Socjologia - nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa.
Zakres - Przede wszystkim socjologowie muszą dokonać jakiegoś podziału i klasyfikacji ogółu zjawisk i procesów zachodzących w życiu społecznym, żeby na tej podstawie dokonać systematyzacji swoich badań i konstrukcji teoretycznych.
Funkcje:
-Teoretyczna-opisuje i wyjaśnia badane przez siebie przedmioty zainteresowań
-Praktyczna służy praktycznemu życiu, praktycznym celom.
- Diagnostyczna - dostarczają praktykom pewnej wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości
-Prognostyczna – czyli dostarcza wiedzy o następstwach pewnych działań albo o krzywdach i ułatwia podejmowanie pewnych decyzji
-Socjotechniczna - wykorzystywana jest do formułowania zaleceń i reguł praktykom, politykom, menedżerom, którzy profesjonalnie zajmują się kształtowaniem postaw i zachowań ludzi.
Miejsce socjologi w naukach społecznych
za rdzeń nauk społecznych uważane są socjologia, ekonomia i nauki polityczne. Poza nimi do tej kategorii włączane bywają, historia, antropologia i psychologia. Miedzy każdą z nich a socjologią istnieją określone relacje. Granice między socjologią a innymi naukami są zamazane a jeśli nawet dają się dostrzec to w różnych krajach przebiegają rozmaicie . Co więcej są płynne i zmienne.
Socjologia ogólna i socjologia szczegółowa:
SOCJOLOGIA OGÓLNA tworzy teorie obejmujące zespoły zjawisk (ich ogół), występujące w społeczeństwach (całych), które służą wyjaśnieniu zjawisk i procesów podstawowych (ważnych dla wszystkich dziedzin życia społecznego); jej zadaniem jest również ustalanie pojęć.
SOCJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA zajmuje się systematycznym opisem poszczególnych dziedzin i wyjaśnianiem zachodzących w nich zjawisk.
Metody badań społecznych
Ankieta- jest wykorzystywana do poznawania zarówno poglądów ludzi a więc świadomości społecznej jak i obiektywnej rzeczywistości społecznej na przykład zróznicowania społecznego i ruchliwości społecznej.
Wywiad- jest to jedna z podstawowych metod badań społecznych. Wywiad polega na zadawaniu badanym przez ankietera mniej lub bardziej sformalizowanych pytań.
5.Auguste Comte– francuski filozof i pozytywista, twórca socjologii, pierwszy socjolog , był twórcą pojęcia pozytywizm
Pozytywizm - kierunek w filozofii i literaturze zainicjowany przez Auguste'a Comte'a w połowie XIX wieku (Kurs filozofii pozytywnej) i kontynuowany do czasów współczesnych). Podstawowa teza pozytywizmu głosi, że jedynie prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, która może być zdobyta tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej.
pozytywizm opiera się na:
• wiedzy 'realnej', dostępnej poprzez umysł człowieka
• faktach, które można zweryfikować empirycznie i naukowo udowodnić, znajdujące
się w sferze materialnej
• pozytywnym programie, który proponuje przezwyciężanie problemów nie
angażujących się w konflikt, ale we współpracę
rola socjologi : Socjologię podzielił na 2 działy: statykę społ., czyli naukę o porządku społ. i dynamikęspoł. - naukę o postępie.
Statyka społeczna - zajmuje się badaniem porządku społecznego, czyli wzajemnymi związkami między różnymi częściami społecznego organizmu. Badana pod względem trzech aspektów: jednostki, rodziny i społeczeństwa. W badaniu jednostki skupia się na cechach człowieka, które wpływają na charakter całego społeczeństwa. Człowiek "szybko się nudzi", emocje przeważają nad intelektem, ma silnie wykształcone uczucia egoizmu, ład moralny uzależniony od osobistych instynktów, a interes powszechny jest rezultatem tego, co mają ze sobą wspólnego interesy poszczególnych jednostek.
W ramach statyki społecznej można wyróżnić trzy formy elementarne samorzutnego zrzeszania się ludzi: rodzina, która jest podstawową jednostką społeczeństwa, na jej podstawie powstają inne zrzeszenia, jest najtrwalszym elementem społeczeństwa i najbardziej niezawodnym oparciem dla jego rekonstrukcji po okresie rewolucyjnego nieładu. Innym czynnikiem tej formy zrzeszania się ludzi jest podział pracy, który pozwala na rozwój ludzkich uzdolnień i uczuć moralnych.
Drugą formą elementarną jest rząd (władza), który wprowadza pierwiastek przymusu w celu zagwarantowania współpracy. Ostatnią formą elementarną jest kościół i wiara – czynniki dające społeczeństwu równowagę i spójność. Wiara jest religią Ludzkości, która nie opiera się na tradycyjnych wyobrażeniach, i której nie należy kojarzyć z żadnymi bytami nadprzyrodzonymi.
Dynamika społeczna – jeden z dwóch (obok statyki społecznej) głównych działów socjologii, których utworzenie postulował Auguste Comte. Zadaniem dynamiki społecznej miało być badanie procesu rozwoju społecznego, w przeciwieństwie do statyki społecznej, która zajmować się miała budową porządku społecznego.
Główne założenia dynamiki społecznej można streścić do następujących tez:
Rozwój społeczeństw jest ukierunkowany i ma charakter prawidłowy.
Ludzkość w toku rozwoju przeszła przez trzy kolejne stadia różniące się sposobem wyjaśniania rzeczywistości przez ludzi: stadium teologiczne, stadium metafizyczne i stadium naukowe (czyli pozytywne).
Przemiany w świadomości ludzkiej wiążą się z odpowiednimi przemianami we wszystkich dziedzinach życia.
Ewolucja społeczna doprowadzi z czasem do doskonałego ładu społecznego.
