stopnia III; Robi się to aby ograniczyć biurokrację. Np. państwowe szkoły publiczne są dysponentami stopnia 3, a w stosunku do ministerstwa oświaty.

Dysponenci	Przykład
Dysponenci 1 stopnia	Ministerstwo finansów
Dysponenci 2 stopnia	Izby skarbowe
Dysponenci 3 stopnia	Urzędy skarbowe

Procedura budżetowa

1. Etapy procedury budżetowej:

   • Opracowanie projektu ustawy budżetowej – planowanie budżetowe

   • Uchwalenie ustawy budżetowej

   • Wykonywanie ustawy budżetowej

   • Kontrola wykonania ustawy budżetowej

2. W procedurę budżetową jest zaangażowana zarówno władza wykonawcza, jaki i ustawodawcza:

• Władza wykonawcza – na etapie I i III

• Władza ustawodawcza na etapach II i IV

1. Konstytucja stanowi, że procedury budżetowe powinny być uregulowane ustawowo:

   • Ten wymóg wypełnia ustawa o finansach publicznych

   • Nad opracowaniem projektu ustawy budżetowej.

2. Uwagi w zakresie ustawy budżetowej:

   • Inicjatywa ustawodawcza przysługuje wyłącznie rządowi.

   • Wyłączne rząd ma możliwości organizacyjne (kadrowe, techniczne, informacyjne) wystarczające do przygotowania projektu.

   • Parlament posiada ograniczone kompetencje w zakresie zmian, jakie może wprowadzić do projektu ustawy budżetowej opracowanego przez rząd, w szczególności wzrost planowanego deficytu budżetowego.

• Minister finansów opracowuje bardzo ogólną, wstępną wizję budżetu; to on jest odpowiedzialny za stworzenie budżetu

• żadne przepisy nie wskazują terminu rozpoczęcia ustawy

• działania te koordynuje i inicjuje minister finansów

• prace te mają charakter ciągły

• są prowadzone przez wydzielony departament ministerstwa finansów

• projekt ustawy może przedstawić sejmowi jedynie rada ministrów

1. Planowanie budżetowe – jest procesem długotrwałym, pracochłonnym. Zajmuje się nim rozbudowany departament w ministerstwie finansów, sztab ludzi w sposób ciągły. Procedura prac nad projektem ustawy budżetowej jest postrzegana jako spór pomiędzy ministrem finansów, oraz ministrami resortowymi.

• Spór ten ma uzasadnienie merytoryczne, wynika on z dwoistego charakteru budżetu państwa:

  • Z jednej strony - budżet jest źródłem zasobów pieniężnych, w oparciu, o które realizuje się zadania państwa – ministrowie resortowi patrzą na budżet jak na kasę → chcą dostać jak najwięcej dla swojego resortu, żeby się móc wykazać.

  • Z drugiej strony budżet państwa jest najważniejszym instrumentem mającym istotny wpływ na parametry (wielkości) makroekonomiczne, Np. wpływ na procesy inflacyjne, deficyt budżetowy → wiąże się z wartością pieniądza, zaufaniem do waluty – z tej perspektywy prace koordynuje minister finansów → przepisy nie określają terminu rozpoczęcia prac nad tym projektem, prace te inicjuje minister finansów.

PLANOWANIE BUDŻETU

0)Minister Finansów – prace analityczne

1)Minister Finansów - nota budżetowa 2) dysponenci części - założenia rzeczowe Budżetu Państwa

3) Minister finansów- założenia projektu Budżetu państwa

4)Rada ministrów- debata

5) dysponenci części - opracowanie wycinkowych projektów budżetu państwa

+ kancelaria sejmu, prezydent RP, NIK itp.

6) Minister finansów - projekt budżetu państwa + uzasadnienie

7) Rada ministrów - obrady

8) Rada ministrów - uchwała

9) pokazanie sejmowi ( do 30 września)

0) Jest ona wynikiem prac analitycznych w wyniku, których Minister Finansów poddaje analizie prognozy podstawowych wartości ekonomicznych dla roku, w którym realizowany będzie budżetu.

