Zakres zainteresowań socjologii: funkcjonowanie instytucji społ (rodzina, szkoła, stowarzyszenia), grupy (pierwotne, małe, duże, celowe, formalne), zbiorowości (lokalne, terytorialne, kulturowe), procesy społ (dezintegracja, ruchliwość społ, konflikty), stosunki (działania społ, interakcje, więź), zjawiska kulturowe (normy, wartości, ideologie), ruchy społ. Społeczeństwo-zbiorowość ludzka znajdująca się na ograniczonej przestrzeni, współdziałająca ze sobą tak iż jest w stanie zapewnić swoim członkom istnienie i rozwój. Koncepcje społeczeństwa w socjologii:1)demograficzna-najbliższy myśleniu potocznemu, gdzie społeczeństwo to tyle co populacja, wielość, zbiór jednostek. 2)grupowa-społ to złożone z jednostek zintegrowane całości, już nie luźne zbiory lecz spoiste zbiorowości, aby mówić o społeczeństwie pomiędzy jednostkami muszą istnieć jakieś relacje, powiązania łączące w całość. 3)systemowa-społ to powiązany układ pozycji i typowych dla nich ról. W systemie społecznym uczestniczą nie tyle konkretne jednostki ile raczej pewne wyróżnialne pozycje społeczne i związane z tymi pozycjami role. Np. system społeczny to szkoła w którym możemy dostrzec powiązany system pozycji-uczniowie, nauczyciele, dyrektor, woźny. 4)strukturalna-społ to sama sieć relacji międzyludzkich a więc już nie obiektów lecz form, schematów odnoszenia się ludzi do siebie, jest to sieć relacji międzyludzkich niezależnie od tego kogo one wiążą i w jakich zbiorowościach np. struktura przebiegu konfliktu ma swoje prawidłowości nie zależnie od tego gdzie występuje na ulicy, w domu. 5)aktywistyczna (interakcjonistyczny)-społ to konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek, ludzie wchodzą w relacje poprzez swoją aktywność poprzez to co robią i mówią np. życzliwość, zaufanie. 6)kulturalistyczna-społ to matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń , symboli i reguł odciskających piętno na ludzkich działaniach, w każdym ludzkim działaniu zawarty jest pewien sens, znaczenie ma to znamiona faktu społecznego czyli narzucanego z zewnątrz jako coś obowiązującego wiążącego przez środowisko w którym się urodziliśmy. 7)zdarzeniowa (polowy)-społ to nieustanne płynne pole pełne zdarzeń społecznych, jednostki w polu podejmują wobec siebie nawzajem kulturowo wyznaczone i strukturalnie ukierunkowane działania i w toku tego procesu same modyfikują i wytwarzają grupy, systemy społ, struktury społ i kulturę, stanowiące z kolei kontekst dla przyszłych działań. Funkcje społeczne socjologii: diagnostyczna-polega na dostarczaniu praktykom wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społ, badacz stara się określić czasoprzestrzenny zasięg występowania badanych zjawisk oraz określić prawidłowości nimi rządzące, apologetyczna-zaznacza się wówczas gdy badacz zbierając niektóre dane celowo pomija inne aby uzyskać podstawę empiryczną do wychwalania określonych celów czy sytuacji, demaskatorska-polega na wykrywaniu zakonspirowanych cech lub aspektów badanej rzeczywistości oraz na ustaleniu faktycznej motywacji ludzkiej aktywności lub też jej braku, teoretyczna-polega na konstruowaniu koncepcji, modeli teoretycznych niezbędnych do uporządkowania danych empirycznych oraz wyjaśniania opisywanych zależności, socjotechniczna-zaznacza się wówczas gdy badacz wykorzystuje teorie socjologiczne do formułowania zaleceń, praktykom zajmującym się modyfikacją, kształtowaniem postaw i zachowań. Rola A. Comte w rozwoju socjologii-wprowadził nazwę Socjologia do obiegu publicznego w 1838r i sformułował program nowej nauki: koncepcja przedmiotu socjologii, teoria wyjaśniająca budowę społeczeństwa i jego rozwój, nauka o sposobie badania rzeczywistości społ. Statyka i dynamika społ: dociekania dotyczące struktury-statyka społ ma odpowiedzieć na pytanie: z jakich elementów składa się społ, jak i dlaczego te elementy trzymają się razem i tworzą całość? Wg Comte najmniejszym elementem składowym społ jest rodzina która powstała spontanicznie, samorzutnie jest najbardziej pierwotnym i trwałym związkiem. Kolejne elementy struktury społ czyli tego co możemy wyróżnić np. grupy zawodowe, klasy społ zostały uformowane pod wpływem podziału pracy. W zakresie rozważań na temat rozwoju społecznego-dynamika społ, Socjologia powinna wyjaśnić co stanowi o istocie rozwoju społecznego?, społeczeństwo rozwija się ciągle i w sposób kierunkowy, siłą motoryczną ewolucji są idee, w zależności od typu dominującej idei w danym okresie rozwoju społ można wyróżnić 3 fazy: teologiczna której świadomość ludzka zdominowana jest przez religijną teorię o nie zmienności porządku społ, metafizyczna następuje zwrot przeciwko religijnej wizji ładu społ i instytucjom tę wizję urzeczywistniającym, naukowe-pozytywne. Postulaty badania rzeczywistości społ: nauka w tym także Socjologia powinna dążyć do zdobycia wiedzy pozytywnej tzn pewnej, ścisłej, konkretnej przede wszystkim pożytecznej; może badać tylko to co ujawnia się w doświadczeniu co jest dostępne ludzkim zmysłom; może być uprawiana poprawnie tylko przez ludzi