1. <PODRĘCZNIK>

2. Bajka – krótki utwór literacki zawierający morał (pouczenie), może być wierszowany lub żartobliwy. Morał może znajdować się na początku lub na końcu utworu albo wynikać z jego treści. Istotną cechą bajki jest alegoryczność. Bohaterami bajek mogą być ludzie, a także zwierzęta, przedmioty i zjawiska, które uosabiają typy ludzkie, cechy charakteru lub przeciwstawne poglądy i stanowiska^[1]. Jest jedną z odmian epiki, choć bajka epigramatyczna ma dużo cech lirycznych.

3. a.)

Alegoria (stgr. ἀλληγορία allēgoría, od ἀλληγορέω allēgoréo - "mówię w przenośni, obrazowo") – w literaturze i sztukach plastycznych przedstawienie pojęć, idei, wydarzeń, przy pomocy obrazu artystycznego o charakterze przenośnym lub symbolicznym, np. poprzez personifikację. Odczytanie alegorii umożliwiają m.in. atrybuty lub emblematy o konkretnym znaczeniu, dlatego, w przeciwieństwie do symbolu, przesłanie alegorii jest zazwyczaj jednoznaczne.

Alegorią chętnie posługiwano się już w starożytności, często stosowano ją w średniowieczu, lecz rozpowszechniła się w okresie renesansu, a zwłaszcza baroku. W XVI i XVII w. publikowano specjalne wydawnictwa, zawierające ilustracje, opis i komentarze poszczególnych przedstawień alegorycznych (m.in. Cesarego Ripa Ikonologia pierwsze wydanie w 1593 r.).

b.)

Apostrofa – (gr. apostrophé – zwrot) – składniowa figura retoryczna, charakteryzująca się bezpośrednim zwrotem do osoby, bóstwa, idei, wydarzenia, pojęcia lub przedmiotu (dochodzi wówczas do personifikacji adresata wypowiedzi). Dominuje styl podniosły, czasami patetyczny. Apostrofa zazwyczaj jest skierowana do osób, przedmiotów, zjawisk itd., które nie pełnią roli tematu utworu. Dzięki temu można ją wyraźnie wyodrębnić z tekstu.

Pierwsze znane apostrofy wywodzą się z twórczości Homera, później pojawiały się w wierszowanej epice. W okresie średniowiecza apostrofy stosowano praktycznie we wszystkich utworach, niezależnie od gatunku. W XIX wieku zaistniała także w liryce. W Odzie do młodości Mickiewicza bezpośredni zwrot do młodości wystąpił aż czterokrotnie. W Beniowskim Słowackiego apostrofa sygnalizowała rozpoczęcie dygresji^[1].

W mowie potocznej apostrofa to każda część zdania rozpoczynająca się wołaczem lub mianownikiem w funkcji wołacza^[2]. Bywa wykorzystywana w mowach okolicznościowych, przemówieniach itd.

1. a.) Fraszka (wł. frasca - gałązka, drobiazg, bagatela, błahostka) – krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Posiada puentę. Fraszka wywodzi się ze starożytności, swoimi korzeniami sięga do epigramatu, którego twórcą był Symonides z Keos. Były to krótkie napisy na kamieniach nagrobnych (epitafium) i przedmiotach codziennego użytku. Autorami fraszek było wielu znanych polskich poetów, między innymi Jan Kochanowski, Jan Sztaudynger. Kochanowski wprowadził fraszkę do literatury polskiej. Oprócz tematyki żartobliwej, np. fraszka O doktorze Hiszpanie, pisywał także fraszki refleksyjne (O żywocie ludzkim), pochwalne, biesiadne, miłosne (Do Kasi). Bardzo znane są: Na dom w Czarnolesie, Na lipę, Raki. Do dziś zachowało się ok. 485 fraszek Jana Kochanowskiego. Poeta ten był również autorem spolszczonej nazwy tego wiersza^[1].

b.) Satyra – gatunek literacki lub publicystyczny łączący w sobie epikę i lirykę (także inne formy wypowiedzi) wywodzący się ze starożytności (pisał je m.in. Horacy), ośmiesza i piętnuje ukazywane w niej zjawiska, obyczaje, politykę, stosunki społeczne. Prezentuje świat poprzez komiczne wyolbrzymienie, ale nie proponuje żadnych rozwiązań pozytywnych. Cechą charakterystyczną satyry jest karykaturalne ukazanie postaci. Istotą satyry jest krytyczna postawa autora wobec rzeczywistości, ukazywanie jej w krzywym zwierciadle.

