GorcewFunkcjonariusz NKWD, fanatyk, w bestialski sposób torturował i mordował więźniów. Gdy utracił zaufanie władz, trafił do łagru. Rozpoznany, został skatowany przez współwięźniów przy niemej akceptacji władz obozowych, a następnie wysłany do pracy w lesie. Kiedyś zemdlał na "lesopowale". W czasie transportu do zony upadł w śnieg i zamarzł na śmierć. Dla więźniów był to dowód sprawiedliwości dziejowej.

"Zabójca Stalina"Typowa ofiara nieludzkich zarządzeń i donosów. Milicjant, który - będąc pod wpływem alkoholu - założył się z przyjacielem, że strzeli bezbłędnie w oko Stalina na portrecie. Sztuczka się udała, ale przyjaciel powiadomił o zdarzeniu odpowiednie organy i niefortunnego strzelca skazano na dziesięć lat łagru. Po siedmiu latach trafił do brygady tragarzy, ale okazało się, że cierpi na kurzą ślepotę. Niezwłocznie posłano go do lasu, na pewną śmierć. Popadł w obłęd i zaczął wierzyć, że rzeczywiście zabił Stalina. Wkrótce zmarł z wycieńczenia.

Niemcy: Hans, Stefan i OttonJako członkowie niemieckiej partii komunistycznej wyemigrowali do "Ziemi Obiecanej" - Rosji. Otto i Hans rozpoczęli pracę w Charkowie, a Stefan - studia w Kijowie. Wszyscy uczestniczyli w komunistycznych zebraniach. W roku 1937, okresie Wielkiej Czystki, zostali uwięzieni.

Po podpisaniu paktu niemiecko - rosyjskiego we wrześniu 1939 r. Niemcy rozpoczęli głodówkę protestacyjną. Rokowania trwały kilka miesięcy, a ich finałem była ugoda, w myśl której Rosjanie zgodzili się na repatriację, zatrzymując jednak kilkudziesięciu więźniów, wybranych według swojego uznania

Inżynier Michaił Skatowany i rozbity wewnętrznie, podpisał w końcu zeznanie, jakoby zamierzał z pomocą obcych mocarstw obalić ustrój Związku Sowieckiego. W styczniu 1939 r. trafił z dziesięcioletnim wyrokiem do Jercewa, gdzie - zadenuncjowany, że zawyża więźniom normy wykonanej pracy - otrzymał skierowanie do brygady leśnej. Gotów był wtedy zostać donosicielem, ale książka, którą niegdyś czytał we Władywostoku, przywróciła mu jasność umysłu i pozwoliła zachować człowieczeństwo. Kostylew trafił do brygady tragarzy, ale nigdy z nią nie pracował. Chcąc wymusić zwolnienie, opalał nad piecykiem rękę, nie dopuszczając do jej zagojenia. W kwietniu okazało się, że Kostylewa zabiorą na Kołymę, skąd nie ma powrotu. Herling-Grudziński, który w ciągu miesiąca zaprzyjaźnił się ze współwięźniem, zadeklarował gotowość zastąpienia Kostylewa. Prośbę jednak odrzucono. oblał się w łaźni wrzątkiem i zmarł w męczarniach.

Michaił Stiepanowicz W.Wyjątek w grupie więźniów jercewskich. Były aktor został skazany za "przesadne zaakcentowanie w jakimś filmie szlachetności jednego z bojarów Iwana Groźnego", a mimo to wierzył w sprawiedliwość władzy sowieckiej i był przekonany, iż wszyscy w łagrze zasłużyli na swój los. W obozie pełnił funkcję stróża przy jednym z magazynów na bazie i wiodło mu się nie najgorzej.

Niemiec S.Budził najwięcej podejrzeń. Inżynier, w ZSRR od 1934 r., trafił do łagru za szpiegostwo. Na wszystkich patrzył z pogardą i liczył na wojnę rosyjsko - niemiecką. Nie osiągnął jednak żadnych korzyści, gdyż w ostatnim stadium pelagry odesłano go do karnej Aleksiejewki Drugiej, gdzie zaginął.

