1.Przedmiot zainteresowań pierwszych socjologów.
Nazwa nauki socjologia została wprowadzona przez przedstawiciela oświecenia Augusta Comte. Uzywal on jednak terminu socjologia zamiennie z terminami filozofia spoleczna i polityczna. Podkreslal ze socjologia jako nauka o społeczeństwie ma badac podstawowe zasady funkcjonowania świata społecznego.
Wierzyl ze poznając te zasady można je wykorzystac do przewidywania dalszego przebiegu badanych procesow i praktycznie oddziaływać na rzeczywistość dla polepszenia warunkow zycia człowieka.
2. Przedmiot i funkcje socjologii.
Socjologia – Twórca socjologii A. Comt’e. Jest to nauka o społeczeństwie ale dokładnie przedmiotem jej zainteresowań są zjawiska i procesy prowadzące do powstania różnych form życia zbiorowego ludzi i struktury tych zbiorowości, zjawiska i pracy zachodzącej w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmianę i przekształcenia w nich zachodzące.
Przedmiotem socjologii są:
1.Społeczne uwarunkowania człowieka (jego cech, zachowań) cechy osobowości społecznej człowieka.
2.Społeczne działania (oddziaływania) ludzi:
-stosunki społeczne pomiędzy ludźmi
-stosunki społeczne pomiędzy grupami, zbiorowościami
-stosunki społeczne wewnątrz nich
-konflikty, walka, współpraca, współdziałanie
3.Rozwój współżycia społecznego – procesy społeczne
4.Kultura (wytwory działalności ludzkiej materialne i niematerialne)
5.Formy współżycia (struktura społeczna)
FUNKCJE SOCJOLOGII:
A)diagnostyczna –diagnoza społ., powinna dawać nam możliwość prawidłowego wyboru działań ekonomicznych,
B)prognostyczna (przewidywania) – na podstawie badań musimy przewidzieć zachowania społeczeństwa po wybranej, naszej decyzji,
C)socjotechniczna – polega na podejmowaniu praktycznych działań zmierzających do modyfikowania postaw i zachowań ludzkich,
D)humanistyczno-poznawcza – dostarcza wszechstronnej wiedzy o człowieku, świecie, społeczeństwie, kumuluje wiedzę o człowieku.
3. Znaczenie socjologii potocznej i jej podstawowe błędy.
Socjologia potoczna – to raczej stereotypy, wiedza nie mająca charakteru naukowego, nie poparta badaniami, choć niektóre twierdzenia mogą być prawdziwe.
Podstawowe błędy socjologii potocznej:
Nie można przyjąć zalozenia, ze znamy społeczeństwo, rzeczywistość, zbiorowości ponieważ w nich zyjemy.
Socjologia zdroworozsądkowa bazuje na blednej metodzie badawczej:
-właściwa od badan do wnioskow
-potocznie blednie od wniosku do badan
3. analizowanie problemów poprzez wlasne zainteresowania (wiadomości).
4. Kultura i jej struktura.
KULTURA to ogół wytworów i działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych (utrwalonych) i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom.
Kultura a cywilizacja.
CYWILIZACJA to zespół materialnych wytworów służących zaspokojeniu potrzeb (maszyny, dobra użytkowe). Zdobycze cywilizacji ulegają zniszczeniu w procesie konsumpcji, dlatego też wymagają ciągłego odnawiania.
Kultura materialna i niematerialna.
Kultura zbiorowości i kultura jednostki.
KULTURA OSOBISTA to ogół sposobów postępowania jednostki, jej metod działania, myśli, poglądów i wytworów działalności.
5. Mechanizmy wpływu kontroli na życie społeczne.
1. Socjalizacja:
SOCJALIZACJA to proces wpływu środowiska na jednostkę wprowadzający ją do udziału w życiu społecznym. (socjalizacja pierwotna i wtórna)
WYCHOWANIE to celowe oddziaływanie wychowawcy na wychowanka, zmierzające zwykle do przekazania wychowankowi tylko tych elementów kultury, które są oceniane pozytywnie. Wychowanie do część procesu socjalizacji.
