System emerytalny we Włoszech

Emilia Szydłowska | Anna Skowron | gr. 391

Wprowadzenie

1. Podstawowe informacje o Włoszech

Włochy, Republika Włoska (wł. Italia, Repubblica Italiana) jest państwem położonym w Europie Południowej, na Półwyspie Apenińskim. Republika sąsiaduje z Francją, Szwajcarią, Austrią i Słowenią. Włochy są podzielona na 20 regionów, 109 prowincji i 8092 gminy. Kraj ten posiada na swoi terytorium dwie enklawy: San Marino na północy i Watykan na terenie Rzymu będącego stolicą kraju. Republika Włoska jest członkiem Unii Europejskiej, do której przystąpiła 25 marca 1957, a także wielu organizacji, w tym m. in.: NATO. Religią dominującą w kraju jest katolicyzm.

W Tabeli 1. zostały przedstawione podstawowe informacje o Republice Włoskiej.

Tabela 1. Podstawowe informacje

Stolica	Rzym
Język urzędowy	włoski
Powierzchnia	301 340 km^2 (wraz z Sardynią i Sycylią)
Waluta	Euro
Ustrój polityczny	Republika parlamentarna
Głowa państwa i szef rządu	Prezydent – Sergio Mattarella; premier – Matteo Renzi
Liczba ludności	61 178 000 (2013)
PKB	2 133.54 bilionów $ (2013)

2. Demografia

We Włoszech mieszka około 60 milionów obywateli, co plasuje ten kraj na czwartym miejscu w Europie pod względem liczby ludności. Gęstość zaludnienia jest różna w zależności od regionu.

Tabela 2. Liczba ludności we Włoszech w latach 2010-2013

Rok	2010	2011	2012	2013
Liczba ludności	60 483 000	60 626 000	60 916 000	61 178 000

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OECD

Analizując liczbę ludności Włoch można zauważyć, że najbardziej zaludniona jest północ kraju. Jest to związane z stopą życia, która na północy jest zdecydowanie wyższa niż na południu kraju. We Włoszech przez wiele występował wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego w Europie. Jednak w ostatnich latach kraj ten boryka się z ujemnym przyrostem naturalnym. W 2010 roku było to -0,08, a w 2014 roku 0,30. Liczba ludności Włoch z roku na rok się zwiększa pomimo ujemnego przyrostu naturalnego. Jest to efektem dodatnich ruchów migracyjnych głównie z Rumunii, Maroka i Albanii.

Tabela 3. Migracje we Włoszech w latach 2010-2013

Rok	2010	2011	2012	2013
Emigranci	78 771	82 461	106 216	125 735
Imigranci	458 856	385 793	350 772	307 454
Saldo migracji	380 085	303 332	244 556	181 719

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat

System opieki medycznej we Włoszech jest jednym z najlepszych na świecie. Występuje tu jeden z najniższych na świecie współczynników umieralności niemowląt, który wynosi poniżej 3 zgonów na 1000 urodzeń w 2013 roku (2.9). Średnia długość życia we Włoszech jest jedną z najdłuższych w całej Europie. Według raportu OECD średnia długość życia na rok 2013 wynosiła 82,8 lata w momencie urodzenia.

Tabela 4. Średnia długość trwania życia we Włoszech w latach 2010-2013 (lata życia)

Średnia długość trwania życia	2010	2011	2012	2013
mężczyźni	79.5	79.7	79.8	80.3
kobiety	84.7	84.8	84.8	85.2
razem	82.1	82.3	82.3	82.8

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OECD

Podobnie jak w innych krajach Europy zachodniej, również we Włoszech ludność się starzeje. Widoczny jest wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym, a liczba młodzieży w stosunku do ogółu społeczeństwa maleje - co zostało przedstawione poniżej.

Tabela 5. Struktura wiekowa ludności we Włoszech w latach 2010-2013 (% całej populacji)

Grupa wiekowa (lata)	2010	2011	2012	2013
0-14	14.1	14.1	14.0	14.0
15-24	10.0	10.0	10.0	9.9
25-49	36.3	36.0	35.7	35.3
50-64	19.1	19.5	19.5	19.7
65-79	14.7	14.5	14.7	14.9
powyżej 80	5.8	6.0	6.2	6.3

Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat

We Włoszech prawie całą ludność stanowią katolicy. Statystycznie jest ich 88%, jeżeli weźmiemy pod uwagę sakrament chrztu. Niewielu jednak jest regularnie praktykujących. W północnych Włoszech żyje 700 tys. protestantów, a w całym kraju jest 1,2 miliona muzułmanów. We Włoszech znaczącą grupą są prawosławni chrześcijanie – jest ich około 600 tys.

