Zagadnienia na zaliczenie z pedagogiki resocjalizacyjnej:

1. Definicja wychowania, socjalizacji i personalizacji.

Wychowanie – jest oddziaływanie wychowawców na jednostkę skierowane na jego osobowość, zjawisko społeczne i działalność społeczna przebiegająca w swoistej interakcji społecznej. Jest skierowane na osobowość wychowanka

Socjalizacja – jest to proces, poprzez, który jednostka przyswaja sobie reguły, zachowania i systemy przekonań oraz postaw. Socjalizacja przygotowuje jednostkę do skutecznego funkcjonowania, jako członka określonego społeczeństwa.

Personalizacja – samo ukształtowanie i samokierowanie własnymi strukturami napędowymi w wyniku ukształtowanego w sposób skoordynowany i odpowiedzialny sposobu reagowania indywiduum na czynniki społeczeństwa i kultury. Stawia jednostkę wobec konieczności dokonywania wyboru, którego zasady i kryteria mogą być jedynie zinternalizowane w niej samej.

1. Etapy socjalizacji, różnice pomiędzy wychowaniem a socjalizacją

Fazy przebiegu socjalizacji:

• Faza pierwotna – odbywa się w dzieciństwie w wyniku kontaktu z rodzicami i rówieśnikami, których jednostka naśladuje zachowania

• Faza wtórna – odbywa się w późniejszym czasie i trwa do końca życia, dokonuje się pod wypływem intuicji społecznych

Wychowanie	Socjalizacja
Proces celowy, zamierzony	Proces niecelowy niezamierzony
Wzajemne reakcje poszczególnych jej uczestników koncentrują się na osobach	Wzajemne reakcje poszczególnych jej uczestników koncentrują się na zachowaniach
Kładzie się nacisk na przyszłe zachowania	Kładzie się nacisk na aktualne zachowania
Dokonywane wpływy regulowane są przez świadomość celów i dążeń grupy, jakie stawiają sobie Ci, którzy tych wpływów dokonują	Poszczególne interakcje osobo twórcze są regulowane wyłącznie przez dążenie jej uczestników do zachowania ustalonego porządku normatywnego w grupie
Działanie racjonalne świadomość celów i dobór środków, co, do których zakłada się, że zapewnią ich osiągnięcie	Zachowania osób są wyznaczone przez obowiązujące wzory zachowania
Przebiega w określonych układach personalnych z wyraźnym podziałem na społeczne role wychowawców i wychowanków	Interakcje wszystkich ze wszystkimi
Udział członków regulowany przez specjalne role społeczne	Udział członków regulowany przez obowiązujące normy grupowe
Przekaz doświadczenia skupiający w określonych osobach – członkach grupy	Przekaz doświadczenia grupowego rozproszony w różnym stopniu wśród uczestników grupy
Działanie indywidualizacyjne – nabieranie przez jednostkę cech odróżniających je od pozostałych	Działanie unifikacyjne – mają upodobnić jednostkę do pozostałych członków

1. Mechanizmy personalizacji

• Mechanizmy transakcji z okolicznościami życia – rozwój jednostki jest przede wszystkim następstwem tego jak jednostka układa się warunkami własnego życia i okolicznościami, jakie przynosi życie, Jej życie może być rozpatrywane, jako nieustannie zmierzanie się, w którym po jednej stronie znajdują się osobiste cechy po drugiej zaś cechy sytuacji, jakich doświadcza.

• Mechanizmy stawiania przed sobą i realizacji zadań życiowych – jednostka musi nie tylko w jakiś sposób zmierzyć się z warunkami i okolicznościami, jakie niesie jej życie, lecz także staje wobec możliwości a nawet konieczności dokonywania określonych wyborów dotyczących takiego biegu jej życia, które najbardziej odpowiadałoby zarówno jej systemowi wartości jak też jej własnym możliwością. Zadania rozwojowe – stawiane przez otocznie zadania życiowe – stawia sobie sama.

• Mechanizmy poszukiwania i adaptacji wzorów osobowych – kształtowanie się tożsamości

• Mechanizmy autokreacji – człowiek jest twórcą samego siebie nie tylko przez to, że czynnie dokonuje wyborów dotyczących sposobu realizacji własnego życia, ale także przez to, że czyni własną osobę przedmiotem obserwacji, refleksji, oceny i osobistych dążeń.

1. Heurystyczny model funkcjonowania wg Pytki.

W heurystycznym modelu funkcjonowania wg Pytki – zmienne mikrospołeczne są ze sobą powiązane tzn. typ przejawianych przez nas potrzeb decyduje o sposobie postrzegania ludzi, zjawisk rozmaitych obiektów a wiec wpływa na przejawiane przez nas postawy natomiast określony typ ról społecznych sprzyja lub nie sprzyja określonym postawą ujawnianym przez ludzi w ich społecznym otoczeniu.

kultura

społeczna

zachowanie

organizm, osobowość

1. Definicje niedostosowania społecznego

Grzegorzewska- „zespół wszystkich nieletnich wymagających specjalnych metod wychowawczych”

Urban-„ w ujęciu pedagogów a zwłaszcza socjologiczne zorientowanych, niedostosowanie nie sprowadza się wyłącznie do sfery osobowościowej (emocji i woli), ale zawsze współwystępuje z zakłóceniem społecznego funkcjonowania jednostki (w najbliższej grupie i szerszym układzie społecznym), a więc z naruszeniem społecznych norm i standardów”

?? Nieprzystosowanie społeczne to:

• Odmiana rozwoju społecznego dziecka pociągająca za sobą złe skutki dla samego dziecka i jego otoczenia.

• Brak podatności dzieci i młodzieży na normalne (stosowane powszechnie) metody wychowawcze, co skłania rodziców oraz instytucje wychowawcze do poszukiwania specjalnych metod wychowawczych, medyczno-psychologicznych i medycznych.

• Rodzaj zaburzenia w zachowaniu, spowodowany „negatywnymi warunkami środowiskowymi” bądź zaburzeniami równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego.