2. Wartość:
WARTOŚĆ to dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, przedmiot rzeczywisty lub wyimaginowany w stosunku do którego jednostka lub zbiorowość przypisują mu ważną rolę swoim życiu, a dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.
3. Wzory zachowań:
Kulturowe wzory zachowania się czy reagowania, dotyczą głównie sytuacji ważnych dla życia grupy jako całości.
4. Modele i ideały.
MODEL jest to symbolicznie przedstawiony obraz pewnego pożądanego stanu rzeczy, będący systemem złożonym często z wielu wartości, w rzeczywistości na ogół nie występujących w całościowych układach. Model więc w odróżnieniu od wzorów w rzeczywistości nie występuje.
RESOCJALIZACJA to ponowne poddanie jednostki socjalizacji.
6. Kultura masowa i jej znaczenie.
Kultura masowa:
Kultura masowa do kultura czasu wolnego.
Odwołuje się ona do uniwersalnych zainteresowań odbiorcy.
Na ogół pozbawiona jest problemów kontrowersyjnych.
Homogenizacja treści (wymieszanie poziomów kultury symbolicznej): upraszczająca przez zestawienie.
Jej odbiorcami są najczęściej ludzie młodzi wśród wartości upowszechnianych przez nią istotne miejsce zajmuje młodość i sukces.
7. Istota osobowości społecznej i kształtujące ją elementy.
NATURA LUDZKA to zespół trwałych zdolności i cech motoryzacyjnych działających w organizmie ludzkim i zmuszającym go do zaspokojenia nie tylko potrzeb biologicznych lecz także do aktywnego przystosowania się do środowiska społecznego i kulturalnego, a więc to także zdolność do tworzenia wartości społecznych i kulturowych.
OSOBOWOŚĆ to zestaw idei, postaw, nawyków charakteryzujących człowieka i wpływających na jego zachowania.
Elementy składowe osobowości:
a) biogenne- własności anatomiczne, wzrost budowa organizmu i jego właściwości fizjologiczne, działalność gruczołów , itd.
b) psychogenne- pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, temperament i spostrzegawczość.
c) socjogenne- to zespolone oddziaływanie szeroko rozumianego środowiska społecznego człowieka.
Florian Znaniecki wyróżnił cztery podstawowe socjogenne elementy osobowości:
Kulturowy ideał osobowości. Jest to najczęściej ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania, przekazywany dzieciom, młodzieży, w rodzinie, kościele, grupie kolegów, w szkołach i innych instytucjach, czy też propagowany przez instytucje upowszechniania kultury.
Role społeczne. Rola społeczna to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających wg mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru.
Jaźń subiektywna. Jest to ocena jaką mamy na temat samych siebie.
Jaźń odzwierciedlona. Są to wyobrażenia o tym jak inni nas oceniają.
8. Osobowość zintegrowana oraz przyczyny jej dezintegracji.
OSOBOWOŚĆ ZINTEGROWANA to taki rodzaj osobowości w której tworzące ją czynniki tworzące osobowość są sharmonizowane.
Przyczyny jej dezintegracji:
Uczestnictwo w kilku grupach społecznych narzucających jednostce rozbieżne wzory, role i wartości.
Trwałe uczestnictwo w życiu i wybieranie jako grupy odniesienia grupy zdezorganizowanej.
Rozbieżność między elementami biogennymi i psychogennymi a wymaganiami roli społecznej.
Rozpad jaźni subiektywnej na tle zawodów czy systematycznej negatywnej oceny.
9. Rodzaje osobowości. Aktywność człowieka w życiu społecznym.
Rodzaje osobowości:
Ze względu na budowę: zintegrowana, zdezintegrowana.
Ze względu na sposób realizacji: aktywna, pasywna.
-zintegrowana-czynniki tworzące osobowość są sharmonizowane i osobowość jest mocna.
-zdezintegrowana- gdy coś się nie układa, coś nie pasuje.
-aktywna-potrafi sama wyznaczac cele, tworzy sposoby realizacji celów, podejmuje samodzielnie decyzje, jest konsekwentny w działaniach.