wolnych od namiętności, od silnego emocjonalnego zaangażowania; rezultaty nauki muszą być neutralne z punktu widzenia sporów o wartości (sądy badacza nie mogą zawierać ocen); nauka zobowiązana jest dostarczać podstaw do przewidywania które w przypadku społ umożliwiłoby kontrolę procesów w nim zachodzących; badacz zjawisk społ w procesie poznania powinien częściowo upodobnić się do przyrodnika i posługiwać się obserwacją, eksperymentem i analizą porównawczą, jednakże ze względu na specyfikę swego przedmiotu poznania musi też stosować metodę analizy historycznej która w wiedzy o społ jest najbardziej przydatna. Cechy badania socjologicznego: wszystkie działania wykonywane są zgodnie z wymaganiami obranej metody a nie dowolnie; wymagają zgromadzenia danych empirycznych a więc zdobyte są w drodze bezpośredniego kontaktu z badaną rzeczywistością społ; poszukują społ i psychologicznych czynników które warunkują ludzkie zachowania. Cele badania socjol: cel deskryptywny (opisowy)-starają się opisać rzeczywistość społ i odpowiedzieć na pytanie jak jest? Jak się rzeczy mają?; cel prewidystyczny (prognostyczny)-poszukiwanie w miarę trafnej prognozy co do biegu wydarzeń w bliższej lub dalszej przyszłości; eksplantacja (wyjaśnienie)-oznacza poszukiwanie wyjaśnienia, wytłumaczenia wykrytego zjawiska, dlaczego tak jest? Jakie są tego przyczyny?; ocenianie (szacowanie)-jest głównym celem badań które mają dostarczyć odpowiedzi na pytanie o skuteczność prowadzonych działań w określony sposób. Metoda-sposób postępowania badawczego który określa i wskazuje: zakres badanego wycinka rzeczywistości, typ materiałów dowodowych, sposób analizy zebranych materiałów. Rodzaje metod: badań terenowych-stosowana w celu poznania zjawisk zachodzących w zbiorowości znajdującej się na ściśle określonym terenie, możliwa tylko wtedy gdy badana zbiorowość jest na tyle przestrzennie skupiona że będący może wejść w bezpośredni kontakt ze wszystkimi jej jednostkami, badacz może prowadzić obserwacje, wywiady, dokumenty osobiste, urzędowe; reprezentacyjna-pozwala zdobyć wiedzę o dużej zbiorowości społ na podstawie zbadania jedynie nie wielkiej jej części będącej reprezentacją tejże dużej zbiorowości, podstawową techniką jest wywiad kwestionariuszowy z ankietami a opracowanie na ogół ilościowe, kluczową sprawą jest dobór próby reprezentacyjnej jej wielkość może być różna może to być 1/3 tej zbiorowości ale może to być 1/50000, zależy od stopnia jednorodności badanej zbiorowości im jest bardziej jednorodna tym próba może być mniejsza, zależy od liczby kategorii statyst na jakie ma być podzielona próba im więcej kategorii tym większa próba; eksperymentalna-stosuje się w badaniach nastawionych na wykrycie zależności między dwoma zjawiskami, badacz wybiera grupę eksperymentalną wprowadza jakiś czynnik i obserwuje czy w jej zachowaniu nastąpiła jakaś zmiana wywołana tym czynnikiem w porównaniu do grupy kontrolnej pozbawionej tego czynnika; badania na materiałach historycznych-poznawanie zjawisk z przeszłości , materiały można podzielić na pierwotne i wtórne (pierwotne-pochodzące od bezpośrednich świadków zdarzenia, wtórne-czyli opracowania bazujące na materiałach pierwotnych). Technika-to sposób zbierania materiałów, służy do bezpośredniego gromadzenia danych. Kryteria rodzajów technik: 1.występowanie bądź nie wzajemnego komunikowania się między badaczem a badanym: a)ustnie bądź pisemnie badacz kieruje do badanego wypowiedź zawierającą żądanie udzielenia mu pewnej informacji, b)w obserwacji nie ma komunikowania a jedynie rejestracja zachowań bez żądań o udzielenie informacji, 2.standaryzacja-wg z góry przyjętego wzorca, oznacza dbałość o jednolitość wykonywanych czynności w ramach procesu badawczego-formułowanie przez badacza dyspozycje dotyczące pozyskiwania informacji muszą być w każdym przypadku takie same. Rodzaje technik: ankieta-to pisemna forma wywiadu której odpowiedzi na zadane pytania badany rejestruje samodzielnie w dostarczonym kwestionariuszu; wywiad-polega na bezpośredniej rozmowie z respondentem (wywiad swobodny-niezobowiązująca rozmowa na dany temat, wywiad kierowany-osoba prowadząca wywiad oczekuje odpowiedzi na uprzednio przygotowane pytania); obserwacja-to zamierzone systematyczne postrzeganie rzeczywistości społ, jej celem jest odkrywanie i rejestrowanie zachodzących w niej zmian, procesów i prawidłowości; rodzaje obserwacji: bezpośrednia-w konkretnym środowisku, badacz jest uczestnikiem danej grupy badanej, pośrednia-badacz spostrzega interesujące go zjawiska za pomocą środków technicznych, kontrolowana-postrzeganie wg określonych dyspozycji czyli listy szczegółowych pytań przypominającej kwestionariusz do wywiadu, niekontrolowana-spostrzeganie wg luźnych dyspozycji bardzo ogólnie sformułowanych zagadnień, zewnętrzna-obserwator pozostaje względem zbiorowości na zewnątrz nie jest ani jej członkiem ani uczestnikiem, uczestnicząca-badacz wchodzi do badanej zbiorowości na zasadzie jej członka; dokumenty osobiste-każdą wypowiedź która opisuje jakąś sytuację