Mateusz Babczyński

IV M

Zmiany, które nastąpiły po obradach Okrągłego stołu i częściowo po demokratycznych wyborach w czerwcu 1989r. spowodowały załamanie się systemu komunistycznego i stopniowe odbudowywanie demokracji. Symptomami tego były pierwsze demokratyczne wybory: samorządowe w maju 1990r., prezydenckie w listopadzie I tura i w grudniu II tura, parlamentarne w październiku 1991r. Zmianom, jakie nastąpiły w Polsce sprzyjała sytuacja międzynarodowa, gdyż jesienią 1989r. państwa Europy Wschodniej uwolniły się od sowieckiej dominacji i komunistycznych dyktatur. W 1991r. nastąpił ostateczny rozpad Związku Sowieckiego. Okres ten nazywany jest „jesienią narodów”.

Rezultatem obrad okrągłego Stołu były kontraktowe wybory w wyniku, których 65% mandatów otrzymała PZPR i podporządkowane jej ugrupowania polityczne. Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta (przy jednym głosie przewagi) gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Po nieudanej próbie utworzenia rządu przez gen. Cz. Kiszczaka prezydent powierzył misję sformowania gabinetu T. Mazowieckiemu, który stanął na czele rządu. Od 1 stycznia 1990r. Sejm zatwierdził nową nazwę państwa Rzeczpospolita Polska, przywrócono także godłu koronę. Na ostatnim XI Zjeździe PZPR (27.01.1990) zakończyła działalność i powołała Socjaldemokrację Rzeczpospolitej Polskiej.

Głównym zadaniem rządów T. Mazowieckiego, J. K. Bieleckiego (01.1991-12.1991), J. Olszewskiego (12.1991-06.1992), H. Suchockiej (07.1992-10.1993) stała się ewolucyjna zmiana systemu politycznego oraz reforma ekonomiczna, której podstawy stworzył i kierował jej przebiegiem L. Balcerowicz, który był wicepremierem i Ministrem Finansów w gabinetach Solidarnościowych. W grudniu 1990r. przeprowadzono wybory prezydenckie, w których w II turze zwyciężył Lech Wałęsa. Prezydent RP na uchodźctwie R. Kaczorowski przekazał mu insygnia władzy prezydenckiej. Podczas wyborów prezydenckich nastąpił rozłam w obozie „Solidarnościowym”, powstało Porozumienie Centrum oraz Ruch Obywatelski – akcja demokratyczna, który współtworzył Unię Demokratyczną, a później Unię Wolności popierające politykę rządu Mazowieckiego. Powstały Zjednoczenie Chrześcijańsko-narodowe i Kongres Liberalno-Demokratyczny (1989), Unia Pracy (1993), Bezpartyjny Blok Wspierania Reform (1993). W życiu społeczno-politycznym trwały spory dotyczące zakresu i tempa zmian własnościowych w gospodarce (reprywatyzacja, prywatyzacja, udział kapitału obcego). Zmiany dotyczyły również modelu przekształceń sektora państwowego, reform ubezpieczeń społecznych i oświaty, udziału kościoła katolickiego w życiu publicznym, czyli dekomunizacja i lustracja. W 1991 r. rozwiązaniu uległy Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oraz Układ Warszawski. W 1992 r. RP uzyskała status stowarzyszonego z Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. We wrześniu 1993r. z naszego terytorium wycofały się ostatnie oddziały wojsk rosyjskich.

