1 Systematyka związków nieorganicznych

DZIAŁ I

SYSTEMTYKA ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH

Zad. 1. (1 pkt)

Podkreśl zbiór zawierający wyłącznie wzory związków, które w wyniku reakcji z wodą lub po rozpuszczeniu w wodzie tworzą kwasy:

A. NO, P₄O₁₀, SO₂

B. CaO, P₄O₁₀, SO₃

C. HCl(g), SO₂, SO₃

D. CO, P₄O₁₀, SO₃

Zad. 2. (2 pkt)

Atom pewnego pierwiastka ma w stanie podstawowym następującą konfigurację elektronów

walencyjnych: 3s²3p⁴ (M6).

a) Odczytaj z układu okresowego symbol tego pierwiastka.

Symbol pierwiastka: .....................................................................................................................................................

b) Napisz wzór tlenku tego pierwiastka na najwyższym stopniu utlenienia i wzór wodorku

tego pierwiastka.

Wzór tlenku: .............................. Wzór wodorku: .......................................................................

Zad. 3. (2 pkt)

Określ charakter chemiczny (kwasowy lub zasadowy) tlenku wapnia i tlenku siarki(VI).

Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji każdego z tych tlenków odpowiednio

z wodorotlenkiem sodu lub z kwasem solnym.

Tlenek	Charakter chemiczny	Równanie reakcji
CaO
SO₃

Zad. 4. (2 pkt)

Spośród podanych tlenków podkreśl ten, który reaguje z wodą, a następnie napisz dla niego równanie reakcji chemicznej.

• ZnO, • CO, • BaO, • SiO₂

Równanie reakcji chemicznej: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 5. (1 pkt)

Dane jest równanie reakcji chemicznej.

CaCO₃⎯----> CaO + CO₂↑

Przedstaw interpretację tego równania, uzupełniając poniższe zdanie.

Podczas rozkładu jednego mola CaCO₃ powstaje ................ g CaO oraz ............... dm³ CO₂ (w warunkach normalnych).

Zad. 6. (3 pkt)

a) Określ charakter chemiczny tlenków, których wzory podano poniżej.

Cl₂O₇, MgO, Na₂O, P₄O₁₀, SO₃

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

b) Napisz wzory wszystkich podanych wyżej tlenków uporządkowanych na podstawie ich

charakteru chemicznego od najbardziej zasadowego do najbardziej kwasowego.

.....................................................................................................................................................

Zad. 7. (1 pkt)

Podczas ogrzewania węglanu baru powstaje tlenek baru oraz inny tlenek, który stosowany jest w przemyśle jako składnik napojów gazowanych.

Zapisz równanie opisanej reakcji:

.……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zad. 8. (1 pkt)

Spośród tlenków o wzorach: CaO, SO₂ i CO, wybierz i wpisz do tabeli wzory tych,

których zachowanie wobec wody, kwasu i zasady opisano poniżej.

Wzór tlenku	Reakcja z wodą	Reakcja z HCI	Reakcja z NaOH
	Reakcja zachodzi	Reakcja zachodzi	Reakcja nie zachodzi
	Reakcja zachodzi	Reakcja nie zachodzi	Reakcja zachodzi

Zad. 9. (2 pkt)

Za pomocą równań reakcji opisz dwie metody otrzymywania wodorotlenku wapnia.

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zad. 10. (2 pkt)

Litowce reagują z wodą. Reakcja litu z wodą przebiega najmniej gwałtownie. Podczas reakcji sodu z wodą wydzielające się ciepło wystarcza do stopienia metalu. Potas zapala się w zetknięciu z wodą. Jeszcze gwałtowniej działają na wodę rubid i cez. Ten ostatni jest tak aktywny, że zapala się samorzutnie w zetknięciu z powietrzem nawet w nieobecności wody.

Korzystając z powyższych informacji, uszereguj opisane metale (cez, lit, potas, rubid, sód) pod względem aktywności od najmniejszej do największej.

.....................................................................................................................................................

b) Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji litowca z wodą, wiedząc, że jednym

z jej produktów jest wodorotlenek. Zastosuj ogólny symbol metalu M.

.....................................................................................................................................................

Zad. 11. (1 pkt)

Określ, jak zmienia się aktywność pierwiastków w grupach głównych i uzupełnij poniższe zdania słowami maleje albo wzrasta.

Ze wzrostem liczby atomowej aktywność niemetali ...................................................................