3. Gospodarka

W ciągu ostatnich lat Włochy dokonały olbrzymich zmian w gospodarce i dziś są jedną z największych potęg przemysłowych świata. Infrastruktura techniczna we Włoszech należy dziś do najlepszych na świecie, a to wszystko za sprawą dużej liczby inwestycji jakie zostały zrealizowane. Ponadto intensywnie inwestowano również w edukację, kulturę oraz nowe technologie.

W 2013 roku PKB Włoch zmniejszył się o 1.7% w porównaniu do 2012 roku. Było to skutkiem spadku inwestycji i popytu na rynku wewnętrznym. Zdaniem autorów raportu OECD Economic Survey: Italy 2013 Włochy powracają na ścieżkę wzrostu, jednak zmiany te następują powoli.

Tabela 6. PKB per capita

ROK	2010	2011	2012	2013
PKB per capita	34 396 $	35 494 $	35 054 $	34 836 $

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu OECD

Tabela 7. Realny wzrost PKB w %

ROK	2010	2011	2012	2013
Realny wzrost PKB	1.7	0.6	-2.8	-1.7

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu OECD

Rozpatrując sytuację gospodarczą Włoch można zauważyć, że są one podzielone na wysoko rozwiniętą północ i słabiej rozwinięte południe. Lombardia i Piemont należą do najlepiej rozwiniętych i najbogatszych regionów Europy. Obszary te charakteryzują się dużą wydajnością rolnictwa i zastosowaniem zaawansowanych technologii w przemyśle.

Do dobrze rozwiniętych gałęzi włoskiego przemysłu należy między innymi hutnictwo, które zaspokaja w całości zapotrzebowanie przemysłu elektromaszynowego, w tym stoczniowego i samochodowego. Wśród gałęzi przemysłu z wielowiekową tradycją można zaliczyć przemysł włókienniczy i odzieżowy, którego to produkty są głównym towarem eksportowym Włoch. Ponadto ważne miejsce we włoskiej gospodarce zajmują przemysł chemiczny i farmaceutyczny. W przemyśle pracuje około 10 mln osób, a jego udział w tworzeniu PKB utrzymuje się na poziomie 18%.

Chociaż Włochy posiadają korzystne warunki do rozwoju rolnictwa, to struktura agrarna jest niekorzystna, bowiem przeważają gospodarstwa o małej lub średniej wielkości i niewysokiej towarowości. W rolnictwie pracuje około 0,8 mln osób, a udział rolnictwa w tworzeniu PKB jest niewielki i wynosi około 2%.

Największą część włoskiego PKB generują usługi. Jest to typowe dla państw wysokorozwiniętych. Aż 70% Włochów jest zatrudnionych w usługach. Bardzo istotną gałęzią włoskiej gospodarki jest turystyka, która generuje znaczną część włoskiego PKB, co jest zjawiskiem rzadko spotykanym.

Tabela 8. Zatrudnienie wg sektorów (w tys. osób)

Sektor	2010	2011	2012	2013
Rolnictwo	849	832	833	799
Przemysł	10641	10619	10355	10065
Usługi	15233	15374	15508	15390

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OECD

Tabela 9. Struktura PKB (%)

Sektor	2010	2011	2012	2013
Rolnictwo	2.0	2.1	2.2	2.3
Przemysł	18.7	18.6	18.5	18.4
Usługi	73.7	73.7	74.0	74.2

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OECD

Dużym problemem w Republice Włoskiej jest rosnące bezrobocie. Jak podaje włoski urząd statystyczny ISTAT w samym 2013 roku zlikwidowane 478 000 miejsc pracy. Zjawisko to najmocniej odczuwane jest pośród osób młodych. Wśród osób w wieku 15-24 lat bezrobocie utrzymuje się średnio na poziomie 42%.

