Karolina Bujalska

Pedagogika I stopnia

SAN Szczecinek

System edukacyjny obowiązujący w Szwecji

Szwedzki system edukacji należy do jednych z lepiej funkcjonujących w Europie. Potwierdzeniem tego są dane statystyczne. Ponad 25 proc. Szwedów - w przedziale wiekowym od 25-64 - legitymuje się jakąś formą studiów wyższych.

W Szwecji organizacją kształcenia zajmuje się państwo. System zarządzania oświatą jest scentralizowany. Ministerstwo Edukacji czuwa tylko nad poprawnością realizacji rządowych dyrektyw. Sektor prywatny w szwedzkim szkolnictwie ma charakter incydentalny, a udział tego typu placówek w cały systemie edukacji nie przekracza 4 proc.

Oddziały przedszkolne są nieobowiązkową formą edukacji, ale gminy muszą zapewnić bezpłatne miejsca w oddziałach przedszkolnych wszystkim dzieciom 6-cio letnim. Większość sześciolatków jest zapisywana do klas przedszkolnych. Program powinien zawierać min. 525 godzin rocznie, stymulować rozwój każdego dziecka i dawać podstawy do dalszej nauki w szkole podstawowej. W Szwecji działają także prywatne oddziały przedszkolne podlegające szczególnemu nadzorowi. Gminy są zobowiązane organizować zajęcia przedszkolne dla wszystkich dzieci w wieku od 1 roku do 5 lat, których rodzice pracują lub uczą się. Wszystkie dzieci w wieku od 4 do 5 lat, także te, których rodzice są bezrobotni lub przebywają na urlopie rodzicielskim, opiekując się drugim dzieckiem, mają prawo uczestniczyć w bezpłatnych zajęciach przedszkolnych przez co najmniej 3 godziny dziennie lub 15 godzin tygodniowo. Takie zajęcia prowadzą na ogół przedszkola, ale także opiekunki do dzieci – w swoim domu lub otwartych przedszkolach, gdzie dzieci i ich rodzice mogą spędzać 3 godziny dziennie przez 5 dni w tygodniu. Zajęcia organizowane przez gminy finansuje się z budżetu gminy i opłat pobieranych od rodziców. Opłaty pobierane od rodziców są uzależnione od liczby dzieci w danej rodzinieSzkolnictwo podstawowe obejmuje swym zakresem dzieci w wieku od 7 do 16 lat. Dokładne terminy rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego ustalają gminy. Intensywna praca nad kształceniem dzieci rozpoczyna się w zasadzie już od pierwszej klasy. Obowiązkiem gminy jest zapewnienie opieki dzieciom, których rodzice pracują lub studiują, a także nad dziećmi ze specjalnymi potrzebami. Opieka powinna być zorganizowana niezwłocznie po wystosowaniu prośby rodziców. Obejmuje ona różnorodne zajęcia odbywające się poza szkołą. Przyjmuje różne formy: centrum wolnego czasu, opieki rodzinnej lub ogólnodostępnych zajęć w wolnym czasie. Kolejnym szczeblem edukacji w Szwecji jest szkoła średnia, do której uczęszcza ponad 95% młodzieży. Nauka w gimnazjum zaczyna przybierać bardziej indywidualny charakter. Szkoła taka generalnie trwa trzy lata. Do szkoły średniej można uczęszczać aż do czasu ukończenia dwudziestego roku życia. Potem pozostają już tylko różne formy szkolnictwa dla dorosłych, które najczęściej przybierają charakter zaoczny lub nawet korespondencyjny. Wszyscy uczniowie w wieku od 16 do 20 lat uczący się w szkole średniej korzystają z państwowego stypendium naukowego. Nauka we wszystkich typach szkół jest bezpłatna. Zwykle nie obarcza się uczniów ani ich rodziców kosztami przyborów szkolnych, posiłków w szkole, opieki medycznej i dowozu dzieci do szkół. Zgodnie z ustawą o edukacji, wszystkie dzieci i młodzież powinny mieć jednakowy dostęp do szkolnictwa. Wszystkie dzieci powinny korzystać z tego