Ludzkość jest całością i stanowi ona podmiot dziejów.
Metoda socjologiczna wg „Samobójstwa” E. Durkheima
Według Durkheima samobójstwo jest aktem społecznym wynikającym ze stanu grupy społecznej, w której jednostka uczestniczy. Podstawowy mechanizm rodzący samobójstwo w jego społecznym wymiarze związany jest z wewnętrzną
integracja, spoistością grupy. Wzrost stopy samobójstw związany jest z anomią społeczną.
Wyróżnione zostały cztery typy samobójstw:
egoistyczne – wywołane są odosobnieniem jednostki od grupy i społeczności, popełniają je ludzie osamotnieni, z marginesu społecznego,
altruistyczne – są wyrazem nadmiernego związku jednostki z grupą np.: samo spalenia po śmierci męża przez indyjskie wdowy, zamachy samobójcze i piloci kamikaze,
anomiczne – są najczęściej popełniane podczas przewrotów politycznych, kryzysów gospodarczych, ale i przy gwałtownym wzroście dobrobytu – istotny jest sam fakt zakłócenia porządku,
fatalistyczne – są spowodowane tragiczną sytuacją człowieka, np. przez bankrutów,
| Egoistyczne | Altruistyczne | Anomiczne |
|---|---|---|
| * społeczeństwo zintegrowane, | * społeczeństwo zintegrowane, | * społeczeństwo zdezintegrowane, |
* słaba integracja jednostki ze społeczeństwem, |
* jednostka silnie zintegrowana – pozytywnie, |
* słaba integracja, |
* system wartości jednostki jest inny niż obowiązujący w społeczeństwie, |
* system wartości jednostki taki sam jak obowiązujący w społeczeństwie |
* zróżnicowany system wartości, |
* negatywne sankcje wobec samobójstwa, |
* sankcji nie ma | * sankcje rozmyte albo nie ma, |
* obowiązkowe (służby), fakultatywne (święci, bohaterowie), mistyczne samobójstwa (religijne), |
Religia katolicka jest bardziej restrykcyjna, bardziej oddziałuje, utrzymuje w silniejszych więzach – stopa samobójstw jest mniejsza. Religia protestancka jest bardziej anomiczna – stopa samobójstw jest większa. W społeczeństwach biednych stopa samobójstw jest niższa (jednostka przed sobą stawia węższe cele) w społeczeństwach bogatych stopa samobójstw jest większa (większy styl życia, większa różnorodność).
Solidarność mechaniczna, organiczna i kontraktowa wg Durkheima
Solidarność mechaniczna występuje w społeczeństwach o przewadze prawa karnego (prawa represyjnego). Społeczeństwo nie jest wewnętrznie zróżnicowane, a więc związek z jednostką jest bezpośredni. Nad członkami społeczeństwa góruje „świadomość zbiorowa”.
Solidarność organiczna występuje w społeczeństwach o przewadze prawa kooperacyjnego (prawa restytucyjnego).
Oparta na specjalizacji, jednostki są zintegrowane, przez to, że są komplementarne – ludzie nawzajem się uzupełniają.
Max Weber – działanie społeczne i Verstehen
Działanie społeczne – działanie zorientowane na przeszłe, obecne lub oczekiwane zachowanie innych ludzi, innych tzn. jednostki znane lub nieokreśloną wielkość nieznanych ludzki.
Działaniem społecznym nie jest:
działanie zewnętrzne – gdy kierują nim wyłącznie oczekiwania dotyczące zachowania obiektów materialnych;
działanie wewnętrzne – gdy nie orientuje się na zachowanie innych ludzi (np. zachowanie religijne w postaci kontemplacji, samotnej modlitwy);
identyczne działanie wielu (np. otwieranie parasoli przez wielu ludzi jednocześnie gdy zaczyna padać)
każde działanie, na które wpływa zachowanie innych ludzi (np. masy).
Max Weber – klasy, stany, typy panowania
Koncepcje klasy społecznej pojawiały się w wielu wariantach w socjologii wraz ze zmianami zachodzącymi w składzie społecznym, ekonomicznym i kulturowym kolejnych form społeczeństwa. O ile dla Marksa podział na klasy był jedynym istotnym podziałem społeczeństwa, z którego wynikają dalsze podziały, o tyle Max Weber poza klasami, które rozumiał jako odrębne kategorie ekonomiczne, (traktowane tylko jako kategorie analityczne, a nie wspólnotowe) wyodrębniał także stany i partie.
W jego ujęciu podział klasowy był bardziej skomplikowany, niż biegunowy podział Marksa. Wymieniał on trzystopniowy podział klasowy:
klasy własności - gdzie wyróżniał uprzywilejowanych rentierów oraz przeciwstawnie wobec nich ustosunkowanych osób nieposiadających własności czy dłużników;
klasy zawodowo-dochodowe - gdzie z jednej strony istnieli przemysłowcy, a wobec nich na przeciwnym biegunie znajdowali się pracownicy najemni;
klasy społeczne - wyodrębniające się na wielu płaszczyznach kategorie społeczne, zbliżone do stanów.
W przypadku klas właścicieli i klas zawodowo dochodowych zakładał istnienie klas pośrednich pomiędzy nimi.
| TYP DZIAŁANIA | TYP PANOWANIA |
|---|---|
| Celowo racjonalne | biurokratyczne |
| wartościoworacjonalne | |
| afektywne - emocjonalne | charyzmatyczne |
| Tradycyjne | tradycjonalne |
Dla socjologii działania racjonalne są najważniejsze, ponieważ są przewidywalne i racjonalne. Psychologia zaś zajmuje się działaniami afektywnymi.