Tabela 10. Stopa bezrobocia w % siły roboczej

ROK	2010	2011	2012	2013
Stopa bezrobocia: całkowita siła robocza	8.4	8.4	10.6	12.1
Stopa bezrobocia (mężczyźni)	7.5	7.5	9.8	11.5
Stopa bezrobocia (kobiety)	9.6	9.5	11.8	13.1
Długoterminowe bezrobocie (całkowite)	48.5	51.9	53	56.9

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OECD

Wskaźnik HDI ocenia kraje na trzech płaszczyznach: „długie i zdrowe życie” (lond and healthy life), „wiedza” (knowledge) i „dostatni standard życia” (decent standard of living). Włochy zajmują 27 miejsce wśród państw europejskich, co jest bardzo dobrym wynikiem. Dla porównania Polska zajmuje 36 miejsce.

Tabela 11. Human Development Index (HDI)

Rok	2010	2011	2012	2013
HDI	0.869	0.873	0.872	0.873

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Human Development Reports

Współczynnik dzietności w latach 2010-2013 utrzymywał się na poziomie 1.4. Oznacza to, że na jedną kobietę w wieku rozrodczym przypada średnio 1.4 dziecka. Charakterystycznym zjawiskiem we współczesnej Europie jest niski poziom dzietności. Jednak aby zapewnić zastępowalność pokoleń, ten współczynnik powinien wynosić około 2.1.

Tabela 12. Współczynnik dzietności

Rok	2010	2011	2012	2013
Współczynnik dzietności	1.4	1.4	1.4	1.4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD

We Włoszech występuje ustrój demokratyczny – republika z dwuizbowym parlamentem wybieranym na 5 letnią kadencję. Ustrój państwa można określić jako odmianę systemu parlamentarnego, w której wzmocniono rolę prezydenta – dysponuje on między innymi swobodnym prawem desygnowania premiera, a w przypadku dymisji rządu może jej nie przyjąć i rozwiązać parlament. System polityczny panujący we Włoszech powszechnie zaliczany jest do mało stabilnych.

Włoski system należy do wielopartyjnych. Scena polityczna jest mocno rozdrobniona, jednak aktualnie najważniejsze partie skoncentrowane są w dwóch obozach – rządzącej partii centrolewicowych (Partii Demokratycznej) oraz pozostającej w opozycji do rządu koalicji centroprawicowej Forza Italia z Ligą Północną. Do głównych ugrupowań włoskiej sceny politycznej zalicza się:

• Forza Italia

• Partia Demokratyczna

• Liga Północna

• Lewica, Ekologia, Wolność

System emerytalny

Przeobrażenia włoskiego systemu emerytalnego z końca XX wieku i początków XXI są wynikiem wielu reform z lat 1992-2012, które podyktowane były zmianami sytuacji demograficznej, sytuacji na rynku pracy oraz innymi czynnikami mającymi wpływ na funkcjonowanie systemów emerytalnych i utrzymanie ich stabilności finansowej. Zmiany dokonywane we Włoszech były powolne w stosunku do innych krajów europejskich, między innymi ze względu na silny nacisk związków zawodowych, które broniły swoich korzystniejszych od powszechnego systemów emerytalnych.

Reformy doprowadziły do przekształcenia jednofilarowego systemu zdefiniowanego świadczenia w wielofilarowy system zdefiniowanej składki (NDC). Równolegle próbowano we Włoszech rozwijać dodatkowe kapitałowe składniki systemu, wprowadzając zachęty podatkowe i umożliwiając przekazywanie tzw. kapitału pracowniczego do dodatkowego filaru emerytalnego. Jednocześnie, aby spowolnić wzrost wydatków na emerytury, w ciągu ostatnich 20 lat zaostrzono warunki nabywania uprawnień emerytalnych (podniesienie wieku przechodzenia na emeryturę i zwiększenie wymaganego okresu opłacania składki na ubezpieczenie emerytalne).

Ustawa z 1995 roku (Ustawa nr 335 z 8 sierpnia 1995 roku w sprawie reformy emerytur)

Powyższa ustawa wprowadziła system oparty na składce do pierwszego filaru repartycyjnego. Stare zasady oparte na zdefiniowanym świadczeniu obowiązywały jeszcze dla osób z co najmniej 18-letnim stażem opłacania składek, natomiast dla osób z krótszym stażem przewidziano system mieszany. Osoby rozpoczynające pracę od 1996 roku zostały w pełni objęte nowym systemem.