społ, dokumentami określa się autobiografię, pamiętniki, dzienniki, wspomnienia; testy, skale-dostarczają informacji na temat charakteru, cech i oceny określonych sytuacji społ, pozwalają określić charakter emocji, motywów, postępowania; socjometria-pozwala odkryć system zależności, stosunków i oddziaływań między członkami poszczególnych grup danej społ pozwala odkryć prawdziwe sympatie i antypatie. Podobieństwa między ankietą a wywiadem: pomiędzy stronami procesu badawczego zostaje nawiązany kontakt, wykorzystuje się kwestionariusz zapewniający standaryzację pozyskiwanych informacji, przekazywane przez respondenta informacje o jego postawach, opiniach, zachowaniach utożsamiane są z jego rzeczywistymi postawami, opiniami, zachowaniem, badane osoby oraz pozyskane od nich informacje traktuje się statystycznie. Różnice między ankietą a wywiadem: sposób komunikowania (wywiad-komunikowanie bezpośrednie, twarzą w twarz, respondent nie jest poinformowany o tym jakie pytania pojawią się w dalszej kolejności; ankieta-komunikowanie pośrednie, respondent może przed przystąpieniem do wypełnienia ankiety przeczytać ją w całości), możliwość oddziaływania na respondenta ( ankieta-respondent nie jest poddawany oddziaływaniu ankietera; wywiad-ankieter ma możliwość oddziaływania na respondenta), możliwość obserwacji respondenta (ankieta-nie mam możliwości obserwacji lub jest ograniczona; wywiad-możliwości obserwacyjne bardzo duże i dotyczą respondenta jak i jego otoczenia), możliwość kontrolowania respondenta (wywiad-kontrola daleko posunięta a odpowiedzi udzielone przez respondenta są formułowane bezpośrednio po usłyszeniu przez niego pytania na oczach ankietera; ankieta-nie ma możliwości sprawdzenia w jakich warunkach respondent formułował odpowiedzi i czy robił to samodzielnie), dokonywanie zapisu (ankieta-zapisu dokonuje respondent; wywiad-zapis odpowiedzi wychodzi spod ręki ankietera). Komunikowanie interpersonalne-proces przekazywania i odbierania informacji między dwoma osobami lub pomiędzy małą grupą osób wywołujących określone skutki i rodzaje sprężeń zwrotnych. Poziomy komunikowania interpersonalnego: faktyczny-swobodna rozmowa prowadzona z reguły na nieistotne tematy przez osoby słabo znające się, instrumentalny-cechuje zainteresowanie uczestników procesu osiągnięciem porozumienia w określonej sprawie nawet wówczas kiedy ich poglądy znacznie się różnią, intencją jednej ze stron bądź obu jest modyfikacja zachowań lub postaw interlokutora, afektywny-wymaga od uczestników procesu komunikowania głębszej znajomości nawet zażyłości występuje wtedy gdy komunikujące się strony uzewnętrzniają swoje emocje, postawy, wartości i są głęboko zaangażowane w proces komunikowania. Komunikowanie werbalne-opiera się na języku który służy do: określania, wyznaczania i definiowania myśli, uczuć, przedmiotów, doświadczeń; oceny i wartościowania; prezentacji i dyskusji nad wynikami własnych, życiowych doświadczeń, mówieniu o przeszłości, teraźniejszości i przeszłości; aby mówić o samym języku, o jego składni i strukturze. Z językiem wiąże się nierozerwalnie proces denotacji i konotacji znaków werbalnych: denotacja to bezpośrednie znaczenie, które pozwala zidentyfikować poszczególne słowa; jest to standardowe znaczenie słownikowe, które może być jednak definiowane w zależności od kontekstu; konotacja ujawnia obszar emocji, uczuć i wartości związanych z poszczególnymi słowami; konotacja odbywa większą rolę w komunikowaniu interpersonalnym niż masowym. Formy komunikowania werbalnego: 1.ustna (oralna) daje komunikującym znacznie większe możliwości ekspresji uczuć, gdyż zostaje wzmocniony przez niewerbalne środki przekazu; komunikowanie ustne stwarza dogodniejsze warunki do nawiązania kontaktów na poziomie fatycznym, instrumentalnym i afektywnym; stosowane w bezpośrednim sposobie komunikowania pozwala na ukierunkowanie, sugerowanie i natychmiastową reakcję ze uczestniczących stron (sprzężenie zwrotne); jednak forma ustana komunikowania werbalnego stwarza pewne bariery: polaryzację- tendencję do wyrażania skrajnych opinii; etykietowanie- widzenie problemów przez ich nazywanie, a nie analizowanie; mieszanie faktów i wniosków; przesadną pewność siebie-przypisywanie sobie cech eksperta; statyczną ocenę-brak umiejętności weryfikacji opinii dotyczących zmieniających się elementów rzeczywistości; klasyfikowanie i generalizowanie-przypisywanie ludziom i zdarzeniom tych samych cech. 2. piśmienna znaczenie częściej ma charakter formalny niż nieformalny; stosowana jest na wszystkich poziomach komunikowania; w komunikowaniu interpersonalnym na charakter listu klasycznego, e-mailowego lub faksu, w komunikowaniu instytucjonalnym, politycznym i publicznym na poziomie masowym odbywa się za pomocą mediów drukowanych i Internetu; zaletą komunikowania piśmiennego jest jego trwałość i możliwość przygotowania, wadą jego formalny charakter pozbawiony natychmiastowego i bezpośredniego sprzężenia zwrotnego. Komunikowanie niewerbalne-zespół niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi na wszystkich niewerbalnych kanałach jednocześnie, komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak mogą być również nadawane i odbierane świadomie. Rodzaje komunikacji niewerbalnej: mimika (wyraz twarzy)-stany emocjonalne, postawy; pantomimika (gesty)-ilustracje wypowiedzi, ujawnianie zaangażowania w rozmowę: a)emblematy-można zastąpić terminem werbalnym (na przykład pokazanie środkowego palca), b)regulatory-towarzyszą wypowiedzi (np. podanie ręki), c)ilustratory-ilustrują wypowiedź (np. "taaaki duży"), d)adaptory-pomagające przystosować się do sytuacji (opanowanie emocji, przebywanie z ludźmi, zaspokojenie potrzeb-dotykanie warg, drapanie się po karku, pocieranie nosa, poprawianie okularów itp.); zachowania przestrzenne (proksemika-badanie o życiu przestrzeni publicznej i przestrzeni osobistej)-sympatia/niechęć, pozycja społeczna; czynniki paralingwistyczne (ton głosu, tempo mowy, intonacja, przerwy, chrząknięcia, eeee, mmmm...)-stan emocjonalny; powierzchowność (rodzaj ubrania, zegarki, kolczyki, makijaż, komórka, sygnety, buty itp.)-status, zawód, samowyobrażenie; stany fizjologiczne-(zapach, rumieńce, łzawienie oczu)-stan emocjonalny; budowa ciała-np. szerokie plecy, mała głowa, silne nogi, biodra wypięte do przodu, duże kości itp.-cechy temperamentu i styl charakteru; postawa ciała (jak ciało stoi, siedzi itp.)-relacje interpersonalne; oczy (ruchy oczu, odruch źreniczny i wielkość źrenic, częstość mrugania, kierunek patrzenia, kontakt wzrokowy, wielkość oczu itp.)-ukierunkowanie uwagi, rodzaj wyobraźni (wzrokowiec, słuchowiec, kinestetyk), stan emocjonalny, przykrość-przyjemność, lubienie-nielubienie. Etapy tworzenia się życie społ wg Begera i Luckmana: 1.eksternalizacja: porządek społeczny jest wytworem człowieka, nie jest częścią natury i nie może być wywiedziony z praw przyrody istnieje jako wytwór ludzkiego stanowienia; istota ludzka musi stale uzewnętrzniać się w działaniu, człowiek zmuszony jest zapewnić sam sobie stabilne środowisko dla swojego działania musi sam określać i uwarunkowywać swoje popędy. 2.obiektywizacja: każde działanie ludzkie ma skłonność do przechodzenia w nawyk, działanie o dużej częstotliwości ujęte jest we wzór który jest następnie odtwarzany; instytucjonalny świat doświadczany jest jako rzeczywistość obiektywna, urzeczowiona; istnieje w czasie i przestrzeni jako np. wytwory kultury materialnej i duchowej. 3.internalizacja: zobiektywizowany świat powraca do świadomości w trakcie socjalizacji, umożliwia rozumienie innych ludzi. Socjalizacja-to złożony wielostronny proces uczenia się dzięki któremu człowiek istota biologiczna staje się istotą społeczną członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne, jest to proces który wprowadza jednostkę do życia społ uczy ją zachowania i porozumiewania wg określonych wzorów, jednostka uczy się panowania nad popędami i potrzebami oraz zaspokajania ich w sposób przyjęty w danym społ. Cechy procesu socjalizacji: czas trwania-proces zachodzący w pełnym cyklu życia ludzkiego; interakcyjny charakter-społeczne uczenie się, nieustanny dialog jednostki z jej otoczeniem społ; oczekiwany rezultat-przystosowanie jednostki, kształtowanie osobowości społ, przekazywanie kultury przez jedno pokolenie drugiemu, utrwalanie porządku społ. Elementy nabywane w toku socjalizacji: umiejętności-które leżą u podstaw wszelkich interakcji społ np. zdolność rozumienia znaków, posługiwania się nimi i interpretowania ich; normy i wzory zachowań-zarówno społ akceptowane i kulturowo określone wzory zaspokajania potrzeb biologicznych i popędów, wzory reakcji emocjonalnych; wartości; umiejętność posługiwania się rozmaitymi przedmiotami która jest konieczna do sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji a nawet do przeżycia; osobowość; tożsamość. Mechanizmy socjalizacji: wzmocnienie, naśladowanie, przekaz symboliczny. Socjalizacja pierwotna: nauka elementarnych wzorów zachowań, podstawowych ról społ, jednostka uczy się posługiwać językiem i gestem, uczy się kim są znaczący inni, kształtuje się charakterystyczna dla danej kultury osobowość podstawowa, przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami, obraz świata jest przefiltrowany. Podział socjalizacji pierwotnej wg Mead'a: faza zabawy-odnosi się do naśladowania czyli inaczej dziecko za pośrednictwem zabaw odgrywa rolę naśladując zachowania dorosłych, faza gry-podejmowanie gier według określonych reguł i obowiązujących norm postępowania. Socjalizacja pierwotna-kończy się z chwilą pojawienia się w świadomości jednostki pojęcia uogólnionego innego. Socjalizacja wtórna: wprowadza człowieka w poszczególne segmenty życia społ, człowiek nabiera wiedzę niezbędną do poprawnego odgrywania ról występujących w ich obrębie, to rozpoznawanie złożonego świata społ i poszukiwanie w nim miejsca dla siebie, człowiek ma do czynienia z wieloma światami społ oraz różnorodnymi propozycjami ich interpretacji wśród których może wybierać, można decydować kto będzie znaczącym innym, nie wymaga zabarwienia emocjonalnego.