Ze wzrostem liczby atomowej aktywność metali ........................................................................

Zad. 12. (1 pkt)

W kolumnie I podano nazwy wodorotlenków, a w kolumnie II wymieniono przykładowe zastosowania wybranych wodorotlenków.

A. wodorotlenek magnezu

B. wodorotlenek sodu

1. jest składnikiem zaprawy murarskiej

2. stosowany jako lek przeciw nadkwasocie, składnik past

do zębów

3. surowiec do otrzymywania mydła, celulozy, papieru

Każdemu wodorotlenkowi wymienionemu w kolumnie I (litery A i B) przyporządkuj jego zastosowanie podane w kolumnie II (liczby 1–3).

Zad. 13. (2 pkt)

Dysponujesz trzema probówkami, w których znajdują się wodne rozcieńczone roztwory wodorotlenku sodu, kwasu azotowego(V) oraz azotanu(V) sodu. Nie wiesz jednak, który roztwór znajduje się w której probówce.

Spośród następujących wskaźników kwasowo-zasadowych wybierz jeden, za pomocą

którego można określić zawartość każdej probówki:

fenoloftaleina, oranż metylowy, papierek uniwersalny.

Wybrany wskaźnik: .....................................................................................................................................................

b) Napisz przewidywane obserwacje, wpisując do tabeli barwy, jakie wybrany

wskaźnik przybiera w badanych roztworach.

Barwa wskaźnika w roztworze
wodorotlenku sodu
kwasu azotowego(V)
azotanu(V) sodu

Zad. 14. (2 pkt)

Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji tlenku fosforu(V) z wodą i z zasadą sodową.

Równanie reakcji z wodą:

.....................................................................................................................................................

Równanie reakcji z zasadą sodową:

.....................................................................................................................................................

Zad. 15. (2 pkt)

Właściwości chlorowodoru wynikają z charakteru wiązania chemicznego występującego w jego cząsteczce.

a) Określ charakter wiązania (kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne

spolaryzowane, jonowe) w cząsteczce chlorowodoru.

Charakter wiązania: .....................................................................................................................

Uzupełnij poniższą charakterystykę chlorowodoru, podkreślając jedną z podanych w

każdym nawiasie właściwości.

W temperaturze pokojowej i pod ciśnieniem atmosferycznym jest ( gazem / cieczą /

ciałem stałym).

( Dobrze / słabo ) rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych, np. w wodzie

Zad. 16. (1 pkt)

Uzupełnij poniższe zdanie. W każdym nawiasie wybierz i podkreśl właściwe słowo.

Po wrzuceniu do wody małego kawałka sodu przebiega gwałtowna reakcja. Zachowanie sodu, który przybiera kształt kulisty i pływa na powierzchni wody, wskazuje na jego ( niską/ wysoką ) temperaturę topnienia oraz gęstość ( mniejszą / większą ) od gęstości wody.

Zad. 17. (3 pkt)

Siarkowodór (H₂S) można otrzymać w laboratorium w wyniku działania kwasu solnego na siarczek żelaza(II). Oprócz siarkowodoru produktem tej reakcji jest chlorek żelaza(II).

Siarkowodór spala się w powietrzu słabym płomieniem, dając w przypadku dostatecznego dopływu tlenu tlenek siarki(IV) i parę wodną. Przy ograniczonym dopływie tlenu wydziela się siarka i para wodna.

Korzystając z powyższej informacji, napisz w formie cząsteczkowej

równanie reakcji otrzymywania siarkowodoru w laboratorium.

.....................................................................................................................................................

Zad. 18. (2 pkt)

Napisz równanie reakcji magnezu z parą wodną. Określ charakter chemiczny produktu reakcji zawierającego magnez.

Równanie reakcji: .....................................................................................................................................................

Charakter chemiczny: .....................................................................................................................................................

Zad. 19. (1 pkt)

Wskaż prawidłowe zakończenie poniższego zdania.

Do gaszenia płonącego magnezu nie należy używać wody, gdyż:

powstaje substancja nierozpuszczalna w wodzie.
wydziela się palny gaz.
wydziela się trujący gaz.
powstaje łatwopalny związek magnezu.

Która z wymienionych niżej par substancji nie reaguje ze sobą?

K₂O i H₂O
CaO i CO₂
Ba i H₂O
CaO i S

Kwas krzemowy to substancja galaretowata, praktycznie nierozpuszczalna w wodzie. Który zestaw substratów pozwala otrzymać ten kwas?