PamfilówKozak znad Donu, który nienawidził wszystkiego, co sowieckie, gdyż kolektywizacja pozbawiła go gospodarstwa, a Syberia, gdzie został przesiedlony, zabiła mu żonę. Pamfilów wierzył, że syn Sasza podziela jego poglądy i będzie porządnym człowiekiem. Tymczasem chłopak w imię ideologii komunistycznej wyparł się ojca. Tłumaczył mu w listach sens uwięzienia, czym wzniecał wściekłość Pamfiłowa. Poglądy nie ocaliły Saszy przed aresztowaniem i tak trafił do Jercewa, gdzie doszło do pogodzenia z ojcem.

Rusto KarinenFin ; jedyny człowiek, który próbował uciekać z Jercewa. Do Rosji przybył nielegalnie w 1913 r. i w czasach Czystki został oskarżony o przywiezienie z Finlandii tajnych instrukcji dla zamachowców, zabójców Kirowa. W styczniu 1936 r. spędził trzy tygodnie w celi śmierci, a w lutym został skazany na dziesięć lat. Po pobycie w Kotasie trafił do Jercewa. W czasie wojny rosyjsko - fińskiej postanowił uciec z obozu, ale po siedmiodniowym błądzeniu w lasach przy czterdziostopniowym mrozie doszedł do wsi oddalonej o piętnaście kilometrów od łagru. Skatowany, przez trzy miesiące walczył ze śmiercią, a dwa kolejne spędził w szpitalu. Nabrał przekonania, iż z obozu nie ma ucieczki.

SadowskiFanatyczny stary bolszewik, dla którego komunizm stał się religią. Przed aresztowaniem zajmował przypuszczalnie wysokie stanowisko w hierarchii partyjnej. Lubił Lenina i Dzierżyńskiego, ale źle wyrażał się o Stalinie. Sadowski kierował się w życiu logicznym myśleniem, które czasem doprowadzało do absurdalnych wniosków, na przykład usprawiedliwiania czystek. W finale trafił do "trupiarni", gdzie w przypływie szaleństwa jako członek trybunału wydawał wyroki śmierci.

DimkaByły pop, który trafił do łagru w 1936 r. Jego żonę i dwoje dzieci zesłano do Azji Środkowej. Aby nie oszaleć, Dimka wymazał z pamięci trzydzieści lat życia i nigdy nie myślał o przeszłości. Całkowicie załamała się jego wiara, zaś jedyne, co się dla niego liczyło, to zjeść jak najwięcej i spać jak najdłużej, walczyć o życie. Aby uratować wiarę w wolę i człowieka, Dimka odrąbał sobie stopę i poszedł do szpitala. Poprzez autodestrukcję dowiódł swego człowieczeństwa.

M .Wyglądający na arystokratę przedwojenny urzędnik polskiego ministerstwa rolnictwa. Zachował w obozie godność oraz hierarchię wartości ludzi wolnych. Liczyły się dla niego trzy rzeczy: Bóg, Polska i żona. Jako jeden z nielicznych pielęgnował wspomnienia i modlił się za wszystkich ludzi , z wyjątkiem więziennych nadzorców. Lubił papierosy i rozmowy - i to właśnie spowodowało przetrzymanie go w łagrze po ogłoszeniu amnestii (złożono na niego donos).

B .Polski nauczyciel gimnazjalny, oficer rezerwy wojsk polskich. Jako jedyny wrócił z centralnego izolatora. Nie chciał podpisać sfabrykowanych zeznań i to ocaliło go od śmierci. Dostał się do karnej kompanii w Aleksiejewce Drugiej.

Polacy, zamieszkali w tamtejszej zonie, domagali się uwolnienia w myśl amnestii, co wywołało konsternację władz obozowych, które nie tylko nie zabiły buntowników, ale odesłały ich do Kruglicy, a stamtąd do Jercewa. B. wspominał: "wracałem do Jercewa jak do domu".

Zelik LejmanFryzjer z Warszawy, komunista. Pięknie grał na skrzypcach. W obozie uważany za donosiciela. Odsunął się od współwięźniów i postanowił zostać "lojalnym i pokornym więźniem sowieckim".

Jewgienia FiodorownaPielęgniarka, która w obozie "zmartwychwstała" dzięki miłości do młodego więźnia. Zmarła przy porodzie.

"Inny świat" zawiera cechy różnych gatunków literackich: reportażu, powieści, pamiętnika, relacji, eseju, autobiografii, noweli, opowiadania, wspomnień i różnych odmian powieści, np. Bildungsroman (powieści edukacyjnej). Sam autor nazywa utwór ,"zapiskami".

