1.System rządu

Model parlamentarno-gabinetowy jest to system obowiązujący w Polsce

Cechy:

- Dualizm egzekutywy - obok głowy pastwa jest także rząd, który stanowi odrębny organ władzy wykonawczej na jego czele stoi premier

- Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem i nie może być przez parlament odwołana. Konsekwencją politycznej nie odpowiedzialności głowy państwa jest kontrasygnata, polegająca na tym, że każdy akt urzędowy głowy państwa wymaga współpodpisu premiera lub członka rządu biorącego odpowiedzialność za ten akt przed parlamentem.

- Rząd, aby mógł działać musi uzyskać wotum zaufania parlamentu. Ponosi on odpowiedzialność polityczną przed parlamentem.

- Jest to system modyfikowany partyjny z przewagą systemu dwupartyjnego

- W systemie tym, gdy rząd nie może zdobyć większości głosów może zawrzeć koalicję

- Możliwe w tym systemie jest również funkcjonowanie rządów mniejszościowych

HISTORIA

System ten powstał w Anglii gdzieś na początku XVIII wieku wiązało to się z powstaniem gabinetu.

Odmiany systemu

Takie modyfikacje wprowadzono w RFN:

- nadanie silnej pozycji kanclerzowi, jako szefowi rządu i podprzorządkowaie mu pozostałych członków gabinetu. Ministrowie podlegają kanclerzowi

- konstruktywne wotum nieufności, jako odpowiedzialność kanclerza. Odwołanie może nastąpić tylko w przypadku, gdy parlament powoła na te stanowisko nowego kandydata bezwzględną liczbą głosów

- ograniczenie możliwości rozwiązania parlamentu przez egzekutywę

Model prezydencki

- funkcja prezydenta najważniejsza w tym systemie

- system ukształtował się w USA po 1863r. a później przyjęty w państwach Ameryki Południowej

- połączenie funkcji głowy państwa z funkcją premiera

- władza wykonawcza przysługuje prezydentowi

- ministrowie podporządkowani prezydentowi

- prezydent naczelnym dowódcą armii, twórcą polityki zagranicznej, szefem partii, głównym ośrodkiem decyzji podejmowanych w państwie

- rozdzielenie władzy wykonawczej od ustawodawczej

- niezależność prezydenta od parlamentu

- prezydent powoływany poprzez powszechne wybory pośrednie

- parlament nie może zdymisjnonowac ministra a co dopiero prezydenta

- wzajemna kontrola i równowaga

- nie ma instytucji kontrasygnaty

- system ten nie wykazuje tendencji mutacyjnych, lecz podatny jest na przekształcenia degeneracyjne

Model parlamentarno - komitetowy

- modelem tym nazywamy system rządów zgromadzenia lub systemu konwentu (sugeruje akcent konstytucyjny)

- parlament jest najwyższym organem : pod jego zwierzchnictwem są inne organy państwowe rząd i głowa państwa

- budowa rządu zależy od parlamentu

- parlament nie ma kompetencji nominacyjnych głowy państwa, może on ustalać jedynie poselski skład rządu

- polityka państwa ustalana jest przez parlament a realizowana przez rząd

- rząd ma znikomy wpływ na funkcjonowanie parlamentu, może wypływać na władze prawodawczą jedynie poprzez inicjatywę ustawodawczą i poprzez zwołanie nadzwyczajnych sesji parlamentu

- głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem kadencji

- konflikty na linii parlament rząd zawsze rozwiązywane są na korzyść parlamentu

- głowa państwa ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem

- brak instytucji wotum nieufności przy odoływaniu rządu

Rządy takie mogą być sprawowane w systemie monoparyjnym, dwupartyjnym jak i wielo partyjnym.

Model mieszany

- łączy wybrane elementy klasycznych modeli

- często przyjmuje postać modelu półprezydenckiego (przewaga cech prezydenckich nad parlamentarnymi)

- ukształtował się we Francji

- prezydent powoływany w wyborach powszechnych

Prezydent :

- mianuje premiera, rozwiązuje parlament, może zarządzic referentum, decyduje o polityce zagranicznej i o bazie obrony państwa

- odpowiada jedynie za zdrade kraju

- jest on arbitrem ( może w każdym momencie rozwiązac każde ciało ustawodawcze i zarządzic przedterminowe wybory)