• Zaburzenie emocjonalne, wyrażające się w trudności lub niemożliwości współżycia jednostki z innymi ludźmi

• Zaburzenia charakterologiczne spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju będące przyczyna wzmożonych trudności w dostosowaniu się do uznanych norm społecznych oraz w realizacji zadań życiowych.

• Złożone zjawisko (psychologiczno-społeczne) wyrażające siew zachowaniu sprawiającym wiele kłopotów i trudności jednostce i otoczeniu i jednocześnie powodujące subiektywne poczucie nieszczęścia.

• Swoista rozbieżność między systemem norm i wartości uznawanych przez jednostkę i przez grupę, do której przynależy

Wg MEN niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone(powtarzające się) zaburzenia w zachowaniu.

1. Stadia (3 fazy, schemat niedostosowania społecznego i typologia niedostosowania społecznego

Stadium pierwsze charakteryzuje się występowaniem uczucia odtrącenia, frustracji, potrzeby emocjonalnej zależności, reakcji negatywnych i narastającej agresywności wobec jednego lub obojga rodziców, reakcji nieproporcjonalnych do podniet. Dziecko jest impulsywne, bardzo często żałuje swoich wybryków, ale nie może się opanować i często zapomina, że robi źle. W zachowaniu dziecka dostrzega się brak koncentracji uwagi, często nie kończy rozpoczętych prac albo wykonuje je niedokładnie.

Stadium drugie to manifestacje typowe dla wykolejenia społecznego.

Wrogość dotyczy rodziców i nauczycieli. Bunt wobec wszystkich autorytetów. Wykazuje tendencje do zaspokajania swych potrzeb poza domem rodzinnym. Niekiedy popełniają drobne kradzieże i przejawiają skłonności do szukania kontaktów z młodzieżą nieuznającą norm społecznie aprobowanych, odrzucają autorytet dorosłych. Często cechuje ich rozwydrzenie seksualne i pijaństwo.

Stadium trzecie można podzielić na dwa warianty:

Wariant pierwszy - Młodzież nabywająca agresywnych nawyków na tle przeżyć frustracyjnych i zasilająca szeregi zbiorowości, które mają charakter luźnych grup, uprawiających działalność zabawową i chuligańską. Polega ona na zbiorowym popełnianiu czynów godzących w godność osobistą, zdrowie a nieraz i życie ludzi.

Wariant drugi - Działalność przestępcza, polegająca na dokonywaniu kradzieży, włamań i rabunków oraz zadawaniu bólu swoim ofiarom.

Wszystkie wyżej wymienione stadia niedostosowania społecznego są wynikiem zwichniętej socjalizacji, demoralizacji lub antagonistyczno - destruktywnej socjalizacji.

Typologia ze względu na rodzaj łamanych norm – Czapów:

1. Wykolejenie społeczne – złamanie norm prawnych

   • Przestępczość zabawowa (gwałty)

   • Złodziejska (kradzieże)

   • Przestępczość bandycka (napady)

2. Wykolejenie obyczajowe

• Zachowania autodestruktywne

• Wykolejenie seksualne

• Pasożytnictwo społeczne

Typologia wg. Czapowa wskazująca na etiologię – przyczyny niedostosowania:

- zwichnięta socjalizacja- jest elementem stosowania niewłaściwych metod wychowawczych, efektem zaniedbania pedagogicznego, odtrącenia emocjonalnego, braku pedagogizacji rodziców

- demoralizacja – porzucenie wartości tradycyjnych i niedostatecznie silnym przyswojeniu nowych (zmiana kultury)

- socjalizacja podkulturowa – odbywa się w granicach wyznaczonych przez wąską grupę społeczną o charakterze podkulturowym (np. rodzina złodziejska)

Typologia – Sullivan i Grant:

1. Antyspołeczni – wrogość, agresja

2. Konformiści – nadmierna uległość, pozory

3. Neurotycy – bezradność, lęk

Typologia – Konopnicki:

1. Zachowania wrogie – agresja słowna i fizyczna, podejrzliwość, bójki, awantury, nie wykonywanie poleceń nauczycieli, wybuchy gniewu, wagary, niszczenie przedmiotów, szkodzenie innym ludziom

2. Zahamowanie – uszkodzenie lub osłabienie układu centralnego, wycofanie, odizolowanie, brak inicjatywy, zaangażowania, lęk przed zmianą środowiska (skrajna postać – autyzm)

3. Aspołeczność – brak uczciwości wyższej

4. Niekonsekwencja – lekkomyślność, brak koncentracji uwagi, podłoże jak przy zahamowaniu

Typologia – Achenbach:

1. Zachowanie internalizowane – nadmierna kontrola, represja, wycofanie; z karnego punktu widzenia tego typu zachowania przestępcze są mało prawdopodobne,
   a zachowanie internalizacyjne sprowadzają się do cierpienia wewnętrznego jednostki przejawiająca takie zachowania

2. Zachowania eksternalizacyjne – nagłe, impulsywne, słaba kontrola, nie ma poczucia winy, kłamstwo

1. Objawy, proste czynniki niedostosowania społecznego.

Objawy nieprzystosowania społecznego:

• Napady krzyku, płaczu lub złości, które są nieproporcjonalna do działających bodźców,

• Uwrażliwienie fizyczne i psychiczne na określone bodźce

• Nadpobudliwość emocjonalna

• Bezsenność oraz częste marzenia na jawie

• Brak apetytu lub tendencja do żarłoczność, ucieczka w chorobę

• Lęki, poczucie zagrożenia

• Poczucie depresji, apatii, izolacji

• Bezradność i nieporadność

• Lekceważenie obowiązków w domu i szkole

• Zaniedbanie w nauce- negatywna postawa wobec szkoły

• Częste wagary, ucieczki z domu

• Kradzieże

• Agresja w stosunku do osób i zwierząt

• Palenie papierosów

• Alkoholizm

• Nadużywanie leków i środków odurzających

• Chuligaństwo i wandalizm

• Przynależność do grup nieformalnych

• Tatuaże

• Pasożytniczy tryb życia

• Ucieczka przed krytyką

Proste czynniki: Pytka czynniki sprzyjające niedostosowaniu społecznemu

• Niekorzystne warunki ekonomiczno-materialne rodziny

• Zaburzona struktura rodziny

• Choroba rodziny

• Kontakt dziecka z podkulturą dewiacyjną

• Brak sukcesów szkolnych dziecka

• Stygmatyzujące odziaływanie takich instytucji jak: policja, sąd, zakład poprawczy

