Adaptacja - przystosowanie czegoś do nowego użytku (np. biologiczna, produkcyjna, społeczna itp.) Analiza - rozłożenie pewnej całości na jej części składowe i rozpatrywanie każdej z nich osobno, dokonywane w procesie poznania i działalności praktycznej Analogia - podobieństwo pod pewnymi szczególnymi względami zachodzące między różnymi skądinąd przedmiotami (zjawiskami, procesami) Audit - systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodu z auditu oraz jego obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryterium auditu (ISO 19011) Bezpieczeństwo (obiektów lub procesów) - brak niedopuszczalnego ryzyka związanego z możliwością powstania szkody (dla zdrowia, życia, obiektu, środowiska) Cykl życia - łączny czas istnienia projektu, wyrobu, procesu, organizacji, zwykle podzielony na kolejne fazy, na ogół obejmujące rozpoczęcie, rozwój, realizację, wykorzystanie, obsługę i dostawę lub zakończenie Decyzja - wszelki świadomy (nie losowy) wybór jednego z rozpoznanych i uznanych za możliwe wariantów przyszłego działania Diagnozowanie - proces rozpoznawania z pomocą środków technicznych, badań empirycznych, wywiadów, pomiarów, analiz i in. stanu i niedomagań badanego obiektu bez jego dekompozycji Efektywność - zdolność procesów i systemów do skutecznej realizacji przyjętych planów, przy jednoczesnym zapewnieniu ich ekonomiczności, lub „zasięg, do jakiego planowane działania są zrealizowane, a planowane wyniki osiągnięte" Ekonomiczność - właściwość procesów, systemów i przedsięwzięć polegająca na generowaniu przez nie wartości dodanej, w wyniku czego nakłady poniesione na zapewnienie funkcjonowania są mniejsze od uzyskanych korzyści Elastyczność - miara zależności funkcyjnej między dwiema wielkościami (np. nakłady-koszty, popyt-podaż, cena-zbyt, zdolność produkcyjna-różnorodność operacji itp.)
Zarządzanie procesami-, aby skuteczność oddziaływań na proces była duża i spełnione były wymagania norm, konieczne jest ustanowienie określonego systemu zarządzania procesem. Na podstawie doświadczen wielu organizacji spełniających te wymagania można wskazać zalecane sposoby postępowania zapewniające sukces „podejściu procesowemutzn. „zarządzanie procesem”. W tym celu w systemach zarządzania organizacją powinny być podjęte następujące działania: -wyznaczenie tzw. Właściciela procesu- osoby uprawnionej do nadzoru nad procesami -wyznaczenie tzw.właściciela procesu -określenie czynności krytycznych -mające wpływa na końcowe wyniki procesu -ustanowienie kierownika organizacji-, którego zadaniem jest planowanie i organizowanie właściwego zaopatrzenia procesów -ustanowienie mierników procesów -określenie wymagań, ograniczeń -doskonalenie walidacji (końcowy przegląd realizowanych przedsięwzięć) Sposoby sterowania procesem są ustalone w trakcie jego projektowania oraz korygowane w trakcie jego zmian i projektowania procesu zwłaszcza w celu poprawy jego osiągów Sterowanie w celu podtrzymywania zaprojektowanego stanu funkcjonowania procesu jest najczęściej realizowanym sposobem oddziaływania na proce. Oprócz niego często spotykanym działaniem sterowania jest: -ustalenie nowego zastawu wymagań względem osiągów procesu i wprowadzenie takich zmian w procesie sposobach sterowania, które pozwoląosiągnąćzałożonypułap - wprowadzenie ulepszeń w procesie w celu uzyskania polepszenia jego osiągów. Jeśli ten proces ulepszeń jest stosowany stale i powoduje kolejne niewielkie zmiany osiągów, to przy systematycznym ulepszaniu procesy mogą ulec przebudowie Sposoby rozwiazywania problemów jednym z najbardziej sprawdzonych i skutecznych sposobów rozwiazywania problemów jesttzw.krąg sterownia Deminga ozn. PDCA, który eliminuje pojawiające się odchyłki i niezgodności (obniżenie kosztów, zwiększenie produktywności i polepszenie, jakości) Regulacja procesu- w jego skład wchodzą 3 podstawowe etapy A Zaobserwowanie i zasygnalizowanie zmiany ważnego parametru poza dopuszczalne granice odchyleń ustalone w trakcie projektowania procesu b po wykryciu nadmiernego odchylenia procesu to wstrzymanie jego realizacji, aby nie powtarzać błędnych wyników w trakcie wstrzymania procesu należy zidentyfikować przyczyny odchylenia c opracowanie działania (przedziewziecia0 skierowana na ustalona przyczynępierwotna w celu eliminacji jej wpływu na proces i wdrożenie tego działania do procesu 4. Modelowanie-polega na zbudowaniu lub opracowaniu modelu materialnego lub abstrakcyjnego z zachowaniem jego ważniejszych właściwości i podobieństwa do obiektu rzeczywistego. Rodzaje modeli: -model matematyczny -model symulacyjny -model fizyczny -model graficzny Metody modelowania: - Opisowe (informacyjne, obserwacyjne, odkrywcze, symulacyjne i inne); - Graficzne (rysunku konstrukcyjne, schematy konstrukcyjne, mapowanie, grafy, sieci, schematy blokowe i inne); - Matematyczne (liniowe, nieliniowe, dynamiczne (deterministyczne, probabilistyczne, statyczne, stochastyczne, symulacyjne, heurystyczne i inne)); - Normatywne (testowe, kolejnych przybliżeń, konkurencji, prognoz, poszukiwania optimum i inne) Cele modelowania:
