SŁOWNIK POJĘĆ Z ZAKRESU FINANSÓW
TEORIA FINANSÓW
Finanse - to ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.
Gospodarka finansowa - wszystkie formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych związane zgromadzeniem, podziałem i wykorzystaniem zasobów pieniężnych.
Nauka o finansach - nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych, jakie zachodzą w gospodarce.
Polityka finansowa - wybór celów gospodarki finansowej podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą lub innego podmiotu oraz sposobów i metod ich osiągania.
Polityka finansowa państwa - działania państwa, których celem jest tworzenie optymalnych warunków funkcjonowania społeczeństwa. Te działania są realizowane w ramach polityki gospodarczej państwa i są podejmowane w celu:
stymulowania rozwoju gospodarki,
zwiększania poziomu zatrudnienia,
zaspokojenia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego,
realizacji potrzeb w dziedzinie konsumpcji zbiorowej,
zapewnienia minimum egzystencji i realizacji innych zadań.
System finansowy państwa - mechanizm tworzenia i przepływu siły nabywczej.
Zarządzanie finansami – proces decyzyjny. Ogół decyzji związanych z pozyskiwaniem środków finansowych oraz ich wykorzystaniem. Decyzje te dotyczą poziomu zapotrzebowania na dodatkowe środki, źródła kapitału, dawcy kapitału, terminu, na jaki zostanie on pozyskany oraz sposobu angażowania tych środków w finansowe lub rzeczowe składniki majątku.
RYNKI FINANSOWE
Arbitraż - jednoczesne kupno i sprzedaż instrumentów finansowych na różnych rynkach, co przy różnej cenie instrumentów finansowych notowanych na różnych rynkach pozwala na osiągnięcie zysku.
Dyskonto papierów wartościowych – różnica pomiędzy ceną nominalną papieru wartościowego a ceną, po której został sprzedany inwestorowi. Stanowi wynagrodzenie dla inwestora. Im wyższy poziom dyskonta tym rentowność inwestycji jest wyższa.
Hedging – działania polegające na wykorzystaniu instrumentów finansowych w celu zabezpieczenia przed niekorzystnymi zmianami cen aktywów bazowych.
Rynek finansowy - ogół transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe.
Papier wartościowy – dokument stwierdzający istnienie określonych praw majątkowych, jakie przysługują jego właścicielowi.
Płynność instrumentu finansowego – czas, jaki jest potrzebny do zamiany instrumentu finansowego na gotówkę.
Rynek pierwotny – pierwsza transakcja instrumentem finansowym.
Rynek wtórny – wszystkie transakcje instrumentem finansowym, poza pierwszą, która dokonywana jest na rynku pierwotnym.
Spekulacja - zarabianie na zmianach cen instrumentów finansowych.
Transakcja natychmiastowa – transakcja, w której kurs kupna ustala się w momencie jej zawarcia, i jednocześnie następuje dostawa przedmiotu transakcji.
Transakcja terminowa - transakcja, w której kurs kupna ustala się w momencie jej zawarcia, natomiast dostawa przedmiotu transakcji następuje w określonym momencie w przyszłości.
FINANSE OSOBISTE
Budżet gospodarstwa domowego – bieżące zasoby finansowe gospodarstwa domowego podlegające rozdysponowaniu na potrzeby bieżące oraz oszczędności, czyli na utrzymanie gospodarstwa domowego.
Gospodarstwo domowe – jednoosobowy lub wieloosobowy zespól osób spokrewnionych lub nie, które wspólnie się utrzymują i podejmują decyzje o zagospodarowaniu całości lub części środków wniesionych do budżetu gospodarstwa domowego.
Konsumpcja - wydatki poniesione w celu bieżącego zaspokojenia potrzeb.
Homo oeconomicus - człowiek podejmujący racjonalne decyzje, czyli taki, który prawidłowo szacuje prawdopodobieństwo zdarzeń w przyszłości, podejmuje decyzje, które są zgodne z jego oczekiwaniami i stosuje je konsekwentnie.
Ograniczenia budżetowe – ograniczoność zasobów finansowych, które mogą być wykorzystane do zaspokojenia potrzeb gospodarstw domowych.
Oszczędności gospodarstw domowych – część dochodu, która nie jest przeznaczona do spożycia. Może mieć formę gotówki, instrumentów finansowych lub rzeczowych instrumentów oszczędzania.
Oszczędzanie – proces rezygnacji z bieżącej konsumpcji na rzecz konsumpcji przyszłej.
Utrzymanie gospodarstwa domowego – łączenie części lub całości dochodów gospodarstwa domowego, jego wydatków oraz majątku.
Ryzyko – prawdopodobieństwo zaistnienia określonego zdarzenia.
Zarządzanie majątkiem gospodarstw domowych - ogół decyzji związanych z wyborem formy gromadzenia i przechowywania majątku, który przybiera formę majątku rzeczowego i majątku finansowego.