A. SiO₂ + H₂O C. SiO₂ + NaOH

B. Na₂SiO₃ + HCl D. Na₂SiO₃ i CaCl₂

Zad. 20. (5 pkt)

Zapisz równania reakcji otrzymywania pięcioma różnymi metodami chlorku magnezu.

Zad. 21. (1 pkt)

Zbiór kwasów HIO, HIO₄, HIO₃ uszereguj wg malejącej ich mocy, uzasadnij uszeregowanie.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 22. (2 pkt)

Wyjaśnij, dlaczego wodnych roztworów wodorotlenków litowców nie można przechowywać w szklanych naczyniach?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zad. 23. (5 pkt)

W dwóch nieoznakowanych probówkach znajdują się dwa związki magnezu w stałym stanie skupienia, koloru białego. Z pośród odczynników: NaOH, HCl(aq) , H₂O i oranż metylowy wybierz te, które umożliwią identyfikację tlenku magnezu i węglanu(IV) magnezu, zapisz odpowiednie równania reakcji oraz obserwacje

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 24. (2 pkt)

W dwóch nieoznakowanych probówkach znajdują się wodne roztwory chlorków magnezu, wapnia i baru. Dysponując palnikiem gazowym zaproponuj metodę identyfikacji tych soli.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 25. (2 pkt)

Siarczan(VI) glinu ulega termicznemu rozkładowi na dwa tlenki , sproszkowany glin spala się wybuchowo, wodorotlenek ogrzewany ulega rozkładowi na dwa tlenki, zapisz równania reakcji otrzymywania wodorotlenku glinu.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zad. 26. (1 pkt)

Poniższy zbiór tlenków: Na₂O Cs₂O, MgO, K₂O, CaO, Rb₂O uszereguj wg wzrastającego

charakteru zasadowego.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 27. (2 pkt)

Zapisz równania reakcji chemicznych (w formie cząsteczkowej) wodorotlenku glinu wskazujące na jego charakter amfoteryczny (przyjmij liczbę koordynacyjną 6), produktom reakcji nadaj nazwy systematyczne.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………..................

Zad. 28. (2 pkt)

Dysponując wodorem, tlenem i węglanem(IV) wapnia, zaproponuj cykl przemian

prowadzących od otrzymania wodorotlenku wapnia.

Zad. 29.(4 pkt)

Napisz równania reakcji otrzymywania wodorotlenków sodu i żelaza(III) za pomocą dwóch metod.

a) wodorotlenek sodu

....................................................................................................................................................

b) wodorotlenek żelaza(III)

....................................................................................................................................................

Zad. 30. (4 pkt)

CO, P₄O₁₀, NO₂, BaO, ZnO, CrO, Cr₂O₃, SO₂, K₂O

Podane tlenki podziel na:

a) kwasowe

....................................................................................................................................................

b) zasadowe

....................................................................................................................................................

c) amfoteryczne

....................................................................................................................................................

d) obojętne

……………………………………………………………………………………………………………

Zad. 31. (2 pkt)

Spośród zapisanych poniżej równań reakcji wskaż te, w których zgodnie z teorią Brönsteda woda zachowuje

się jak:

a) kwas

....................................................................................................................................................

b) zasada

....................................................................................................................................................

SO₂^–3 + H₂O = HSO^–₃ + OH^–
H₂O + H₂PO^–₄ = H₃O⁺ + HPO₂^–
H₂O + NH⁺₄ = H₃O⁺ + NH₃
S^2– + H₂O = HS^– + OH^–

Zad. 32.(3 pkt)

Jedną z podstawowych właściwości fizycznych, którymi różnią się substancje o wiązaniach jonowych, kowalencyjnych spolaryzowanych i kowalencyjnych (niespolaryzowanych) jest ich temperatura topnienia.

Uzupełnij tabelę, przyporządkowując podanym substancjom odpowiedni rodzaj

wiązania i prawdopodobną temperaturę topnienia.

Wybierz spośród:

rodzaj wiązania: kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe,

temperatura topnienia (pod ciśnieniem 1013 hPa): –259,3 ^oC, –114,2 ^oC , 776,0 ^o

Nazwa substancji	Rodzaj wiązania	Temperatura topnienia, ^oC
Chlorek potasu
Chlorowodór
Wodór

Zad. 33. (2 pkt)

Poniżej podano wybrane właściwości chemiczne czterech związków: kwasu siarko we go(VI), chloru, amoniaku i chlorku potasu.

