Puszcza Napiwodzko-Ramucka – kompleks leśny o powierzchni 150 km², położony w województwie warmińsko-mazurskim pomiędzy Olsztynem, Olsztynkiem, Nidzicą, Szczytnem i Pasymiem, w powiatach: olsztyńskim, ostródzkim, nidzickim i szczycieńskim. Jest to rozległy kompleks borów sosnowych o powierzchni 117319,9 ha. Poszczególne części puszczy stanowią:

• Lasy Purdzkie,

• Lasy Warmińskie,

• Lasy Ramuckie,

• Lasy Napiwodzkie,

• Lasy Korpelskie (dwa ostatnie często nazywane Puszczą Nidzicką).

Puszcza znajduje się pod nadzorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie i wchodzi w skład następujących Nadleśnictw: Jagiełek, Jedwabno, Korpele, Nidzica, Nowe Ramuki, Olsztyn, Olsztynek, Szczytno, Wielbark i Wipsowo.

Puszcza Napiwodzko-Ramucka to rozległy, zwarty kompleks borów sosnowych, o powierzchni około 1500 km², położony w województwie warmińsko-mazurskim pomiędzy Olsztynem, Olsztynkiem, Nidzicą, Wielbarkiem, Szczytnem i Pasymiem.

Puszcza Napiwodzko-Ramucka jest pozostałością potężnej Puszczy Galindzkiej rozpościerającego się między Nidzicą, Olsztynem, Giżyckiem, Ełkiem a rzeką Narew.

Poszczególne części puszczy stanowią: Lasy Purdzkie, Lasy Warmińskie, Lasy Ramuckie, Lasy Napiwodzkie, Lasy Korpelskie (dwa ostatnie często nazywane Puszczą Nidzicką).

Krajobraz i ukształtowanie

Rzeźba Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej jest bardzo urozmaicona (różnice w wysokości dochodzą do 70 m, a najwyższy punkt wynosi się na 229 m. n.p.m.). Krajobraz tego rejonu uformowany został podczas ostatniego zlodowacenia. Dominują tu przede wszystkim równiny sandrowe, urozmaicone licznymi rynnami fluwioglacjalnymi i morenami czołowymi (np. położone w południowej części Jastrzębia Góra, Złota Góra, Zielona Góra). Elementem charakterystycznym i unikalnym w skali kraju są przebiegające tu procesy sufozyjne (wymywania głębszych warstw geologicznych), których efektem są m.in. występujące w południowo-zachodniej części Puszczy leje sufozyjne (zagłębienie terenu o stromych ścianach i głębokości do kilku metrów) oraz podziemna rzeka.

Wody

W Puszczy rozsianych jest ponad 100 jezior, głównie małych zbiorników eutroficznych, lecz oprócz nich są tu także większe jeziora: Łańskie (1070 ha), Kośno (552 ha) i Omulew (549 ha). Przez obszar puszczy przechodzi dział wodny między dorzeczem Wisły (część południowa) i dorzeczem Pregoły (część północna). Bogatą sieć cieków wodnych stanowią m.in. większe rzeki takie jak: Omulew, Łyna i Orzyc.

Ekosystem

Teren jest bardzo zalesiony - dominują tu rozmaite siedliska borowe głównie boru sosnowego świeżego i boru mieszanego. Dominuje sosna, która miejscami osiąga wiek ponad 130 lat. Pozostałe gatunki drzew (dąb, brzoza, olsza, świerk) występują w porównaniu z sosną bardzo nielicznie, a lasy mieszane i liściaste (grądy, łęgi, olsy) trafiają się tylko w małych fragmentach.

Ze względu na zróżnicowaną rzeźbę terenu, liczne cieki i jeziora o różnym poziomie żyzności, flora Puszczy poza obrębem drzewostanów sosnowych jest bardziej urozmaicona. Z jeziorami i ich otoczeniem związane są liczne gatunki roślin wodnych, szuwarowych i torfowiskowych.