Max Weber – religia a gospodarka
Weber stworzył również klasyfikację typów postaw religijnych[2]. W ujęciu Webera jakakolwiek próba zdefiniowania religii przed podjęciem badań nie może przynieść pozytywnego rezultatu. Brak ścisłej definicji nie przeszkadzał uczonemu w podejmowaniu problematyki religijnej. Podstawowy punkt odniesienia stanowiła funkcja motywująca, jaką ma spełniać religia - religia jest taką siłą, która wpływa na proces rozwoju świadomości, postaw i przekonań ludzi wierzących i tym samym umożliwia przekształcanie różnych sfer świata społecznego (np. polityki, gospodarki, etyki).[3]
Karol Marks – teoria konfliktu i rewolucji
Marks twierdził, że im bardziej nierówny jest rozdział dóbr w systemie, tym większy będzie w nim konflikt interesów pomiędzy zbiorowościami dominującymi i podporządkowanymi.
Im bardziej podporządkowane zbiorowości w systemie stają się świadome swych prawdziwych interesów zbiorowych, tym bardziej prawdopodobne, że będą one kwestionować prawomocność nierównego podziału rzadkich dóbr. Prawdopodobieństwo,
że zbiorowości podporządkowane uzyskają świadomość swoich prawdziwych interesów zbiorowych rośnie, kiedy:
· zmiany wprowadzane przez zbiorowości dominujące rozrywają istniejące stosunki pomiędzy zbiorowościami podporządkowanymi,
· działania zbiorowości dominujących wywołują tendencje do alienacji (wyobcowanie odnośni się nie tylko do poszczególnych osób, lecz także grup, warstw, klas oraz takich instytucji, jak państwo, partie czy stowarzyszenia, lub też do systemu produkcji, systemu ideologicznego czy systemu wiedzy (który w określonych warunkach prowadzi do błędnej interpretacji faktów co z kolei staje się przyczyna błędnych decyzji ośrodków władzy)).
· członkowie zbiorowości podporządkowanych mogą komunikować sobie nawzajem swoje krzywdy, co jest z kolei ułatwione przez:
1. koncentrację przestrzenną członków grup podporządkowanych,
2. szerszy dostęp członków grup podporządkowanych do instytucji edukacyjnych,
· zbiorowości podporządkowane mogą rozwijać jednoczące ideologie, co jest z kolei ułatwione przez:
1. zdolność do rekrutowania lub kreowania przywódców ideologicznych,
2. niezdolność grup dominujących do regulowania procesów socjalizacji i sieci komunikacyjnych zbiorowości podporządkowanych.
Im bardziej podporządkowane zbiorowości systemu są świadome swych zbiorowych interesów, tym w większym stopniu będą one kwestionować prawomocność podziału rzadkich dóbr i tym bardziej prawdopodobne, że zorganizują i zainicjują otwarty konflikt przeciwko dominującym zbiorowością systemu, zwłaszcza gdy:
· grupy dominujące nie potrafią ani jasno wyartykułować interesu zbiorowego, ani działać w swoim interesie zbiorowym,
· upośledzenie grup podporządkowanych przechodzi z formy bezwzględnej
w upośledzenie względne lub gwałtownie wzrasta,
· grupy podporządkowane są w stanie rozwinąć strukturę przywództwa politycznego.
Im wyższy jest stopień unifikacji ideologicznej członków zbiorowości podporządkowanych w systemie i im bardziej rozwinięta jest ich polityczna struktura przywództwa, tym bardziej prawdopodobne, że interesy i stosunki między zbiorowościami dominującymi, a podporządkowanymi ulegną polaryzacji i staną się nie możliwe do uzgodnienia. Im wyższy jest stopień polaryzacji pomiędzy dominującymi, a podporządkowanymi tym gwałtowniejszy będzie późniejszy konflikt. Im gwałtowniejszy jest konflikt, tym większa strukturalna zmiana systemu i tym szersza redystrybucja rzadkich zasobów.
Marks ukazuje przykład teorii konfliktu, który zaistniał pomiędzy burżuazją,
a proletariatem. Według Marksa burżuazja stwarza proletariat, tworząc zaś tę klasę
i zwiększając jej liczebność, kapitaliści powołują do życia własnych grabarzy. W miarę rozwoju kapitalizmu coraz więcej jest wyzyskiwanych robotników, nasila się tez wyzysk. Wywołuje to coraz silniejszy opór ze strony proletariatu. Opór powoduje wzmożony ucisk
i wyzysk, skutkiem zaś jest walka miedzy obydwiema klasami, w której, zdaniem Marksa, proletariat najpewniej odniesie zwycięstwo.
Krótsza wersja Teoria konfliktu (łac. conflictus - zderzenie) - jeden z podstawowych paradygmatów w socjologii, konkurujący przede wszystkim z funkcjonalizmem. Właściwie nie jest to jedna spójna teoria, lecz zbiór podejść teoretycznych, które eksponowały pomijany często w analizach funkcjonalistów konflikt społeczny.
Ujęcie procesów konfliktowych przez Karola Marksa
Karol Marks podzielił społeczeństwo na klasy posiadające i nieposiadające - czyli polaryzacja prosta.
1.Czym większy jest podział dóbr w społeczeństwie tym konflikt interesów jest większy.
2.Wzrost świadomości związanej z podziałem dóbr grupy powoduje zmniejszenie się nierówności a co za tym idzie próbę zmiany systemu podziału dóbr.
3.Warunki, kiedy grupy maja świadomość konfliktu interesów.
- Gdy dominujące jednostki rozdzielają dobra. Gdy rośnie stopień alienacji oraz maleje stopień zdolności członków do komunikacji między sobą.
- Zagęszczenie ekologiczne, szanse edukacyjne, proces socjalizacji.
4.Im bardziej klasy niższe są świadome, tym bardziej prawdopodobne jest, że zorganizują opozycję.