Różnice poglądów w sprawach polityki zagranicznej i wewnętrznej doprowadziły do tzw. Wojny na górze, potęgującej zmęczenie społeczeństwa nękanego rosnącym bezrobociem. Doszło do upadku gabinetów J. Olszewskiego i H. Suchockiej. Wybory przeprowadzone we wrześniu 1993 przyniosły zwycięstwo siłą postkomunistycznym. W październiku SLD i PSL utworzyły nowy rząd z premierem Waldemarem Pawlakiem na czele. Polska w marcu 1994 zawarła porozumienie z Klubem Londyńskim w sprawie redukcji zadłużenia o 45% a także podpisała deklaracje o współpracy z Litwą i Łotwą. Rząd Pawlaka ustąpił w marcu 1995 i nowym premierem został J. Oleksy. Próby zawarcia trwałego porozumienia podejmowane w latach 1994-1995 przez ugrupowania solidarnościowe zakończyły się niepowodzeniem. W listopadzie 1995r. w powszechnych wyborach prezydenckich w II turze wybrano kandydata SLD Aleksandra Kwaśniewskiego, który pokonał Wałęsę różnicą ok. 3, 4% głosów. Po dymisji Oleksego (oskarżonego o współpracę z ZSRR a następnie Rosją) ustąpił pod naciskiem opinii publicznej. Nowym premierem został W. Cimoszewicz. W czerwcu 1996r. utworzono akcję wyborczą solidarność, mającą pełnić rolę komitetu wyborczego skupiającego centroprawicę. Realizowano w 1996r. Program powszechnej prywatyzacji. W październiku 1997r. weszła w życie nowa konstytucja – Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, której projekt został zaakceptowany uprzednio w powszechnym referendum, które odbyło się w maju 1997r. AWS zwyciężyła w wyborach we wrześniu 1997 i zawiązała koalicję z Unią Wolności, a sformowanie rządu powierzono J. Buzkowi. Głównym sukcesem koalicji AWS - UW było przeprowadzenie reformy podziału administracyjnego kraju oraz samorządu terytorialnego. Ponadto przygotowano reformy: emerytalną, służby zdrowia oraz systemu edukacji. Ratyfikowano także konkordat ze Stolicą Apostolską. Początek 1998r. przyniósł poważne kontrowersje w realizacji tzw. Drugiego planu Balcerowicza, zakładającego dokończenie restrukturyzacji gospodarki i zredukowanie inflacji do jednej cyfry (osiągnęła poziom 8,6%). W 1998r. nastąpił nadto wzrost prestiżu międzynarodowego Polski, przewodzącej w tym czasie OBWE. W marcu 1999r. Polska, razem z Węgrami i Czechami, została oficjalnie przyjęta do NATO.

W wyborach prezydenckich w październiku 2000 ponownie zwyciężył A. Kwaśniewski. W wyborach parlamentarnych we wrześniu 2001 zwycięstwo odniosła koalicja Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Pracy, premierem został L. Miller (SLD). Wiosną 2003r. koalicja uległa rozpadowi, gabinet Millera funkcjonował jeszcze ponad rok, jako rząd mniejszościowy, a w czerwcu 2004r. został zastąpiony rządem M. Belki (SLD). We wrześniu 2005r. wybory znowu przyniosły zwycięstwo prawicy: najpierw powstał mniejszościowy rząd PiS, kierowany przez K. Marcinkiewicza, a wiosną 2006r. przekształcił się on w gabinet koalicyjny (PiS, Samoobrona i LPR), którego kierownictwo objął w lipcu J. Kaczyński. Funkcjonowanie koalicji nie było wolne od konfliktów i ostatecznie rozpadła się ona w sierpniu 2007r., co doprowadziło do samorozwiązania parlamentu.

W wyborach w 2005r. zwyciężył w II turze Lech Kaczyński, co stworzyło sytuację daleko posuniętej tożsamości politycznej z rządem i większością parlamentarną. Przegrana PiS w wyborach parlamentarnych w 2007r. oznaczała powrót do „kohabitacji”, której kształt w latach 2007 – 2010 pozostawał jednak wiele do życzenia. Śmierć prezydenta L. Kaczyńskiego w kwietniu 2010r. spowodowała konieczność przeprowadzenia wcześniejszych wyborów prezydenckich, w których zwyciężył Bronisław Komorowski (PO).

Polityczny krajobraz Polski cechowały, więc cykliczne zmiany większości rządzonej. Zawsze wybory parlamentarne prowadziły do wyłonienia partii tej nie udało się zyskać bezwzględnej większości w Sejmie i utworzyć własnego rządu opartego o większość parlamentarną. Rządy jednopartyjne miały zawsze charakter mniejszościowy, więc były słabe i zdane na budowanie przypadkowych sojuszy. Nietrwałe okazały się też gabinety koalicyjne, ale co niewątpliwie było sukcesem rozwiązań konstytucyjnych – rozpad koalicji tylko raz doprowadził do przedterminowych wyborów parlamentarnych nie musiał, więc naruszać stabilności cyklu politycznego.