|
|
Rodzaje systemów: Pod względem złożoności systemy można podzielić na: Proste - nie więcej niż 100 elementów, są to zazwyczaj systemy zdeterminowane, dające się łatwo analizować, opisać i sterować Złożone – znaczna liczba elementów, lecz dające się jeszcze opisać, działające w sposób zdeterminowany przy stabilnych i określonych warunkach funkcjonowania Bardzo złożone – trudne do opisania, celowo rozpatruje się je jako składające się NIE z elementów a z podsystemów(lub systemów niższego rzędu). Systemy bardzo złożone są systemami stochastycznymi, dlatego należy dążyć do ich upraszczania. Strukturą nazywamy hierarchiczny zbiór elementów i ichpowiązań Funkcja kazdego systemu jest realizowana z pomocą funkcji poszczególnych podsystemów i elementów składowych systemu , stanowiąc ich sumę. Funkcja jest uzależniona równiez od struktury , która przeważnie jednoznacznie określa sposób funkcjonowania. Natomiast funkcja nie określa jednoznaczenie struktury . Cele systemu są szczególnie ważne gdy zadaniem naszym jest zaprojektowanie systemu który bedzie spełniał pożądaną funkcję. Funkcja systemu projektowanego jest to stabilna zdolność określonych , pożdanych działań któtre mają mniejsce w prawidłowym dziłaniu systemu. Kryteria różnicowania systemów: Kryteriumhierarchi: nadsystem, system, podsystem lub makrosystem, system, minisystem, Kryterium złożoności struktury a)bardzo dużej złożoności(mózg człowieka,gospodarka krajowa b) dużej złożoności(zautomatyzowana fabryka, materia, energia) c) średniej złożoności(samochód biblioteka) d) prostej strukturze (połączenia montażowe, nożyczki) Kryterium realizowanych funkcji a) zdeterminowane (jednoznaczne wyniki funkcjonowania) b) stochastyczne (możliwe różne warianty funkcjonowania i wyników) K. dotyczące rodzaju elementów składowych: elementy typu „obiekt” (silnik,dom), typu „proces” (czynność zabieg), typu „pojęcia” (mity, legendy), typu „konkretyzacja”(konkretnie, abstrakcyjnie) Kr. dotyczące związków z otoczeniem: otwarte(wyraźnie powiązane z otoczeniem) zamknięte (bez powiązań) Kryterium zmian statusu systemu: dynamiczne(ulega zmianie z upływem czasu) statyczne (nie ulega zmianie z upł. czasu Relacje w systemach: Podobieństwo - zachodzi miedzy 2 lub więcej systemami, charakteryzuje się wspólnymi właściwościami. Podobieństwo może być w przedziale od pełnej do częściowej zbieżności. Może dotyczyc struktury, funkcji, związków z otoczeniem i in. Identyczność – wskazuje na jednakowe właściwości porównywanych obiektów lub procesów. Może być absolutna(wszystkie parametry jednakowe) albo względna (niektóre parametry jednakowe) Ekwiwalentność – dot. Podobieństwa istotnych cech i właściwości, struktur i funkcji rozpatrywanych obiektów lub zjawisk Analogia – dotyczy podobieństwa istotnych cech i właściwości, struktur i funkcji. Homomorfizm – każdej części składowej jednego systemu i każdą relacje w jednym systemie można odwzorować pewną częścią składową i pewną relacją drugiego systemu (lecz nie odwrotnie) Izomorfizm – każdej części składowej jednego systemu relacji może być przyporządkowana określona część składowa i relacja drugiego systemu Przyczynowość – zachodzi miedzy przyczyna i skutkiem jako relacja asymetryczna. Występuje przyczynowość ściśle zdeterminowana lub osłabiona Więzi (powiązania, relacje) – zachodzą jeśli określone wektory wyjścia z systemu są jednocześnie wektorami wejścia do innego systemu. Relacje logiczne – zachodzą między obiektami typu „a1 jest mniejsze od a2” lub „b1 znajduje się w pobliżu b2” Funkcja matematyczna – jednoznaczna zależność między zmienna zależna y a zmienna niezależną x ; y=f(x) i wskazuje na zdeterminowana więź między nimi Podejście systemowe W skład podejścia systemowego wchodzą: - identyfikacja celów systemu(wraz ze sprecyzowaniem jego misji) - identyfikacja procesów realizujących określone cele - identyfikacja ograniczeń i warunków początkowych - dobór lub ustalenie mierników procesów i celów - opracowanie projektów procesowych realizujących cele - opracowanie struktury systemu - opracowanie struktury zarządzania