Od reformy z 1995 roku obywatele Włoch podlegają trzem publicznym systemom emerytalnym, które są powiązane z ich stażem ubezpieczeniowym w momencie kiedy reforma weszła w życie. Powyższe systemy różnią się metodą obliczania świadczeń. Są to:

System oparty na zarobkach (wł. retributivo)	Obejmuje osoby, które od 31.12.1995 roku posiadały co najmniej 18-letni okres opłacania składek
System mieszany, proporcjonalny (wł. pro rata-misti)	Dotyczy osób, które do 31.12.1995 roku nie zgromadziły 18 lat składkowych, w związku z czym część ich emerytury obliczana jest na podstawie zarobków do 31.12.1995, a pozostała część wg nowego systemu zdefiniowanej składki
System oparty na składce - NDC (wł. contributivo)	W całości dotyczy tylko osób, które pierwszy raz podjęły działalność zawodową po 1.01.1996

Emerytura minimalna jest zagwarantowana jedynie osobom podlegającym systemom retributivo i pro rata-misti. Nie przysługuje ona ubezpieczonym objętym systemem contributivo (NDC). Osoby te w przypadku bardzo niskiej kwoty świadczenia mogą starać się o przyznanie zasiłku socjalnego po osiągnięciu pełnego wieku emerytalnego.

Ustawy z lat 1997, 2004, 2007, 2010

Ustawa z 1997	Zrównanie warunków nabywania uprawnień emerytalnych przez pracowników sektora publicznego i prywatnego. Ponadto zamrożono okresowo waloryzację cenową najwyższych emerytur
Ustawa nr 243 z 23 sierpnia 2004	Zaostrzono warunki przejścia na emeryturę w systemie mieszanym i NDC. Założenie podniesienia wieku emerytalnego z 57 do 60 lat (do 2008 r) w przypadku 35-letniego stażu ubezpieczeniowego
Ustawa nr 247 z 24 grudnia 2007	Zwana „Protokołem na rzecz dobrobytu”, złagodziła tempo reform z poprzedniej ustawy. Dojście do 60 letniego wieku emerytalnego miało następować powoli w czasie do 2010 roku. Utrzymano także możliwość przejścia na emeryturę w wieku niższym przy stażu ubezpieczeniowym wynoszącym 40 lat i więcej
Ustawa nr 122 z 30 lipca 2010	Wprowadzono wyższy wiek emerytalny dla kobiet zatrudnionych w administracji publicznej

Strukturalna reforma emerytalna Montiego-Fornero z 2011 roku

Reforma Montiego-Fornero to składnik pakietu antykryzysowego i znaczący element programu rządu Mario Montiego „Ratunek dla Włoch” (wł. Salva Italiana). Głównym założeniem było uzyskanie natychmiastowych oszczędności, poprzez zmniejszenie wydatków emerytalnych, a co za tym idzie podwyższenie wieku przechodzenia na emeryturę.

Reformę tą oparto o następujące przesłanki:

• zapewnienie sprawiedliwego traktowania obywateli przez system emerytalny oraz sprawiedliwego rozłożenia obciążeń między pokoleniami,

• poprawę długofalowej wydolności finansowej systemu emerytalnego,

• propagowanie elastyczności w zatrudnieniu i na rynku pracy, a także poprawę zachęt do kontynuowania pracy po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego,

• powiązanie wieku emerytalnego i okresu składkowego ze mianami demograficznymi (przewidywana długość życia),

• poprawa przejrzystości systemu dzięki ujednoliceniu administracji ubezpieczeniowej – włączenie Zakładu Ubezpieczenia Społecznego Pracowników Państwowych (INPDAP) i Zakładu Ubezpieczenia Społecznego Pracowników Rozrywki i Sportu (ENPALS) do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (INPS).

Na szczegółowe rozwiązania reformy z 2011 roku składały się między innymi:

• dalsze podwyższenie wieku emerytalnego, wprowadzenie automatycznego powiązania wieku emerytalnego ze wzrostem przewidywanej długości życia oraz zlikwidowanie wprowadzonej w 1995 roku możliwości uzyskania emerytury w wieku 57 lat przy stażu składkowym co najmniej 25 lat,

• ujednolicenie zasad dla kobiet i mężczyzn (zrównanie wieku emerytalnego dla obu płci), dla poszczególnych grup zawodowych (jednolity wiek emerytalny i zasady obliczania emerytury) oraz zrównanie warunków dla różnych pokoleń, przez zastosowanie, od 1 stycznia 2012 roku, systemu o określonej składce dla wszystkich grup wiekowych i tym samym zakończenie procesu powolnego przechodzenia na system NDC.