• Ogólny zagregowany szacunek ministra finansów

• Prognozy dotyczą:

• PKB

• Wielkości zatrudnienia i bezrobocia

• Wielkości cen

• Inflacji

• Mierników charakteryzujących kontakty zagraniczne(bilans płatniczy, prognozowane kursy walutowe)

• Stopy procentowe

• Prognozy demograficzne

1) Wydanie przez Ministra Finansów tzw. Noty budżetowej

• Nota budżetowa - rozpoznanie Ministra finansów w sprawie sposobu, trybu i termin opracowania projektu budżetu. Ona organizuje pracę nad budżetem . Jest skierowana do dysponentów głównych. Ale jest grupa, która wychodzi poza to tzw. "święte krowy" są to m.in takie instytucje: kancelaria senatu, sejmu, IPN itd.

• Jest to harmonogram prac.

• Składa się z formularzy, które wypełniają właściwe podmioty

• Trzeba się zastanowić „Co można zrobić ze względu na analizę”

• Noty budżetowo corocznie są do siebie zbliżone.

• Pojawia się ona zawsze w maju

2) Sporządzanie przez dysponentów części założeń rzeczowych do budżetu państwa

• Nota budżetowa jest zasadniczo skierowana do ministrów i wojewodów.

• „RZ” założenia rzeczowe - formularz z założeniami rzeczowymi, które zasadniczo nie mają charakteru wielkościowego( brak wymiaru pieniężnego)

• Pytanie „Jakie zadania chcą realizować ministrowie?”

  3. Podanie przyjętych prognoz

• trzeba uwzględnić wieloletni plan finansowy państwa - swoista nadbudowa; jest opracowany na 4 lata z podziałem na poszczególne lata;

• jest to PLANOWANIE KROCZĄCE - analizuje się obecny rok i planuje następny;

• jest to UKŁAD ZADANIOWY

• są tam prognozy makroekonomiczne i założenia finansów publicznych

• Prezentowanie ogólnych założeń dotyczących dochodów i wydatków(w ramach tych założeń należy uwzględnić ustalenia tzw. „wieloletniego planu finansowego państwowego”- jest on corocznie weryfikowany

• Limity wydatków dla poszczególnych części budżetu

  3. Najważniejsza - w założeniu projektu są ustalone wstępne kwoty wydatków

• Założenia projektu są przedmiotem debaty Rady Ministrów- możliwość wynegocjowania przez ministrów zwiększenia limitów

5) Każdy minister opracowuje wycinek budżetu jest to też uregulowane „notą budżetową”

• W formie formalnej, która znajduje się na nocie budżetowej - tym razem w wielkościach o charakterze pieniężnych

• Sprawdzenie pod względem formalnym i merytorycznym agregowanie celu (scalanie) przez ministra finansów

• Do tego jest dołączone plany dysponentów poza strukturą rządową (kancelarie, IPN, sąd najwyższy itd.) I minister finansów nie może zmienić kwot, które oni sobie ustalą (później sejm może go obniżyć)

• nie ma już limitów

  6. Na podstawie wycinkowych budżetów- na tym etapie Minister Finansów włącza w projekt projekty budżetów kancelarii etc.(, bo nie mają one ograniczeń budżetowych)

7, 8, 9) Projekt na obradach Rady Ministrów zamknięcie … uchwała projektu ustawy budżetowej

Przekazanie go do sejmu do 30.09 roku poprzedzającego rok budżetowy

Etap II PROCEDURA BUDŻETOWA W PARLAMENCIE

• budżet jest uchwalana na drodze 3 czytań

• Są pewne ograniczenia:

  • Parlament ma na uchwalenie ustawy budżetowej ograniczony czas. W ciągu 4 miesięcy od wpływu projektu ustawy budżetowej do Sejmu

  • nie można wprowadzić zmian do projektu rządu, które będą skutkowały zwiększeniem deficytu = sejm ma ograniczone kompetencji