Gdy wzrost poczucia pokrzywdzenia rośnie. Gdy grupy uzyskują ideologię i przywództwo polityczne-ich interesy wzmacniają się i ich sprzeciw wzrasta prowadzi to do polaryzacji celów dominujących i podporządkowanych
5.Gdy wzrasta polaryzacja to maleje możliwość osiągnięcia kompromisu
6.Konflikt powoduje zmiany w podziale dóbr.
Miasto – rodzaje przestrzeni w mieście
produkcji
rolnicze (układ rozłogów, pól, zagród i wsi)
pozarolnicze (jednostki produkcji materialnej: warsztaty rzemieślnicze, fabryki, kopalnie oraz niematerialnej, gdzie wytwarza się usługi, wiedzę i informacje)
konsumpcji
prosta reprodukcja siły roboczej (mieszkania wraz z minimalnych wyposażeniem materialnym)
rozszerzona reprodukcja siły roboczej (tereny służby zdrowia, zielone i rekreacyjne oraz przestrzenie systemów instytucjonalnych)
władzy
terytorium (na nim rozciąga się jurysdykcja)
obszar instytucji (przy ich pomocy władza jest sprawowana)
symboliki - miejsca i obszary (związane z wysoko cenionymi przez dane społeczeństwo wartościami)
wymiany
obszary transferu oraz przemieszczania się dóbr, informacji i ludzi (rynki)
teren wraz z urządzeniami służącymi wymianie (dzielnice handlowe, magazyny, urządzenia transportowe np. dworce, porty i lotniska)
Miasto – historyczny rozwój miast europejskich
Rewolucja przemysłowa XVIII wieku przyspieszyła tempo urbanizacji. Nowe źródła energii uniemożliwiły rozwój fabryki co doprowadziło do zwiększenia produkcji. Wiele dawnych miast stało się „miastami-pańśtwami” jak Rzym i Ateny. Skupiska miejskie stały się centrum życia gospodarczego i politycznego. Wąskie, kręte, biegnące chaotycznie uliczki dawnych miast zastąpiły szerokie, proste ulice, ułatwiające handel i komunikacje. Życie społeczne stało się bardziej złożone z dużego, zagęszczenia mniej ludzi zna się osobiście. Życie miejskie stało się bezosobowe i bardziej kryminogenne.
Miasto – strefy koncentryczne w miastach amerykańskich
Model koncentryczny miasta konstrukt teoretyczny opracowany przez Ernesta Burgessa w roku 1925 zakładający, że miasto można podzielić na strefy układające się koncentrycznie wokół centralnej dzielnicy biznesu.
Pierwsza strefa - centralna, zajmowana jest przez instytucje związane z handlem, usługami i zarządzaniem przyczyniając się do wzrostu cen ziemi, na których znajdują się lokale tych instytucji.
Druga w kolejności od centrum strefa jest strefą przejściową, zamieszkiwaną przez nieustabilizowane społecznie kategorie, ceny mieszkań są w niej najniższe, a poprzez fakt, że znajduje się w bezpośredniej styczności ze strefą pierwszą, gdzie ceny ziemi i lokali są najwyższe, określana jest jako strefa cienia. Wśród mieszkańców tej strefy można znaleźć zarówno studentów szukających najtańszych mieszkań, jak również meliny i mieszkania prostytutek.
Trzecia strefa w tym modelu zamieszkiwana jest przez robotników fizycznych, nisko wynagradzanych, starających się zamieszkiwać jak najbliżej miejsc pracy. W strefie tej dominuje mieszkalnictwo czynszowe, przeważnie są to wielkie zespoły mieszkaniowe lub osiedla bloków wielorodzinnych.
Kolejna, czwarta strefa zamieszkiwana jest przez bardziej zamożną część miejskiej zbiorowości, charakteryzuje się budownictwem głównie domków jednorodzinnych, jest to też strefa dojazdów.
Piąta i ostatnia strefa - strefa podmiejska.
Koncentryczny model miasta oparty był na Chicago i charakterystyczny jest raczej dla miast amerykańskich niż europejskich. Charakterystyczną cechą tego modelu, jest wzrost zamożności mieszkańców wraz ze wzrostem odległości od centrum. Tak mogło stać się wyłącznie dlatego, że już w pierwszej połowie XX wieku większość amerykańskiej klasy średniej mogła pozwolić sobie na zakup samochodu i przeniesienie się do stref dojazdu, podczas gdy biedniejsza część społeczeństwa pozostawała w strefach bezpośredniej bliskości centrum, niewymagających dojazdu.
Wieś – typy i rodzaje wsi, chłopi i farmerzy
Wieś – jednostka osadnicza o zwartej, skupionej lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych lub związanych z nimi usługowych lub turystycznych, nieposiadająca praw miejskich lub statusu miasta
typy wsi:
-wokół dzwonnicy
-kolonijna wieś
Rodzaje:okolnice, owalnice, wielodrożnice, ulicówki, widlice, łańcuchówki, rzędówki i szeregówki.
Społeczne aspekty wsi:
Wieś wokół dzwonnicy – skupiona zabudowana w centrum, pola na zewnątrz wieś stanowi pewną całość kulturową, zwarta zabudowana,
Wieś kolonijna – rozdarta zabudowana, gospodarstwa położone z dala od siebie, gospodarstwa stanowią tzw. małe formy grupy dochodowe
17. Wiejskość polska w ujęciu regionalnym
Polska wieś unikalna, polikulturowa (gospodarstwa chłopskie, farmerskie, małe gospodarstwa rolne łączące w turystyce lub inne przemysłach pozostałość po pegeerach) Wieś przejmuje wzory miejskie i ulega modernizacji przez to następuje proces zawłaszczania terenów przez miasto
18. Charakterystyka procesu urbanizacji
Urbanizacja – proces koncentracji ludności w punktach[2] przestrzeni geograficznej, głównie na obszarach miejskich, określający także wzrost liczby ludności miejskiej i jej udziału w liczbie ludności danego obszaru, dzięki czynnikom społeczno-kulturowym, demograficznym i ekonomicznym[3]. Urbanizacja oznacza także przestrzenny rozwój miast oraz zmianę stylu życia na miejski[4].
