*POWSTANIE PRUS KSIĄŻĘCYCH: w 1511 na wielkiego mistrza wybrano Albrechta Hohenzollerna który pragną odbudować potęgę zakonu. Wykorzystując konflikt polski z moskwą i uzyskując wsparcie cesarza maxymiliana doprowadził do wybuchu wojny z Rzeczpospolitą (1519-1521). Konflikt ten wyczerpał obie strony i 8 kwietnia 1525 Albrecht Hohenzoller złożył chołd lenny królowi Polski Zygmuntowi I Staremu.
*SEKULARYZACJA: zeświedczenie, likwidacja klasztorowi zakonów w odniesieniu do zakonu krzyrzackiego – powstanie świeckiego państwa Prus Książęcych.
*ROSJA- władcy rosji rozpoczeli w XVI w. proces jednoczenia ziem ruskich. Zapoczątkowało to konflikt z litwą , wojna mimo pomocy polski i zwycięstwu w bitwie pod Orszą w 1514 zakończyła się utratą Smoleńska (wrota na litwe)
*KONFLIKT O DOMINIUM MORIS BALTICI: o kontrolę nad bałtykiem walczyły Dania, Polska, Litwa, Rosja, Szwecja.
*W 1561 ZYGMUNT AUGUST podpisał z wielkim mistrzem inflandzkim Gotardem Ketterem układ, na jego mocy zakon uległ sekularyzacji, a Kettler jako świecki książe Kurlandii stał się lennikiem polski, a pozostałą częśc jako inflanty wcielono do polski. Dało to początek trwającej w latach 1563-1570 wojnie północnej. Pokój w szczecinie zatwierdza pozostanie inflant przy polsce, Narwa (port) pozostał przy Rosji.
PRZYCZYNY REFORMACJI:
-sprzedaż odpustów
-duży majątek który posiadał kośció
-przywileje sądownicze i ekonomiczne kościoła
-kościół nie płaci podatków
-nepotyzm (np.: ojciec załatwia prace synowi)
-pobieranie opłat na rzecz kościoła
-upadek moralności duchownych (nie przestrzeganie przez księży celibatu)
-symonia
*PRZEBIEG REFORMACJI: reformacje zapoczatkowalo wystapienie M. Lutra w 1517 r. przybił 95 tez na drziach kościoła w Witenbardze.
*POGLĄDY M.LUTRA: wiara i łaska boska daja zbawienie, odzucał tradycje kościoła, żądał taniego kościoła (bez zakonow i dobr ziemskich). Przyznawał prymat władzy świeckiej nad kościelna.
*JAN KALWIN: głosił wiarę w predestynacje. Wyznawców kalwinizmu we francji nazywano hugenotami. 1562 wybuchła wojna między katolikami a hugenotami. 23 sierpnia 1572 doszło do rzezi hugenotów w noc św. Bartłomieja. W 1594 roku krolem francji został henryk burbob. W 1598 wydano edykt nantejski który zakończył wojny religijne we francji.
*ZASADA PREDESTYNACJI: mówiła że Bóg przeznacza jednych na zbawienie , drugich na potepienie. Ludzie zostaja potepieni nie dlatego że grzeszą ale dlatego że Bog ich potepił.
*ANGLIA: na czele roformacji w Angli stanoł król Henryk VIII. Pod pretekstem nie udzielenia rozwodu z katarzyna Aragońską, Henryk VIII zerwał z kościołem katolickim. 1534 na mocy aktu supermacji ogłosił się głową koscioła w Anglii. Zlikwidowano wtedy klasztory i skonfiskowano ziemie kościelną.
*LUTERANIZM: przyjmowany był głownie przez mieszczan. Szczególnie chętnie przyjmowała go niemiecka ludność miast (mieszkajaca w polsce) która odnalazła w religi możliwość potwierdzenia swojej odrębności eticznej np.: Gdańsk, Toruń, Poznań, Kraków.
*NA KALWINIZM: przechodziła niemal wyłącznie szlachta. Wpływ na ten stan rzeczy miała zasada predestynacji, która uzasadniała pozycję ekonomiczna i polityczną szlachty. 1562 r. nastapił wśród kalwinów rozłam na Zbór mniejszy, Arianie, Antytrynitarze. Nie uznawali dogmatu o trójcy swietej, głosili pacyfizm (konflikty należy rozstrzygać metodą pokojową), potępiali poddaństwo chłopów. W 1658 sejm podjoł uchwałe o wygnaniu Arian z Polski.
*UPRAWNIENIA KRÓLA:
-król zwołuje sejm
-posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
-mianuje i kontroluje urzędników
-jest naczelny wodzem wojska
*UPRAWNIENIA SEJMU (izba poselska):
-stanowi nowe prawa
-zwołuje pospolite ryszenie
-nakłada podatki
-nadaje nobilitacje
*UPRAWNIENAI SENATU:
-współudział w ustawodastwie i polityce zagranicznej
*ZWOLENNICY UNII REALNEJ:
-szlachta litewska (liczaca na objecie jej przywilejami szlachty polskiej)
-szlachta polska (liczaca na możliwość ekspansji gospodarczej)
-kościół katolicki (liczacy na podporządkowanie ludności prawosławnej)
-litwini (obawiajacy się rosji)
*PRZECIWNICY UNII REALNEJ: litewskie możnowładztwo nie chciało połączenia polski i litwy , obawiali się utraty wpływów politycznych.
*PRZEBIEG UNII REALNEJ: aby złamać opor litwinów Zygmunt August wcielił do polski : Wołyń, Podlasie, woj. Braclawskie, woj. Kijowskie. 1 lipca 1569 podpisano Unię w Lublinie. Powstało nowe państwo -> Rzeczpospolita Obojga Narodów.
*WSPÓLNE INSTYTUCJE: król, sej, moneta, polityka zagraniczna.
*ODRĘBNE INSTYTUCJE: urzędy, wojsko, skarb państwa
*SPOLECZEŃSTWO:
a). podział szlachty
-magnateria (najbogatsi)
-szlachta średnia
-szlachta zagrodowa
-szlachta nieosiadła (gołota)
b).mieszczaństwo
-szlachta od 15 w. będzie osłabiała pozycje mieszczaństwa np.: odbierano im prawo do nabywania i posiadania ziem, narzucano ceny na towary.
c). chłopi(włościanie) obciążenia chłopów : pańszczyzna, dzięsięcina-10%, podatek państwowy
*PIWRWSZA ELEKCJA: władzę na czas bezkrolewia objoł Interrex , prymas Jakub Uchański. Miał reprezentować państwo na zewnatrz, zwołac sejm elekcyjny i koronować krola.