Zmiany przewidziane w ustawie weszły w życie z dniem 1 stycznia 2012 roku. Wtedy całkowicie wdrożono system NDC, który objął wszystkich pracujących i prowadzących działalność zawodową. Podniesiono również wiek emerytalny dla kobiet pracujących w sektorze prywatnym (z 60 do 62 lat) i kobiet pracujących na własny rachunek ( do 63 lat i 6 miesięcy ). Do roku 2018 będzie stopniowo podwyższany wiek emerytalny dla wszystkich ubezpieczonych kobiet do 66 lat i 3 miesięcy. Dla mężczyzn będzie to zmiana z 65 lat do 66 lat, który będzie podnoszony wraz ze wzrostem średniej przewidywanej długości życia.

Tabela 13. Wiek emerytalny we wszystkich 3 funkcjonujących we Włoszech systemach

	2012	2013	2014	2016	2018
Kobiety - pracownice	62 i 0	62 i 3	63 i 9	65 i 3	66 i 3
Kobiety pracujące na własny rachunek	63 i 6	63 i 9	64 i 9	65 i 9	66 i 3
Mężczyźni-pracownicy i mężczyźni pracujący na własny rachunek	Od 2012 roku 66 lat, później wzrost zgodnie ze wskaźnikiem wzrostu przewidywalnej średniej długości życia publikowanej przez Włoski Urząd Statystyczny ISTAT. Docelowo 67 lat w 2021 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.zus.pl/files/Ubezpieczenia_Spo%C5%82eczne_nr_6_14.pdf (E. Borowczyk – Reformy włoskiego systemu emerytalnego)

Wprowadzona została także zasada, zgodnie z którą, aby przejść na emeryturę niezbędny jest co najmniej 20-letni okres wpłacania składek do systemu oraz wysokość wypracowanego świadczenia nie niższa niż 1,5 renty socjalnej. Osoby, które będą chciały przejść na emeryturę w wieku 63 lat, poza 20-letnim okresem składkowania będą musiały legitymować się wypracowanym świadczeniem nie niższym od 2,8 renty socjalnej.

Wiek emerytalny jest dostosowywany do przewidywanej długości życia co 3 lata, a od 2019 roku zmiany te będą dokonywane co 2 lata. Jednocześnie zostały zaostrzone warunkiem wcześniejszego przejścia na emeryturę: od momentu wejścia w życie ustawy mężczyzna musiał legitymować się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym co najmniej 42 lata i 1 miesiąc, a kobieta 41 lat i 1 miesiąc. Co roku te wartości ulegają wzrostowi. Docelowo staż dla mężczyzn ma wynosić 42 i 6 lat a dla kobiet 41 i 6.

Tabela 14. Staż ubezpieczeniowy uprawniający do przejścia na wcześniejszą emeryturę

	2012	2013	2014	2016
Kobiety-pracownice	41 i 1	41 i 5	41 i 6	41 i 6
Mężczyźni-pracownicy	42 i 1	42 i 5	42 i 6	42 i 6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.zus.pl/files/Ubezpieczenia_Spo%C5%82eczne_nr_6_14.pdf (E. Borowczyk – Reformy włoskiego systemu emerytalnego)

Tabela 15. Reforma Montiego – 2011 rok

Podstawa wymiaru emerytury	Skumulowane składki z całej kariery, kapitalizowane przy zastosowaniu ruchomej przeciętnej – z poprzedzających 5 lat – stopy wzrostu PKB
Formuła emerytalna	Podstawa wymiaru przekształcona na dożywotnie świadczenie przy zastosowaniu współczynników transformacji
Warunki nabycia prawa	Docelowo 67 lat, dochodzenie stopniowe
Wymiar składki	33% (1/3 płacona przez pracownika; 2/3 przez pracodawcę)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Ubezpieczenia społeczne: Reformy systemu zabezpieczenia emerytalnego Włoch.

Dodatkowe ubezpieczenia emerytalne

Dodatkowe ubezpieczenia emerytalne we Włoszech są ubezpieczeniami dobrowolnymi, kapitałowymi i opartymi na zdefiniowanej składce (DC). W wyniku wprowadzonych zmian we Włoszech (popartych wieloma ustawami), filar dodatkowych ubezpieczeń emerytalnych funkcjonuje w ramach trzech typów instytucji:

• zamkniętych zbiorowych funduszy zawodowych (ang. closed pension funds, CPF)

• otwartych funduszy emerytalnych (ang. open pension funds, OPF)

• osobistych planów emerytalnych (wł. piani pensionistici individuali, PIP)

Zamknięte fundusze emerytalne tworzone są w ramach układu zbiorowego zwieranego pomiędzy pracodawcami i związkami zawodowymi. Ponadto są instytucjami non-profit. Nie mają one prawa same zarządzać aktywami. W tym celu muszą podpisać umowę z instytucją finansową, np. bankiem czy towarzystwem ubezpieczeniowym.