Urbanizacja odbywa się na kilku płaszczyznach[5][6]:
demograficznej – migracje ludności ze wsi do miast powodują wzrost odsetka ludności miejskiej,
ekonomicznej – wzrost odsetka ludności zatrudnionej poza rolnictwem, początkowo w przemyśle, a potem usługach,
społecznej – upowszechnianie się miejskiego stylu życia,
przestrzenno-architektoniczna – wzrost obszarów miejskich i tworzenie nowych miast oraz nabywanie cech miejskich przez inne jednostki osiedleńcze, a także zmiany form przestrzennych,
techniczna.
19,Industrializacja i jej skutki dla społeczeństwa
Industrializacja, inaczej uprzemysłowienie, jest to proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w przemysłowe dzięki wprowadzeniu gospodarki opartej na mechanizacji produkcji, kierowanej planowo przy użyciu określonych metod zarządzania, charakteryzujący się zwiększaniem odsetka osób zatrudnionych w przemyśle, standaryzacją czasu pracy, wyraźnym podziałem pracy i wzrostem heterogeniczności społeczeństwa. Procesowi temu towarzyszy przyspieszona urbanizacja, zwiększaniem się liczby grup wtórnych w stosunku do grup pierwotnych, zmniejszaniem się roli grup wspólnotowych.
Przeciwieństwem industrializacji jest dezindustrializacja.
20.Co to jest globalizacja – społeczeństwo światowe
TERMIN "GLOBALIZACJA" MA CO NAJMNIEJ TRZY ZNACZENIA:
a) odnosi się do procesu umiędzynarodowienia stosunków społecznych,
b) oznacza nową fazę modernizacji i rozwoju kapitalizmu z naciskiem na stosunki międzynarodowe,
c) określa nowe tendencje w rozwoju kultury
GLOBALIZACJA: jest bardzo szerokim i złożonym procesem, mającym wpływ na wszystkie sfery naszego życia. Oznacza tworzenie nowego typu powiązań między przedsiębiorstwami, państwami i społeczeństwami. Jest określeniem procesu, w którym wydarzenia, decyzje i działania występujące w jednej części świata mają znaczące konsekwencje dla pojedynczych ludzi i całych społeczeństw w odległych nawet częściach globu. Obszarami globalizacji są finanse, rynki, strategie konkurencyjne, technologia, badania i rozwój wiedzy, modele konsumpcji i style życia, regulacje prawne, a także obraz ujednoliconego świata. Globalizacja zapewnia korzyści wynikające przede wszystkim z rozszerzania skali produkcji i przedłużania cykli życia produktów.
21. Mała grupa społeczna – definicje, kryteria, konflikt międzygrupowy wg Simmela
Mała grupa społeczna (ang. small group) – w naukach społecznych, niewielka grupa osób "zaangażowanych w interakcje między sobą w ramach pojedynczych spotkań twarzą w twarz lub ciągów spotkań, w czasie których każdy członek otrzymuje pewną ilość wrażeń lub spostrzeżeń na temat innych członków w sposób wystarczająco wyraźny by umożliwić mu – w danym momencie czy też później, gdy odpowiada na pytania – traktowanie każdego z nich jako indywidualną osobę, nawet jeśli będzie to tylko wspomnienie jego obecności"[1]. Wg m.in. Znanieckiego, członkowie małej grupy uznają wspólne cele i mają podobne oczekiwania dotyczące zachowania się innych.
Małe grupy służą często jako modele grup większych; wielokrotnie jednak wykazują one charakterystyki, które niespotykane są w dużych grupach[2].
22. Grupy formalne- typ grupy społecznej charakteryzujący się sformalizowanymi stosunkami między jednostkami, sztywną strukturą, sformalizowaną kontrolą społeczną i zazwyczaj przypisanymi rolami odgrywanymi przez członków takiej grupy.
Struktura tego typu grupy charakteryzuje się przede wszystkim bezosobowymi, rzeczowymi więziami. Grupy formalne organizowane są dla realizacji konkretnego celu i powstają zazwyczaj na bazie prawa publicznego.
23. Grupy odniesienia, role i pozycje społeczne, socjometria i socjogramy
Grupa odniesienia - w socjologii tym mianem określa się nie tylko jakąś grupę społeczną, lecz także danych jej członków, jakieś ich cechy, wartości prezentowane przez grupę bądź też wzory zachowań. Takie układy przyjęło się określać mianem grupy odniesienia, ponieważ wszelkie możliwe do skonstruowania układy odniesienia są wytworami życia grupowego jednej bądź wielu grup społecznych.
Pod względem stosunku jednostki można wyróżnić dwa rodzaje grup odniesienia: grupy odniesienia porównawczego i grupy odniesienia normatywnego. Grupy odniesienia porównawczego pozwalają jednostce umiejscowić się w świecie społecznym, znaleźć odpowiednie miejsce w danej grupie własnej czy też odnieść pozycję ingrupy do innych grup.
Socjometria jest to metoda badawcza w socjologii i psychologii społecznej polegająca na badaniu struktur władzy i komunikacji pomiędzy jednostkami w populacji. Przeważnie badane są relacje komunikacji jednostek w grupie lub relacjewładzy i współpracy. Podobną do socjometrii, lecz bardziej rozbudowaną metodą jest analiza sieciowa.
Socjogram – jest to graficzna prezentacja stosunków między ludźmi, więzi społecznych lub relacji sympatii-antypatii, uznania itp. w grupie społecznej sporządzana w socjometrii.