W "Innym świecie" mamy do czynienia z narracją autorską, prowadzoną w pierwszej osobie (autor posłużył się figurą retoryczną, w której część reprezentuje całość - pars pro toto). Podmiotem i bohaterem jest sam autor, znany od początku utworu z nazwiska, czym gwarantuje prawdziwość wszystkiego, o czym opowiada. Narrację cechują:

zewnętrzny wobec realiów ,,innego świata" punkt obserwacyjny,szczerość wypowiedzi na własny temat,poruszanie tematów drastycznych.

Pisarz jest tu obserwatorem i kronikarzem rzeczywistości. Analizuje i ocenia ,,inny świat", potrafi patrzeć na niego z pewnej perspektywy. Każda omawiana kwestia ma podwójny wymiar: konkretny i uniwersalizujący. Herling-Grudziński podkreśla, że był takim samym więźniem jak inni, a przeżył dzięki szczęśliwemu układowi przypadków.

__________________________________________________________________________________

Gdy utwór Hanny Krall zaczął się ukazywać w 1976r. w odcinkach we wrocławskiej "Odrze", pojawiły się różne określenia gatunkowe: esej, opowieść dokumentalna, reportaż. Dziś przyjmuje się, że książka jest reportażem literackim należącym do literatury faktu.

Mordechaj Anielewicz – komendant Żydowskiej Organizacji Bojowej, niezwykle ambitny, zdolny, oczytany i pełen wigoru. Przed wojną mieszkał na Solcu. Był synem handlarki rybami, która kazała mu malować czerwoną farbą skrzela ryb, aby wyglądały na świeże. Był nieustannie głodny. Nigdy nie uczestniczył w żadnej akcji, nie widział tego, co działo się z ludźmi na Umslagplatzu. Psychicznie nie przygotowany do pełnienia tak ważnej funkcji – wybuch powstania załamał go, choć prawdopodobnie wierzył w zwycięstwo powstańców. Był związany z Mirą. 8 maja 1943 roku najpierw zastrzelił dziewczynę, a później popełnił samobójstwo.

Michał Klepfisz – wysoki, szczupły szatyn, cichy i spokojny. Zdolny inżynier, jeden z uczestników powstania w getcie. Dzięki temu, że zasłonił własnym ciałem karabin maszynowy, umożliwił ucieczkę grupie Edelmana. Pośmiertnie odznaczony przez Sikorskiego Krzyżem Virtuti Militari.

Adam Czerniaków – przewodniczący Rady Żydowskiej, jedyny człowiek, który mógł potwierdzić słowa Edelmana. Popełnił samobójstwo 23 lipca 1942 roku, w drugim dniu akcji „przesiedlania ludności na Wschód”.

Celina – młoda Żydówka, która walczyła w powstaniu w getcie i razem z Edelmanem przeszła kanałami na stronę aryjską. Przeżyła wojnę, lecz nigdy nie opowiadała o wydarzeniach w getcie.

Antek – zastępca Anielewicza i przedstawiciel ŻOB-u po stronie aryjskiej. Nie uczestniczył w walkach powstańczych – tuż przed powstaniem opuścił getto. Po wojnie, pomimo szacunku i przyjaźni, jaką darzył Edelmana, starał się ukazywać powstanie w innym świetle niż lekarz.

Krystyna Krahelska – wysoka, piękna, jasnowłosa dziewczyna, która pozowała Nitschowej do pomnika Syreny. Poeta – pisała wiersze i śpiewała dumki. Zginęła w powstaniu warszawskim. Dla Marka Edelmana stała się symbolem pięknej śmierci.

Rywka Urman – trzydziestoletnia Żydówka, która z głodu odgryzła kawałek zmarłego synka.

Teodozja Goliborska – lekarka, pracująca w getcie. Podczas wojny prowadziła badania przemiany spoczynkowej materii u ludzi głodnych. Autorka pracy „Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim w 1942 roku”. Po wojnie wyjechała do Australii. Bliska przyjaciółka Marka Edelmana.

Profesor – „wysoki, szpakowaty, dystyngowany mężczyzna” o pięknych dłoniach. Miłośnik muzyki, sam grywał na skrzypcach. Wykształcony – znał kilka języków obcych. Jego pradziad był oficerem napoleońskim, a dziadek walczył w powstaniu. Wybitny lekarz, nieustannie obawiający się, by inni lekarze nie oskarżyli go o przeprowadzanie eksperymentów na ludziach. W rzeczywistości to Jan Moll – światowej sławy kardiochirurg.