AGATA-Socjalizacja to złożony wielostronny proces uczenia się dzieki któremu człowiek istota biologiczna staje się istota społeczna człowiekiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne. To proces który wprowadza jednostkę do życia społecznego uczy ja zachowania i porozumiewania wg określonych wzorów. Jednostka uczy się panowania nad popędami i potrzebami oraz zaspokajania ich w sposób przyjęty w danym społeczeństwie. Cechy: 1) czas trwania: proces zachodzący w pełnym cyklu życia ludzkiego od narodzin do śmierci 2) interakcyjny charakter: społeczne uczenie się, nieustanny dialog jednostki z jej otoczeniem społecznym 3) oczekiwany rezultat: przystosowanie jednostki, kształtowanie osobowości społecznej przekazywanie kultury przez jedno pokolenie drugiemu. Utrwalenie porządku społecznego. Elementy nabywane w toku socjalizacji: 1) umiejętności: które leżą u podstaw wszelkich interakcji społecznych np. zdolność rozumienia znaków (języka, symboli) zdolność posługiwania się nimi i interpretowania ich. 2) normy i wzory zachowań: zarówno społecznie akceptowane i kulturowo określone wzory zaspokajania potrzeb biologicznych i popędów, wzory reakcji emocjonalnych 3) wartości: co dobre a co złe, ideał kulturowy wychowawczy 4) umiejętności posługiwania się rozmaitymi przedmiotami która jest konieczna do sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji a nawet do przeżycia 5) osobowość, tożsamość: kim jestem jakie jest moje miejsce w świecie Mechanizmy socjalizacji: 1) wzmacnianie: chcemy żeby zachowania zostały powtórzone (nagrody, kary) 2) naśladowanie 3) przekaz symboliczny: cała wiedza wszystkie pouczenia które przekazywane są za pomocą języka Socjalizacja pierwotna: uczymy się podstawowych ról społecznych: 1) nauka elementarnych wzorów zachowań 2) podstawowych ról społecznych 3) uczymy się posługiwania językiem i gestem 4) uczymy się kim są znaczący inni, uczymy się ze rodzice są ważniejsi od innych otaczających go ludzi 5) kształtuje się charakterystyczna dla danej kultury, osobowość podstawowa: bardzo wysoki stopień identyfikacji ze znaczącymi innymi 6) przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami 7) obraz świata jest przefiltrowany: wyznanie rodziców, ich pozycja, dochody i wykształcenie G.H.Mead w toku socjalizacji pierwotnej w okresie dzieciństwa mamy do czynienia nie tylko z naśladowaniem, kopiowaniem zachowań ale również indywidualnym przyjmowaniem ról 1) faza zabawy: odnosi się do naśladowania. Dziecko za pośrednictwem zabaw w trakcie których dziecko odgrywa role naśladując zachowanie dorosłych 2) faza gry: dokonuje się przez podejmowanie gier wg określonych reguł i obowiązujących norm postępowania np.. zabawa w rodzinę. Socjalizacja pierwotna kończy się z chwila pojawienia się w świadomości jednostki pojęcia uogólnionego innego. Istnienie ogólno społecznych reguł. Socjalizacja wtórna: 1) wprowadzenie człowieka w poszczególne elementy życia społecznego np. Zycie w szkole, zawodowe 2) człowiek nabywa wiedze niezbędna do poprawnego odgrywania ról występujących w ich obrębie 3) to rozpoznawanie złożonego świata społecznego i poszukiwanie w nim miejsca dla siebie 4) człowiek ma do czynienia z wieloma światami społecznymi oraz różnorodnymi propozycjami ich interpretacji wśród których może wybierać 5) można decydować kto będzie znaczącym innym 6) nie wymaga zabarwienia emocjonalnego Agendy(instytucje) socjalizujące a rodzaje socjalizacji: SOCJALIZACJA JAWNA: to proces obejmujący przede wszystkim kształcenie i wychowanie czyli intencjonalne wywieranie wpływu oparte na przyjętych normach, ideałach osobowości SOCJALIZACJA UKRYTA: obejmuje przekazywanie wzorów które nie są oficjalnie pożądane choć faktycznie często w rzeczywistości społecznej występują 1) rodzina grupa pierwotna Jej funkcje to: utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa, dominuje w procesie socjalizacji pierwotnej, przekazuje dziedzictwo kulturowe, nadaje pozycje społeczną, zaspokaja potrzeby emocjonalne, socjalizacja konsumencka dzieci 2) grupa rówieśnicza: dziecko uczy się zdobywania autorytetu, pozycji wśród osób o mniej więcej tym samym statusie 3) instytucje edukacyjne: przekazywanie wiedzy 4) instytucje religijne: sfera moralności, przekonań 5) media Interakcja: działania społeczne zorientowane na innych ludzi, w interakcji chodzi o zróżnicowanie działań partnera i odpowiednie reagowanie na podejmowane przez niego czynności, to wzajemne relacje partnerów, to także proces wymiany społecznej i proces komunikacji. O interakcji mówimy również gdy nie ma kontaktu bezpośredniego(rozmowy) Relacje społeczne: 1) styczność społeczna: najbardziej powierzchowna forma kontaktów społ na ogół są to styczności przestrzenne czyli spotkanie się w określonym miejscu i czasie, zwykle przypadkowe, niezaplanowane, krótkotrwałe np. pytanie o drogę 2) kontakty społeczne: styczność powtarzająca się bez zażyłości 3) stosunki społeczne: wykształca się solidna podstawa do powstania więzi społecznej miedzy osobami kształtują się