Wiktymologia (dosł. ofiarologia) to nauka zajmująca się ofiarami przestępstw oraz badaniem roli ofiary w genezie przestępstwa, zwłaszcza ustaleniem czynników tworzących podatność na stanie się ofiarą przestępstwa oraz metod zapobiegania temu.
Depenalizacja – przeciwieństwo penalizacji, jest to rezygnacja z karalności określonego typu czynu, uznawanego dotychczas za przestępstwo lub wykroczenie. Rozróżniamy depenalizację pełną oraz częściową:
depenalizacja pełna polega na całkowitym zniesieniu karalności czynu (zniesienie odpowiedzialności karnej), a tym samym i kary za popełniony czyn, który nie jest już traktowany jako przestępstwo lub wykroczenie,
depenalizacja częściowa polega na przekształceniu przestępstwa w wykroczenie (likwidacji typu przestępstwa i wprowadzaniu typu wykroczenia, a zatem likwidacji odpowiedzialności karnej i wprowadzeniu odpowiedzialności za wykroczenie) - inaczej kontrawencjonalizacja lub dekryminalizacja.
Kontrawencjonalizacja (inaczej depenalizacja częściowa) – przeniesienie czynności z kategorii przestępstwa do kategorii wykroczenia.
Przykładem kontrawencjonalizacji jest uchylenie w 2005 r. przepisu art. 264 §1 Kodeksu karnego. Zabraniał on nielegalnego przekroczenia granicy, tworząc typ występku. Jednocześnie z uchyleniem wspomnianego przepisu do Kodeksu wykroczeń dodano art. 49a, który zabrania tego samego czynu, jako wykroczenia.
Mediacje (łac. mediare – być w środku) – dobrowolny i poufny proces dochodzenia do rozwiązania sporu, prowadzony w obecności osoby neutralnej i bezstronnej – mediatora. Jest to pośredniczenie w sporze, mające na celu pomoc (dwóm lub więcej) stronom w osiągnięciu porozumienia. W przypadku postępowania karnego dodatkowym celem mediacji jest zadośćuczynienie, naprawa wyrządzonej szkody, czyli sprawiedliwość naprawcza.
Przestępstwo, zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Wg prawa polskiego czyn, którego społecznie niebezpieczeństwo jest znikome, nie stanowi przestępstwa. Zakres czynów uznawanych za przestępstwo ulega w historycznym rozwoju zmianom i wiąże się z ustrojem społeczno-gospodarczym.
Wykroczenie – czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5.000 złotych lub nagany. Sprawca czynu zabronionego nie popełnia wykroczenia, jeżeli czyn jest niezawiniony (art. 1 §2 Kodeksu wykroczeń).
Osobną kategorią prawną jest wykroczenie skarbowe opisane w kodeksie karnym-skarbowym.
Odpowiedzialności za wykroczenie odpowiada każdy, kto ukończył 17 rok życia. Odpowiedzialności podlegają czyny popełnione na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, na statku wodnym lub powietrznym, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Odpowiedzialności podlega działanie umyślne lub nieumyślne, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za działanie umyślne.
Dejurydyzacja i depenalizacja oznacza to odejście od stosowania ostrych sankcji za czyny o niskiej szkodliwości społecznej. Dobro jednostki rozwijającej się jest w tym wypadku ważniejsze od interesu społecznego. W systemie izolacyjnym praktyki mające zapobiegać przestępczości często przez swój stygmatyzujący charakter oddziaływała demoralizująco na nieletniego.