• Jeśli nie uchwal ą- prezydent może rozwiązać sejm

PROCEDURA BUDŻETOWA

1. Pierwsze czytanie projektu budżetu

2. Prace w komisjach sejmowych

3. Drugie czytanie projektu budżetu

4. Prace Komisji Finansów Publicznych

5. Trzecie czytanie projektu budżetu

6. Uchwalenie przez Sejm

7. Senat – poprawki

8. Komisja Finansów Publicznych – rozpatrzenie poprawek Senatu

9. Sejm – przyjęcie lub odrzucenie poprawek Senatu

1. Pierwsze czytanie projektu budżetowego - prezentacja przez ministra finansów projektu ustawy budżetowej uchwalonego przez Radę Ministrów (tzw. Expose budżetowe); debata (bez merytorycznego znaczenia - wystąpienia szefów klubów poselskich)

2. Prace w komisjach sejmowych- komisje patrzą na budżet ze strony ‘ministerstw”(komisja zdrowia, rolnictwa). Zgłaszają poprawki dyskutowane na posiedzeniu KFP-> KFP może też swoje poprawki zgłaszać; Nadzoruje to Sejmowa Komisja Finansów Publicznych

3. Drugie czytanie projektu budżetu- odbywa się właściwej merytoryczna dyskusja nad budżetem, poprawkami komisji posłowie mogą proponować poprawki, rząd może wprowadzać tzw. „autopoprawki”

4. Prace komisji Finansów publicznych- dalsze prace: opiniuje oprawki zgłoszone podczas 2czytania, sprawdzenie czy nie jest zwiększony deficyt; jeśli poprawka nie przejdzie przez komisje to jest ona odrzucana

5. Trzecie czytanie- wystąpienie przedstawiciela KFP, głosowaniu projektu budżetu nad całym budżetem (bez poprawek)

6. Uchwalenie przez sejm

7. Senat poprawki- senat zgłasza własną poprawkę, poprawki zgłoszone przez senatorów muszą być rozpatrzone przez KFP

8. Komisja finansów publicznych- rozpatrzenie poprawek sejmu; sprawdzenie czy poprawki nie wygenerują większego deficytu

9. Sejm – przyjęcie lub odrzucenie poprawek senatu- bez głosowania nad cała ustawą tylko poprawka za poprawką (zmiana lub nie)

• Parlament ma ograniczenia kompetencyjne w zakresie wprowadzania zmian do projektu. Nie można wprowadzać zmian, polegających na:

• Zmniejszeniu dochodów

• Zwiększeniu dodatków

• Zwiększenie deficytu budżetowego określonego w projekcie ustawy

• Prace w parlamencie koordynuje Marszałek Sejmu.

• Odbywa się wg tzw. trybu trzech czytań

• Ustawa budżetowa zostaje skierowana do Prezydenta RP. Prezydent ma pewne ograniczenia, co do ustawy

• Nie może zawetować ustawy budżetowej

• Może skierować ustawę do trybunału konstytucyjnego (bo ma wątpliwości) lub podpisać (gdy nie widzi sprzeczności z konstytucją)

• Ma 7 dni na podjęcie decyzji

• Ustawa budżetowa powinna być uchwalona do końca poprzedzającego rok budżetowy (u nas to też rok kalendarzowego),

• istnieją przewidziane rozwiązania na wypadek nie uchwalenia budżetu przed końcem poprzedniego roku budżetowego:

1. Prowizorium budżetowe - ustawa o prowizorium budżetowym, które obejmuje dochody i wydatki budżetu państwa do uchwalenia ustawy budżetowej = skrócona ustawa budżetowa, tylko na najbliższe miesiące

Procedura w zakresie prowizorium jest analogiczna jak w przypadku ustawy budżetowej

(długotrwała, trudna)

1. Finanse publiczne funkcjonują w oparciu o projekt ustawy budżetowej przygotowany przez radę ministrów

2. PREROGACJA- uchwalenie budżetu z roku poprzedniego na rok bieżący( w Polsce nie obowiązuje)

Etap III – wykonanie ustawy budżetowej

• jest to ogół działań administracji rządowej związanej z wdrożeniem w życie postawień ustawy budżetowej