1. Jan Kochanowski, Jan Sztaudynger, Jerzy Nowiński, Leszek Wierzchowski

2. <PODRĘCZNIK>

3. Autor: Adam Mickiewicz.
   Tytuł: Pan Tadeusz czyli Ostatni Zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.
   Czas i miejsce akcji: historia szlachecka z roku 1811 – 1812, rzecz dzieje się w szlacheckim majątku – Soplicowie (oraz w jego okolicach, m.in. zamek Horeszki, Dobrzyn), położonym kilkadziesiąt kilometrów na południe od powiatowego miasta, Nowogródka.
   Rodzaj literacki: epika.
   Gatunek literacki: epopeja narodowa (epos).
   Epoka literacka: romantyzm.
   Pierwsze wydanie utworu: ukazało się w Paryżu w roku 1834.
   Bohaterowie: pierwszoplanowi to: Jacek Soplica, Sędzia, Tadeusz, Zosia, Telimena, Hrabia, drugoplanowi to: Wojski Hreczecha, Podkomorzy, Gerwazy Rębajło, Protazy Brzechalski, Rejent Bolesta, Asesor, Maciej Dobrzyński, Jankiel, Nikita Nikitycz Ryków, Major Płuta, Bartek Prusak, Horeszko.
   Temat: obraz polskiej szlachty, patriotyzm, ostatni zajazd na Litwie, powstanie na Litwie, historia Jacka Soplicy, miłość Tadeusza i Zosi.
   Struktura: dwanaście ksiąg, pisanych trzynastozgłoskowcem.

4. <PODRĘCZNIK>

5. Groteska (z wł. grottesca) – kategoria estetyczna, charakteryzująca się połączeniem w jednym dziele (literackim, plastycznym, muzycznym, tanecznym, dramatycznym itp.) jednocześnie występujących pierwiastków przeciwstawnych, takich jak m.in. tragizm i komizm, fantastyka i realizm, piękno i brzydota. Utwory groteskowe charakteryzują się najczęściej niejednorodnością stylistyczną, obecnością kategorii absurdu, elementów karnawalizacji i atmosferą dziwności.

6. Henryk Sienkiewicz(1905), Wisława Szymborska(1996), Władysław Reymont(1924), Czesław Miłosz(1980). <PODRĘCZNIK> ewentualnie http://pl.wikipedia.org/wiki/Nagroda_Nobla

7. <PODRĘCZNIK>

8. Akcja opowiadania toczy sie podczas wojny domowej w Hiszpanii (1936-1939). Przez most pontonowy nad rzeką Ebro, ciągną ciężarówki, żołnierze i ludność cywilna, ewakuowana z rodzinnych miejscowości. Wśród nich jest pewien staruszek. Ma 76 lat. Zmęczony przysiadł przy moście. Jeden z oficerów rozpoczął z nim rozmowę. Okazało sie że staruszek nie ma rodziny. Najbliższymi dla niego stworzeniami były zwierzęta: stary kot, dwie kozy i cztery pary gołębi. Ale musiał je zostawić, teraz martwi sie czy zwierzęta dadzą sobie bez niego radę. czy przeżyją. staruszek kompletnie nie martwi się o siebie....te zwierzęta były dla niego całym światem. Oficer pocieszył staruszka, że zwierzętom nic nie będzie że dadzą sobie rade. utwór ten pokazuje w jaki sposób wojna wpływa na życie zwykłego szarego człowieka, kompletnie niezaangażowanego w konflikt i nie mającego żadnego wpływu na politykę i historie. pokazuje okrucieństwo wojny z perspektywy starego człowieka któremu odebrano sens życia. jest to utwór ponadczasowy, bo przecież wojny są częścią naszej historii. Jest to protest przeciwko każdej wojnie. <PODRĘCZNIK>

9. Pieśń – gatunek literacki poezji lirycznej, o genezie związanej z obrzędami i muzyką (pieśni ludowe, pieśni średniowieczne), od której stopniowo się uwolnił, stając się samodzielną formą wyrazu. Pieśń to utwór liryczny podzielony na strofy, zwykle o tematyce poważnej. Nowożytny kształt pieśni jako wiersza wywodzi się z utworów Horacego i Ód greckich. U Horacego stała się samodzielną formą literacką. W średniowiecznej literaturze, pieśni były epickimi utworami narracyjnymi o tematyce historycznej, np. Pieśń o Rolandzie będąca lekturą szkolną. Przykładem polskiej pieśni może być: Pieśń IX (księgi wtóre) lub Pieśń V – o spustoszeniu Podola Jana Kochanowskiego.