-pasywna- nasladuje czyjes zachowania, nie potrafi samodzielnie decydowac o sobie.
Czynniki wyznaczające aktywność człowieka:
1. Refleksyjna samoświadomość (ocena przez człowieka otoczenia, w którym on funkcjonuje oraz ocena samego siebie).
2. Zdolność projektowania i planowania przyszłych działań.
3. Zdolność dokonywania wyborów.
4. Konsekwencja i wytrwałość w realizowaniu podjętych decyzji.
10. Teoria potrzeb Maslowa.
Abraham Maslow ujął potrzeby w podstawowe grupy i ustalił hierarchię potrzeb i wzajemne zależności między nimi. Jego zdaniem wszystkie potrzeby da się sprowadzić do jednej z pięciu potrzeb podstawowych. Inne potrzeby do potrzeby pochodne.
PIRAMIDA POTRZEB MASLOWA:
Potrzeby estetyczne.
Widzy i zrozumienia.
Samoaktualizacji.
Potrzeby uznania.
Potrzeby przynależności.
Potrzeby bezpieczeństwa.
Potrzeby fizjologiczne.
5 podstawowych potrzeb:
Potrzeby fizjologiczne- potrzeby uwarunkowane funkcjami biologicznymi organizmu ludzkiego.
Potrzeby bezpieczeństwa- potrzeby pobudzające do działań zapewniających jednostce nienaruszalność.
Potrzeby przynależności i miłości- wiążą się z odczuciami przynależności do różnych grup społecznych i czynnego uczestnictwa w ich życiu. To również potrzeba akceptacji.
Potrzeba uznania (szacunku)- wyraża się w poczuciu bycia uznanym, zarówno przez siebie samego jak i członków grupy.
Potrzeby samoaktualizacji (samo urzeczywistnienia)- polegają one na dążeniu jednostki do zajmowania się tym co daje jej pełne zadowolenie.
Dwuczynnikowa teoria motywacji Herzberga.
Motywatory- to takie czynniki, które powodują zadowolenie, a więc motywują.
Czynniki motywacyjne (wewnętrzne): osiągnięcia, uznanie, awans, praca sama w sobie tj. treść pracy, możliwość rozwoju osobistego, odpowiedzialność.
Czynniki higieny- to te, które powodują niezadowolenie z pracy, ale nie zwiększą motywacji.
Czynniki higieny (zewnętrzne): polityka przedsiębiorstwa i zarządzania, nadzór techniczny, zajmowana pozycja, wynagrodzenie, świadczenia socjalne, warunki i bezpieczeństwo pracy, stosunku międzyludzkie i życie osobiste.
Istota, budowa i rodzaje postaw.
POSTAWA to gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty, jakimi mogą być zarówno przedmioty materialne (rzeczy, ludzie, zwierzęta), jak i idee.
Postawa składa się z 3 elementów:
Dwóch zewnętrznych: poznawczego i emocjonalnego.
I zewnętrznych: zachowaniowego (mimika, gesty, słowa).
Na element poznawczy postawy składają się: wiedza i przypuszczenia dotyczące obiektu postawy.
Na element emocjonalny postawy składają się: emocje negatywne i skojarzenia.
KLASYFIKACJA POSTAW:
Ze względu na kierunek: pozytywne, negatywne i obojętne.
Ze względu na budowę: pełne (złożone zarówno z elementu zewnętrznego i wewnętrznego) i niepełne (jeśli nie ma w niej niektórych elementów).
Ze względu na czas trwania: zmienne i trwałe.
Ze względu na treść: w stosunku do pracy, nauki rodziców, przełożonego, pracownika rządu.
Zakres podmiotowy: indywidualne i grupowe.
Ze względu na stosunek do norm społecznych i prawnych: konformistyczna (postawa człowieka, który postrzega normy ze zrozumieniem, bo tak mu wygodniej), nonkonformistyczna (wiąże się z brakiem akceptacji danych norm, ale je przestrzega), legalistyczna (bezwzględne respektowanie norm prawnych) i przestępcza (łamanie norm).
13.Powstawanie i objawy stanów frustracyjnych.