Rola społeczna - zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste. W ten sposób pojęcie roli społecznej wiąże się z pojęciem pozycji społecznej.
Cechy ról społecznych:
każda jednostka odgrywa w społeczeństwie wiele ról,
role zakładają ideę wzajemności,
role różnią się w zależności od społeczeństwa,
mogą być wykonywane przez wielu ludzi,
zmieniają się z upływem lat,
posiadają różny stopień przymusu,
standaryzują zachowania jednostek.
24. Kultura – definicja, wartości, rodzaje kultury, subkultury
Kultura – życie umysłowe i duchowe człowieka, jego cechy i wytwory, system wartości, normy, ideały.
Rodzaje kultury
- społeczna
-bytu
-symboliczna
-ludowa
Subkultura - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium na przykład zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego.
Rodzaje subkultur :
Hipisi
Chuligani:
Punk :
Skini :
Sataniści
Rastafarianie
Graficiarze (sprejowcy)
Squatersi
Metalowcy
Skejci (skaterzy)
Hip – Hop
Technomani
Dresiarze i jumacy
Hakerzy i freekerzy
Szalikowcy
Emo
Wartości to przedmioty i przekonania, determinujące względnie podobne przeżycia psychiczne i działania jednostek. W rozumieniu kulturowym wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-normatywne (orientacje wartościujące). Pojęcie wartości wywodzi się z języka niemieckiego od słów Wert i Wuerde, które oznaczają godność, honor, powagę lub godny i wartościowy.
25. Kultura masowa - pojęcie odnoszące się do zjawisk sztuki i rozrywki, realizowanych przez rozpowszechnianie identycznych przekazów za pomocą technicznych środków umożliwiających ich odbiór w b. szerokim zakresie, przez zróżnicowaną publiczność odbiorców kultury.
26. Klasy społeczne obecnie
Obecnie w socjologii nie ma jasnego stanowiska wobec tego, który z podziałów klasowych należy uznać za odpowiedni. Często też dochodzi do nieporozumień i sporów terminologicznych wynikających z używania pojęcia klasa społeczna w różnych znaczeniach.
Klasy obecne w historii :
Klasa społeczna w ujęciu Maxa Webera
klasy własności - gdzie wyróżniał uprzywilejowanych rentierów oraz przeciwstawnie wobec nich ustosunkowanych osób nieposiadających własności czy dłużników;
klasy zawodowo-dochodowe - gdzie z jednej strony istnieli przemysłowcy, a wobec nich na przeciwnym biegunie znajdowali się pracownicy najemni;
klasy społeczne - wyodrębniające się na wielu płaszczyznach kategorie społeczne, zbliżone do stanów.
Podział na klasy Wiliama Warnera
-wyższa
-średnia
-niższa
Podział na klasy polityczne Geatano Mosca
-rządzące(władza)
-rządzące(biurokracja)
Podział na klasy Pierre'a Bourdieu
-dominująca
-średnia
-niższa
27. STRATYFIKACJA W SPOŁECZEŃSTWIE
Pod pojęciem stratyfikacji społecznej kryje się klasyfikacja społeczeństwa na odpowiednie grupy bądź kategorie, w których członkostwo daje możliwość danej pozycji społecznej, która jest wysoka lub niska, korzystna lub niekorzystna, może też pozwalać na uzależnienie od własnej osoby ludzi, którzy funkcjonują w innych kategoriach lub grupach społecznych.
Aby zobrazować klasy, stany, warstwy oraz kasty społeczne określono pewne poziomy wyższe bądź niższe. Gdy jednostce uda się przejść z jednej z ustalonych kategorii podziału do innej, to w zależności od tego czy poszedł wyżej czy niżej to otrzymuje on awans społeczny lub zostaje zdegradowany społecznie.
Zaznaczenie klasyfikacji w społeczeństwie ma związek z podziałem dóbr społecznych. Mianowicie są osoby o znaczących majątkach lub potężniejsze od innych, wówczas różnice między jednostkami są szczególnie widoczne i pokazują nierówności społeczne lub mogą wynikać z różnych aspektów, na przykład z tego, że ktoś ciężej pracuje lub z tego, że pracuje w zawodzie, który daje większą władze niż inne.
Zróżnicowaniem społecznym nazywa się odmienność pomiędzy zupełnymi kategoriami społecznymi, nie jedynie poszczególnymi jednostkami. W momencie gdy ludzie należący do poszczególnych kategorii będą sklasyfikowanie w odpowiednim hierarchicznym porządku, który to zapewni im zróżnicowane dojście do dóbr społecznych to będziemy mieli do czynienia z uwarstwieniem, czyli stratyfikacją społeczną. Jednostki należące do jednej warstwy będą miały zbliżone szanse życiowe takiego rodzaju jak: ogólny standard, zdrowie, czy poziom wykształcenia, itp.