* może on skrócić kadencję parlamentu, może zarządzic referendum, ma prawo weta ustawodawczego, może skierować ustawy do Trybunału Konstytucyjnego

- ma obowiązek uczestnictwa w posiedzeniach Rady Ministrów i najwyższych komitetów oraz komisji obrony narodowej

- nie może on samodzielnie odowyłwac rządu, nie może on dokonywać zmian w składzie egzekutywy

- rząd odpowiada politycznie przed prezydentem i parlamentem

- tryb wyboru zapewnia głowie państwa specjalny status

- konstytucja określa uprawnienia prezydenta oraz uprawnienia wykonywane za kontrasygnatą premiera

- zbyt duże kompetencje prezydenta nie pozwalają mu na kierowanie całością działań tej władzy, sprawowanie władzy wykonawczej spoczywa na rządzie

2. Rada Ministrów

Rada ministrów ma silną władzę wykonawczą. Jest podstawowym i głównym organem podejmującym decyzje o sprawach wewnętrznych państwa ; stanowi oraz prowadzi wewnętrzną i zewnętrzną politykę RP ( zgodnie z art. 146 ust 1,3)

Szefem jest prezes RM posiadający bardzo duże kompetencje władcze. Premier może:

- dokonywać zmian ministrów i nie musi mieć na to niczyjej zgody

- kontrasygnować akt prezydenta (jako jedyny organ)

Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.

Kompetencje:

Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.

Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.

Rada Ministrów kieruje administracją rządową.

- zapewnia wykonanie ustaw,

- wydaje rozporządzenia,

- koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

- chroni interesy Skarbu Państwa,

- uchwala projekt budżetu państwa,

Pozycja Prezesa RM

- podwójna pozycja ministra

Kompetencje RM

*reprezentuje Radę Ministrów,

*kieruje pracami Rady Ministrów,

*wydaje rozporządzenia,

*zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,

*koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,

*sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,

*jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Jest to centralny, państwowy organ stanowiący gwarancje nadrzędności konstytucji w systemie prawa oraz hierarchiczności prawa.

Różnice miedzy Trybunałem Konstytucyjnym a sądownictwem :

- szczególny tryb powoływania sędziów

- kadencyjność (9 lat , 1 raz wybrany)

- brak instancyjności (dwuinstancyjności)

- nie podlega nadzorowi Sądu Najwyższego

- nie podleganie KRS (Krajowej Radzie Sądownictwa)

- inna koncepcja niezawisłości sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Kontrasygnata - dodatkowe podpisanie aktu prawnego (ustawy bądź rozporządzenia) przez drugą osobę, potwierdzające jego ważność i przenoszące pełną odpowiedzialność polityczną i prawną na podpisującego.

PREZYDENT JAKO ARBITER

Arbitraż - funkcja dotycząca sprawowanej przez prezydenta władzy. Prezydent pełni funkcję stabilizacyjną wobec systemu rządów w danym kraju. Powinien czuwać nad harmonijnym sprawowaniem władzy w kraju, pomagać w rozwiązywaniu kryzysów politycznych i przywracaniu normalnego funkcjonowania instytucji rządzących. Arbiter po zażegnaniu kryzysu powinien się wycofać na plan dalszy.

PARLAMENT
Aspekt funkcjonalny polega na podzieleniu działalności państwa na róŜne sfery

działania (funkcje realizowane przez państwo), do których zaliczamy:

- prawodawstwo (ustawodawstwo) - polegające na wydawaniu powszechnie

obowiązujących norm prawnych,

- wykonawstwo mające na celu realizację zadań państwa w odniesieniu do

konkretnych przypadków, oraz

- sądownictwo polegające na rozstrzyganiu sporów prawnych;

W aspekcie organizacyjnym przedstawionym powyŜej funkcjom

przyporządkowane zostają określone organy państwowe, odpowiednio:

- parlament,

- egzekutywa, oraz

- sądy (powszechne oraz szczególne).

Aspekt personalny zasady podziału władzy mają na celu uniemożliwienie

piastowania tej samej osobie stanowiska w wysokich organach państwowych spełniających wysokie funkcje. Wiąże się to z zasadą niepołączalności (incompatibilitas). Oczywiste jest, iż dla prawidłowego funkcjonowania zasady podziału władz niezbędne jest powiązanie

wszystkich trzech aspektów.