10. Pierwotnie hymn, jako Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, został napisany przez Józefa Wybickiego. Autor melodii opartej na motywach ludowego mazurka (właściwie mazura) jest nieznany. Pieśń powstała w dniach 16-19 lipca 1797 we włoskim miasteczku Reggio nell'Emilia w Republice Cisalpińskiej (w dzisiejszych Włoszech). Pierwszy raz została wykonana publicznie 20 lipca 1797 roku^[2]. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w Mantui w lutym 1799 w gazetce "Dekada Legionowa".Od samego początku z aplauzem została przyjęta przez Legiony Dąbrowskiego. Z początkiem 1798 znana była już we wszystkich zaborach. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r.^[3], podczas powstania listopadowego (1830), styczniowego (1863), przez Polaków na Wielkiej Emigracji, w czasie rewolucji 1905, I i II wojny światowej. Tekst Mazurka był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17 językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim, serbskim, słowackim, litewskim. Podczas Wiosny Ludów (1848) Mazurek Dąbrowskiego śpiewany był na ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością. Mazurek Dąbrowskiego był wykorzystywany w utworach muzycznych. Jako jeden z pierwszych użył go Karol Kurpiński, który skomponował w 1821 fortepianową (organową) Fugę na jego temat^[4]). Fuga ta, zinstrumentowana przez autora, zabrzmiała pod jego batutą 1 stycznia 1831 roku w wykonaniu orkiestry Opery Warszawskiej. Ryszard Wagner wykorzystał melodię Mazurka w uwerturze Polonia skomponowanej po upadku powstania listopadowego. Grano ją pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, gdy zabronione było granie polskiego hymnu. W zmienionej postaci użyto muzykę hymnu w nazistowskim filmie propagandowym Powrót do ojczyzny (Heimkehr). Józef Rufin Wybicki herbu Rogala (ur. 29 września 1747 w Będominie, zm. 10 marca 1822 w Manieczkach) – polski pisarz i polityk. Z wykształcenia prawnik, działalność polityczną rozpoczął jako poseł na sejm w I Rzeczypospolitej już w wieku 20 lat. W 1768, na cztery lata przed Tadeuszem Reytanem, zgłosił protest na Sejmie Repninowskim przeciwko ingerencjom rosyjskim w sprawy polskie. Uczestnik konfederacji barskiej, na polecenie dowództwa konfederacji jeździł z poufnymi misjami do krajów europejskich. Reformator praw w Polsce przedrozbiorowej. Uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, długoletni współpracownik gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, z którym wziął udział w wyprawie na pomoc powstańcom w Wielkopolsce w 1794, a później współdziałał w Legionach Polskich we Włoszech, w których powstanie w 1797 miał znaczący wkład. Uczestnik wojen napoleońskich, w 1807 przyczynił się do utworzenia Księstwa Warszawskiego, którego był jednym z czołowych polityków. Podczas wojny polsko-austriackiej w 1809 organizował obronę Wielkopolski przed wojskami nieprzyjaciela. Po kongresie wiedeńskim współtworzył Królestwo Polskie. Senator-wojewoda Księstwa Warszawskiego od 1807 roku, senator-wojewoda Królestwa Polskiego od 1815 roku^[1], prezes Sądu Najwyższego Królestwa Polskiego w latach 1817–1820, odznaczony Orderem Orła Białego (1807), Orderem Świętego Stanisława (1793), Legią Honorową (1807)^[2]. Autor wielu pism politycznych oraz zapomnianych już dramatów, oper, komedii i utworów poetyckich; w powszechnej świadomości historycznej Polaków znany przede wszystkim jako autor słów polskiego hymnu narodowego – Mazurka Dąbrowskiego.

11. Święta Miłości – pierwszy utwór należący do liryki patriotycznej w czasie rozbiorów. Pełnił rolę hymnu narodowego tego okresu. Strofą tą zadebiutował w 1774 roku Ignacy Krasicki, który odczytał utwór podczas jednego z obiadów czwartkowych. Napisał ten utwór jako Hymn dla Szkoły Rycerskiej. Święta miłości weszła jako fragment w skład pieśni IX poematu heroikomicznego Myszeida. Strofa doczekała się wielu przekładów, w tym trzech na język francuski. W Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie przyjęto tradycję Szkoły Rycerskiej i podczas immatrykulacji podchorążowie odśpiewują pieśń zaraz po "Gaudeamus Igitur".

Święta miłości kochanej ojczyzny,
Czują cię tylko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny
Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe.

Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny
Gnieździsz w umyśle rozkosze prawdziwe,
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.

16. <PODRĘCZNIK>

Mam nadzieję, że pomogłem w przygotowaniu do testu. Powodzenia.