Chromosomy politeniczne (olbrzymie)

są to wielkie chromosomy o rozmiarach nawet ponadsto razy przekraczających przeciętną. Powstają one w wyniku wielokrotnych endomitoz izłożone są z wielu chromatyd (512, 1024, 4096), które łączą się ze sobą na całej długości.

W jednym chromosomie występuje do kilku tysięcy poprzecznych pasm o charakterystycznym układzie. Powstawanie tych pasm wiąże się ze ścisłym połączeniem chromatyd tworzących chromosom i wynika z sąsiadowania ze sobą takich samych fragmentów poszczególnych spośród nich.

Na chromosomach politenicznych powstają ponadto charakterystyczne zgrubienia, tzw. pufy

albo pierścienie Balbianiego. Stanowią one strukturalne modyfikacje pewnych części

chromosomu — uważa się, że są efektem jego lokalnego rozszczepienia na pojedyncze

chromatydy. Pufy są miejscami szczególnie aktywnej syntezy RNA; po utworzeniu pufu

następuje wydatny wzrost syntezy tego kwasu.

Chromosomy politeniczne obecne są głównie w komórkach tkanek sekrecyjnych, m.in. w

gruczołach ślinowych larw owadów (przede wszystkim muchówek), a także w cewkach

Malpighiego, komórkach nabłonka rectum, ciałach tłuszczowych.