• Społeczna blokada aspiracji jednostki

• Zaburzona struktura osobowości, niska samoocena, niezrównoważenie emocjonalna

• Zaburzenia psychosomatyczne

• Odtrącenie emocjonalne dziecka

NIEDOSTOSOWANIE W RODZINIE

1. Struktura pełna, nie pełna rodziny (przykłady)

Struktura pełna:

• Rodzina nuklearna (naturalna)

• Rodzina przysposobiona (adopcyjna)

• Rodzina zastępcza (umowa)

·

Struktura niepełna:

• Rodzina rozbita (rozwód, porzucenie)

• Rodzina osierocona (śmierć jednego z rodziców)

• Rodzina samotnych matek/ojców z dzieckiem

• Rodzina zrekonstruowana (np. ojczym)

• Rodzina niepełna czasowo (praca, hospitalizacja, więzienie) ·

1. Systemowe ujęcie rodziny TO JEST Z INTERNETU

Rodzina w ujęciu systemowym jest traktowana w kategoriach złożonej struktury, która składa się ze wzajemnie zależnych od siebie grup osób charakteryzujących się posiadaniem podobnych wspomnień dotyczących przeszłości, obecnością więzi emocjonalnej oraz występowaniem interakcji w obrębie poszczególnych członków rodziny i całej grupy, jako całości. Charakterystyczną cechą rodziny w ujęciu systemowym jest obecność wzajemnych relacji o charakterze bezpośrednimi pośrednim pomiędzy wszystkimi członkami rodziny. Oznacza to, że relacje zachodzące między dwoma osobami, np. mężem i żoną, wpływają nie tylko na nich samych, ale także na dzieci, które należą do tej rodziny.

1. Definicja dysfunkcji. Dysfunkcja oznacza:

-zaburzenie komunikacyjne w rodzinie np. w porozumiewaniu się nie wprost,

-zaburzenie strukturalne w rodzinie ( zmiana ról dzieci staja się rodzicami, rodzice stają się dziećmi),

-zaburzenie własnych granic ( nie przeciwstawianie się przemocy, życie w ukryciu)

-zaburzenie granic pomiędzy poszczególnymi członkami ( nie szanowanie intymności innych członków),

- stosowanie deaktakcyjnych mechanizmów obronnych ( np. wchodzenie w rolę, strategie).

1. Rodzina funkcjonalna a dysfunkcjonalna (zasady, reguły, emocje)

Rodzina zdrowa – realizuje podstawowe funkcje, podstawowe normy, to akceptacja dzieci takimi, jakimi są, poszanowanie uczuć i poglądów; jasne komunikaty na temat praw
i obowiązków, uporządkowany obraz dobra i zła, konsekwencja w działaniu, czytelne granice autonomii i intymności wszystkich członków rodzin

Rodzina funkcjonalna – prawidłowo funkcjonująca to taka, w której:

-pomyślnie rozwiązuje własne problemy

- realizuje przypisane jej funkcje

-kieruje się chęcią utrwalenia swojej wspólnoty

O funkcjonalności rodziny decyduje:

-nie brak problemów, ale sposób reagowania na nie, wykorzystuje się zasoby własne rodziny lub korzysta z fachowej pomocy.

Rodzina dysfunkcyjna – nie realizuje podstawowych funkcji; normy to chaos, napięcie, brak reguł postępowania, milczenie, kłamstwo lub manipulacja, jako sposoby komunikowania się, brak granic intymności i autonomii lub sztywne granice (tzw. mury); osamotnienie w rodzinie i izolacja od świata zewnętrznego {Nie radzi sobie z sytuacjami kryzysowymi, nie realizuje przypisanych jej funkcji.}

Cechy różnicujące rodzinę zdrową i dysfunkcyjna.

Zdrowa	Dysfunkcyjna
Dzieci są kochane nawet, jeśli ich zachowanie jest nie do przyjęcia	Dzieciom daje się odczuć, że nie są nic warte i nie zasługują na miłość
Dzieci są bezbronne, cenne, niedoskonałe, zależne, niedojrzałe,	Od dziecka oczekuje się albo pseudo dojrzałości albo infantyzuje się je
Zadaniem rodziców jest opieka nad dziećmi	Zdaniem dzieci jest opieka nad rodzicami
Komunikaty są jasne i zrozumiałe	Komunikaty są podwójne, wprowadzają zamieszanie i konieczność domyślania się
Granice prywatności są przestrzegane	Granice prywatności są zamazane i przekraczane
Rodzice są nauczycielami i nauczycielami	Dzieci wychowują się same najlepiej jak potrafią
W rodzinie zdrowej panuje rozsądne ograniczenia i zależności	Panuje chaos lub skrajna surowość
Zycie jest zorganizowane, istnieje planowanie i zdolność przeciwstawianiu się kryzysom	Życie od kryzysu do kryzysu a jak go nie ma to się go tworzy

1. Modele rodziny

• Model indywidualny:

  • Nastawienie konsumpcyjne- realizacja indywidualnych potrzeb, brak przestrzegania rodziny, jako całość systemu

  • Słabe relacje, nietrwałe relacje (np. rozwody) – brak wyposażenia jednostek w mechanizmy chroniące przed wpływami kontrsocjalizacyjnymi

• Model personalistyczny:

  • W przypadku wyznawania przez rodzinę norm i wartości opozycyjnych wobec społeczeństwa globalnego utrudniony jest mechanizm socjalizacji

  • Występuje duży wpływ środowiska na członków rodziny

  • Dzieci są przekonywane do wyznawanego systemu wartości

• Model antyperonalistyczny

  • W jednostki wtłaczany jest wyznawany system wartości

  • Występuje łatwość niwelowania konsocjalistycznego wpływu środowiska

1. Style wychowania w rodzinnie

• Styl opiekuńczy oparty jest na pozytywnych związkach uczuciowych i wówczas istnieje możliwość kształtowania struktur poznawczych u dziecka przy operowaniu pozytywnymi sankcjami

• Styl autorytarny oparty jest o naturalne związki uczuciowe, też jest możliwość świadomego kształtowania struktur poznawczych przy stosowaniu…

• Lessez-fair oparty jest o naturalne związki, ale nie ma możliwości świadomego kształtowania struktur poznawczych, zwiększona jest rola innych środowisk.