Frustracja: Stan pewnego napięcia emocjonalnego spowodowany niemożnością osiągnięcia celu. Jest to:
-bezpośredni efekt wystąpienia niepokonalnej przeszkody, brak możliwości wycofania się.
-następstwo przerwania działania
Objawy frustracji:
Destruktywność
-agresja bezpośrednia (wyładowanie się na przyczynie frustracji)
-agresja przemieszczona (przyczyna frustracji jest dal nas nieosiągalna, wyładowujemy się na
osobie lub przedmiocie)
Apatia - niechęć do działania
Fantazjowanie - zamykanie się w sobie, myślenie o problemie lub o zupełnie innych
rzeczach.
Podniecenie i napięcie - pocenie się, drżenie głosu.
Fiksacja (stereotypia) - zachowanie stereotypowe, człowiek zachowuje się ciągle w ten
sam sposób, mimo że wie, że to nie przyniesie efektu.
Regresja (obniżenie funkcji intelektualnych, reakcje impulsywne, na przykład dorosły
człowiek reagujący płaczem )
14.Styczności społeczne, ich składniki i rodzaje.
STYCZNOŚĆ PRZESTRZENNA (spotkanie pewnej liczby osób w danej przestrzeni).
STYCZNOŚĆ PSYCHICZNA (spostrzeżenie cech innych osób) A ŁĄCZNOŚĆ PSYCHICZNA (poznanie, które skutkuje poznaniem pozytywnym)
STYCZNOŚCI SPOŁECZNE- układy złożone z 3 elementów:
Przynajmniej z dwóch osób.
Pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności.
Czynności dotyczących tej wartości. W styczności psychicznej nie ma jeszcze tego elementu czynności (np. kupowanie gazety, pożyczanie pieniędzy).
! ŻYCIE KAŻDJE SPOŁECZNOŚCI TO SUMA RÓŻNORODNYCH STYCZNOŚCI!
Kryteria klasyfikacji styczności społecznych:
Czas i częstotliwość występowania styczności pozwala wyróżnić styczności społeczne przelotne i trwałe.
Forma przestrzenna styczności powoduje ich podział na pośrednie i bezpośrednie.
Rodzaj przedmiotu styczności jest podstawą wyróżniania styczności osobistych i rzeczowych.
Stopień uregulowania czynności przepisami dzieli styczności na prywatne i publiczne.
15.System instytucji i kontroli społecznej.
KONTROLA SPOŁECZNA to system instrumentów (środków) zapewniających zachodzenie stosunków społecznych.
Mechanizmy kontroli społecznej:
Psychospołeczne- kształtujące się poprzez przyjęcie norm i wartości. Mają one charakter przymusu wewnętrznego.
Materialno-społeczne- wyrażające się poprzez oddziaływania jednostek, zbiorowości i instytucji. Mają one charakter przymusu zewnętrznego.
ZWYCZAJ to ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami otoczenia.
OBYCZAJ to ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże pewne oceny moralne i którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne.
INSTYTUCJE SPOŁECZNE
Rodzaje i funkcje instytucji
Przez instytucje można rozumieć:
- grupy osób powoływanych dla załatwienia spraw doniosłych dla całej zbiorowości;
- role społeczne niektórych członków grupy, specjalnie ważne dla jej życia.
Rodzaje instytucji:
Wychowawcze;
Kulturalne;
Polityczne;
Ekonomiczne;
Socjalne;
Religijne.
Funkcje:
Stwarzająca możliwość zaspokojenia potrzeb (f. organizatorska).
Regulują działania członków grup społecznych, tzn. zapewniają wykonywanie czynności pożądanych i reagują represyjnie w stosunku do zachowań niepożądanych (f. kontrolna).
Dokonują integracji dążeń, działań (f. integracyjna).
System kontroli inaczej funkcjonuje w instytucjach totalnych.
INSTYTUCJE TOTALNE to taki typ instytucji, które stwarzają większe ograniczenia niż inne (np. szpitale, więzienia, koszary wojskowe i klasztory).
16.Organizacja społeczna zbiorowości i jej elementy.