prawa, niezależnie do miejsca zamieszkania czy warunków ekonomicznych. Ustawa mówi, że „edukacja powinna dostarczać uczniom wiedzy przy współudziale środowiska rodzinnego, harmonijnie rozwijać ich w odpowiedzialnych ludzi i członków społeczeństwa”. Szczególna uwaga powinna także być poświęcona uczniom ze specjalnymi potrzebami. Narodowa Agencja Edukacji nadzoruje i ocenia system szkół publicznych w Szwecji. Co 3 lata przekazuje rządowi raport. Nauka realizowana jest przez 5 dni w tygodniu, od poniedziałku do piątku. Dłuższa przerwa to czas od ok. 20 grudnia do początku stycznia. W ramach wynagrodzenia, nauczyciele realizują 1360 godz. w szkole i 400 godz. w domu. Jednocześnie doskonalą się zawodowo mając do dyspozycji 100 godz. płatnych w roku. Nie ma awansów zawodowych. Stawkę wynagrodzenia nauczyciel ustala wraz z dyrektorem opierając się na kwocie bazowej. Liczebność klas to 30 - 33 uczniów. Lekcje rozpoczynają się o 8:10. Uczeń wypoczywa ok. 14.:00. Zajęcia pozalekcyjne ma ujęte w planie. Przerwy międzylekcyjne trwają 15-20 minut, obiadowa 60 minut. Dyrektor to jest menedżerem. Zarządza, nie uczy. Jego czas pracy to 40 godz. w tygodniu. Ponad jedna trzecia uczniów kontynuuje naukę na poziome edukacji wyższej w ciągu trzech lat od ukończenia szkoły średniej. Uniwersytety oferują specjalne programy oraz kursy indywidualnej nauki. Udziałem środków publicznych w nakładach na edukację w ogóle wynosi w Szwecji 97,3 proc. W Szwecji obowiązuje system grantów wyrównujących dla gmin, którego głównym założeniem jest zapewnienie wszystkim samorządom podstawowej bazy finansowej. System składa się z kilku elementów wyrównujących, przy czym dwa z nich mają największe znaczenie: wyrównanie dochodów gminy i wyrównanie kosztów. Państwo poprzez granty wyrównuje poziom dochodów, które gminy uzyskują dzięki własnym podatkom ściąganym od mieszkańców. Wpływy z lokalnych podatków są zróżnicowane, bo zależą od sytuacji demograficznej i finansowo-zawodowej obywateli. Dlatego rząd dotuje gminy uboższe, zaś od najbogatszych pobiera opłaty. W 2008 r. te ostatnie uiściło 14 gmin, a 276 pobrało dofinansowanie w formie grantu. Państwo udziela finansowej pomocy dla młodzieży uczącej się. System okazuje się być bardzo hojny. Składa się z trzech grantów: uczniowskiego, specjalnego i grantu na zakwaterowanie. Na przykład, każda osoba, która uczy się w szkole ponadgimnazjalnej, do połowy roku kalendarzowego, w którym osiągnie 20 lat, otrzymuje miesięcznie 1050 koron szwedzkich niezależnie od indywidualnej sytuacji materialnej. To nie cała pomoc finansowa dla uczących się, która powoduje wyrównanie szans na wykształcenie i niezależność kształcącego się.

Szwedzki system edukacji uważam za najlepszy z możliwych. Przede wszystkim państwo szwedzkie dba o swojego obywatela. Dzieci w szkołach uczone są konkretnych rzeczy, które w przyszłości pomogą im podjąć odpowiednią pracę. Nie są obciążane niepotrzebnymi informacjami, tak jak ma to miejsce w polskich placówkach oświatowych. Szkoła bardzo dobrze przygotowuje je do dorosłego życia. Szczególny nacisk kładziony jest na naukę języków, co w dzisiejszych czasach jest wręcz koniecznością. Podoba mi się również a może przede wszystkim to, że w Szwecji szkolnictwo jest tak dobrze finansowane co u nas wydaje się chyba niemożliwe do zrealizowania. Jak już wspomniałam państwo szwedzkie dba o swojego obywatela od najmłodszych lat co jak się okazuje procentuje w przyszłości.