Otwarte fundusze emerytalne są wspierane przez banki, towarzystwa inwestycyjne i towarzystwa ubezpieczeniowe. Oparte są na zasadzie zbiorowego członkostwa/rejestracji. Mogą być klasyfikowane jako drugi (zawodowe plany emerytalne) lub trzeci filar (indywidualne plany emerytalne). We Włoszech różnica pomiędzy drugim i trzecim filarem nie zależy od typu funduszu emerytalnego – zamknięty czy otwarty – ale od faktu, czy ma się do czynienia z przynależnością zbiorową czy indywidualną.

Osobiste plany emerytalne od 2000 roku mogą również występować w formie umów ubezpieczenia na życie, pod warunkiem, że świadczenia będą wypłacane według zasad obowiązujących w funduszach emerytalnych, między innymi w kwestii opodatkowania.

Do rozwoju powyżej przedstawionych dodatkowych ubezpieczeń emerytalnych w znacznym stopniu przyczyniła się reforma z 2005 roku. Nastąpiły wtedy zmiany dotyczące kapitału pracowniczego (TRF)¹ wypłacanego pracownikowi w chwili zakończenia stosunku pracy. Odkładane jest 6.91% bieżących zarobków pracownika. Średni okres zatrudnienia, po którym następują wypłaty kapitału pracowniczego, wynosi 7 lat. W założeniu kapitał pracowniczy mógł być przeznaczony na cele poza emerytalne, takie jak złagodzenie obecnej sytuacji finansowej pracownika, który stracił pracę i stał się bezrobotny.

Ustawa zapewniła automatyczny transfer kapitału TRF do dodatkowych funduszy emerytalnych. Odbyło się to przez przyjęcie zasady cichego przyzwolenia (wł. silent consent) na taki rodzaj rozwiązania. Jeżeli pracownik wyraźnie nie wniósł sprzeciwu w okresie 6 miesięcy, to jego składki TFR zostały nieodwracalnie przekazane do dodatkowych funduszy emerytalnych. Możliwa była jedynie zmiana decyzji odnośnie tego, czy składka ma być przekazana do funduszu zamkniętego, otwartego czy do osobistego planu emerytalnego. Od 2007 roku pracownik może sam zadeklarować przekazanie kapitału TRF do bazowego, publicznego systemu emerytalnego (w przypadku braku takiej deklaracji będzie on automatycznie przekazany do dodatkowego systemu).

Tabela 16. Konstrukcja systemu emerytalnego Włoch

I Filar (Publiczny)	II Filar	III Filar
- Obowiązkowy, finansowany repartycyjnie podsystem o zdefiniowanym świadczeniu – DB - Obowiązkowy, finansowany repartycyjnie, nie kapitałowy podsystem o zdefiniowanej składce - NDC	- Dobrowolne, prywatne pracownicze programy emerytalne w formie funduszy emerytalnych zamkniętych i otwartych - Dobrowolne prywatne indywidualne plany emerytalne	- Dobrowolne prywatne indywidualne oszczędnościowe plany emerytalne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Ubezpieczenia społeczne: Reformy systemu zabezpieczenia emerytalnego Włoch.

W systemie włoskim w dalszym ciągu dominującą rolę odgrywa filar publiczny, pomimo wprowadzonych ulg podatkowych zachęcających do uczestnictwa w II i III filarach. Wedle ocen Banku Światowego, wdrożone we Włoszech reformy emerytalne przekształcą system włoski w jeden z najsilniejszych systemów na świecie, dających dobry przykład innym krajom reformującym swoje systemy.

Prognozy systemu emerytalnego

Stopa zastąpienia

Stopą zastąpienia nazywamy stosunek przeciętnej wysokości otrzymywanej emerytury do przeciętnej płacy otrzymywanej w trakcie okresu aktywności zawodowej. Dla Włoch relacja ta w roku 2014 wyniosła zarówno dla mężczyzn i kobiet 69.5% średniej płacy przed przejściem na emeryturę. Jak wynika z poniższej ilustracji, jest to jedna z wyższych wartości pośród krajów OECD. W 2012 stopa zastąpienia wyniosła 71.2% co świadczy o wyższych emeryturach we Włoszech w stosunku do roku 2014.