Elżbieta Chętkowska – lekarka, współpracująca z Markiem Edelmanem. Współautorka pracy naukowej pt. „Zawał serca”. Popełniła samobójstwo, kiedy choroba uniemożliwiła jej wypełnianie obowiązków zawodowych. Po jej śmierci powstała nagroda jej imienia, przyznawana za wybitne osiągnięcia z zakresu kardiochirurgii.

Pola Lifszyc – młoda, ładna dziewczyna, która nie przypominała wyglądem Żydówki. Miała spore szansę na ukrycie się po stronie aryjskiej. Wyprowadzona z Umschlagplatzu przez Edelmana. Dołączyła do kolumny transportowej, kiedy w tłumie ludzi zobaczyła matkę.

Frania – młoda Żydówka, ocalona z akcji likwidacyjnej dzięki tzw. „numerkowi życia”. Odepchnęła od siebie matkę, która nie otrzymała karteczki. Niezwykle odważna – ocaliła później życie kilkunastu osobom i wyniosła jednego chłopca z powstania.

Tosia Tenenbaumówna – młoda, pogodna, zawsze uśmiechnięta Żydówka. Córka przełożonej pielęgniarek w getcie, która oddała dziewczynie własny „numerek życia”, a następnie popełniła samobójstwo. Dzięki temu Tosia przeżyła kilka szczęśliwych miesięcy, spędzając czas u boku ukochanego chłopca. Zginęła podczas powstania.

Pani Bubnerowa – starsza kobieta, pacjentka Edelmana i Profesora. Utrzymywała się ze składania długopisów, które później sprzedawała do „Domu Książki”. Dostała zawał po rozprawie sądowej, na której skazano ją na rok z zawieszeniem na trzy lata. Po operacji zlikwidowała swój warsztat.

Pan Rudny – starszy mężczyzna, pracujący przy produkcji maszyn, pacjent Edelmana i Profesora. Po zawale został przeniesiony do działu gospodarki oliwą smarowniczą. W rocznicę operacji przynosił kwiaty dla Edelmana i Profesora oraz składał bukiet na grobie doktor Chętkowskiej.

Luba Blumowa – Żydówka, która w czasie wojny prowadziła w getcie szkołę pielęgniarek. Niezwykle wymagająca dla swych podopiecznych. Po wojnie zajmowała się domem dziecka dla odnalezionych w różnych kryjówkach dzieci żydowskich.

Jurgen Stroop – Niemiec, dowódca akcji likwidacyjnej getta warszawskiego. „Wysoki mężczyzna, starannie ogolony, w wyczyszczonych butach”. Po wojnie stanął przed Prokuraturą i Komisją do Badania Zbrodni.

Elżunia Frydrych – córka jednego z powstańców, Zygmunta Frydrycha. W czasie wojny ukrywała się w klasztorze w Zamościu. Po wojnie, odnaleziona przez Edelmana, została adoptowana przez amerykańską rodzinę i zamieszkała w Nowym Jorku. Ukończyła szkołę i z niewiadomych przyczyn popełniła samobójstwo.

Henryk Woliński „Wacław” – kierownik referatu żydowskiego w Głównej Komendzie Armii Krajowej. Pośredniczył między ŻOB-em a Komendą. Autor meldunków radiowych o sytuacji w getcie. Po aresztowaniu przez gestapo, został wykupiony przez Tosię Goliborską za perski dywan.

Henryk Grabowski „Słoniniarz” – przyjaciel Jurka Wilnera. Przed wojną należał do harcerstwa. W czasie wojny otrzymał polecenia wyjazdu do Wilna i zorganizowania Żydów do walki. W Warszawie organizował pomoc dla mieszkańców getta. Za wszelką cenę chciał ocalić Wilnera, wyciągnął go z obozu na Grochowie.

Jurek Arie Wilner – przedstawiciel ŻOB-u po stronie aryjskiej. Blondyn o niebieskich oczach. Przez jakiś czas ukrywał się w klasztorze dominikanek w Kolonii Wileńskiej. Był ulubieńcem matki przełożonej. Po przybyciu do Warszawy zamieszkał u pana Grabowskiego. Niezwykle odważny, o artystycznej duszy, poeta. To on dał sygnał do zbiorowego samobójstwa w bunkrze przy ulicy Miłej 18.

