Konstytucyjny podział organów władzy

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. opiera ustrój organów państwowych na zasadzie podziału i równowagi władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. W oparciu o obowiązujące postanowienia konstytucji, stosunkowo łatwo można wyodrębnić cztery grupy organów państwowych RP. Są to:

a) Organy ustawodawcze;

b) Organy wykonawcze;

c) Sądy i trybunały;

d) Ograny kontroli państwowej i ochrony zdrowia.

Te cztery grupy organów tworzą łącznie określony system organów państwowych, w ramach, którego wszystkie organy państwa są ze sobą ściśle powiązane, gdyż tylko w ten sposób możliwa jest realizacja istotnie zróżnicowanych funkcji i zadań państwa. Władza ustawodawcza powierzona została w art. 95 ust. 1 Sejmowi i Senatowi. Egzekutywa jest w Polsce dwuczłonowa, gdyż do organów władzy wykonawczej Konstytucja zalicza Prezydenta RP oraz Radę Ministrów. Organami władzy sądowniczej są niezawisłe sądy i trybunały. Ostatnią grupę konstytucyjnych organów państwowych stanowią organy kontroli państwowej i ochrony prawa. Do tych organów zaliczono: Najwyższą Izbę Kontroli, Rzecznika Paw Obywatelskich raz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji.

Relacje pomiędzy władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą powinny się opierać na:

• wzajemnej równowadze;

Oznacza to, że wzajemne relacje pomiędzy poszczególnym władzami powinny być zrównoważone. Każda władza powinna posiadać stosowne instrumenty prawne, tak aby hamować pozostałe władze i nie doprowadzić do koncentracji całej władzy w państwie w rękach tylko jednej władzy

• wzajemnym hamowaniu się;

• kontroli poszczególnych władz.

Kompetencje organów władzy ustawodawczej, czy wykonawczej nie powinny naruszać kompetencji władzy sądowniczej i na odwrót. Wyodrębnienie poszczególnych władz nie jest trudne. Natomiast rozgraniczenie ich działalności nie jest już tak łatwym procesem.

Władze pomimo, iż są podzielone powinny ze sobą współpracować.

Zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego, bo odrzuca możliwość skumulowania całej władzy w rękach jednego podmiotu. Rząd ponosi polityczną odpowiedzialność przed parlamentem, prezydent nie ma kompetencji do kierowania bieżącymi pracami rządu - cechy systemu parlamentarnego. Pozycja sądownictwa opiera się na zasadzie separacji lub nawet izolacji władzy sądowniczej, ponieważ jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest to, ze tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość.

Podział ten można rozpatrywać w 3 aspektach:

1. aspekt funkcjonalny - działalność państwa zostaje podzielona na trzy rodzajowo różne sfery działania, funkcje. Sprzyja to zachowaniu jedności władzy w rękach suwerena, którym jest naród (lud). Każda z tych władz ma rozdzielone, określone funkcje i organy, które te funkcje wykonują. Kompetencje do wypełniania zadań przyznaje im Konstytucja uchwalona przez suwerena.

Do tych funkcji należą:

a) prawodawstwo - wydawanie norm prawnych ogólnie obowiązujących;

b) wykonawstwo- realizacja zadań państwa;

c) sądownictwo- rozstrzyganie sporów prawnych;

2. aspekt organizacyjny - 3 funkcje państwa zostają podporządkowane różnym organom państwa:

a) prawodawstwo - parlament;

b) wykonawstwo - Prezydent i RM oraz podległe jej organy administracyjne;

c) sądownictwo - sądom powszechnym, szczególnym i konstytucyjnym;

3. aspekt personalny - podział władzy w aspekcie organizacyjnym byłby nieskuteczny gdyby ta sama osoba mogła piastować w różnych organach państwowych spełniających różne funkcje, stanowiska. Dla właściwego funkcjonowania podziału władz konieczne jest równoczesne powiązanie wszystkich trzech aspektów

Władzę sądowniczą sprawują Sądy i Trybunały

Trybunały:

• Trybunał Konstytucyjny;

• Trybunał Stanu;

Sądy:

• Sądy Powszechne( rejonowe, okręgowe, apelacyjne);

• Sądy Administracyjne (wojewódzkie sądy administracyjne);

• Naczelne Sądy Administracyjne;

• Sądy Wojskowe;

• Sąd Najwyższy - sprawuje nadzór judykacyjny w zakresie działalności Sądów Powszechnych.

Najwyższa Izba Kontroli

NIK jest organem wspomagającym w kontrolowaniu Rządu. Jej podstawową rolą jest dokonywanie samodzielnych ocen, sposobu wykonywania budżetu przez Rząd i przedkładanie sprawozdań Sejmowi. NIK jest niezależna od Rządu.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Na jego działalność wpływa Sejm , ale z kolei Rzecznik ma duży wpływ na funkcjonowanie administracji czyli władzy wykonawczej.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Wykonuje zadania związane z zakresu władzy wykonawczej.