Wydatki socjalne państwa (w tym na emerytury)

Analizując dane OECD, wydatki Włoch na emerytury stanowią dużą część wszystkich wydatków publicznych co stanowi około 30% Produktu Krajowego Brutto. Jest to najwyższy wskaźnik wśród krajów OECD.

Tabela 17. Rządowe wydatki socjalne – w tym emerytury (% PKB)

	2010	2011	2012	2013
Wydatki socjalne	27.8	27.5	28.1	28.7
Wydatki na emerytury	15.8	15.8	15.4	15.4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD

Stopa ubóstwa

Stopą ubóstwa nazywamy wskaźnik określający odsetek gospodarstw domowych znajdujących się poniżej granicy ubóstwa. W przypadku emerytów wskaźnik ten plasuje się mniej więcej pośrodku innych państw OECD. Warto zauważyć, że wartość stopy ubóstwa wśród emerytów systematycznie maleje.

Tabela 18. Stopa ubóstwa wśród emerytów

	2010	2011	2012
Stopa ubóstwa dla ludzi w wieku 65+	0.117	0.108	0.094

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD

Średnia wartość świadczenia emerytalnego

W roku 2015 średnia wartość emerytury została oszacowana na 219-230€ tygodniowo (około 3680zł miesięcznie) dla emerytów poniżej 80 roku życia oraz 240.30€ tygodniowo dla uprawnionych powyżej 80 roku życia. Ponadto, tak jak reszta Włochów, emeryci korzystają z darmowej opieki zdrowotnej w ramach krajowego systemu opieki zdrowotnej. Są oni zwolnieni z opłat za usługi medyczne, bądź też otrzymują zwrot pieniędzy. Warto też zauważyć, że w zależności od regionu, Włoskim emerytom przysługują inne korzyści. Na przykład w Rzymie obywatele w wieku 70 lat podróżują autobusem i metrem za darmo².

Prognoza systemu emerytalnego wg Mercer Global Pension Index

Analizując Melbourne Mercer Global Pension Index i towarzyszący jemu raport z 2014 roku można zauważyć, że włoski system emerytalny otrzymał 49,6 punktów w skali od 0 do 100. Z uwagi na wydłużającą się średnią liczbę lat na emeryturze, twórcy raportu podkreślają, że aby system emerytalny pozostał efektywny i zrównoważony, musi przejść pewne reformy. Twórcy raportu rekomendują między innymi:

• zwiększenie aktywności zawodowej wśród osób starszych,

• zmniejszenie dostępności świadczeń przed emeryturą,

• redukcję długu państwowego.

Ponadto przewiduje się, że do 2050 roku jedna osoba w wieku 65+ będzie przypadała na dwie osoby w wieku produkcyjnym.

Spis tabel

Źródła

1. OECD. Pensions at a Glance 2015: Italy

2. OECD. Pensions at a Glance 2013: Italy

3. OECD. Pensions at a Glance 2011: Italy

4. Melbourne Mercer Global Pension Index Report 2014

5. www.globalpensionindex.com

6. http://ec.europa.eu/eurostat

7. http://www.oecd-ilibrary.org/

8. E. Borowczyk – Reformy włoskiego systemu emerytalnego w: Ubezpieczenia społeczne. Teoria I Praktyka nr 6 (123) 2014

9. http://www.ue.katowice.pl/fileadmin/_migrated/content_uploads/16_J.Plak_Reforma_emerytalna_we_Wloszech....pdf

10. http://biznes.pl/ue/emerytalny-balagan-we-wloszech/lmre6w

11. https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82ochy

12. http://www.theguardian.com/society/2015/mar/03/which-best-countries-grow-old-in-pensions-benefits-happiness

---

1. TRF to rodzaj odłożonego wynagrodzenia, część zarobku odkładana comiesięcznie przez pracodawcę na rzecz pracownika. W momencie zakończenia stosunku pracy zgromadzony kapitał zostaje wypłacony w formie jednorazowego świadczenia.↩

2. http://www.theguardian.com/society/2015/mar/03/which-best-countries-grow-old-in-pensions-benefits-happiness (dostęp 25.04.2016)↩