procesami, obiektami i struktury systemu - opracowanie projektów elementów - opracowanie zasad zasilania zasobami - opracowanie zasad kontroli i nadzoru - realizacja i wdrażanie opracowań oraz uruchomienie funkcjonowania systemu - ocena efektywności i skuteczności - standaryzacja opracowanego systemu i jego procesów (instrukcje, procedury, schematy, hormonogramy, mierniki) Identyfikacja procesu 1 zapoznać się z istniejącym lub planowanym do zbudowania systemem jego celami, umiejscowieniem w przestrzeni i czasie, elementami składowymi i relacji między nimi 2. ułożyćlistę procesów, które mają być realizowane w rozpatrywanym syst 3. wyjaśnić, gdzie początek procesu, gdzie koniec. Początek i koniec powinny być wyraźnie zdefiniowane i wyróżniające się cechami łatwo poszczególnymi 4. wyjaśnić, jakie zasoby konieczne na wejściu proc są niezbędne do jego rozpoczęcia oraz do kontynuowania w dalszych operacjach i działaniach 5. określić funkcje (cele) procesy skorelowane z celami systemu, w którym jest on realizowany wraz z wyjaśnieniem metod zpomocą, których te cele mogą być realizowane 6. określićwewnętrzną strukturę procesu przez wyjaśnienie, z jakich elementów struktur składa się proces, jakie są poziomy hierarchiczne, jakiesą relacje miedzy poszczególnymi elementami 7. wyjaśnić jakiem parametry opisują i charakteryzują poszczególnedziałania i operacje 8. wyjaśnić dotychczasowe sposoby sterowania 9. wyjaśnić sposoby zużywania poszczególnychzasobów przez proces 10. wyjaśnić, opisać, lub zaprojektować dotychczasowe lub planowane sposoby monitorowania przebiegu procesu 11. opisać obecny lub pożądany stan udokumentowania procesu 12. opracować model procesu o wymaganym stopniu dokładności lub uproszczenia Sterowanie procesem-kompleks działań mających za zadanie podtrzymywanie jego funkcjonowania zgodnie z ustalonymi planami. Wobec tego konieczne jest monitorowanie wartości ważnych parametrów procesu, aby niezwłoczniewykrywać odchylenia od stanu pożądanego Podejście procesowe- jest zalecane przez ISO 9001 w zarządzaniu organizacją procesówsystemów, jako szczególnie skuteczny sposób doskonalenia jakościowego wszelkich działań. W celu realizacji tego procesu należy: -zidentyfikować procesy wymagane w systemach zarządzania, jakością i je zastosować w organizacji -określić sekwencje i wzajemne oddziaływania tych procesów -określić kryteria i metody wymagane w celu zapewnienia skuteczności zarówno przebiegu jak i nadzorowania tych procesów -zapewnićdostępność zasobów i informacji niezbędnych do wymagania przebiegu i monitorowania tych procesów -monitorować, mierzyć i analizować te procesy -wdrażać niezbędne działania w celu osiągnieciazaplanowanychwyników i całego doskonalenia tych procesów 10. Analiza systemowa - cele i zadania, identyfikacja problemów, na czym polega analiza systemowa, cele analizy, algorytm postępowania, zasady analizy systemowej, , metody i narzędzia wspomagające analizę systemową To: - sposób analizowania złożonych problemów po to, aby zapewnić osiągniecie szerszych celów i w sposób efektywniejszy niż wówczas, gdyby poszczególne części systemu analizowano w izolacji - Stały dialog między decydentem a analitykiem systemów, w którym decydent pyta o alternatywne rozwiązania swoich problemów, a w tym czasie analityk stara się wyjaśnić pojęciowy układ odniesienia, w którym musi być podjęta decyzja, zdefiniować możliwe alternatywne cele i kryteria i określić koszt i efektywność kierunków działania. - Zbiór metod i technik analitycznych, ocenowych i decyzyjnych, służacych racjonalnemu rozwiązywaniu systemowych sytuacji decyzyjnych oraz badaniem wspomagającym działania osób odpowiedzialnych za decyzje lub linie postępowania w warunkach niepewności i ryzyka. Podstawowym zadaniem w projektowaniu systemów jest dążenie, aby były one lepsze od istniejących tzn. w większym stopniu spełniały wybrane kryteria doskonałości: * Zmniejszenie zużywania materiałów i energii do wykonania przewidzianych funkcji * Zwiększenie niezawodności funkcjonowania przy realizacji swoich funkcji * Rozszerzenie możliwości funkcjonalnych przy obniżeniu jednostkowych nakładów na realizację poszczególnych funkcji * Polepszenie sytuacji ludzi-operatorów w systemach przez polepszenie bezpieczeństwa pracy i socjalnego, humanizację pracy, ergonomizację i budowanie ich zadowolenia * Zmniejszanie obciążeń środowiskowych i szkodliwych aspektów, które mogą być generowane przez istniejące lub projektowane systemy * Zapobieganie zagrożeniom pochodzącym z zewnątrz i od czynników wewnętrznych systemu |
---|