Termin stratyfikacja społeczna odnosi się do całych społeczeństw, nie używa się go dla pojedynczych jego członków. Stratyfikacja może przybierać różnorodne formy, zależnie od systemu jaki funkcjonuje w owym społeczeństwie. Stratyfikacja może charakteryzować społeczeństwo zamknięte bądź otwarte. Zilustrować stratyfikację społeczeństwa zamkniętego można na przykładzie systemu kastowego, w którym to położenie jednostki jest uwarunkowane od rodziny w jakiej przyszła na świat, a ewentualna zmiana pozycji społecznej jest często niemożliwa, gdyż status społeczny wywodził się z urodzenia. Za przykład można tu podać społeczeństwo hinduskie, w którym istnieje podział na pięć głównych kast:
- braminianie, ludzie wykonujący zajęcia intelektualne
- kaszatrianie, żołnierze oraz wojownicy
- wajsjowie, kupcy
- siudrowie, ludzie pracujący fizycznie oraz robotnicy
- pariasowi, ludzie zajmujący się pracami nieczystymi, ich kasta jest nietykalna
Stratyfikacja społeczeństwa otwartego za swój przykład może podać system klasowy. Do klasy społecznej można zaliczyć dużą zbiorowość ludzi , którzy mają ten sam status społeczny, ale mogą zmienić swą przynależność klasową, a więc i status społeczny, przykładowo dzięki małżeństwu, dzięki pracy w konkretnym zawodzie, do którego człowiek doszedł własną pracą, a nie poprzez to w jakiej rodzinie się urodził. Dzięki temu, że system klasowy jest otwarty powstają ruchliwości społeczne, a więc awansowanie lub deklasacja w klasowej strukturze społeczeństwa. Na tej samej zasadzie co kasta, klasa odgrywa dużą rolę w życiowych perspektywach jednostki. Ludzie urodzeni w tzw. wyższych klasach zazwyczaj mają ułatwiony dostęp do różnego rodzaju dóbr, takich jak: praca, opieka zdrowotna i przede wszystkim wykształcenie. Z uwagi jednak na otwarcie społeczeństwa, oraz ruchliwość jednostki na tle społeczeństwa może ona sama decydować o swoich szansach bez względu na status urodzenia. Klasa społeczna jest strukturą wielowymiarową, czyli jest parę czynników, którymi można zmieniać swój status na tle społeczeństwa, należą do nich: majątek, prestiż społeczny czy władza. W najbardziej znanym i ogólnym pojęciu klasy społecznej istnieje jej klasyfikacja na :
*wyższą
*średnią
*niższą
Do klasy wyższej zaliczają się jednostki, których ród od pokoleń może się pochwalić dużym majątkiem, prestiżem czy władzą.
Za klasę średnią, która jest dość zróżnicowana, należą ludzie, którzy dzięki ciężkiej pracy dorobili się majątku poprzez prowadzenie biznesu , wolnego zawodu lub jako urzędnicy czy przy zawodzie usługowym. Niżej niż klasa średnia jest klasa robotnicza, której jednostki dzięki pracy własnych rąk zarabiają na utrzymanie.
Klasa niższa jest najniższą w hierarchii społecznej, jej członkowie albo są bez pracy, albo zarabiają tak nie wiele, że nie są w stanie wyżyć bez pomocy rządu.
Stratyfikacja społeczna w każdym ze społeczeństw stara się być wyjaśniona poprzez różnorodne poglądy, szczególnie teorie konfliktu oraz strukturalistyczno-funkcjonalistyczną
Davis wraz z Moorem zaproponowali bardzo funkcjonalne wytłumaczenie stratyfikacji społecznej, mianowicie stwierdzili, że podanie formę stratyfikacji jest konieczne i nieuniknione społecznie. W ich mniemaniu na społeczeństwo składa się cały system pozycji, statusów oraz ról społecznych. Aby społeczeństwo prawidłowo funkcjonowało pozycje społeczne muszą być przeznaczone dla odpowiednio wykwalifikowanych jednostek, a z uwagi na to, że objęcie znaczącej pozycji wymaga trudnej i żmudnej praktyki, nieliczni mają chęć do przeznaczenia ku temu swego czasu, środków pieniężnych oraz ciężkiej pracy. Konieczny jest system odpowiednich nagród, mających na celu zachęcenie pracowitych i uzdolnionych do dalszego poświęcenia i zdobywania doświadczenia. System stratyfikacji ma za zadanie zmotywować, tych który posiadają konieczne umiejętności, aby mogli zająć zgodne z ich kwalifikacjami pozycje i rzetelnie spełniać swoje obowiązki.
Teoria Davis'a i Moor'a została zanegowana przez Tumiego który zauważył tzw. meritokrację, określającą zależność między cechami jakie ma jednostka, a nagrodami, które otrzymuje nie oddaje rzeczywistości. Jest tak, ponieważ sukcesy lub porażki w odniesieniu do zdobywania za nie nagród w danym pokoleniu wynikają z wychowania rodzinnego jakie jest przekazywane z pokolenia na pokoleniem a to nie pozwala na odpowiednie dopasowanie zdolności do nagród.
Odmienne spojrzenie na stratyfikację społeczną daje teoria konfliktu, zapoczątkowana przez Karola Marksa, który dostrzegł, że w każde ze społeczeństw można się dopatrzeć dwóch klas:
- do pierwszej należą ci, którzy są w posiadaniu środków produkcji
- do drugiej należą ci, którzy ich nie posiadają.
Według Marksa stratyfikacja nie jest niezbędna ani nieuchronna, pod warunkiem, że środki produkcji będą należały do całej zbiorowości a nie poszczególnych jednostek.
Opisana teoria miała swoich przeciwników z wielu powodów. Głównie zaatakowano ją z uwagi na to, że według niej stratyfikacja społeczna jest zbudowana na nierówności ekonomicznej. Wezer uważał stratyfikację za termin wielowymiarowy i wyróżnił trzy sfery jakie poróżniają ludzi:
- sfera społeczna
- sfera ekonomiczna
- sfera polityczna
Wezer uważał, że sferę ekonomiczną powinno się rozpatrywać jako kontinuum z pozycji wyższej do tej niższej, zaś pozycję społeczną powinno się odnosić do szacunku i prestiżu w społeczeństwie, jaką posiada określona duża zbiorowość. Sferę polityczną Weber nazwał partią, która jest w stanie objąć władze.
Powyższe rozważanie pokazują pewną konieczność funkcjonowania stratyfikacji społecznej, ze względu na inteligencje, umiejętności oraz zdolności wraz z różnymi aspektami osobistymi oraz dobra społeczne ,które nie są sprawiedliwie rozdzielone. Stopień samej stratyfikacji zależy wyłącznie od zbiorowości w jakiej funkcjonuje, gdyż jeśli społeczeństwo posiada na wysokim poziomie przemysł i jest postindustrialne to będzie uwarstwione znacznie mocniej.