• Styl chaotyczny oparty na negatywnych związkach uczuciowych, nie ma możliwości świadomego kształtowania struktur poznawczych, większa rola innych środowisk, bierność, jako wyuczona bezradność, która blokuje aktywność do zdobywania nowego doświadczenia i ogranicza możliwość uczenia się.

1. Postawy rodzicielskie a funkcjonowanie dziecka

• Postawa odtrącająca: rodzice nie lubią swoich dzieci, stosują rygoryzm, surowe kary, konsekwencje: nieposłuszeństwo, agresywność, kłótliwość, kłamliwość, relacje nerwicowe, czasem też pozory niedorozwoju, bezradność, zahamowanie uczuć wyższych.

• Postawa unikająca: nadmierny dystans uczuciowy między rodzicami a dziećmi, przebywanie rodziców z dzieckiem nie jest dla nich przyjemne, rodzice nie są zainteresowani dzieckiem, są bierni i ulegli, rodzice maskują bierność prezentami, konsekwencje: skłonność do przechwałek, nieufność, bojaźliwość też może wystąpić, brak wytrwałości w nauce, labilność uczuciowa

• Postawa nadmiernie wymagająca: dorośli nie liczą się z możliwościami dzieci, z góry planują jak ma się zachowywać i kim być, nie pozwalają na samodzielność, głownie oceniają, konsekwencje: lękliwość, brak wiary we własne możliwości i siły, obniżone aspiracje, podatność na frustrację, przewrażliwienie, trudności w przystosowaniu.

• Nadmiernie chroniąca: bezkrytycznie podejście do dziecka, uznanie go za wzór doskonałości, niedocenianie możliwości dziecka, ograniczanie samodzielności dziecka, tolerowanie wybryków dziecka, ograniczanie swobody, rozpieszczanie, konsekwencje: niedojrzałość, zależność dziecka od rodziców- przede wszystkim od matki, egoizm, egocentryzm, zarozumiałość.

1. Funkcjonowanie rodziny z różnymi problemami

- skład rodziny, zmniejszyła się ich wielkość

- dzieci nie opiekują się starymi rodzicami

- większy koszt utrzymania dziecka

- zmalała prokreacyjna funkcja rodziny

- zanika tradycyjny podział ról w rodzinie

PRZYCZYNY NIEDOSTOSOWANIA W SZKOLE

1. Czynniki zaburzające funkcjonowanie wychowawcze szkoły a niedostosowanie społeczna

- niska, nieadekwatna samoocena

- niepokój, pobudzenie i napięcie

- reagowanie niewspółmiernie do sytuacji

- tłumienie złości i jednoczesne napady agresji

- peszenie się i wstyd z byle powodu

1. Zjawisko mobbingu, bullyingu, cyberbullyingu- definicje, charakterystyka, symptomy

Mobbing – polega na szykanowaniu jednostki, zazwyczaj przez grupę, prześladowania mogą przybierać formę pośrednią lub bezpośrednią, do przemocy fizycznej włącznie, a mogą ograniczać się do gorszego traktowania; często przybiera formę wyizolowania jednostki
z grupy wbrew jej woli. Ofiara przez dłuższy czas jest wielokrotnie narażone na negatywne działania ze strony innej osoby lub osób.

Bullying- Przez bullying rozumie się akt agresywnego, zamierzonego zachowania, które jest podejmowane w sposób powtarzalny, przez dłuższy czas, przez jednostkę lub grupę osób wobec ofiary, która nie jest w stanie się skutecznie bronić. W tej definicji kładzie się nacisk na intencjonalność tego zachowania, którego celem jest spowodowanie u ofiary fizycznego lub psychicznego uszczerbku. Ponadto, różnica między często spotykanymi wśród dzieci i młodzieży konfliktami, nieporozumieniami a bullyingiem polega również na powtarzalności (długotrwałości) i nierównowagą sił między ofiarą i sprawcą, który posiada przewagę np. pod względem siły fizycznej, wieku itp. 

Cyberbullying- Szeroko na świecie stosowana definicja charakteryzuje cyberbullying, jako akt agresywnego, zamierzonego działania podejmowany przez jednostkę lub grupę osób używających do tego celu telefonów komórkowych/komputera podłączonego do internetu w sposób powtarzalny, w ciągu dłuższego okresu czasu wobec ofiary, której trudno jest się przed tym bronić. Podkreślane w tym kontekście często jest również poczucie anonimowości sprawcy oraz potencjalnie nieograniczona publiczność danego aktu przemocy realizowanego przy użyciu tzw. nowych mediów.