już wzajemne zależności, zobowiązanie, prawa i obowiązki. Relacje mają charakter bardziej trwały i bliski np. w grupie przyjaciół, zespole pracowniczym, rodzinie Rodzaje interakcji: 1) int. Niezogniskowana (nie ukierunkowana) w czasie tej interakcji spotykają się, dostrzegają 2 osoby uprzednio nie znające się i tym samym nie oczekujące ze w czasie tej nie zaplanowanej interakcji zaznajomią się ze sobą 2) interakcja zogniskowana (ukierunkowana) co najmniej 2 jednostki uprzednio się znające lub oczekujące ze w trakcie trwania interakcji zaznajomią się ze sobą 3) int symboliczna: opiera się na interpretacji wzajemnych zachowań, dokonuje się na poziomie symbolicznym 4) int „twarzą w twarz” bezpośrednia charakteryzuje się tym ze jednostki wchodzą ze sobą w bardzo osobisty kontakt i znajdują się w bliskim sąsiedztwie fizycznym Interakcjonizm symboliczny a badanie interakcji: proces interakcji ujmowany jest jako ciągłe negocjowanie definicji sytuacja, a każda ze stron nieustannie dokonuje interpretacji zachowania partnera. G.H.Mead człowiek jest istotą która sama sobie udziela wskazań jak należy zachować się w danej sytuacji- w tym przejawia się proces interpretowania sytuacji. Jednostka wchodząca sama ze sobą w interakcje stara się patrzeć na siebie oczami partnera i postępować tak aby jej zachowania były interpretowane przez druga stronę zgodnie z jej intencjami. W wyniku nabytych doświadczeń jednostka może przewidzieć jak może zachować się partner w odpowiedzi na jej zachowanie. W każdej interakcji dochodzi do definiowania sytuacji, jej reagowania oraz definiowania osoby partnera interakcji. Każda interakcja jest procesem, przebieg jej nie jest z góry zdeterminowany, jest to proces wyłaniający się czyli wyłania się w toku wzajemnego oddziaływania. Osoby uczestniczące w interakcji zakładają ze będzie ona przebiegać w sposób płynny. Rytuały związane z interakcją czyli zasady porządkujące przebieg interakcji: 1) ludzie którzy nie znają się nawzajem w rozmowie posługują się stereotypami, nie angażują się emocjonalnie 2) osoby o nierównym udziale we władzy, prestiżu, bogactwie chcą za pomocą rytuałów ukryć mogące pojawić się napięcia 3) ludzie zajmujący niższą pozycję pragną uniknąć kosztów związanych z proszeniem o coś 4) osoby z wysoką pozycja oczekują uznania dla siebie bez konieczności przypominania wszystkim niżej postawionym o należnym sobie szacunku, chcieli by również uniknąć wzbudzenia niechęci do siebie Interakcje jako proces w ujęciu dramaturgicznym Erwing Hoffman: wszyscy jesteśmy aktorami na scenie a wiec tak kierujemy przekazem gestów aby zaprezentować się w określonym świetle, na scenie ludzie świadomie kontrolują gesty, manipuluja nimi by wywołać pożądane przez siebie odpowiedzi innych, takie które podtrzymują ich wyobrażenie o sobie i odpowiadają wymaganiom danej sytuacji, za kulisami pozwalamy sobie na prywatność, odprężamy się, jest to miejsce w którym przygotowujemy się do występu, ukrywamy przed aktorami. Aspektem każdej interakcji jest posługiwanie się rekwizytami Rola społeczna: grupy oczekują i wymagają aby jednostki zajmujące określone pozycje wykonywały pewne czynności ustalone formalnie lub nie formalnie i postępowały w taki sposób jak tego wymaga dane stanowisko, z każdą rolą wiążą się określone prawa i obowiązki Proces przystosowania do roli: identyfikacja roli; próba wczuwania się w rolę, zorientowania się na czym polega pełnienie roli, może być przypadkowa krótkotrwała ale może być wznowiona gdy zostanie dostrzeżona przez otoczenie. Wdrukowanie roli przez otoczenie (naznaczenie społeczne) przypisanie pewnych skłonności Wrastanie w role; zorganizowane wokół danej roli reakcje otoczenia, kontakty społeczne, symbole zaczynają być traktowane jako oczywiste i konieczne Scalenie z rolą czyli końcowy efekt przystosowania do roli Konflikt ról: 1) konflikt wew w roli; pojawia kiedy istnieje różnica między wyobrażeniami jakie na temat roli ma dana osoba a społecznymi oczekiwaniami wobec tej roli 2) konflikt zew; między różnymi rolami: jedn znajduje się pod wpływem różnych nacisków oczekiwań ze strony różnych gr na rzecz których role pełni 3) ról o charakterze interpersonalnym dotyczy nie tyle ról co osób np. rywalizacja o przywództwo Osobowość to pierwotnie oznaczało maskę używana przez aktorów w teatrze starożytnym, a także rolę odgrywana przez aktora, ale również pełniona w życiu społecznym, wygląd zew, zdolnośc do działania, to co stanowi o wartości człowieka Osobowość współcześnie: określenie tego co warunkuje jakość i tożsamość istoty ludzkiej, określenie wzoru idealnego do którego zmierza proces wychowania, określenie układu stałych cech lub mechanizmów wew. Regulujących zachowanie się człowieka i przebieg jego procesów psychicznych Natura ludzka J. Dewey: wrodzona konstytucja biopsychiczna wspólna całemu gatunkowi, zespół cech psychologicznych z których wynikają podstawowe dążności człowieka, zdolność do odbierania wrażeń, zdolność do tworzenia kultury( wartości, idei, instytucji)zespół cech różniących