W systemie bezpieczeństwa ruchu drogowego decydującym czynnikiem sprawczym jest człowiek, z jednej strony występuje jako współtwórca ruchu drogowego, a z drugiej strony jako użytkownik drogi. Człowiek stanowi centralny i aktywny element systemu człowiek – pojazd – droga. Błędy użytkowników dróg są przyczyną większości wypadków. Choć wiadomo, że wypadki mają na ogół wiele przyczyn, to człowiek jest czynnikiem decydującym. Błędy kierowcy mogą polegać na:
zbyt późnym spostrzeżeniu bodźców istotnych z punktu widzenia ruchu,
nieprawidłowej analizie sytuacji drogowej,
nieprawidłowej lub zbyt późnej decyzji,
nieuwzględnieniu możliwości psychofizjologicznych,
nieuwzględnieniu możliwości technicznych pojazdu i wpływu czynników
zewnętrznych,
świadomym lub nieświadomym przekroczeniu przepisów.
Kierowanie pojazdem to czynność zadaniowa, wymagająca od kierowcy określonych kompetencji, w skład których wchodzą: wiedza, umiejętności oraz specyficzne cechy psychiczne. Kompetencje te są względem siebie komplementarne. Każdy kierowca powinien posiadać wiedzę dotyczącą przepisów ruchu drogowego, obsługi pojazdu, itp. Oprócz wiedzy merytorycznej powinien on także posiadać umiejętność kierowania pojazdem, przewidywania sytuacji na drodze oraz, co szczególnie istotne, powinien być zdolny do autodiagnozy. Na bezpieczne prowadzenie pojazdu duży wpływ mają również czynniki psychiczne każdego kierowcy. Cechami organizmu człowieka szczególnie istotnymi dla bezpieczeństwa ruchu są cechy psychofizjologiczne, tj. :
wzrok,
słuch,
zmysł równowagi i zdolność reakcji
Na zachowanie człowieka mają wpływ też czynniki modyfikujące takie jak: zmęczenie, doświadczenie i nawyki, warunki meteorologiczne. Ważną cechą jaką powinien posiadać każdy kierowca jest zdolność koncentracji, która maleje pod wpływem zmęczenia, oddziaływania alkoholu, niektórych leków, narkotyków itp. Na przykład długotrwała jazda autostradą przy małym natężeniu ruchu, występowanie długich prostych odcinków powoduje występowanie stanu tzw. „hipnozy drogowej”. Często przeceniamy swoje siły. Jedziemy mimo zmęczenia. Zaśnięcie za kierownicą lub zmęczenie jest co roku przyczyną wielu groźnych zdarzeń. Czasem kierowcy zapominają, że podczas jazdy trzeba skoncentrować się na prowadzeniu auta. Siedząc za kierownicą odpalamy papierosy, strzepujemy popiół z siedzenia, poprawiamy fotel lub podziwiamy widoki za boczną szybą. Rozmowa przez telefon bez zestawu głośnomówiącego jest zabroniona, jednak widok kierowcy z telefonem przy uchu nie należy do rzadkości. Rozproszona uwaga też niesie ze sobą niebezpieczeństwo, zwłaszcza jesienią i zima, gdy widoczność jest słaba.
Jedną z najgłówniejszych przyczyn wypadków drogowych jest łamanie przepisów obowiązujących podczas jazdy i braku umiejętności prowadzenia pojazdów przez kierujących. Prowadzenie pojazdu to układ wzajemnie ze sobą powiązanych możliwości, wiedzy, umiejętności, postaw i emocji człowieka. Wśród przyczyn wypadków od lat królują nadmierna prędkość, wymuszenie pierwszeństwa i nieprawidłowe wyprzedzanie. Do tego dochodzi jeszcze jeden czynnik – zła ocena sytuacji na drodze. Według danych aż 97 procent przyczyn wszystkich zdarzeń jest zależna od kierowcy. Te statystyki pokazują, jak wiele zależy od nas, użytkowników dróg i jak wiele błędów popełniamy.
Najpoważniejsze konsekwencje niosą pomyłki w ocenie sytuacji. Najczęściej źle oceniamy prędkość innego samochodu, odległości w czasie wykonywania manewrów na drodze – szczególnie podczas wyprzedzania - oraz warunki pogodowe. Jeśli dodatkowo się spieszymy i mocniej wciskamy pedał gazu, łatwo o niebezpieczną sytuację. Błędna ocena prędkości innych pojazdów lub zwykłe roztargnienie albo przeciwnie - zniecierpliwienie prowadzą też do wymuszeń pierwszeństwa przejazdu. To druga z najczęstszych przyczyn wypadków. Do wielu zdarzeń na drogach dochodzi na skutek niezachowania bezpiecznej odległości pomiędzy pojazdami, problemy z prawidłowym zjazdem z drogi głównej w podporządkowaną, zbyt późna sygnalizacja zamiaru skrętu.