1. Różnicowanie grup, których dotyczy mobbing

Sprawcy mobbingu:

• Mają potrzebę dominowania i tyranizowania innych

• Dążą do realizacji swojej woli za wszelką cenę

• Niski próg frustracji

• Trudność z przystosowaniem się do panujących norm i zasad

• Chętnie oszukują

• Mają opinię twardych, wysokie mienianie o sobie

• Mają być silniejsi od ofiar, ale mogą być rówieśnikami (w początkowych klasach SP – pierwsze pięć – mogą mieć stopnie dobre lub złe, dopiero później mają negatywny stosunek do szkoły i oceny poniżej średniej)

Ofiary mobbingu:

• Dzieci przezywane, wyśmiewane, zastraszane, upokarzane

• Są zaczepiane, popychane i nie potrafią się bronić

• Są wciągane w bójki i kłótnie, w których są stroną słabszą

• Koledzy mogą zabierać im książki, przedmioty

• Uczniowie bardzo dobrzy, z ubogich rodzin

• Mają siniaki, otarcia, z których nie potrafią się wytłumaczyć

• Coraz gorzej idzie im w szkole, wagarują

1. Cechy ofiar i sprawców przemocy. Charakterystyczne cechy dzieci – potencjalnych ofiar przemocy ze strony kolegów w szkole:

Ofiary bierne:

• Zwykle słabsi fizycznie, mniej sprawni od rówieśników

• Boją się urazów fizycznych- unikają niebezpiecznych zabawa, niektórych dyscyplin sportu

• Są ostrożne, wrażliwe, ciche, wycofane z życia, mało aktywne nieśmiałe, często płaczą

• Są niepewne, zalęknione, cechuje je niska samoocena, podświadomie pokazują innym, że są bezbronne, bezradne, że są łatwym celem do ataku

• Maja trudności z pokazywaniem się w grupie towarzyskiej

• Łatwiej nawiązują kontakt z dorosłymi niż z rówieśnikami

Ofiary prowokujące:

• Mają porywczy temperament, bronią się i gdy ktoś je zaatakuje chcą się bić, próbują oddać, najczęściej z żałosnym rezultatem,

• Zwykle nadaktywne, wprowadzają zamieszanie i niepokój,

• Często niedojrzale i mało sprawne, miewają przyzwyczajenia drażniące innych,

• Nie są lubiane także przez dorosłych i nauczycieli,

• Mogą usiłować dokuczyć innym.

Cechy sprawców:

• Zwykle są bardziej sprawni, silniejsi, w tym samym wieku lub starsi os kolegów, których nękają

• Mają potrzebę dominowania i tyranizowania innych, chełpią się swoją rzeczywistością lub wyimaginowaną władzą nad pozostałymi uczniami,

• Są porywczy, impulsywni, maja niski próg frustracji i trudności z przystosowaniem się do norm i zasad,

• Często oszukują,

• Są zbuntowani i nieposłuszni wobec dorosłych

• Maja opinię twardych, nie współczują dręczonym kolegom

• Są pewni siebie i mają zwykle wysokie mniemanie o sobie

• Zwykle w klasie maja poparcie małej grupki kolegów, w miarę upływu czasu przestają być lubiani

• Nie ma reguły w odniesieniu do wyników w nauce, z wyraźną tendencją do obniżania ocen z powodu negatywne stosunku do szkoły,

1. Wagary, niepowodzenia szkolne, „fobia szkolna”, definicje, charakterystyka, przyczyny, skutki

Wagary:

• Problemy zdrowotne- choroba długo- i krótkoterminowa

• Wagary, jako objawy depresji:

-występują zaburzenia uwagi, zaburzenia snu, zanik aktywności, dysforia (reagowanie złością lub rozdrażnieniem na błahe sprawy),

-zmuszanie do odrabiania lekcji

-myśli samobójcze

• Wagary, jako próba zademonstrowania swojego gniewu przez czyny, które wprowadzają rodziców w złość lub zakłopotanie,

• Próba zwrócenia na siebie uwagi, wskazujące na problemy w rodzinie,

• Chęć spędzenia miło czasu i zaznania swobody,

• Wpływ środowiska, przeciążenie obowiązkami domowymi, brak zainteresowania ze strony rodziców, problemy finansowe,

• Sytuacja osobista- choroba bliskiej osoby, problemy sercowe,

• Chęć uniknięcia bodźców wywołujących lęk lub strach. Obawa przed wykluczeniem

Poczucie samotności spowodowane ignorowaniem i odrzuceniem przez grupę

Niepowodzenie w szkole

• Konsekwencje niepowodzeń w szkole – niepowodzenia w szkole to rozbieżność pomiędzy wymaganiami wychowawczymi i dialektycznymi szkoły a zachowaniem uczniów oraz uzyskanymi przez nich oceny w nauce.

-obiektywne trudności w nauce- niższy poziom intelektu lub atrialne zaległości

-brak pomocy ze strony środowiska

- z powodu braku chęci i motywacji do nauki

-niewłaściwy stosunek do nauki szkolnej

• Mogą być 3 grupy przyczyn niepowodzeń: biopsychiczne, społeczno-ekonomiczne, dydaktyczne.

„fobia szkolna”

• Słownik psychologiczny podaje: Fobia - nieuzasadniony, bardzo silny, niedający się opanować, chorobliwy lęk przed określonymi przedmiotami i sytuacjami, wywołujący tendencję do unikania ich; uczucie lęku bywa połączone z przykrymi objawami wegetatywnymi, np. pocenie się, przyspieszenie bicia serca, suchość w ustach. Fobia jest objawem zaburzeń nerwicowych; z czasem trwania choroby liczba fobii powiększa się, doprowadzając do poważnych komplikacji życiowych. Klasyfikacja fobii jest oparta na rodzaju czynnika lękotwórczego, którym może być przedmiot (fobia przedmiotowa) lub sytuacja (fobia sytuacyjna).

1. Cechy uczniów wywodzących się z rodzin dysfunkcyjnych

- wycofanie z kontaktów z rówieśnikami oraz dorosłymi

- prowokacyjne zachowania,

- zwracanie na siebie uwagi,

- ciągłe nieprzygotowanie do zajęć,

- nieprzynoszenie książek

- problemy z koncentracją uwagi, wiercenie się

- wygląd, brak dbałości o higienę

- zachowania kompulsywne, objadanie, dążenie do perfekcji

- ciągłe dolegliwości somatyczne

- maskowanie przemowy: długie rękawy, golf

1. Charakterystyka rozmów interwencyjnych

W sytuacji, kiedy nauczyciel- wychowawca jest zaniepokojony zachowaniem wychowanka lub zatroskany jego osobą należy przeprowadzić rozmowę interwencyjną są różne rozmowy:

• Nawiązanie kontaktu i zaproszenie do rozmowy, np. zauważyłam, że coś się z tobą dzieje, czy możemy porozmawiać, martwi mnie twoje zachowanie, jestem zaniepokojona twoim stanem zdrowia i czy możemy porozmawiać o twoich problemach.