człowieka od zwierząt. Osobowość nie jest cechą gatunkową jest raczej uwewnętrznioną kulturą która podporządkowała sobie elementy bio i psychiczne, jest ona zawsze czymś indywidualnym, nosi piętno występowania różnych elementów w różnych kombinacjach i w różnym natężeniu(J. Szczepański) Osobowość jest zbiorem unikalnych i stosunkowo trwałych cech indywidualnych jednostki wyrażających jej tożsamość. Tworzą ja zainteresowania, potrzeby, postawy, temperament, motywacje, wartości Psychologiczna koncepcja osobowości: osobowość rozumiana jako zespół cech psychicznych za pomocą których opisujemy zachowania człowieka, zespół postaw wyznaczających zachowanie, zespół warunków determinujących sposób w jaki człowiek reguluje woje stosunki z otoczeniem i światem społecznym Osobowość społeczna zespół trwałych cech jednostki wpływających na jej postępowanie, wynikających z cech biologicznych i psych człowieka, oraz z wpływu kultury, i struktury zbiorowości w których jednostka została wychowana, i grup społ w których uczestniczymy Elementy osobowości: F. Znaniecki 1) biogenne: właściwości anatomiczne np. wzrost płec 2) psychogenne: inteligencja, spostrzegawczość, temperament, uczciwość, pamięć, wyobrażnia, wola do działania 3) socjogenne: kulturowy ideał osobowości: najczęściej ideał wychowawczy Role społeczne: zależy od elementów bio i psychogennych od wzoru osobowego (zespołu cech idealnych) od definicji roli, od struktury i organizacji wew grupy np. sankcji które wpływaja na pełnienie roli, stopień identyfikacji z grupa Jaźń subiektywna: wyobrażenie o własnej osobie które rozwija się pod wpływem innych ludzi, nasze poczucie wartości Jaźń odzwierciedlona: jest to wyobrażenie jakie każdy z nas wytwarza sobie na podstawie ocen otoczenia(lustrzane odbicie nas w oczach innych) składa się z: wyobrażenia o tym jak spostrzegają nas inni, jak nas oceniają(zachowanie, wygląd) reakcje na te wyobrażenia Socjologiczna koncepcja F. Znanieckiego: Typ osobowości kształtuje się pod wpływem ról społecznych wymaganych w kręgach społecznych w których przebiegał proces socjalizacji, kręgi rozwijają w nas dążności osobotwórcze. Kręgi wychowacze które tworzą typ człowieka dobrze wychowanego zdominowany jest przez poszukiwanie pozytywnej oceny ze strony otoczenia. Człowiek pracy wykształcił się pod wpływem kręgów pracy . Dzieci które od najwcześniejszych lat swojego życia były przygotowane do pracy. Typ człowieka zabawy: socjalizacja zdominowana była przez udział w kręgu zabawy. Ludzie zboczeńcy: nie podporządkowywał się naciskom kręgów w których przebiegał proces socjalizacji, nie akceptował ideału osobowego który narzucał mu krag, osoba bardzo twórcza kreatywna wprowadzająca innowacje zarówno w kulturze jak i we wzorach zachowań. Grupa społeczna- wg S. Mika Grupa sa to dwie lub więcej osoby między którymi istnieje bezpośrednia interakcja które posiadają ustalone wspólne normy, maja wspólny cel, tworzą rozwinięta strukturę grupowa i maja poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup. Wg J. Szczepańskiego Grupa to pewna ilość (najmniej 3) osób, powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności Rodzaje grup społecznych: 1) ze względu na liczebność: *małe: niewielkie zwykle o prostej strukturze grupowej organizacyjnej, członkowie pozostają w bezpośrednich i bliskich kontaktach osobistych, zwykle wchodzą w skład grup większych *duże: złożoność struktury organizacyjnej 2) ze względu na typ więzi społecznej (wg Cooney) * grupa pierwotna więzi (naturalne,emocjonalne,osobiste) kontakt bezpośredni miedzy członkami* grupy wtórne: kontakty rzeczowe (więź stanowiona) oparta na realizowaniu wspólnych interesów 3) ze względu na stopień formalności występów instytucji i kontroli społ: *gr formalne: są zinstytucjonalizowane i akceptowane społeczne sa to grupy celowe oparte na sformalizowanej prawnie strukturze organizacyjnej, więzi rzeczowej, kontroli członków usankcjonowanej prawnie * gr nieformalne powstaje spontanicznie, kontakty i więzi przede wszystkim emocjonalne, obowiązuje nieformalny system kontroli społecznej i sankcji
BASIA-Struktury wewnątrzgrupowe-układ powiązanych ze sobą pozycji, którym przypisane są role społeczne: struktura władzy( przywództwa), struktura socjometryczna(atrakcyjności interpersonalnej), struktura komunikacyjna(ilość przekazywanych informacji i liczba kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje). Struktura socjometryczna-obrazuje rozkład atrakcyjności interpersonalnej, lubienia i nielubienia, przyciągania(się) lub odpychania się w grupie. Czynniki od których zależy atrakcyjność interpersonalna: indywidualne potrzeby emocjonalno-afiliacyjne jednostek; małe dystanse międzyludzkie(bezpośrednia bliskość i możliwość kontaktu osobistego wpływające na natężenie interakcji); podobieństwo postaw. Struktura komunikacyjna-w każdej grupie pojawia się zróżnicowanie pozycji ze względu na ilość informacji dochodzących do tych pozycji i liczbę kanałów, którymi te informacje są przekazywane, a które łączą ze sobą poszczególne