A. W związku tym między atomami występuje wiązanie kowalencyjne niespolaryzowane.

B. W związku tym między atomami występuje wiązanie kowalencyjne spolaryzowane.

C. W związku tym między atomami występuje wiązanie jonowe.

D.W związku tym między atomami występują wiązania: kowalencyjne spolaryzowane i koordynacyjne.

Przyporządkuj każdemu związkowi właściwą charakterystykę, wpisując odpowiednie litery (A –D) do poniższej tabeli.

kwas siarko wy(VI)	chlor	amoniak	chlorek potasu

Zad. 34. (1 pkt)

W poniższej tabeli podano wartości stałych dysocjacji wybranych kwasów organicznych i nieorganicznych.

Nazwa kwasu	Wartość stałej dysocjacji
kwas azotowy (III)	7,1 · 10–4
kwas cyjanowy	3,3 · 10–4
kwas benzoesowy	6,3 · 10–5
kwas fluorowodorowy	6,8 · 10–4
kwas mrówkowy	1,8 · 10–4

Uszereguj podane kwasy od najmniejszej mocy do największej.

.....................................................................................................................................................

Zad. 35.(4 pkt)

Tlenek azotu (I) można otrzymać w reakcji termicznego rozkładu azotanu (V) amonu. Oprócz tlenku azotu (I) wydziela się również para wodna. Zapisz równanie tej reakcji. Oblicz, ile dm³ tlenku azotu (I) otrzyma się w temperaturze 100^o C i pod ciśnieniem 1000 hPA, jeżeli rozkładowi zostanie poddane 560 g azotanu(V) amonu. Przyjmij, że reakcja przebiega z 80% wydajnością.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

Zad. 36. (4 pkt)

Masz do dyspozycji świeżo strącony wodorotlenek glinu. Zaprojektuj doświadczenie, które wykaże amfoteryczne właściwości tego wodorotlenku. Wymień odczynniki, których użyjesz, zapisz czynności, obserwacje i wnioski. Podaj w formie jonowej skróconej równania przeprowadzonych reakcji.

Odczynniki:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Czynności:

……………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………..................................................................................................................................

Obserwacje:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Wnioski:

………………………………………………………………………………………………………………………………….……………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Równania:

……………………………………………………………………………………………………………………………….……………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 37.(3 punkty)

Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji przedstawione na poniższym schemacie.

S ¹ SO₂ ² Na SO₃ ³ SO₂

_{………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………}

Zad. 38. ( 3 pkt.)

Poniżej zapisano wzory sumaryczne niektórych tlenków:

N₂O₅, MgO , ZnO, SiO, CO₂, P₄O₁₀, CaO,Na₂O

Spośród nich wybierz wzory tlenków o określonym charakterze chemicznym:

a) kwasowym,

b) zasadowym,

c) obojętny.

Zad. 39. (3 pkt.)

Stężony kwas azotowy (V) reaguje z metalami o dużej i małej aktywności np. ze srebrem.

W wyniku reakcji powstaje azotan (V) srebra, tlenek azotu (IV) oraz woda.

Napisz wzory wybranych odczynników.
Spisz obserwacje z przebiegu doświadczenia.
Zapisz wniosek w postaci równania reakcji w formie cząsteczkowej.

……………………...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zad. 40.( 3 pkt.)

Sole można otrzymać w reakcji:

a)tlenku kwasowego z tlenkiem zasadowym,
wodorotlenku metalu z kwasem,
metalu z kwasem,
tlenku metalu z kwasem,
kwasu z solą.

Zad. 41. (4 pkt.)

Tlenek węgla (IV) można otrzymać w reakcjach:

bezpośredniej syntezy z pierwiastków,
rozkładu termicznego węglanu wapnia,
spalania metanu,
utleniania tlenku węgla(II).

Napisz równania reakcji ilustrujące opisane metody.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 42. (4pkt)

Określ typy reakcji chemicznych, których równania zapisano poniżej.