Organizacja społeczna zbiorowości- zespół środków przy pomocy których zbiorowość utrzymuje swoją równowagę wewn. Czyli swój porządek (ład).
Elementy zbiorowości społecznej:
Normy organizacyjne- najczęściej sa to reguly określające to co powinno zachowac w dzialaniach i zachowaniach członków.
Sankcje zabezpieczające realizacje i przestrzeganie norm.
Rodzaje sankcji i ich funkcje:
Ze względu na sposób oddziaływania: pozytywne i negatywne
Ze względu na pochodzenie: formalne i nieformalne
Ze względu na charakter: ekonomiczne , religijne, moralne, prawne.
17.Zbiory społeczne a zbiorowości społeczne.
ZBIÓR SPOŁECZNY to ogół ludzi posiadających jakąś wspólną cechę, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie Ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy.
ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNE to dowolne skupienia ludzi, w których wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas więź społeczna.
18. Grupa społeczna i jej elementy składowe.
GRUPĄ SPOŁECZNĄ nazywamy pewną ilość osób (co najmniej 3) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą zbiorowości.
Elementy składowe:
- członkowie grup;
- przedmioty materialne, wartości kulturowe, symbole;
- zadania grupy (cele członków grupy);
- wzory zachowań, stosunków (np. regulaminy, zarządzenia);
- system środków i instytucji regulujących oddziaływania i stosunki wewnątrz grupy oraz oddziaływania z innymi grupami.
19. Klasyfikacja grup społecznych.
Kryteria klasyfikacji grup społecznych:
Typy więzi łączącej członków grupy: pierwotne, wtórne, formalne, oraz nieformalne.
Wielkość grupy (małe, duże).
Charakter członkowstwa w grupie (dobrowolne i automatyczne, oraz ekskluzywne i inkluzywne).
Typ solidarności członków grupy (wewnętrzne i zewnętrzne).
20. Koncepcje klasy społecznej. Klasy a warstwy społeczne.
Współczesne czynniki klasotwórcze:
I. Klasyczna- przyjmuje, że zasadniczą cechą różnicującą ludzi jest posiadanie środków produkcji, gdyż właściciele środków produkcji mogą: dyktować warunki pracy, określać długość dnia roboczego, wywierać decydujący wpływ na władzę, rząd, politykę.
II. Koncepcja wiążąca pojęcie klasy z kategorią społeczno-zawodową. W myśl tej koncepcji włączą się grupy ludzi o przeciwstawnych nawet interesach ekonomicznych, lecz o pewnych wspólnych cechach. Np. klasa rolnicza jako kategoria społeczno-zawodowa łączy właścicieli ziemskich, robotników rolnych, dzierżawców i chłopów.
III. Teoria klas władzy albo teoria elit politycznych. W myśl tej teorii każde społeczeństwo dzieli się na dwie klasy: klasę rządzącą tzw. Elitę, oraz masy rządzone. Pareto podział ten wyjaśniał nierównym rozdziałem właściwości psychicznych, Schumpeter zaś indywidualnymi różnicami zdolności.
___ 3 podstawowe___
IV. Koncepcja ujmująca klasy społeczne jako warstwy społeczne różniące się między sobą głównie stylem życia i prestiżem społecznym. Przedstawicielami tej koncepcji są Marschal, Mackenzie, Warner.
WARSTWY SPOŁECZNE to grupy zróżnicowane pod względem pozycji społecznej.
21. Procesy społeczne i ich klasyfikacja oraz przykłady.
PROCES SPOŁECZNY to serie powiązanych ze sobą zjawisk społecznych dotyczących osobowości, grup społecznych i innych zbiorowości.
Procesy społeczne można sklasyfikować przynajmniej ze względu na 2 kryteria:
Kryterium skutków;
Kryterium podmiotowe.
Kryterium skutków powoduje wyróżnienie procesów: integracyjnych i dezintegracyjnych.
Uwzględniając zaś kryterium podmiotowe procesy społeczne można podzielić na: intrapersonalne (procesy społeczne dotyczące tylko jednostki, np. konflikt wewnętrzny) oraz interpersonalne (procesy międzyludzkie).