• Poinformowanie o celu i powodzie rozmowy

- należy przedstawić wychowankowi potrzebę rozmowy, np. naruszył on obowiązek/ normy szkolne, nie wywiązuje się z obowiązku szkolnego/uczniowskiego, pojawiają się problemy ze stanem zdrowia,

- podajemy konkretny opis zachowania lub działania, np. wczoraj na lekcji historii uderzyłeś kolegę w brzuch, zgłaszano mi już drugi raz, że straciłeś przytomność, nauczycielka polskiego nie może doprosić się twojego zadania.

- należy opisać zewnętrzne okoliczności zachowania, np. twoi koledzy widzieli jak go uderzyłeś, nauczycielka Pani X jest świadkiem, że …

- wskazać prawdopodobne skutki dla ucznia, jaki i innych uczestników, np. kolegę boli brzuch, jest ranny, boi się ciebie,

- nauczyciel musi nazwać swoje emocje, np. jestem zła, zaniepokoiłeś mnie,

• Zaproszenie do opowiedzenia własnej wersji wydarzeń, należy zapytać ucznia czy widział coś niepokojącego w swoim zachowaniu

• Kontakt może przerwać: nie można oceniać- ocenienie ucznia, ignorowanie, usprawiedliwianie wychowanka i forsowanie własnego zdania, brak skupienia uwagi na uczniu, ponaglanie wychowanka, wymuszanie przyznania się do błędów, obrażanie się na uczniowskie zachowanie.

• Umówienie się z wychowankiem na plan naprawczy

• Zapytanie ucznia wprost o decyzje w sprawie gotowości do realizacji tego planu, na to, na co się umówiliśmy

• Poinformowanie wychowanka o konsekwencjach wynikających z niedotrzymania obietnicy z uwzględnieniem, że takie sytuacje mogą się powtórzyć

1. Zasady pracy z trudnym uczniem

• Prawidłowa komunikacja z uczniami z pełnym szacunkiem, uwagą, pełne zainteresowanie, okazywanie ciepła i troski, umiejętne prowadzenie rozmowy, cechy te muszą być połączone ze stanowczością i konsekwencją

• Zasada akceptacji – akceptuję osobę, ale nie sytuacje, nie ma szans skutecznie wychować nauczyciel, który nie lubi swoich uczniów i ich nie akceptuje

• Uczniowie z zaburzeniami zachowania cechują się wzmożoną reaktywnością oraz nadpobudliwością, w stanie zaburzenia, gdy działają silne emocje nie podejmuje się tzw. rozmów wychowawczych

• Z tych samych powodów ryzykowne jest stosowanie wzmocnień negatywnych wobec uczniów z zaburzeniami zachowania, zwłaszcza, jeśli nie idą one w parze z pozytywnymi wzmocnieniami

• Aby pracować z trudnym uczniem koniecznie trzeba go dobrze poznać

• Powinno się modyfikować nieadekwatne sądy o uczniu oraz zapewnić jemu możliwość odreagowania negatywnych emocji

PRZYCZYNY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO W GRUPIE RÓWIEŚNICZEJ

1. Charakterystyka okresu adolescencji. Zachowania charakterystyczne w okresie adolescencji”

• Nie dojrzałość emocjonalna i psychoseksualna (podatność na frustracje, „fochy”, silne przeżywanie sytuacji, podatność na załamania, poszukiwanie siebie)

• Nastawienie narcystyczne (rozbieżność między tym, co o sobie sądzę a tym, co mówią inni)

• Słaby system kontroli hamulców (slaby system kontroli związany jest z negatywną i buntowniczą opozycją wobec kontroli społecznej

• Wygórowane wymagania i oczekiwania natychmiastowego zaspokojenia potrzeb

• Destrukcyjna rozbieżność celami, oczekiwaniami a realnymi możliwościami i osiągnięciami

• Często ubogie zainteresowania

• Nieumiejętność kontaktowania się z innymi lub bierność w kontaktach interpersonalnych

• Uległość i słaba potrzeba dominacji z jednoczesnym ukrywaniem swoich słabości pod pozorem albo agresji albo pozy

• Duży niepokój wewnętrzny

• Niska tolerancja na frustracje i współwystępujące mechanizmy obronne

• Dążenie do zaspokojenie przynależność i odczuwania zainteresowania otoczeniem

1. Definicje i funkcje grupy rówieśniczej

Grupy rówieśnicze to swoiste zbiorowości społeczne, które obejmuje osoby należące do tej samej kategorii wieku. Grupa rówieśnicza, oprócz rodziny, wywiera większy wpływ na zachowanie i postawy członków, występuje we wszystkich fazach uspołecznienia dzieci i młodzieży, przekazuje swym członkom pewnie wartości i normy zachowani. Różnią się one w poszczególnych fazach uspołecznienia strukturą, charakterem działalności, systemem uznawanych norm oraz wartości społecznych i kulturowych.

Funkcje grupy rówieśniczej

• Daje poczucie bezpieczeństwa, przynależności

• Wzmacnia granice i stanowią rzeczywisty układ odniesienie normatywnego (normy, wartości itp.)

• Przygotowuje do ról dorosłych

• Stanowi zaplecze emocjonalne

• Organizuje czas wolny

• Dostarcza wrażeń, nowych doświadczeń, przygód

• Umożliwia rozwijanie zainteresowań

• Sprzyja krystalizacji systemu wartości

• Rozładowuje napięcie emocjonalne

• Stanowi czynnik kontroli społecznej tzn. usuwa jednostki nieprzestrzegające przyjętych zasad

• Pełni funkcje ochroną (wesprze, pomoże)

• Pełni funkcje stratyfikacyjną tzn. chęci zdobycia wyższej pozycji społecznej odpowiadającej możliwością nieletniego, a nie z góry określoną różnice wiekową

1. Zagrożenia z przynależności do grup rówieśniczych

• Nadmierne uczestnictwo- tendencja do poszukiwania jakichkolwiek kontaktów niesie ryzyko poddania się wpływowi grupy. Sprzyjają temu konflikty wewnętrzne i rodzinne.