1. Sporządzenie układu wykonawczego

2. Gromadzenie środków budżetowych

3. Wydatkowanie środków budżetowych

4. Dokonywanie zmian w budżecie

5. Analiza i bieżąca kontrola gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych

1. Sporządzenie układu wykonawczego:

   • Spoczywa na Radzie Ministrów

   • Dezagregacja zapisów ustawy budżetowej – rozpisanie budżetu w sposób bardziej szczegółowy, dokonuje się w 2 przekrojach:

     • Podmiotowym – ministrowie mają do dyspozycji określone części budżetu, rozpisują ją je na tych, co są niżej, a ci, co są niżej rozpisują je jeszcze niżej → rozpisanie na jednostki, które będą dysponowały środkami, dokonuje się zgodnie z regułami klasyfikacji budżetowej; dysponenci wyżsi rozpisują środki dysponentom niższym,

     • Czasowym – polega na rozpisaniu budżetu na krótsze odcinki czasu, okresy miesięczne, ponieważ co miesiąc wypłaca się wynagrodzenia

2, 3. Gromadzenie i wydatkowanie środków

• wcześniej były plany na kartce a teraz zaczyna się fizyczne rozdysponowanie

Urzędy skarbowe Urzędy i izby celne Państwowe jednostki budżetowe

Centralny rachunek bieżący budżetu państwa

Dysponenci stopnia I

Dysponenci stopnia II

Dysponenci stopnia III

1. Dokonywanie zmian w budżecie:

   • Rada Ministrów ma prawo w każdym momencie roku budżetowego wnieść do sejmu projekt ustawy zmieniającej ustawę budżetową.

   • Wniesienie tego projektu wprowadza procedurę taką samą jak przy uchwalaniu ustawy budżetowej – procedura złożona,

   • W Polskich realiach ta instytucja nie jest zbyt często stosowana

   • Zmiany w budżecie już uchwalonym:

1. Przeniesienie środków budżetowych – dokonywane jest w układzie poziomym, co znaczy, że dokonuje się je w obrębie jednorodnych przedziałek, klasyfikacyjnych (części, działów, rozdziałów, paragrafów) → środki przesuwa się z jednej pozycji na inną, wg. Literatury to działanie ma charakter neutralny finansowo.

   • Przesunięcia między częściami są możliwe jedynie poprzez zmianę ustawy budżetowej

   • Przesunięcia między działami wymagają akceptacji sejmu

   • Przesunięcia między rozdziałami i paragrafami mogą być robione na bieżąca, zasadniczo mają prawo je wykonywać dysponenci stopnia I, mogą to prawo jednak scedować na kierowników wybranych podległych sobie jednostek Np. bezosobowy fundusz płac.

   • Przesunięcia środków są bardzo obwarowane prawnie, Np. każde przesunięcie pomiędzy wydatkami bieżącymi i majątkowymi wymaga akceptacji ministra finansów.

2. Blokowanie wydatków budżetowych – jest to całkowity, lub częściowy zakaz dysponowania środkami, dokonywania wydatków, na czas określony, bądź do końca roku budżetowego.

   • Blokowania środków dokonują dysponenci w ramach struktury hierarchicznej,

   • Dysponentom stopnia I blokowanie może zostać wprowadzone przez ministra finansów

   • Przyczyny (przesłanki) blokowania:

   • Stwierdzenie niegospodarności Np. pieniądze na remont ośrodka są wydatkowane, a kierownik remontuje za nie swój dom

     • Opóźnienie w realizacji zaplanowanych zadań Np. uczelnia wyższa X miała przyznane środki na remont auli wykładowej, a środki zostały zablokowane, bo w październiku nie można prowadzić remontu, bo uczelnia ma swoje cele dydaktyczne, które musi realizować.

     • Nadmiar środków – będzie to wynikało z tego, że jednostka planując zaplanowała znacznie wyższe koszty niż faktycznie poniesie.

     • Naruszenie dyscypliny finansowej – ktoś będzie gospodarował środkami nawet w obrębie jednostki z naruszeniem dyscypliny, to jest to przesłanka do blokowania środków.

