Układ i treść bilans AKTYWA = PASYWA zawsze jest prawdziwe. Cechy bilansu: I. Cechy stałe - to takie bez których bilans nie może istnieć. Zaliczamy do nich: a. moment bilansowy (dzień sporządzenia bilansu), b. dwie strony bilansu (aktywa i pasywa), c. ciągłość bilansowa (bilans na koniec roku obrotowego jest jednocześnie bilansem początkowym następnego roku obrotowego), d. równowaga bilansowa e. podpisy osób składanych pod bilansem jest to podpis: ­ prezesa (dyrektora), który odpowiada za terminowość i formalnie za jakość, ­ podpis głównego księgowego, który odpowiada również za terminowość ale głównie za jakość. II. Cechy zmienne to: a. liczba składników w bilansie, b. kolejność prezentowania ich w bilansie. 1. Cele (zadania) bilansu: ukazanie (przedstawienie) sytuacji majątkowo-finansowej firmy, cel sprawozdawczy dla przedsiębiorstwa, cel rachunkowy, ponieważ bilans jest podstawą do otwarcia i zamknięcia kont. 2. Zasady bilansowe: ciągłość bilansowa - mówi, że bilans zamykający jeden rok obrotowy jednocześnie otwiera następny rok obrotowy, równowagi bilansowej - suma aktywów = sumie pasywów, rzetelnej wyceny - oznacza zgodność aktywów i pasywów wykazanych w bilansie ze stanem faktycznym, ostrożnej wyceny - nie należy zawyżać przychodów i wartości majątków oraz zaniżać kosztów i zobowiązań. Bilans musi być poprawny pod względem: formalnym - czyli musi być zgodny z przepisami i musi zawierać: - z lewej strony nazwa jednostki, - słowo "bilans", - określenie dnia, na który sporządzono bilans, - dwustronne zestawienie z lewej strony aktywów i z prawej strony pasywów, - data zakończenia opracowywania (bilansu) sprawozdania - podpisy osób odpowiedzialnych (księgowego i kierownika jednostki), rachunkowym - tzn. pomiędzy sumą aktywów i pasywów musi być znak równości, merytorycznym - tzn. zgodny ze stanem faktycznym. Aktywa bilansu uszeregowane są począwszy od elementów stanowiących majątek trwały - czyli najmniej płynnych, do najbardziej płynnych środków pieniężnych, pasywa zaś począwszy od kapitałów własnych na rezerwach kończąc Aktywa przedsiębiorstwa dzieli się na dwie podstawowe grupy: A. Majątek trwały, B. Majątek obrotowy. Majątek trwały charakteryzuje się tym, że jest na trwałe wyłączony z obrotu i przeznaczony do długotrwałego użytkowania. Większość jego elementów uczestniczy w wielu powtarzających się procesach gospodarczych zużywając się stopniowo. Dzieli się na cztery grupy: I. Wartości niematerialne i prawne, II. Rzeczowy majątek trwały, III. Finansowy majątek trwały, IV. Należności długoterminowe. Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy: nabyte przez jednostkę (a więc nie przez nią wytworzone) prawa majątkowe: autorskie, do projektów, patentów, wynalazków, licencji, znaków towarowych oraz programy komputerowe o przewidywanym okresie używania dłuższym niż 1 rok, a także wartości niematerialne, np. wartość firmy (różnica między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością rynkową), koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu społki oraz koszty prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę, poniesione przed rozpoczęciem produkcji nowych wyrobów. Rzeczowy majątek trwały stanowią: środki trwałe, inwestycje rozpoczęte. Do środków trwałych zalicza się stanowiące własność lub współwłasność jednostki nieruchomości, maszyny i urządzenia, środki transportu oraz inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty, których przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok . Z punktu widzenia rodzaju środków trwałych można wyróżnić następujące ich grupy: - grunty własne, - budynki i budowle, - urządzenia techniczne i maszyny, - środki transportu, - pozostałe środki trwałe. Inwestycje rozpoczęte to ogół kosztów poniesionych w związku z trwającą budową, montażem lub przekazaniem do używania nowego albo też ulepszeniem już istniejącego środka trwałego . Na finansowy majątek trwały składają się: udziały i akcje. Udziały w obcych jednostkach mogą być wnoszone w formie pieniężnej lub postaci wkładu rzeczowego, czyli aportu (np. w formie środków trwałych). Akcje zaliczane do tej grupy finansowego majątku trwałego to papiery wartościowe służące do trwałego wywierania wpływu na bieg interesów innej jednostki (zależnej stowarzyszonej), długoterminowe papiery wartościowe to akcje i inne papiery wartościowe (np. obligacje, bony), których termin wykupu przypada po upływie roku od dnia bilansowego, a które zostały nabyte celem osiągania dochodu, a więc traktowane są jako lokata, udzielone pożyczki długoterminowe, czyli pożyczki udzielone przez daną jednostkę, których termin spłaty przypada co najmniej po upływie roku od daty, na jaką sporządzone jest sprawozdanie finansowe, w którym zostaną wykazane. Należności długoterminowe to należności, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok (np. należności z tytułu zawartych umów leasingowych). Majątek obrotowy obejmuje składniki majątkowe, które nie są na stałe zaangażowane w działalność przedsiębiorstwa. Uczestniczą one w cyklicznie powtarzających się operacjach gospodarczych o okresach nie przekraczających jednego roku. Zaliczamy do niego: 1. Zapasy, 2. Należności i roszczenia, 3. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu 4. Środki pieniężne. Zapasy są to rzeczowe składniki majątku obrotowego obejmujące: 1) materiały są nabywane przez przedsiębiorstwo e celu ich zużycia w procesie gospodarczym i najczęściej zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym. Zaliczamy do nich materiały podstawowe, pomocnicze, półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zamienne i odpady . 2) półprodukty i produkty w toku to nie gotowe jeszcze produkty i półfabrykaty przeznaczone dalszej obróbki, a także usługi i wykonane roboty przed ich ukończeniem. 3) produkty gotowe to efekty produkcji przedsiębiorstwa takie jak: wyroby gotowe, wykonane usługi, projekty itp. 4) towary to rzeczowe składniki majątku obrotowego, nabyte w celu dalszej sprzedaży bez zmiany ich postaci naturalnej . Należności i roszczenia to kwoty pieniężne należne jednostce od innych podmiotów za wcześniej wykonane dla nich świadczeń. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu o terminie wykupu krótszym niż jeden rok obejmują: obligacje obce, akcje obce i skupione własne akcje. Środki pieniężne zaliczane do majątku obrotowego jednostki obejmują: środki pieniężne w kasie, środki pieniężne zgromadzone w banku na rachunku bieżącym, inne środki pieniężne. Wszystkie składniki majątku muszą mieć odpowiednie źródła finansowania. Określają one kto i na jakich warunkach