Doliny rzek i brzegi strumieni porastają przeważnie pasma szuwarów złożonych z kilku gatunków turzyc. W dolinach rzeczych dość częste są rozległe torfowiska niskie. Największe z nich znajdują się w górnym biegu Omulwi. Występują też nieliczne torfowiska wysokie.

Puszcza Napiwodzko-Ramucka

Kod obszaru:

PLB280007

Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:

obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia)

Obszar biogeograficzny:

kontynentalny

Powierzchnia:

116604,6 ha

Status formalny:
Obszar wyznaczony Rozporządzeniem Ministra Środowiska

Opis przyrodniczy:

Ostoja obejmuje część obszernego kompleksu leśnego w rejonie Nidzicy. Dominują w niej lasy iglaste porastające tereny o urozmaiconej rzeźbie. Najwyższe wzgórze osiąga 220 m. n.p.m., a względne wysokości terenu mogą na niewielkiej przestrzeni osiągać różnicę nawet 50 m. obszar zasobny jest w nieduże bezodpływowe jeziorka, których jest tu ok. 50 i torfowiska. Wśród jezior przeważają zbiorniki mezo- i eutroficzne, choć zdarzają się także jeziora dystroficzne. Obszar przecina dość bogata sieć cieków wodnych uchodzących do rzeki Omulwi, płynącej płytką, silnie zatorfioną doliną. Część cieków wodnych w północnej części ostoi zasila rzekę Łynę, a południowych - Orzyc. W dolinach rzek występują dość duże obszary torfowisk niskich i przejściowych. Wśród lasów przeważają różne odmiany borów, choć dominującym typem są bory świeże. Występują tu również niewielkie powierzchnie grądów, olsów i łegów. Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej. Stwierdzono w niej występowanie przynajmniej 35 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 14 gatunków ptaków znajdujących się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. do lęgów przystępuje tu co najmniej 1% krajowej populacji: bielika, błotniaka zbożowego, kani czarnej, kani rudej, orlika krzykliwego, rybołowa, trzmielojada, bąka, cietrzewia, rybitwy rzecznej, bociana czarnego, puchacza, kraski i muchołówki białoszyjej. Duże liczebności osiąga również bocian biały, błotniak stawowy, derkacz, żuraw i zimorodek.

Dane uaktualniono w 2009 roku.

Opis turystyczny:

Do ostoi można dotrzeć własnym środkiem transportu, komunikacją kolejową lub autobusową. Najbliższa informacja turystyczna znajduje się w pobliskim Szczytnie i Nidzicy. Przez teren ostoi przebiega kilka znakowanych szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych, tras konnych oraz ścieżek dydaktycznych. Istnieją też szlaki wodne. Pierwszy wiedzie rzeką Omulew, drugi od jeziora Sasek Wielki do Wielbarka, trzeci rzeką Łyną. W okolicach miejscowości Wały zachowały się pozostałości wałów obronnych, a wielu innych miejscach można znaleźć pozostałości kurhanów, a także umocnień z okresu II wojny światowej. Warte obejrzenia są również zabytki miast położonych na skraju ostoi: Szczytna, Nidzicy, Olsztynka i Wielbarka. Znajdują się tam m.in. zamki lub ich pozostałości (Wielbark), zabytkowe kościoły, stara zabudowa oraz muzea i skansen (Olsztynek). Na terenie ostoi zachowało się przynajmniej kilkadziesiąt zabytkowych chat mazurskich. Liczne jeziora i zlokalizowane w ich pobliżu pola namiotowe oraz kwatery noclegowe i gospodarstwa agroturystyczne, sprzyjają turystyce pobytowej. Również baza gastronomiczna jest tu dobrze rozwinięta.
Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna mieści się przy ul. Malmeda 6 w Białymstoku. Lokalne Organizacje Turystyczne znajdują się w Augustowie, Suwałkach, Zawadach. Można także nawiązać kontakt z lokalnymi grupami działania, m.in. w Suwałkach ("Nasza Suwalszczyzna"), Dąbrowie Białostockiej (Fundacja Biebrzańska), Hajnówce (Lokalna Grupa Działania "Puszcza Białowieska"), Małym Płocku ("Kraina Mlekiem Płynąca"), Łapach (Stowarzyszenie N.A.R.E.W. - Narwiańska Akcja Rozwoju Ekonomicznego Wsi), Drohiczynie (Lokalna Grupa Działania - Tygiel Doliny Bugu), Dobrzyniewie Dużym (Królewski Gościniec Podlasia), Sejnach (Lokalna Grupa Działania "Sejneńszczyzna").