Przykłady procesów społecznych:
Przystosowanie:
Etapy procesu przystosowania:
Reorientacja psychologiczna (rozpoznanie nowej sytuacji).
Tolerancja (uszanowanie odmienności).
Akomodacja (wytworzenie się pewnych elementów wspólnych).
Asymilacja (przystosowanie całkowite).
Współpraca (przynajmniej dwie osoby mają wspólny cel).
Rodzaje współpracy:
- oparta na solidarności;
- oparta na kompromisie;
- oparta na solidarności i kompromisie;
- w warunkach konfliktu.
Współzawodnictwo (cel jest ograniczony):
Rodzaje współzawodnictwa:
Antagonistyczne (konfliktotwórcze).
Twórcze.
Spontaniczne.
Ruchliwość społeczna:
Rodzaje ruchliwości społecznej: horyzontalna (pozioma), wertykalna (pionowa), wahadłowa (wtedy kiedy ktoś przemieszcza się tam i z powrotem).
Konflikt. Jest to sprzeczność interesów, poglądów, celów, itp.
KONFLIKT jest serią zjawisk powstających na gruncie rozbieżności interesów. Jest procesem, w którym jednostka lub grupa dąży do osiągnięcia własnych celów przez wyeliminowanie, podporządkowanie sobie lub zniszczenie jednostki lub grupy dążącej do celów podobnych lub identycznych.
Dezorganizacja (oznacza taki stan, kiedy jednostki lub grupy nie potrafią realizować stawianych sobie celów, może nastąpić zawsze jeśli występują jakieś przyczyny)., reorganizacja (zespół działań zmierzających do przywrócenia porządku społecznego w
zbiorowości.
22.Współczesny i tradycyjny pogląd na temat konfliktu.
Pogląd tradycyjny: Konflikt jest zawsze szkodliwy, a jego pojawienie się wskazuje na problemy przedsiębiorstwa. Konfliktu można uniknąć. Konflikt to sygnał, że coś dzieje się nie dobrze.
Pogląd współczesny: Konflikt nie musi być szkodliwy i może się przyczynić do wzrostu efektywności. Zależy to od umiejętności menadżera i umiarkowanego natężenia konfliktu. Konfliktu nie można uniknać.
24. Czynniki zmian społecznych (rozwoju społecznego).
Czynniki rozwoju społecznego:
- innowacje naukowe i techniczne. Ważne dla rozwoju są nie tylko same odkrycia naukowe i techniczne, ale i zastosowanie.
- dyfuzja kultur- proces przekazywania wytworów kultury innym zbiorowością i włączanie ich w zakres nowej kultury.
- ruchy społeczne- zbiorowe dążenia i działania (spontaniczne i zorganizowane) zmierzające do osiągnięcia nowego stanu rzeczy w zbiorowości, instytucji, itp.
25. Ideologie i ich przykłady.
Ideologie:
Konserwatyzm;
Feudalizm;
Socjalizm;
Komunizm;
Nacjonalizm;
Faszyzm;
Populizm;
Feminizm;
Fundamentalizm.
Konserwatyzm-założenia:
- wizja świata społecznego wyłaniająca się z rewolucji jest utopijna;
- poszanowanie dotychczasowego dorobku kulturowego i tradycji narodowych;
- szacunek dla przodków (staje się on też podstawą myśli o potomnych);
- poszanowanie dotychczasowych instytucji życia publicznego;
- państwo jest szczególną instytucją i zasługuje na specjalny szacunek;
- źródłem trwałych więzi społecznych jest religia i wypracowane przez pokolenia zwyczaje i prawa funkcjonujące w umysłach ludzi.
Liberalizm. Podstawową wartością liberalizmu jest wolność jednostki, jej autonomia oraz prawo do korzystania z wolności, jeśli nie narusza ona prawa do wolności innych autonomicznych jednostek.
Wg Stuarta Milla wolność obejmuje: wolność myśli i uczuć, swobodę gustów i zajęć, oraz swobodę zrzeszania się w każdym celu, nie przynoszącym szkody innym.