wyposażył przedsiębiorstwo w środki gospodarcze.
Pasywa - źródła finansowania majątku - dzieli się na dwie podstawowe grupy:

1. kapitał własny

2. kapitał obcy

W rachunkowości przez kapitały określa się własne źródła finansowania składników majątku.
Kapitały własne - tworzone są przez jednostki zgodnie z obowiązującym je prawem. Należą do nich:
I. Kapitał podstawowy, którym jest:
­ kapitał akcyjny - w spółkach akcyjnych,
­ kapitał udziałowy w spółkach z o.o.,
­ fundusz udziałowy - w spółdzielniach
­ fundusz założycielski - w przedsiębiorstwach państwowych.
II. Kapitał zapasowy - tworzony ustawowo albo też zgodnie ze statutem lub umową spółki
III. Kapitał rezerwowy - którego tworzenie spółki mogą przewidywać w umowie lub statucie z przeznaczeniem na rozwój lub pokrycie ewentualnych strat.
IV. Wynik finansowy netto

Podstawowe grupy kapitałów obcych to:
I. Zobowiązania długoterminowe, czyli takie, których przewidywany termin spłaty przypada po upływie roku .
­ Długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe. Pożyczka polega na przeniesieniu na własność biorącego określonej ilości pieniędzy lub rzeczy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
­ Długoterminowe kredyty bankowe. Kredyty bankowe to kwoty środków pieniężnych oddane przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na konkretnych warunkach.
­ Pozostałe zobowiązania długoterminowe - czyli zobowiązania wobec innych jednostek i osób.
II. Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne
­ Zobowiązania krótkoterminowe - to te zadłużenia jednostki, których termin spłaty przypada w ciągu roku od dnia bilansowego.
­

Fundusze specjalne tworzone są poprzez zaliczenie ich równowartości do kosztów działalności lub z zysku pozostającego w dyspozycji podmiotu z przeznaczeniem ich na określone cele np.: zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, inne fundusze specjalne.