I. CuO + H₂ → Cu + H₂O

II. 2 HgO → 2 Hg + O₂

III. 2 H₂ + O₂ → 2 H₂O

IV. NaCl + AgNO₃ → AgCl + NaNO₃

V. 2 Mg + O₂ → 2 MgO

	Reakcja syntezy	Reakcja analizy	Reakcja wymiany pojedynczej	Reakcja wymiany podwójnej
A.	III, V	II	I	IV
B.	III	II	IV	I
C.	I	II	III	IV
D.	V	II	IV	I

Zad. 43. (1pkt)

Wskaż zestaw, w którym poprawnie przyporządkowano współczynniki stechiometryczne przedstawionego równania reakcji chemicznej.

x CaCl₂ + y K₃PO₄ → z Ca₃(PO₄)₂ + t KCl

	x	y	z	t
A.	3	2	1	3
B.	6	2	2	6
C.	3	1	1	3
D.	3	2	1	6

Zad. 44. (1pkt)

Wskaż poprawny podział tlenków ze względu na ich charakter chemiczny.

	Tlenki zasadowe	Tlenki kwasowe	Tlenki amfoteryczne	Tlenki obojętne
A.	K₂O, BaO, P₄O₁₀	Cr₂O₃, CO₂, SO₂	MnO₂, Al₂O₃, ZnO	CO, NO
B.	K₂O, BaO	P₄O₁₀, CO₂, SO₂	Al₂O₃, ZnO	CO, NO, MnO₂
C.	MnO₂, Al₂O₃,	P₄O₁₀, CO₂, SO₂	ZnO, CO, Cr₂O₃	NO, K₂O, BaO
D.	K₂O, BaO	SO₂, P₄O₁₀, CO₂	MnO₂, Al₂O₃, Cr₂O₃	CO, NO

Zad. 45. (1pkt)

Wskaż wzory sumaryczne związków chemicznych, których należy użyć w celu potwierdzenia amfoterycznego charakteru tlenku.

A. HCl, KBr B. H₂SO₄, NaOH C. NaOH, H₂O D. HCl, H₂SO₄

Zad. 46. (1pkt)

Wskaż wzór sumaryczny produktu reakcji chemicznej przedstawionej równaniem.

NaOH + Al₂O₃ + H₂O → ____________

A. Na_2[Al(OH)₂] B. Na₃AlO₃ C. Na₃[Al(OH)₆] D. Na₂[Al(OH)₄]

Zad. 47. (1pkt)

Wskaż wzór sumaryczny najmocniejszego kwasu (z wymienionych).

A. HClO B. HClO₃ C. HClO₂ D. HClO₄

Zad. 48. (1pkt)

Wskaż wzór sumaryczny tlenku kwasowego, który jest bezwodnikiem HClO₄.

A. ClO₄ B. Cl₂O₇ C. ClO₂ D. ClO₃

Zad. 49. (1pkt)

Wybierz poprawne dokończenie zdania.
Kwas krzemowy(IV) o wzorze sumarycznym H₂SiO₃ można otrzymać w wyniku reakcji

tlenku krzemu(IV) z wodą.
tlenku krzemu(IV) z kwasem siarkowym(VI).
krzemianu(IV) sodu z kwasem chlorowodorowym.
dysproporcjonowania tlenku krzemu(IV).

Zad. 50. (1pkt)

Wskaż wzór sumaryczny wodorotlenku o silnych właściwościach zasadowych.

A. Cu(OH)₂ B. Ba(OH)₂ C. Fe(OH)₃ D. Al(OH)₃

Zad. 51. (1pkt)

Wybierz poprawne dokończenie zdania.

Chlorku miedzi(II) nie można otrzymać w wyniku reakcji

wodorotlenku miedzi(II) z kwasem chlorowodorowym.
tlenku miedzi(II) z kwasem chlorowodorowym.
miedzi z kwasem chlorowodorowym.
węglanu miedzi(II) z kwasem chlorowodorowym.

Zad. 52. (1pkt)

Wskaż wzory sumaryczne związków chemicznych oznaczonych symbolami X i Y, którymi można uzupełnić poniższe równanie reakcji chemicznej.

CuSO₄ + 2 X → Y + Cu(OH)₂

X = H₂O, Y = H₂SO₄
X = Zn(OH)_2, Y = ZnSO₄
X = Fe(OH)_3, Y = Fe₂(SO₄)₃
X = KOH, Y = K₂SO₄

Zad. 53.(1pkt)

Wskaż wzór sumaryczny produktu reakcji chemicznej przedstawionej równaniem.

CaCO₃ + CO₂ + H₂O → ____________

A. Ca(HCO₃)₂ B. CaHCO₃ C. [Ca(OH)]₂CO₃ D. Ca(OH)CO₃