Spór cesarstwa z papiestwem - streszczenie

W X wieku rozpoczął się okres upadku autorytetu kościoła jako organizacji. Urzędy kościelne znajdowały się w rękach panów świeckich. W kościele, zaczęło szerzyć się świętokupstwo, obejmowanie posad kościelnych i związanych z tym majątków

w zamian za korzyści materialne. O obsadzeniu najwyższego urzędu w kościele decydowały rody Rzymu, a od czasu koronacji cesarskiej Ottona I królowie Niemiec i cesarze. Godności kościelne obsadzane były często przez krewnych, wysokich

dostojników cesarskich.
W związku z tym wśród części duchownych zaczął się ruch odnowy, którego celem było uzdrowienie kościoła poprzez usunięcie nadużyć. Duże znaczenie miała działalność

papieża Grzegorza VII, który zaczął dążyć do uwolnienia kościoła spod władzy świeckich. Wystąpił przeciw sprzedawaniu godności kościelnych i walczył z zawieraniem związków małżeńskich przez księży. Grzegorz VII wydał surowe nakazy przestrzegania celibatu, uważał że kościół powinien być całkowicie niezależny od władzy świeckiej. Wszelkie dostojeństwo duchowne przejęte z rąk świeckich miało być nieważne.
Wywołało to sprzeciw cesarza Henryka IV, który z kolei uważał, że jeśli jest panem ziemi to urząd związany z majątkiem może być obsadzany tylko przez niego i nie chciał zrezygnować z nadawania urzędów kościelnych i majątków z nimi związanych.
Spór między papieżem a cesarzem zaczął zaostrzać sie. Grzegorz VII wysłał list papieski do Henryka grożący klątwą, na który cesarz odpowiedział, że nie uznaje Grzegorza jako papieża. Wtedy Grzegorz na synodzie rzymskim w 1076r. Rzucił klątwę na Henryka i wyłączył go z kościoła. Możni zażądali od cesarza, aby oczyścił się z niej. W związku z tym Henryk IV upokorzył się przed papieżem w Canossie 28 stycznia 1077r. Gdy cesarz uzyskał zdjęcie klątwy wystąpił przeciw Grzegorzowi i po kilku latach

zmusił go do opuszczenia Rzymu. Po śmierci Grzegorza następni papieże dalej prowadzili rozpoczęte przez niego reformy kościoła.
W końcu w 1122r. w Wormacji osiągnięto porozumienie i podpisano konkordat. Zgodnie z jego postanowieniami godności kościelne miały być obsadzane tak jak nakazywało prawo kościelne-wybór biskupów przez kapituły. Natomiast cesarz zachował sobie niewielkie uprawnienia przy zatwierdzaniu urzędów kościelnych.

Podsumowanie:

Walkę cesarstwa z papiestwem można podzielić na dwa etapy; pierwszy - spór o inwestyturę (X-XII) i walkę o Dominium Mundi (koniec XII - połowa XIII). Miała ona związek z planami uniwersalistycznymi po obu stronach; chodziło o przewodnictwo w świecie chrześcijańskim, w pojęciu sfeudalizowanych umysłach średniowiecznych ktoś musiał stać najwyżej w hierarchii. Europa stanowiła pewną jedność - pod względem ustroju, religii, a co za tym idzie - kultury.

Etap I

•      Otton I - jako pierwszy władca niemiecki miał uniwersalistyczne wizje; w 961 roku wyprawił się do Włoch, koronował się w Mediolanie żelazną koroną, w Rzymie zdetronizował papieża i koronował się na cesarza (962) - drugie odnowienie cesarstwa Rzymskiego

•      Otton III - miał wizję zjednoczonej Europy (4 suwerenne ludy ), przewodnictwo cesarza, papież w roli doradcy; miał swoich papieży - Sylwestra II i Grzegorza V

•      Henryk III - 1046 - synod w Sutri, detronizacja papieża; cezaropapizm

•      w Kościele zaczęła się szerzyć reforma kluniacka (program podniesienia Kościoła z upadku) - pod jej wpływem Mikołaj II w 1059 roku na synodzie lateraneńskim wprowadził nową metodę wybierania papieży - konklawe; oznaczało to uniezależnienie się od cesarstwa; za czasów Mikołaja papiestwo miało też hegemonię we Włoszech

•      Grzegorz VII i Henryk IV. W 1075 roku papież wydał tzw. Dictatus Papae, w którym napisał, że tylko papież dysponuje insygniami cesarskimi, wolno mu zwolnić poddanych cesarza z obowiązku wierności i zdetronizować cesarza. W odpowiedzi na to synod biskupów niemieckich w Wormacji wypowiedział posłuszeństwo papieżowi. Grzegorz rzucił na Henryka klątwę, a jego poddani wypowiedzieli posłuszeństwo. W 1077 roku Henryk odbył pokutę w Canossie i uzyskał przebaczenie. Za to w 1080 zdetronizował Grzegorza, a w 1084 udał się do Rzymu na koronację; cesarstwo znowu było górą.

•      Henryk V - rokowania z Kalikstem II; 1122 - konkordat w Wormacji: kapituła generalna wybiera biskupów, a cesarz nadaje im ziemię - koniec I etapu sporu

Etap II

•      1152 - cesarzem Fryderyk I Barbarossa - miał uniwersalistyczne plany („co podoba się władcy, posiada moc prawa”), chciał uczynić cesarstwo najwyższą instytucją świata chrześcijańskiego; w 1154 wyprawił się do Włoch i koronował się na cesarza w Rzymie; w 1158 roku wyprawił się do Lombardii w celu odzyskania regaliów, natrafił na opór (Liga Lombardzka), w 1176 poniósł klęskę pod Legnano, w 1177 musiał uznać Aleksandra III. Fryderyk I zawarł układ z Wilhelmem II (królem Sycylii), na mocy którego Henryk VI nabierał prawa do korony sycylijskiej

•      Wilhelm II i Fryderyk zmarli niemal jednocześnie, więc Henryk VI nie mógł szybko udać się na Sycylię. Władzę przejął tam Tankret, który sprzymierzył się z Ryszardem Lwie Serce; Ryszard jednak trafił do niewoli niemieckiej i odstąpił od sojuszu. W 1194 roku Henryk zaczął rządzić na Sycylii; oznaczało to zbliżenie się do ideału uniwersalistycznego cesarstwa. Państwo Kościelne znalazło się pomiędzy posiadłościami Sztaufów, toteż papiestwo poczuło się zagrożone. Okazja do przejęcia pałeczki przez papiestwo nadarzyła się w 1197 roku, kiedy Henryk VI powierzył Innocentemu III opiekę nad nieletnim Fryderykiem II.

•      Innocenty III miał dość ambitne plany. Fryderyka umieścił na Sycylii, zaś w Rzeszy posadził Ottona IV Gwelfa. Otton jednak przestał być posłuszny papieżowi, dlatego ten rzucił na niego klątwę w 1210 roku. A potem popełnił swój największy błąd: osadził Fryderyka w Rzeszy (pod warunkiem zrzeczenia się praw do Sycylii). Fryderykowi udało się przywrócić zwierzchność nad Sycylią. Jednak Innocenty III był najbliżej wizji panowania papiestwa; Portugalia płaciła mu roczną daninę, Aragonia i Anglia uznały się jego wasalami, zaś Serbia i Bułgaria uzyskały od papiestwa korony królewskie.

•      Innocenty IV zdetronizował Fryderyka II na soborze w Lyon (1245)

•      spór zakończył się wraz z początkiem Wielkiego Bezkrólewia w Rzeszy (1256)