System stratyfikacji jaki się cały czas zachowuje w społeczeństwie jest spowodowany wpływem instytucji oraz spraw społecznych, które to mają za zadanie wspierać i utrwalać obecny system stratyfikacji. Do wspomnianych instytucji można zaliczyć:
- rodzinę, która swoje dobra społeczne przekazuje kolejnym pokoleniom
- ekonomię, która pokazuje nierówny rozdział dóbr oraz usług w społeczeństwie
- porządek w polityce, który jest konieczny z uwagi na znaczenie państwa , które pomaga w niezmienności systemu stratyfikacji
- religię oraz różnego rodzaju ideologie
- procesy natury społecznej, mające za zadanie wspierać obecny system stratyfikacji, z którym w parze idą selekcja lub kooptacja (czyli wprowadzenie do systemu zagrażających jej nie tylko istnieniu ale i przetrwaniu )
- zasadę mnożenia korzyści
System stratyfikacji społecznej wspierają poza instytucjami społecznymi częściowo procesy społeczne, wśród których możemy wymienić:
- kooptacja, a więc dopuszczenie możliwości korzystania z dóbr przeciwników systemu
-zasada mnożenia korzyści, zwana też strategią mateusza przez uczonego Roberta Mertona, pozwalała ona na wykorzystanie stratyfikacji w celu kumulowania korzyści, które stają się coraz większe i pogłębiają przepaść w podziale społeczeństwa.
28. nie zlalazlam
29.
Zmiana społeczna - szeroko rozumiana niecykliczna przemiana instytucji, norm, kultury, czy też struktury społecznej.
Jest to różnica pomiędzy stanem systemu społecznego w pewnej chwili a jego stanem po upływie określonego czasu[1].
Zmiana społeczne może polegać na[2]:
zmianie składu systemy społecznego;
zmianie w strukturze społecznej;
zmianie funkcji społecznych;
zmianie granic systemu;
zmianie w relacjach między podsystemami społecznymi;
zmianie w środowisku systemu.
Zmiana społeczna jest pojęciem szerszym od rozwoju społecznego, który jest pewną ukierunkowaną zmianą polegającą na wzroście określonych cech[3]. Rozwój społeczny ukierunkowany na pewien całościowy, pozytywny stan społeczeństwa to postęp społeczny. Gwałtowna i znacząca zmiana w systemie społecznym to rewolucja.
Socjologia zmian społecznych[edytuj]
Badanie zmiany społecznej należy do tradycyjnej problematyki socjologii.
Już w pierwszej połowie XIX wieku twórca terminu "socjologia" - Auguste Comte - wyróżnił dwa podstawowe spojrzenia na rzeczywistość społeczną: statykę i dynamikę, które były jednocześnie dwoma podstawowymi działami socjologii. To właśnie dynamika społeczna miała być dziedziną opisującą zmiany dokonujące się w społeczeństwie[4].
Zgodnie z typologią przedstawioną przez Garetha Morgana i Gibsona Burrella w pracy Sociological paradigms and organizational analysis (1979), można podzielić paradygmaty w naukach społecznych zgodnie z dwoma dychotomiami: na te w których rzeczywistość społeczna ma charakter obiektywny lub subiektywny, oraz na te, które twierdzą, że świat społeczny ulega ciągłej zmianie lub jest stale taki sam.
Ruch społeczny to forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzającego do określonego celu i często do wywołania zmiany społecznej.
Podejmowane przez członków ruchów społecznych akcje mają zazwyczaj charakter spektakularny, aby wywołać duże wrażenie zarówno na społeczeństwie, jak i na aparacie władzy, który kontroluje to społeczeństwo.
Według Jana Szczepańskiego występują trzy typy ruchów społecznych:
- ruchy ekspresywne
- ruchy reformatorskie
- ruchy rewolucyjne – np. ruchy narodowowyzwoleńcze
W innej typologii wyróżnić można:
- ruchy świeckie
- ruchy religijne
W socjologii humanistycznej upatruje się ruchy społeczne jako główne, najbardziej istotne czynniki zmiany społecznej i rozwoju społecznego.
Ruchy społeczne nie tworzą skomplikowanych struktur organizacyjnych, jednakże w sytuacji, gdy mają możliwość wpływu na władzę i mogą nie tylko postulatywnie głosić potrzebę zmiany, lecz także zmiane tę wprowadzać, wówczas następuje ich instytucjonalizacja, przy czym same przekształcają się w rozbudowane organizacje, np. partie polityczne.
Współcześnie nowoczesne technologie informacyjne, a zwłaszcza Internet, dają możliwość szybkiego rozprzestrzeniania się nowych ruchów społecznych.
30. Od 1989 roku w Polsce zmieniło się wiele. Co prawda sytuacja naszego państwa nie jest najlepsza – mamy ogromny deficyt budżetowy, a wielką wadą naszego systemu jest wszechobecna korupcja. Mimo, ze ciągle czujemy niedosyt spowodowany różnymi aferami, czy nie do końca odpowiadającym nam prawem, to i tak musimy przyznać, ze jest znacznie lepiej.
Zdecydowanie zwiększył się postęp techniki, na naszym rynku nowoczesne urządzenia pojawiają się równie szybko, jak na zachodzie. Możemy kupować produkty z zagranicy i nie grozi nam ich brak w sklepie. Pożywienie jest dostępne dla wszystkich. Mamy znacznie większą wolność słowa i lepsze warunki życia. Od czasu do czasu narzekamy sobie cicho, ale i tak jesteśmy zadowoleni ze zmian, które nastąpiły w 1989 roku.