3. Dysponowanie rezerwami budżetowymi – w ramach budżetu tworzy się tzw. rezerwę ogólną oraz rezerwy celowe:

• Rezerwa ogólna – jej kwota nie może przekraczać 0,2% ogółu planowanych wydatków budżetowych, ta rezerwa ma przeznaczenie nieokreślone, głównie ma służyć sfinansowaniu wydatków, których nie można było przewidzieć na etapie planowania i uchwalania ustawy budżetowej, ta rezerwa służy min. na sfinansowanie wydatków w przypadku klęsk żywiołowych,

  • Jeśli określone zdarzenie uzyska status klęski żywiołowej to jest przesłanka do sięgnięcia po te środki, tą rezerwą dysponuje Rada Ministrów.

• Rezerwy celowe – ich łączne kwota nie może przekroczyć 5% ogółu planowanych wydatków budżetowych, są tworzone na określone cele (przeznaczenie jest znane), natomiast nie z pełną szczegółowością, tymi rezerwami dysponuje Minister Finansów w porozumieniu z dysponentami, Np.:

  • Rezerwa na odszkodowania zasądzone od skarbu państwa – wiadomo jest, że jakieś odszkodowania będą, ale nie wiadomo ile i na jaką kwotę.

  • Rezerwa na awaryjne remonty – takie, których nie można przewidzieć

5. Analiza i kontrola:

• Bieżącą analizę i kontrolę gospodarki środkami budżetowymi prowadzi bardzo wiele podmiotów:

  • Podmioty funkcjonujące w sferze hierarchicznej

  • Minister Finansów

  • Urząd Kontroli Skarbowej (UKS) – zajmuje się także kontrolą prawidłowości wydatkowania środków publicznych (a nie tylko gromadzenia)

= dysponenci środków

• Kontrola wykonania ustawy budżetowej (sejmowa):

  • Aktywność sejmu na etapie kontroli wykonania ustawy budżetowej jest znacznie mniejsza niż na etapie uchwalania, w tej procedurze nie uczestniczy senat.

  • I – opracowanie sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej przez ministra finansów, sprawozdanie to składa się z części:

    • Liczbowej – najczęściej ma formę tabeli – plan, wykonanie, procent realizacji planu

    • Opisowej – wiele elementów, min. odniesienie do relacji prognoz i faktycznego zrealizowania faktycznych wielkości makroekonomicznych

  • W sprawozdaniu jest odniesienie do deficytu i długu publicznego, podejmuje się także kwestię prywatyzacji.

  • II – przedstawienie Radzie Ministrów, która zatwierdza sprawozdanie i ma obowiązek przekazać to sprawozdanie do sejmu oraz do NIK-u w terminie do końca maja roku następującego po roku budżetowym.

    • NIK – organ kontroli państwa min. całokształtu działalności organów administracji rządowej, oraz innych podmiotów prowadzących gospodarkę budżetową. Kryteria kontroli:

      • Celowość

      • Legalność

      • Gospodarność

  • III – sprawozdanie trafia do NIK i sejmu:

    • NIK – sporządza opinię do tego sprawozdania, przy czym opinia ta jest wzbogacona o wyniki własnych kontroli.

    • Sejm – skierowuje sprawozdanie do sejmowej komisji finansów publicznych, tam jest sporządzana opinia o sprawozdaniu i tutaj mogą włączyć się komisje sejmowe do tych płac

    • Sprawozdanie zostaje przedstawione na plenarnym zebraniu sejmu, sejmowa komisja rekomenduje przyjęcie albo odrzucenie sprawozdania, przyjęcie jest równoznaczne z udzieleniem absolutorium rządowi

      • Komisja ma 90 dni od złożenia sprawozdania do sejmu

      • Gdyby sejm odrzucił sprawozdanie przepisy prawne nie przewidują żadnego rozwiązania J

Kontrola wykonania Budżetu Państwa:

MF opracowanie sprawozdania RM zatwierdzenie sprawozdania (do 31 maja)

Sejm – absolutorium dla RM: NIK - opinia

• Udzielenie lub

• Odrzucenie

90 dni na przyjęcie lub odrzucenie