26. Metoda badań terenowych i odpowiadające jej techniki badań.
Metoda badań terenowych polega na badaniu wybranych problemów w normalnych warunkach funkcjonowania zbiorowości. Badania terenowe dobrze nadają się do badania takich elementów życia społecznego jak: organizacje formalne i nieformalne , czyli zakłady pracy, szkoły szpitale; małe grupy, np. grupy przyjaciół lub grupy robocze; role społeczne takie jak analiza stanowisk zajmowanych przez ludzi i związanych z nimi zachowań, oraz role realizowane w rodzinie; małe społeczności jak wsie i małe miasteczka oraz społeczności sąsiedzkie; zjawiska i procesy społeczne: sposoby adaptacji w szkole, formy spędzania czasu wolnego , czy uczestnictwo w kulturze; style życia, czyli przystosowanie się do życia.
Metoda badań terenowych obejmuje badania typu:
- etnologicznego- badacz obserwuje życie codzienne, obserwuje i ewidencjonuje zjawiska, szuka ich uwarunkowań i wzajemnych powiązań między nimi, przede wszystkich w oparciu o obserwacje, szuka przyczyn i źródeł zmian zachodzących w zbiorowościach. Badania tego typu pozwalają również szczegółowo opisać cechy zbiorowości (jej kulturę, organizacje) i wyjaśnić uwarunkowania zachowań.
- socjologicznego- podobne do badań typu etnologicznego. W tym przypadku badacz ponadto zbiera dokumenty i materiały dostarczające danych ilościowych, pozwalających pełniej poznać obserwowane zjawiska. Wykorzystuje więc także materiały typu: sprawozdania, księgi meldunkowe, zestawienia statystyczne oraz wyniki badań ankietowych. W badaniach typu socjologicznego obserwacje poparte są faktami i liczbami.
- socjopsychologicznego- nastawione są głównie na poznawanie stanu świadomości obserwowanej zbiorowości.
Podstawowe techniki badań terenowych:
- obserwacja (uczestnicząca i nieuczestnicząca);
Cechy obserwacji: celowość (wyrażająca się w dążeniu do rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania), planowość (polegająca na działaniach zaplanowanych i skoncentrowanych nad tym co jest najważniejsze w zamierzonych badaniach), aktywność (polega na tym, że badacz świadomie rejestruje nie wszystkie spostrzeżenia, lecz tylko te, które są dla niego istotne. Wykorzystuje tu swoje doświadczenia badacza, jak i przydatną wiedzę na temat przedmiotu badań), systematyczność (obserwacja powinna trwać ciągle po to by obiekt badania spostrzegać wielokrotnie i w różnych sytuacjach).
- wywiad (indywidualny, zbiorowy, jawny, ukryty skategoryzowany, nieskategoryzowany);
Różnice między ankietą a wywiadem: kwestionariusz ankiety zawiera wszystkie pytania, które chce zadań, natomiast kwestionariusz wywiadu tylko podstawowe pytania; udział pełny (wywiad), udział niepełny (ankieta).
- analiza dokumentów.
Dokumenty osobiste są to materiały o charakterze rzeczowym dostarczające wiedzy na temat problemu badawczego: książki, artykuły, źródła internetowe, akty prawne, sprawozdania, notatki, inskrypcje, dokumenty osobiste.
Dokumenty osobiste są to źródła pisemne, napisane z inicjatywy autora, bądź przynajmniej ich treść została całkowicie ukształtowana przez autora. Koncentrują się na wewnętrznych przeżyciach autora: autobiografie, dzienniki, pamiętniki, listy, wypracowania szkolne. Wykorzystanie dokumentów osobistych (wady: ich wiarygodność, zalety: koncentrują się na wewnętrznych przeżyciach).
27.Istota i bariery stosowania metody eksperymentu.
METODA EKSPERYMENTÓW - polega na badaniu zbiorowości, zachowań, postaw, opinii nie w warunkach rzeczywistych, ale w warunkach celowo stworzonych.
Bariery przeprowadzania eksperymentów:
-moralne - czy eksperymentowanie w ogóle jest moralne?