Mietek Dąb – członek PPS, skierowany do służby w policji. Uratował Edelmana, który został zgarnięty przez policję żydowską na platformę, wywożącą ludzi na plac przeładunkowy. Po tym, jak zabrano również jego ojca, przyłączył się do partyzantów.

Geneza Pierwsze ,,opowiadania obozowe” powstały w 1945 roku w Monachium. Opowiadania Dzień na Harmenzach, Proszę państwa do gazu, U nas w Auschwitzu znalazły się w książce wydanej wspólnie z Januszem Nelem Siedleckim i Krystyną Olszewską (1946). W 1947 roku Borowski napisał Pożegnanie z Marią. Zbiór opowiadań zatytułowany Pożegnanie z Marią ukazał się w Polsce w 1948 roku.

Czas i miejsce akcji

Akcja opowiadania Pożegnanie z Marią toczy się w Warszawie w 1943 roku przed i w czasie aresztowania Marii, narzeczonej Tadeusza. Akcja pozostałych opowiadań rozgrywa się w obozie koncentracyjnym, gdzie przebywa narrator.

Problematyka

Borowski w swoich opowiadaniach ukazał własne doświadczenia i obserwacje z pobytu w obozie w Oświęcimiu. Przedstawił wpływ obozowej sytuacji na człowieka i jego psychikę. Bohater jego opowiadań to człowiek zdegenerowany przez pobyt w obozie, pragnący przeżyć za wszelką cenę, pozbawiony wrażliwości na ludzkie cierpienie i śmierć. Człowiek zlagrowany (z niemieckiego Lager - obóz) musiał przystosować się do warunków panujących w obozie, odrzucić wszelkie zasady moralne, jakie wyznawał. Więźniowie po stracie bliskich sami odbierali sobie życie rzucając się na druty, próbowali też ucieczki. Inni, pragnąc przeżyć, kosztem drugiego człowieka dopuszczali się czynów haniebnych.

Gatunek literacki Opowiadanie.

Tadeusz Główny bohater opowiadań Borowskiego i narrator. Pracuje w firmie budowlanej. Przez krótki czas studiował na kompletach tajnego uniwersytetu. Pisał wiersze, uczestniczył w spotkaniach poetyckich, lubił czytać. Kocha się z wzajemnością w Marii. Jest młodym, wrażliwym człowiekiem. Obserwuje życie w okupowanej stolicy i potrafi dostosować się do panujących reguł.

Maria Młoda, wrażliwa kobieta, zakochana w Tadeuszu. Pracuje u kierownika przy rozwożeniu bimbru. Była studentką podziemnego uniwersytetu.

Inżynier Właściciel firmy budowlanej. Rozbudował ją w czasie wojny: negocjacje ze Wschodnią Koleją Niemiecką przyczyniły się do budowy bocznicy kolejowej, w pobliżu której powstały magazyny. Szczodry dla swoich pracowników, przez pewien czas finansował studia Tadeusza.

Kierownik (Jan) Zarządza filią firmy budowlanej. Zajmuje się nielegalnym wytwarzaniem i sprzedawaniem bimbru. Majątek zgromadził przed wojną, pracując jako magazynier w żydowskim przedsiębiorstwie. Właścicielką przedsiębiorstwa była doktorowa. W czasie wojny jest pośrednikiem w handlu lokalami, prowadzi różne interesy oraz utrzymuje kontakty z gettem.

Doktorowa Stara, biedna Żydówka. Przed wojną była właścicielką składu towarów budowlanych. Uciekła z getta., postanawia jednak tam wrócić, zaniepokojona o los córki i zięcia.

Pani Haneczka Pracuje na Harmenzach, pomaga Tadkowi i innym więźniom.

Beker Żyd, wypowiada się na temat głodu.

Iwan Rosjanin, współwięzień Tadka.

Janek, Pipel, Andrzej Więźniowie.

Kapo Funkcjonariusz, znęcający się nad więźniami.

Stasiek, Witek Więźniowie biorący udział w kursach sanitarnych.

Kurt ,,Ochotnik - kryminalista", więzień.

Hiszpan Więzień, któremu zorganizowano w obozie ślub z Francuzką.

Adolf Kierownik kursów sanitarnych.