pozycje: może być formalna i nieformalna. Struktura przywództwa-„Szansa przeprowadzenia swej woli także wbrew oporowi, w ramach pewnego stosunku społecznego bez względu na to, na czym ta szansa polega”(wg M.Webera). Panowanie (wg M. Wezera)-szansa posłuszeństwa pewnej grupy ludzi wobec określonych( lub wszystkich) rozkazów. Może wynikać w konkretnym przypadku z najrozmaitszych motywów podporządkowania. Cechuje go określone minimum woli posłuszeństwa a więc interes(wewnętrzny lub zewnętrzny) w posłuszeństwie. Typy panowania: Legalne- na mocy ustanowień podstawową formą jest władza biurokratyczna, zespół zarządzający jest wybierany, mianowany, rozkazującym jest przełożony, słuchającym jest urzędnik-fachowiec; Tradycyjne- na mocy wiary w świętości istniejącego od dawna porządku, podstawową formą jest władza patriarchalna, zespół zarządzający ma charakter służby, oparty na osobistej lojalności, rozkazującym jest pan a słuchający służący, sługa; Charyzmatyczne- na mocy uczuciowego osobie pana, podstawową formą jest władza proroków, zespół zarządzający dobierany ze względu na charyzmę, oparty na osobistym oddaniu, rozkazującym jest przywódca, słuchającym jest zwolennik. Czynniki wpływające na charakter grup: konformizm, dysonans poznawczy, afiliacja, empatia, adaptacja, facylitacja społeczna. Konformizm-zgoda, podporządkowanie się grupie. Dysonans poznawczy- stan napięcia występujący w sytuacji gdy danej jednostce dostępne są dwa lub więcej elementy poznawcze, przekonania, idee, opinie nie zgodne ze sobą. Afiliacja-dążenie jednostki do przebywania w obecności innych ludzi wtedy gdy znajduje się w sytuacji nie jasnej, której nie potrafi… Empatia-umiejętność współodczuwania, rozumienia stanów psychicznych zwłaszcza emocjonalnych innych osób. Adaptacja-przystosowanie się jednostki do określonego środowiska społecznego. Facylitacja społeczna-efekt wspólnego działania, jest to sytuacja w której obecność innych osób wpływa na osiągane wyniki. Socjologiczne czynniki wpływające na charakter i funkcjonowanie grypy:procesy zachodzące w osobowości jednostki; procesy zachodzące między dwoma jednostkami; procesy zachodzące miedzy jednostką a grupą; procesy zachodzące między grupami; procesy zachodzące zmieniające organizację i strukturę grupy. Cechy społeczności lokalnej:są przypisywane do konkretnych miejsc; ograniczona liczba miejsc, mają swoje cechy charakterystyczne, dominujący typ gospodarki, wzory konsumpcji, style życia, ład społeczny który opiera się na łatwym dostępie o członkach; cechują się znaczną trwałością nawet w warunkach nasilenia procesów ruchliwości społecznej, globalizacji, upowszechniania się kultury masowej; więzi oparte na emocjach oraz poczuciu solidarności; relacje między aktorami mają charakter bezpośredni; członkowie połączeni są wspólnotą celów i środków wynikających ze wspólnoty życia codziennego; swoiste „uniwersum symboliczne”(układodniesienia); swoista autarkia(samowystarczalność). Kapitał materialny-poziom rozwoju gospodarczego, nowoczesność przemysły, proporcja harmonijna między poszczególnymi sektorami gospodarki, dochody, infrastruktura. Kapitał naturalny-wartości krajobrazowe, klimatyczne, dostęp do zbiorników wodnych, atrakcje turystyczne, istnienie pewnego przestrzennego ładu i harmonijny rozwój tej przestrzeni. Kapitał kulturowy-obowiązujące w danej społeczności normy, wzory działania, wartości zgodnie uznawane przez większość członków tej społeczności(tradycje, zwyczaje, obyczaje, powszechność uczestnictwa w kulturze). Kapitał społeczny- sieć powiązań; zespół takich cech organizacji społecznej jak zaufanie, normy i powiązania między jednostkami które zwiększają ich sprawność w zbiorowym działaniu a zarazem czyniąc z nich wspólnotę pozwalając im na osiąganie celów niemożliwych do realizacji bez posiadania tego kapitału, dla rozwoju tego kapitału ważny jest stopień integracji. Kapitał ludzki- pożądane cechy członków zbiorowości np. odpowiednia struktura demograficzna, wykształcenia, zawodowa, stan zdrowia. Kapitał ludzki jest zarówno efektem ja i celem procesów rozwoju. Kultura-ogół materialnych i niematerialnych wytworów działalności ludzkiej, wszystko co nie powstało na drodze naturalnej lecz jest rezultatem umiejętności zbiorowego przekształcenia środowiska naturalnego oraz tworzenia materialnych i wyobrażonych bytów pierwotnie w przyrodzie nie występujących; system wyuczonych i przekazywanych przez transmisję międzypokoleniową wartości, norm, wzorów zachowań i wierzeń, wyrażających się w materialnych i niematerialnych wytworach danej zbiorowości na określonym etapie jej rozwoju. Fakt społeczny- wszelki sposób postępowania, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu, taki który jest w danym społeczeństwie powszechny, mający jednak własną egzystencję niezależną do jego jednostkowych manifestacji. Cechy tłumu: określony cel, niepoliczalność, anonimowość, zabija indywidualność, odhumanizowanie tłumu, powtarzanie komunikatu, bezkarność, psychoza tłumu, nieprzewidywalność, pobudliwość, drażliwość.