Funkcje parlamentu

- ustawodawcza - stanowi prawo o mocy powszechnie obowiązującej,

- kontrolna - kontroluje Rade Ministrów

- kreacyjna - obsadza określone organy państwowe

Art. 91 ust 3

Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Implementacja (wdrożenie, przystosowanie, realizacja, łac.ang. implementation) - w teorii decyzji część procesu decyzyjnego znajdująca się na wyjściu systemu, polegająca na urzeczywistnieniu podjętej decyzji za pomocą odpowiednio dobranych środków.

Bikameralizm - element ustroju politycznego, polegający na istnieniu w parlamencie danego państwa dwóch izb: niższej i wyższej, które zazwyczaj różnią się między sobą sposobem wyboru członków, ich liczbą i kompetencjami.

Istota parlamentów

Jest jego ukształtowanie jako organu reprezentacji Narodu (organ przedstawicielskiego) - parlament jest jedynym organem państw. Powoływanym tak , że jego skład odzwierciedla podstawowe orientacje i preferencje polityczne ogółu wyborców.

Struktura parlamentu

Składa się z dwóch izb, wyróżniamy izbę wyższą (senat) i niższą (sejm) od 1989 roku

Zasada autonomii parlamentu

Obie izby parlamentu opierają swoją działalność o zasadę autonomii parlamentu. Istotą tej zasady jest uznanie, iż podejmowanie pewnych rozstrzygnięć, takich jak wewnętrzna organizacja oraz sposób funkcjonowania, należą wyłącznie od właściwości Sejmu i Senatu. Znajduje to odzwierciedlenie w istnieniu autonomii regulaminowej, oznaczającej, iż zarówno Sejm, jak i Senat mają wyłączne prawa do uchwalania obowiązujących ich regulaminów.

Regulamin (wydawany za pomocą Konstytucji, akt wew. Obowiązujący, można badać z punktu zgodności z Konstytucją, ale jak bada się ustawę i Konstytucję to w pierwszej kolejności ustawę. Konstytucja pozostawia swobodę w tym, co ma zawierać regulamin, ale co do ustawy są konkretne schematy)

- immunitety - wykluczenie lub ograniczenie odpowiedzialności deputowanego za naruszanie prawa

* materialne - obejmuje działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego pod warunkiem , że nie dochodzi przy tym do naruszenia praw osób trzecich

* formalne - ma charakter zupełny bo odnosi się do wszelkich czynów które mogłyby podlegać odpowiedzialności karnej, popełnionych przez posła niezależnie od ich związku z wykonywanym mandatem

- Incompatibilitas - zasada niełączenia określonych funkcji publicznych.

Art. 102.

Nie można być równocześnie posłem i senatorem.

Art. 103.

Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.

Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.

Art. 107.

W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.

Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej, podlega kontroli Sejmu, działa na zasadach kolegialności. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

Funkcjonowanie sejmu

- sesyjność a permanencja

Sesyjność pozwala na porządkowanie prac parlamentu, które muszą zakończyć się w odniesieniu do danej ustawy - projektu, inaczej zakończenie sesji powoduje zdjęcie z porządku obrad i nie zajmowanie się więcej danym projektem.

Permanencja gwarantuje ciągłość pracy parlamentu, co jest potrzebne podczas natłoku pracy związanego z transformacją ustrojową.

- posiedzenia,

- porządek dzienny,

- zasada jawności;

FUNKCJE SEJMU

Funkcja kontrolna - odnosi się przede wszystkim do rządu i podporządkowanej mu administracji, a polega na możliwości samodzielnego ustalania przez Sejm stanu faktycznego w sprawach dotyczących tych podmiotów i porównywania go ze stanem nakazanym przez prawo.

Funkcja kreacyjna - polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów konstytucyjnych państwa oraz osób, które wchodzą w skład tych organów.

Funkcja ustawodawcza - to podstawowa i najważniejsza funkcja Sejmu, ponieważ poprzez uchwalanie ustaw w specjalnej procedurze (procedurze legislacyjnej), Sejm decyduje o zasadach funkcjonowania podstawowych dziedzin życia obywateli.

FUNKCJE SENATU

-zgłasza poprawy ustaw

-ma inicjatywę ustawodawczą

-wyraża opinie w ważnych sprawach związanych z państwem

-udział w ustawodawstwie

-wyrażanie zgody na powołanie niektórych organów państwowych

-powoływanie swoich przedstawicieli do organów państwowych

Traktat lizboński (oficj. Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską — umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę instytucji Unii Europejskiej, podpisana 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie.