Zagrożenia:

Podstawowym jest presja turystyczna i rekreacyjna, połączona z rozwijającym się osadnictwem. Ponadto zagrożeniem jest eutrofizacja wód oraz zarastanie otwartych przestrzeni w wyniku sukcesji naturalnej.

Istniejące formy ochrony przyrody:

• Bagno Nadrowskie - rezerwat przyrody
• Dęby Napiwodzkie - rezerwat przyrody
• Galwica - rezerwat przyrody
• Jezioro Kośno - rezerwat przyrody
• Jezioro Orłowo Małe - rezerwat przyrody
• Koniuszanka I - rezerwat przyrody
• Koniuszanka II - rezerwat przyrody
• Las Warmiński - rezerwat przyrody
• Małga - rezerwat przyrody
• Sołtysek - rezerwat przyrody
• źródła Rzeki Łyny im. prof. Romana Kobendzy - rezerwat przyrody
• Dolina Rzeki Orzyc - obszar chronionego krajobrazu
• Pojezierza Olsztyńskiego - obszar chronionego krajobrazu
• Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej - obszar chronionego krajobrazu
• Obiekt Stawowy Tylkowo - użytek ekologiczny

Ważne dla Europy gatunki zwierząt
(z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*):

• ortolan - ptak
• gąsiorek - ptak
• świergotek polny - ptak
• muchołówka mała - ptak
• muchołówka białoszyja - ptak
• jarzębatka - ptak
• wodniczka - ptak
• lerka - ptak
• dzięcioł średni - ptak
• dzięcioł białogrzbiety - ptak
• dzięcioł czarny - ptak
• kraska - ptak
• zimorodek - ptak
• lelek - ptak
• włochatka - ptak
• puchacz - ptak
• rybitwa zwyczajna (rzeczna) - ptak
• derkacz - ptak
• zielonka - ptak
• kropiatka - ptak
• żuraw - ptak
• cietrzew (podgatunek kontynentalny) - ptak
• błotniak łąkowy - ptak
• błotniak zbożowy - ptak
• błotniak stawowy - ptak
• kania czarna - ptak
• kania ruda - ptak
• trzmielojad - ptak
• bielik - ptak
• rybołów - ptak
• orlik krzykliwy - ptak
• bocian czarny - ptak
• bocian biały - ptak
• bąk - ptak
• bączek - ptak

Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze:

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku, http://www.rdos.eu, e-mail: [e-mail], fax: [phone], tel.: [phone] wew. 10, (085) 74 03 380 wew. 10
Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna, ul. Malmeda 6, Białymstok, tel.: [phone], fax.: [phone], e-mail: [e-mail], strona internetowa: http://www.podlaskie.pl
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Olsztynie

Jednostki administracyjne:

• Janowo (nidzicki, woj. warmińsko-mazurskie)
• Nidzica (nidzicki, woj. warmińsko-mazurskie)
• Olsztynek (olsztyński, woj. warmińsko-mazurskie)
• Purda (olsztyński, woj. warmińsko-mazurskie)
• Stawiguda (olsztyński, woj. warmińsko-mazurskie)
• Dźwierzuty (szczycieński, woj. warmińsko-mazurskie)
• Pasym (szczycieński, woj. warmińsko-mazurskie)
• Szczytno (szczycieński, woj. warmińsko-mazurskie)
• Wielbark (szczycieński, woj. warmińsko-mazurskie)
• Jedwabno (szczycieński, woj. warmińsko-mazurskie)

Źródła danych:

• SDF pobrany ze strony internetowej Ministerstwa Środowiska / Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska - SDF pobrany ze strony internetowej Ministerstwa Środowiska / Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska