Czopki ( Suppositorium, Suppositoria, Suppositorii, Supp.)

Czopki są stałą postacią leku przeznaczoną do wprowadzania do jam ciała. Zawierają określoną dawkę substancji leczniczych. Substancje lecznicze są w czopkach równomiernie rozproszone w postaci stałej ( przesiane przez sito 0,08) lub, rzadziej w stałych podłożach lipidowych o temperaturze topnienia ciała lub podłożach hydrofilowych rozpuszczających się w wydzielinach błon śluzowych.

Czopki dzieli się na:

• czopki doodbytnicze (Suppositoria analia, Suppositoria rectalia).

• czopki dopochwowe, gałki dopochwowe, globulki ( Suppositoria vaginalia, Globuli vaginales, Ovula vaginalia)

• czopki docewkowe, pręciki (Suppositoria urethralia, Bacilli, Bacilli urethrales, Styli, Cereoli)

• czopki do zębodołu ( Denticoni)

• czopki do macicy ( Utertoria)

Czopki mogą działać:

• miejscowo – lek nie ma przenikać, ma działać w miejscu podania. garbniki, tanina, białczan taniny ( Tanabina), sole bizmutu ( Dermatol – zasadowy azotan bizmutu), anestezyna, mentol ( stosowany w chorobie hemoroidalnej), ichtiol + hydrocortyzon, balsam peruwiański – działa kojąco.

• przeczyszczająco – działają na ściany odbytnicy odciągając z nich wodę czym rozluźniają masę kałową.

• ogólnoustrojowo – substancja uwalnia się z czopka, rozpuszcza się w wydzielinie śluzowej i wchłania do krwioobiegu.

Podłoża czopkowe – muszą się topić lub rozpuszczać w płynie odbytniczym, którego jest ok. 1 – 3 ml.

Wymagania stawiane czopkom:

• musi się topić w temperaturze ciała 36° - 37°C – działają szybciej ( lub rozpuścić w wydzielinie błon śluzowych odbytnicy – przedłużone działanie)

• czopki muszą mieć małą różnicę między temperaturą topnienia i krzepnięcia ( 1° – 2°)

• czopków nie dzielimy w poprzek, zawsze wzdłuż

• podłoże powinno mieć odpowiednią lepkość ( lepkość zwiększamy dodając alkoholi tłuszczowych, lub mydeł metali wielowartościowych)

• powinno mieć odpowiednią liczbę wodną ( liczba wodna – ilość wody jaką jest w stanie wchłonąć 100,0 podłoża w temperaturze pokojowej, w sposób trwały.)

• powinny ulegać kontrakcji ( kontrakcja – zmniejszenie objętości przy zastyganiu), co ułatwia wyjęcie czopków z formy

• substancje pomocnicze zawarte w czopkach nie mogą wywierać własnego działania farmakologicznego, toksycznego i alergizującego ( drażniącego).

Podłoża czopkowe:

1. lipofilowe – podłoża topiące się (działające szybciej)

   1. naturalne – Oleum Cacao, Butyrum Cacao, Masło kakaowe – jest triglicerydem ( składa się z kwasu stearynowego, palmitynowego i oleinowego w stosunku 1 : 1 : 1 , lub 2 : 0 : 1, lub 0 : 2 : 1). Posiada strukturę polimorficzną i występuje w izomerach α, β, β’ i γ. Najbardziej trwała jest forma β ( temperatura topnienia ok. 35°C). Pod wpływem temperatury powyżej 36°C przechodzi z formy β w pozostałe formy, co objawia się trudnościami w zastyganiu podłoża, aby powrócić do formy β należy zaszczepić masę stopioną niewielką ilością masła niestopionego ( ok. 10%).
      Wady:

• polimorfizm

• ulega procesowi utleniania – jełczenie ( przez zawartość kwasu oleinowego), dlatego należy przechowywać tylko w formie niezmielonej, w ciemnych i chłodnym miejscu

• duża różnica między temperaturą topnienia i krzepnięcia ( ok. 10°C)

• mała liczba wodna – 30

• nie ulega kontrakcji – formę należy wylać parafiną płynną.

Zalety:

• jest biozgodne – surowiec naturalny ( nie alergizuje i nie drażni)

• jest plastyczne – nie jest łamliwe

• nadaje się do metody wylewania i wytłaczania

• zapewnia dobre uwalnianie substancji leczniczej

• temperatura topnienia 35°C

  1. półsyntetyczne

• uwodornione oleje – uwodorniony olej arachidowy ( Oleum Arachidis hydrogenatum) – podłoże zgodne, możliwość regulowania temperatury topnienia i krzepnięcia, podłoże trwałe

• przeestryfikowane tłuszcze – kwasy tłuszczowe o liczbie atomów węgla C₁₂ – C₁₈ – otrzymywane przez zmydlenie kwasu tłuszczowego i estryfikację. Są to głównie kwasy laurylowy, stearynowy i palmitynowy ( kwasy nasycone) – są trwałe, mają wysoką liczbę wodną, ulegają kontrakcji, mała różnica między temperaturą topnienia i krzepnięcia, są łamliwe ( ponieważ nie zawierają kwasów nienasyconych) – nadają się tylko do metody wylewania. Są nimi Adeps solidus, Adeps neutralis, Masa Estarinica, Witepsol, Masupol, Masa Estarinum, Suppocire, Novata

  1. syntetyczne

• ftalan cetylu ( Lassupol)

1. hydrofilowe – rozpuszczają się w płynie odbytniczym ( przedłużone działanie) – niezgodne z garbnikami, jodem i kwasem salicylowym.

   1. masy żelatynowo – glicerolowe – do globulek i pręcików.

Składają się w 15% z żelatyny, 15% z wody i 70% z glicerolu. Zalewamy żelatynę wodą do wchłonięcia, następnie rozpuszczamy na łaźni wodnej i dodajemy glicerol. Nie nadają się do czopków o działaniu ogólnoustrojowym ponieważ, zawierają glicerol, który odciąga wodę ( ewentualnie do czopków przeczyszczających – bez żelatyny; i do globulek)

1. Glikole polioksyetylenowe ( PEG) – o masie cząsteczkowej 1500 i wyżej. Mogą działać drażniąco , ponieważ odciągają wodę z odbytnicy, aby tego uniknąć można dodać wodę ( 10 – 30 %) lub można zwilżyć czopek przed podaniem do odbytnicy.

Czopki na podłożu liofilowym ulegają stopieniu , nie rozpuszczają się, ale działają szybciej niż czopki na podłożach hydrofilowych.

Substancje pomocnicze w czopkach

• korygujące temperaturę topnienia – parafina stała, woski ( Cetaceum, pszczeli), alkohole tłuszczowe ( cetylowy, laurylowy, stearynowy)

• zwiększające lepkość – starynian glinu ( lub starynian cynku), aerosil, laktoza.

• przeciwutleniacze – BHA, estry kwasu galusowego, progaliny, palmitynian askorbylu.

• środki konserwujące – stosowane tylko na skalę przemysłową.

Metody wykonywania czopków:

1. ręczna

   • czopki lub globulki dla osoby dorosłej – ilość masła kakaowego wynosi 2,0

   • czopki lub pręciki dla dzieci – ilość masła kakaowego 1,0

   • pręciki dopochwowe w całej masie nie powinny przekraczać 1,0 ( zazwyczaj ok.0,5 masła kakaowego)

Masa globulki – 3,0 – 5,0 – ponieważ zawierają więcej substancji

Należy substancję leczniczą utrzeć, wymieszać z masłem kakaowym, mieszać i ucierać na plastyczną masę. Jeśli konieczne dodać plastyfikatorów. ( Plastyfikatory – lanolina, wazelina, olej parafinowy (parafina płynna), oleje roślinne). Ugniatamy i dzielimy na odpowiednie części. Nadajemy kształt ( tocząc ręcznie). Wadą metody jest niska czystość mikrobiologiczna ( III klasa czystości).

1. przez wytłaczanie – metoda maszynowa ( czopikarka)

Metoda tłoczenia. Substancje i masło wpychamy do matrycy i wypychamy. Służy do sporządzania 3 czopków lub 1 globulki. Forma musi być standaryzowana na odpowiednie podłoże ( zazwyczaj masło kakaowe).

1. przez wylewanie – metoda przemysłowa.

Najlepsza metoda pod względem czystości mikrobiologicznej i rozproszeniem substancji ( lepsza dostępność mikrobiologiczna). Forma musi być standaryzowana – na objętość formy w gramach.

Substancja lecznicza ma większą gęstość od podłoża.

Współczynnik wyparcia – stosunek gęstości podłoża, do gęstości substancji leczniczych. Mówi ile gramów masła kakaowego odpowiada 1,0 substancji leczniczej. Standardowo przyjmuje się wartość 0,7.

M = F – ( f ⋅ s) f – współczynnik wyparcia

s – masa substancji leczniczej

F – ilość masła kakaowego potrzebna na standaryzowanie formy.

Interakcje w czopkach

• typu fizycznego

- interakcja balsamu peruwiańskiego z masłem kakaowym. Balsam się nie miesza z masłem kakaowym. Stosowane na hemoroidy. Czopki wychodzą w kropki. Należy wymieszać balsam peruwiański z olejem rycynowym w stosunku 1 : 1 ( powinno wystarczyć nawet 1 : 0,5) kosztem masła kakaowego.

• typu chemicznego ( w czopkach na hemoroidy)

  • tlenku cynku nie należy łączyć z adrenaliną ( adrenalina się utlenia , co powoduje jej rozkład)

  • rezorycyny nie należy mieszać z solami metali ciężkich ( rezorycyna się utlenia, wytrąca się czysty bizmut, który ma działanie drażniące)

  • Ichtiol z hydrocortyzonem – hydrocortyzon się rozkłada

  • Ichtiol z chlorowodorkiem papaweryny – papaweryna się utlenia.

Aby uniknąć interakcji należy przygotować oddzielnie czopki z niezgodnymi substancjami.

Biofarmaceutyczne aspekty leków podawanych doodbytniczno.

Żeby uzyskać działanie ogólnoustrojowe:

• czopek musi się stopić lub rozpuścić

• substancja musi się uwolnić z czopka i przedyfundować do błon śluzowych odbytnicy, a następnie wchłonąć się do krwioobiegu

Podłoża, które się topią, topią się szybciej ( 15 minut) niż czopki rozpuszczające się ( 60 minut). Typ podłoża wpływa na szybkość rozpadu czopka i uwalnianie substancji.

Substancje najlepiej uwalniają się:

• hydrofilowe z podłoży lipofilowych

• lipofilowe z podłoży hydrofilowych

Tylko niezdysocjowane substancje przechodzą przez błony. Płyn w odbytnicy ma pH = 7 – 8 , nie ma właściwości buforowych.

Na wchłanianie ma wpływ:

• stopień rozdrobnienia – dla substancji trudno rozpuszczalnych w wodzie

• postać leku ( najszybciej wchłania się w postaci wlewu, czopków i kapsułek)

• właściwości fizykochemiczne substancji leczniczej ( stopień dysocjacji, pH, pKa)

• proces technologiczny ( substancje pomocnicze – solubilizatory)

Doustnie nie podajemy ( podajemy podjęzykowo) – ulegają efektowi I przejścia:

• progesteron

• nitrogliceryna

Wady stosowania czopków:

• mogą drażnić odbytnicę

• nierówne wchłanianie ( czopki na podłożach hydrofilowych w większym stopniu przenikają do wątroby, ponieważ rozpuszczając się rozprzestrzeniają się po całym odbycie, czopki na podłożach lipofilowych w mniejszym stopniu przenikają do wątroby, w większości trafiają do krwioobiegu. Wyjątek : Masło kakaowe!