FINANSE PUBLICZNE
Budżet państwa – plan finansowy dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów władz publicznych w roku budżetowym, uchwalany w formie ustawy budżetowej.
Finanse publiczne - zjawiska i procesy pieniężne podmiotów publiczno - prawnych, których przedmiotem jest gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych umożliwiających funkcjonowanie państwa i wypełnianie jego zadań.
Fundusz celowy – wyodrębniony z budżetu prawnie i organizacyjnie, zasób środków publicznych, pochodzących z określonego źródła i przeznaczanych na określony cel publiczny.
Klasyfikacja budżetowa – sposób uporządkowania i prezentacji strumieni środków publicznych (dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów). Podziałkami klasyfikacji budżetowej stosowanej w odniesieniu do środków publicznych w Polsce są działy, rozdziały, paragrafy i części (tylko w odniesieniu do budżetu państwa).
Państwowy dług publiczny– suma zobowiązań podmiotów sektora finansów publicznych z tytułu zaciągniętych kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych.
Procedura budżetowa - ogół działań związanych z opracowaniem projektu budżetu, jego uchwaleniem, realizacją oraz sprawozdawczością i kontrolą.
Saldo budżetowe – różnica pomiędzy dochodami, a wydatkami budżetu w okresie roku budżetowego. Dodatnie saldo to nadwyżka budżetowa, ujemne saldo to deficyt budżetowy.
Sektor finansów publicznych – część systemu finansowego państwa; obejmuje pomioty powołane do realizacji publicznych zadań przy wykorzystaniu środków publicznych.
Środki publiczne – są to zasoby finansowe, które są przeznaczane na realizację zadań publicznych.
PODATKI
Podatek - danina publiczna o charakterze pieniężnym, przymusowym, bezzwrotnym, nieekwiwalentnym, ogólnym pobieraną na podstawie przepisów prawa przez państwo lub inny związek publiczno-prawny w celu zgromadzenia środków publicznych.
Podatek bezpośredni - – kategoria podatku, którego wysokość jest bezpośrednio zależna od poziomu dochodu lub wartości majątku podatnika. Jego cechą jest nieprzerzucalność, a przedmiotem opodatkowania jest dochód lub majątek.
Podatek pośredni – kategoria podatku, którego wysokość nie jest bezpośrednio zależna od poziomu dochodu lub wartości majątku podatnika. Jego cechą jest przerzucalność, a przedmiotem opodatkowania jest konsumpcja.
Podmiot podatku – to strona stosunku fiskalnego. Podmiotem uprawnionym jest ustawodawca, podmiotem zobowiązanym jest podmiot określony w ustawie podatkowej, będący podatnikiem, płatnikiem lub inkasentem podatkowym.
Podstawa opodatkowania – wartościowo lub jednostkowo ujęty przedmiot podatku.
Przedmiot podatku – określona sytuacja, faktyczna lub prawna w związku z zaistnieniem, której na mocy przepisu podatkowego u podatnika powstaje obowiązek podatkowy.
Samoopodatkowanie mieszkańców – danina, jaką społeczność lokalna może sama na siebie nałożyć.
Stawka podatkowa - relacja kwoty podatku do podstawy wymiaru. Może mieć charakter procentowy, kwotowy lub ułamkowy.
System podatkowy państwa to ogół obowiązujących w danym państwie i danym czasie podatków, będący jednolitą wewnętrznie oraz zgodną prawnie i ekonomicznie całością.
Technika podatkowa (konstrukcja prawna podatku) – elementy składające się na budowę podatku. Do najistotniejszych należy: przedmiot, podmiot, podstawa opodatkowania i stawka.
Zasady podatkowe – postulaty nauki, określające warunki, jakim powinien odpowiadać poprawnie zbudowany system podatkowy i poszczególne podatki.
Zdolność podatkowa (płatnicza) - granica, której obciążenie podatkowe nie powinno przekraczać. To zdolność podatnika do poniesienia takiego ciężaru podatkowego, który zasadniczo nie zmieni jego sytuacji ekonomicznej.
FINANSE MIĘDZYNARODOWE
Dewiza – zagraniczne środki płatnicze, będące krótkoterminowymi należnościami, używane do natychmiastowej zapłaty w obrocie międzynarodowym.
Kurs waluty - cena waluty jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju.
Międzynarodowe stosunki finansowe - finansowe powiązania pomiędzy przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów występujące w skali międzynarodowej.
Międzynarodowy system finansowy – instytucje oraz instrumenty, rynki finansowe i zasady służące budowie zaufania pomiędzy eksporterami, a importerami kapitału, oraz umożliwiające alokację nadwyżek środków finansowych w sposób, który pozwala na zachowanie jego spójności.
Nierezydent danego kraju - osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę poza granicami danego kraju.
System walutowy - zbiór zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej
Transgraniczna konkurencja - wzorce liberalizacji rynku finansowego.
Waluta - jednostki pieniężne oficjalnie obowiązujące w danym państwie, mające moc zwalniania od zobowiązań pieniężnych.