• Trudności w kontaktach i problemy z nawiązaniem kontaktu. Dziecko jest odrzucone, jeśli w badaniach socjometrycznych otrzymuje mało wyborów pozytywnych lub za dużo wyborów negatywnych- dzieci odrzucone to dzieci nielubiane. Dzieci izolowane w badaniach socjometrycznych otrzymują mało wyborów pozytywnych i negatywnych- dzieci są ignorowane przez grupę rówieśniczą

• Sztywne role wyboru rówieśniczych (np. ciągle bycie w jednej grupie kozłem ofiarnym)

1. Przekształcanie grupy rówieśniczej w grupę przestępczą. 4 Czynniki przekształcające:

• Przejmowanie przez grupę rówieśniczą wzorców z grup przestępczych – ze środowiska, z którego pochodzą lub grupą przestępczą, z którą się stykają

• Brak kontroli ze strony osób dorosłych

• Wzmacniająca dla dewiacji grupy rówieśniczej w przypadku młodzieży, która nie zaspokaja potrzeb afiliacyjnych(przystosowania, przynależności) i winnych grupach społecznych

• Bark jednoznacznych wzorców zachowania – wyrastanie ze statusu dziecka i pragnienie samodzielności hamowane jest przez bariery struktury społecznej

1. Znaczenie funkcjonowania w poszczególnych typach normatywnych grup rówieśniczych dla powstania zjawiska niedostosowania i wykolejenia społecznego np. subkultury

GRUPY NIEFORMALNE - ksero

- grupy zabawowe

- paczki(kliki)

SUBKULTURY – krówka

- Skinheadzi

- Szalikowcy

- Punki

- Sataniści

- Metalowcy

- Techno

PROCES RESOCJALIZACJI

1. Przegląd definicji resocjalizacji – ksero

RESOCJALIZACJA- odmiana procesu wychowawczego, który z jednostki wadliwie przystosowanej czyni tą jednostkę ponownie socjalizowaną, czyli uspołecznioną, samodzielną, twórczą. (Wg. L. Pytki)

RESOCJALIZACJA- cel ostateczny pedagogiki specjalnej polegający na przywróceniu jednostce niedostosowanej społecznie możliwego do osiągnięcia dla niej poczucia normalności, usprawnienia jej i uzbrojenia w wiedze i umiejętności uzdatniające do pracy użyteczno- społecznej, a więc umożliwienie jej włączenie się w nurt otaczającego ją życia społecznego (przystosowanie do życia). (Wg. M. Grzegorzewskiej)

RESOCJALIZACJA- należy rozumieć działalność polegającą na korygowaniu i wzbogacaniu względnie trwałych dyspozycji do wykonywania czynności stanowiących treść ról społecznych. (Wg. Czapowa)

Resocjalizacja, jako:

• Modyfikacja zachowań

• Jako zmiana „społecznej przynależności”

• Przebudowa emocjonalna

• Wrastanie w „kulturę” zaspokojenia potrzeb

• Kształtowanie prawidłowych postaw społecznych

• Wielkowymiarowa

• Swoisty rodzaj „nawrócenia” na wartości wyższego rzędu związane z realizacją ideałów

• Reintegracja społeczna jednostki

• Autoresocjalizacja

1. Fazy resocjalizacji

Fazy

• 1 faza

  • Nawiązanie kontaktu emocjonalnego

  • Odwołanie do zainteresowań umiejętności odnosząc się do nagrody psychologicznej

  • Stopniowanie trudności

  • Wskazać alternatywy dla złego zachowania

• 2 faza

  • Wytworzenie konfliktu wewnętrznego i umiejętne jego redukowanie

• 3 faza

  • Dążenie do ukształtowania się sumienia

  • Wyrzuty sumienia i poczucie winy są czynnikami świadczącymi o poprawie moralnej

  • Następuje rozluźnienie kontroli i wejście w relacje z innymi osobami] - szersze środowisko

  • 4 faza

    • Autonomii …. Wychowanie bez kontroli innych osób

1. Zasady resocjalizacji wg Czapowa

Zasady wg Czapowa i Jedlewskiego

Zasady ogólne:

Reedukacji – nakazuje dobór środków wychowawczych inspirujących procesy uczenia się eliminujące postawy skłaniające do dewiacyjnych reakcji negatywnych (względnie trwałych, negatywnych stosunków do otoczenia społecznego),

Wszechstronnego rozwoju osobowości – efektem jest wszechstronny rozwój wychowanka, a równocześnie ukierunkowanie tego rozwoju, dzięki inspirowaniu twórczości,

Traktowania penitencjarnego – upoważnia do pewnej kontroli nad wychowankiem, a także uwzględnia fakt, iż osoby popełniające przestępstwa są potępiane przez znaczną część społeczeństwa.

Zasady dotyczące strategii wychowania resocjalizującego:

Oddziaływania etiotropowe – usuwanie przyczyn (czynników) procesu uczenia się i wzmacniania niepożądanych postaw oraz w miarę możliwości ich usuwanie,

Działania ergo tropowe – wytwarzanie motywacyjnych nawyków konkurencyjnych w stosunku do nawyków skłaniających do reakcji negatywnych (ukierunkowanie na zachowania pozytywne i akceptowane); odwołanie się wychowawcy do zainteresowań, wiadomości, umiejętności, uzdolnień wychowanka w celu wywołania u niego względnie stałej tendencji dążeniowej zakładającej reagowanie pozytywnie na określone społeczne oczekiwania,

Działanie semiotropowe – podtrzymywanie i wzmacnianie zachowań pozytywnych.

Zasady dotyczące procedury wychowania resocjalizującego:

Akceptowania – akceptacja przez wychowawcę wychowanka takim, jakim jest, bez względu na to, jak bardzo dezaprobuje jego czyny; traktowanie kar i krytyki tak samo jak innych środków resocjalizujących (ze względu na ich celowość i efektywność), ocena natomiast, jako element diagnozy,

Respektowania – liczenie się z wychowankiem, jako osobą, która musi odegrać zasadniczą rolę w przemianach składających się na proces resocjalizacji; wychowawca jest inspiratorem procesu samowychowania,

Perspektywicznej opieki – konieczność liczenia się z potrzebami wychowanka oraz zaspokajania ich w toku działań resocjalizujących; uwzględnienie nie tylko potrzeb aktualnych, ale również potrzeb rozwojowych,

Wymagań – liczenie się z interesami ludzi, wśród których wychowanek żyje i żyć będzie w przyszłości.

1. Psychotechnika, socjotechnika, kulturotechnika - ksero

2. Resocjalizowanie, jako kanalizowanie instynktów –ksero

3. Behawioryzm

Warunkowanie klasyczne a instrumentalne – TABELKA- KSERO

Warunkowanie społeczne

Hipoteza przemotywowania

Plusy i minusy terapii behawioralnej

1. „ekonomia punktowa”, jako przykład podejścia behawioralnego

Model behawioralny w resocjalizacji wyraża się tzw. systemami punktowymi. Jednym z elementów tegoż systemu jest ekonomia punktowa. Polega ona na przyznawaniu tzw. żetonów, bądź punktów za zachowanie, które  mieści się w normach określonych przez regulamin.  Zmierza ona poprzez preferowanie zachowań pożądanych, a unikanie niepożądanych do zmian zachowań zgodnie z życzeniami twórców – wychowawców. Ekonomia punktowa w długotrwałym stosowaniu przeradza się w metodę dawania wzmocnień i otrzymywania wobec tej reakcji określonych zachowań. By zminimalizować negatywne skutki terapii behawioralnej stosuje się różne metody. System ekonomii punktowej doskonale współpracuję z terapią grupową. To znaczy w gronie wychowanków omawiane są ich poczynania. Zachowanie konkretnej osoby ocenianie jest przez społeczność. Sutek tego jest bardzo pozytywny, gdyż głos grupy jest często się liczy wśród młodzieży. Poza tym spotyka się  także formy terapii indywidualnej – rozmowy z psychologiem, pedagogiem. Im więcej ulepszeń, modyfikacji ekonomii punktowej tym staję się ona coraz lepszym narzędziem w oddziaływaniu wychowawczym. Nie może dojść do sytuacji, w której wychowanek odczuje sztuczność wynikającą z regularności stosowania wyżej wymienionej metody.

1. Podejście psychodynamiczne w resocjalizacji

Przedmiotem psychoanalizy nazywali „podejście psychodynamiczne”, które zakłada, że obserwowane zachowanie jest w mniejszym lub większym stopniu funkcją procesów wewnętrznych, a osobowość kształtuje się w wyniku oddziaływania czynników zewnętrznych i wewnętrznych.

1. Podejście kognitywno-behawioralne w resocjalizacji > tekst

- „trening świadomości” łącznie z kształtowaniem pozytywnych przejawów zachowania się wychowanka metodami behawioralnymi przeprowadza się liczne dyskusje i perswazje zamierzające do wyzwolenia w wychowanku głębszej refleksji nad przyczynami, a przede wszystkim nad skutkami jego negatywnego postępowania. Ten typ modyfikacji behawioralnego podejścia do oddziaływań resocjalizacyjnych bywa określany, jako podejście kognitywno – behawioralne, jest ono szczególnie zmienne w nowych programach resocjalizacyjnych.

- podejście to ma również specyficzną filozofię – „wyprostowywanie wadliwego myślenia”, pierwszym celem terapii tego podejścia jest ukazanie w toku sesji terapeutycznych nielogiczności i szkodliwości tego typu racjonalizacji.

Dwie, różniące się od siebie, postacie nieodpowiedniego zachowania się, wyodrębnione ze wgl. na ich przyczyny (Kendall, Brasewll):

• Zachowanie wynikające z niewłaściwego zrozumienia i oceny danej sytuacji

• Zachowania wynikające z nieumiejętności lub nieznajomości sposobów poprawnego zachowania się, a posługując się coraz częściej stosowanymi w psychologii anglicyzmami z „deficytów behawioralnych”

1. Różnice pomiędzy tzw. klasyczną resocjalizacją a resocjalizacją twórczą w ujęciu M. Konopczyńskiego

Twórcza resocjalizacja według koncepcji prof. Marka Konopczyńskiego stanowi alternatywę wobec klasycznych form oddziaływań resocjalizacyjnych.

Nieprzystosowanie społeczne definiuje, jako problem wadliwie ukształtowanej tożsamości, resocjalizację natomiast, jako kreowanie i kształtowanie odmiennych parametrów tożsamości nieprzystosowanych społecznie osób. Tak rozumiana resocjalizacja jest, zatem procesem rozwojowym, a nie korekcyjnym czy psychokorekcyjnym.

Resocjalizacja w świetle tej koncepcji to zmiana, nie przez korektę czy reedukację, lecz przez rozwój strukturalnych czynników i mechanizmów procesów twórczych osób nieprzystosowanych społecznie oraz wyposażenie ich w nowe umiejętności i nowe kompetencje społeczne.

Istota twórczej resocjalizacji polega na założeniu, że można (i należy) podjąć próbę zmiany młodzieży nieprzystosowanej społecznie i wykreować nowe parametry tożsamości (Ja indywidualnego- rozumianego, jako właściwości informacyjne, przeżywane, jako wyjątkowe i niepowtarzalne i Ja społecznego- rozumianego, jako właściwości informacyjne określające przynależność jednostki do określonej kategorii i grupy społecznej), które będą decydowały, o jakości jej kontaktów z innymi ludźmi.