ZASADA SUWEREMNOŚCI NARODU

Art. 4.

Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Suwerenność jest pierwotna

Demokracja bezpośrednia - system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania.

Demokracja pośrednia (demokracja przedstawicielska) - rodzaj demokracji, gdzie decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach. Model ten jest zastosowany w większości państw demokratycznych, m.in. w Polsce.

Art. 104 ust 1. -> Mandat wolny

Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.

Rzeczpospolita Polska, w skrócie RP - oficjalna nazwa państwa polskiego od drugiej połowy XVII wieku do roku 1795, w latach 1918-1952 oraz od roku 1989.

Naród - wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia

*przestrzeganie zasad sprawiedliwości społecznej- żebyśmy nie byli państwem stricte praworządnym do norm konstytucyjnych wpisano normy prawa naturalnego

*państwo prawne- organy czynią to, co zostało im nakazane lub dozwolone, osoby fizyczne czynią wszystko oprócz tego co zostało im zabronione

Zasada trójpodziału władzy

-między władzą ma być zachowana

*równowaga

* podział- każdej z władz muszą być przypisane takie kompetencje, które stanowią minimum istoty tej władzy

- uwidacznia się, gdy 2 organy różnych władz mają prawo do działania na jednym polu

-aspekt przedmiotowy, podmiotowy, organizacyjny

-ujęcie statyczne i dynamiczne

Inicjatywa ustawodawcza

Pozwala na przedstawianie projektów ustaw przez obywateli. Konstytucja daje grupie co najmniej 100 000 obywateli inicjatywę ustawodawczą.

Zasady państwa demokratycznego

1.Zasada suwerenności narodu - źródłem władzy jest naród, który jest uprawniony do decydowania i rozstrzygania w sprawach najważniejszych dla państwa

2.Zasada pluralizmu - polega na tym, że w państwie możliwe jest istnienie wielu partii i innych organizacji politycznych, które są niezależne od władz państwowych ani od siebie wzajemnie.

3.Zasada podziału władz - władza państwowa dzieli się na ustawodawczą (odpowiedzialną za stanowienie prawa), wykonawczą (mającą je realizować w praktyce) i sądowniczą (rozstrzygająca spory na podstawie obowiązujących norm prawnych).

4.Zasada państwa prawa - Państwo prawa istnieje wtedy, gdy organizacja i działanie władzy publicznej oparte są na prawie. Prawo określa wzajemne stosunki między władzami, władzą i jednostkami jako podmiotami prawa i między jednostkami.

5.Konstytucjonalizm i praworządność - Konstytucjonalizm współcześnie rozumiany jest jako ustrój oparty na konstytucji, a także jako określenie sprawowania władzy zgodnie z ustawą zasadniczą.

6. Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji) - władza pośrednia, przedstawiciele są wybierani w cyklicznych i wolnych wyborach, a procedura głosowania jest utajniona.

7.Zasada ograniczonych rządów większości lub Rządy większości z poszanowaniem praw mniejszości - rządy większości z zastrzeżeniem, że żadna mniejszość nie może być represjonowana

Legalizm, kierowanie się zasadą legalizmu postępowanie zgodne z obowiązującym prawem

Luka w prawie to sytuacja, która nie ma uregulowania w przepisach prawa, choć z logiki pokrewnych regulacji wynika, że powinna zostać uregulowana. Luki wynikają z tego, że prawo tworzone przez ustawodawcę tworzone jest do zdarzeń przyszłych.

Klauzula - zastrzeżenie, postanowienie lub warunek w umowie. W polskim prawie cywilnym uznaje się, że w granicach prawa strony mogą zawierać w umowach dowolne postanowienia. Do najważniejszych ograniczeń tej zasady należą tzw. klauzule niedozwolone, określane mianem abuzywnych, występujące w obrocie konsumenckim.

Demokracja przedstawicielska

System polityczny, w którym obywatele delegują w wyborach swoich przedstawicieli do władz różnego szczebla (władze centralne, lokalne, międzynarodowe), którzy mają za zadanie w imieniu ogółu wyborców danego kraju reprezentować i realizować jego interesy.

Referendum (głosowanie ludowe) - forma głosowania o charakterze powszechnym, najbliższe ideałowi demokracji bezpośredniej, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania (tj. mający czynne prawo wyborcze).

---