Popyt i podaż

Popyt – ilość towaru, jakie nabywcy gotowi są zakupić przy różnych poziomach ceny, w określonym czasie i na określonym rynku, przy założeniu, że inne czynniki pozostają stałe.

Prawo popytu – głosi ono, że wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów czyli wzrostowi ceny towarzyszy spadek wielkości popytu, a niższym cenom – większe ilości dokonywanych zakupów, czyli spadkowi ceny towarzyszy wzrost wielkości popytu, inne czynniki nie zmieniają się (ceteris paribus).

Zmiany wielkości popytu – powoduje zmiana ceny rynkowej.

Zmiana popytu – czynniki pozacenowe.

paradoksy

Zwykle wielkość popytu kształtuje się w kierunku odwrotnym niż cena. Możliwe są jednak zachowania jednokierunkowe, tzn. takie, kiedy wraz ze wzrostem popytu wzra­sta też cena lub wraz ze spadkiem popytu spada również cena danego dobra. Wyróżnia się przypadki nazwane paradoksami:

• Paradoks Giffena - dotyczy niektórych dóbr niższego rzędu. W przy­padku tych dóbr wzrost ceny powo­duje wzrost popytu na nie - konsument nie może sobie już pozwolić na zakup żadnego innego dobra, stąd kupuje wyłącznie dobro Giffena.

• Paradoks Veblena - dotyczy produktów luksusowych. Wzrost ceny tych dóbr powoduje wzrost popytu - są chętniej nabywane przez określoną grupę osób, chcącą się w ten sposób wyróżnić spośród innych.

• Paradoks spekulacyjny - wiąże się z przewidywaniami dotyczącymi kształto­wania się ceny w przyszłości. Jeśli przewiduje się, że cena na dane dobro będzie w przyszłości rosła, wielkość popytu na nie rośnie, mimo wzrostu ich cen. Nabywcy ku­pują dane dobra licząc, że ich cena dalej bę­dzie wzrastać, a oni tym samym osiągną zysk. Podobnie jest z przewidy­waniem spadku cen, wówczas pomimo tego, że ceny spadają, konsumenci nie kupują danych produktów licząc na jeszcze niższą ich cenę w przyszło­ści. We wszystkich tych trzech przypadkach, krzywe popytu są krzywymi ro­snącymi.

• Efekt snoba - zjawisko ekonomiczne polegające na ograniczaniu zakupu pewnych dóbr lub całkowite zaniechanie ich nabycia, ponieważ są one chętnie nabywane przez inne gospodarstwa domowe. W tym zjawisku krzywa popytu położona jest poniżej krzywej popytu dla typowego konsumenta, a jej opadająca tendencja jest znacznie silniejsza.

• Efekt owczego pędu – zjawisko mające miejsce, gdy konsumenci pragną nabywać pewne dobra, nawet po wyższych cenach tylko dlatego, że kupują je inni. Wynika to z chęci naśladowania osób, z którymi chcą się utożsamiać.

Elastyczność cenowa popytu – wpływ wahań ceny danego dobra na gotowość i zdolność klientów do zakupów tego dobra.

E_DP = ΔD/D: ΔP/P

D – popyt

ΔD – zmiana popytu

P – cena

ΔP – zmiana ceny

E_DP >1

Podaż – ilość towaru, jakie sprzedający są gotowi zaoferować przy różnych poziomach ceny, w określonym czasie i na rynku, przy założeniu ceteris paribus.

Prawo podaży – głosi, że wyższej cenie rynkowej towaru odpowiada większa jego ilość dostarczana na sprzedaż. Dzieje się tak dlatego, ponieważ przy wyższych cenach zwiększają się przychody producentów, co przy nie zmienionych warunkach produkcji podniesie ich zyski.

Zmiana wielkości podaży – powoduje zmiana ceny rynkowej.

Równowaga rynkowa jest to sytuacja, kiedy wielkość popytu równa się wielkości podaży przy danej cenie rynkowej. Cena ta jest ceną równowagi rynkowej.

Niedobór rynkowy – gdy wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy cenie poniżej ceny równowagi rynkowej.

Nadwyżka rynkowa – gdy wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy cenie powyżej ceny równowagi.

- Proces konkurencji rynkowej a model rynku

- Czynniki kształtujące wzrost i spadek popytu

• liczba nabywców - im więcej konsumentów, tym większy może być popyt na dane dobro lub usługę;

• dochody nabywców – jeżeli zwiększają się to zwiększa się popyt na większość towarów

• reklama – konsumenci zwiększają popyt na towary, które są intensywnie reklamowane,

• zmiany cen dóbr i usług komplementarnych

• zmiany cen dóbr i usług substytucyjnych

• czynniki niewymierne – takie jak: gusty, tradycja, moda, religia.

- Determinanty wzrostu i spadku podaży

• ceny czynników produkcji – wysokość kosztów poniesionych na te czynniki, np. surowce, praca, maszyny, wpływa na wielkość produkcji i ilość towaru na rynku,

• technologia produkcji – sposób zorganizowania procesu produkcyjnego i jak najbardziej racjonalnego wykorzystania czynników produkcji

• liczba producentów – zwiększenie liczby producentów danego towaru doprowadzi do zwiększenia jego podaży

• warunki finansowe, np. wysokość podatków – ich wzrost lub spadek przyczynia się do zwiększenia lub zmniejszenia podaży

• oczekiwania producentów i sprzedawców dotyczące kształtowania się ceny rynkowej w przyszłości – mogą doprowadzić do spadku podaży, gdy producenci wstrzymają się od bieżącego zaopatrywania rynku licząc na wzrost cen.