-metodologiczne - badacz zakłada, że zmiana postaw zachodzi pod wpływem czynnika, który on stosuje (nie ma innych czynników); nie wiadomo czy dany eksperyment jest skuteczny
28.Metoda reprezentacyjna. Podstawowe sposoby doboru próby.
Metoda reprezentacyjna -metoda prowadzenia statystycznego badania częściowego, mającego charakter reprezentacyjny, to znaczy taki, że otrzymane wyniki można uogólnić na rozpatrywaną skończoną populację. Metoda reprezentacyjna jest więc działem statystyki matematycznej.
1 próby pobierane drogą losową( przy zastosowaniu tablic losowych) Każdy członek badanej grupy ma szansę wejść w skład próby.
2. Próby celowe – tutaj prowadzący wywiad decyduje w pewnym stopniu kto powinien być objęty próbą
29. Istota socjotechniki i jej komponenty.
Adam Podgórecki stwierdza, że SOCJOTECHNIKA to proces gromadzenia i wykorzystania wiedzy o zbiorowościach w procesie budowania reguł, określających jak skutecznie oddziaływać na zbiorowości w celu osiągania pożądanych przemian.
Komponenty:
- zmiany społeczne w przedmiotach oddziaływania, które chce się osiągnąć;
- podmioty i przedmioty działania socjotechnicznego (systemy oddziałujące i systemy, na które się oddziałuje);
- środki działania, które będą skuteczne, a zarazem akceptowane przez członków grupy;
- dyrektywy socjotechniczne, czyli zasady skutecznego oddziaływania.
30. Modele i strategie socjotechniki.
Trzy modele socjotechniki:
Model klasyczny (model robota) zakłada wyraźne oddzielenie zleceniodawcy badań od ich wykonawcy. Zleceniodawca przekazuje zadanie do wykonania oraz określa swoje oczekiwania, Zadaniem zaś zleceniobiorcy jest przeprowadzenie badań, danie diagnozy i sformułowanie wniosków o charakterze terapeutycznym. W modelu tym zleceniodawca ma wpływ głównie na dobór zagadnień objętych badaniami.
Model kliniczny. W modelu tym socjolog zostaje zapoznany z problemami trapiącymi dany przedmiot (np. szkołę, zakład pracy). Następnie poprzez przeprowadzenie badań dokonuje diagnozy problemów i formułuje propozycje działań.. W modelu tym w ustalaniu ostatecznych sposobów działań bierze udział zarówno zleceniodawca jak i zleceniobiorca. Wymiana informacji i doświadczeń umożliwia przygotowanie i wybór działań terapeutycznych uwzględniających opinię zleceniodawcy. W modelu tym istnieje niebezpieczeństwo narzucenia badaczowi stanowiska zleceniodawcy, a także szansa doboru najbardziej skutecznych sposobów oddziaływania.
Model interwencyjny odnosi się do badań podejmowanych bez zlecenia. Socjolog sam podejmuje badania diagnostyczne i terapeutyczne i wskazuje na potrzebę badań i zmian. Jest on w tym przypadku niezależny i może proponować rozwiązania nawet wbrew woli podmiotu będącego przedmiotem analizy. Zaletą tej procedury jest niezależność badacza, natomiast brak zleceniodawcy ogranicza ich wartości aplikacyjne.
Strategie socjotechniczne:
Socjotechnika manipulacyjna jest stosowana, gdy społeczeństwo widziane jest jako zrównoważony system złożony z biernych, adaptacyjnie zorientowanych jednostek. Wyraża się ona tym, że instytucje stawiające się ponad czy poza społeczeństwem narzucają z zewnątrz układ bodźców, które mają wyzwolić reakcje przystosowawcze w pożądanym kierunku.
Strategia manipulacyjna jest stosowana gry społeczeństwo widziane jest jako nieustannie zmienny proces, uruchamiany i podtrzymywany przez aktywne i twórcze jednostki. Polega ona na uwalnianiu ludzi z ograniczeń, otwieraniu możliwości swobodnego działania, wyzwalaniu energii społecznej, dawaniu szans. Jej celem jest „społeczeństwo owarte” ( K.R. Popper).