Rozwój psychiczny dziecka przebiega trzyetapowo. Każdy z poszczególnych okresów trwa około 7 lat, choć każda jednostka rozwija się w swoim indywidualnym tempie.

Pierwszym okresem jest wiek niemowlęcy i przedszkolny, zwany też etapem od narodzin do początku zmiany uzębienia. Małe dziecko charakteryzuje się ogromną otwartością na świat, bezgranicznym zaufaniem. Uczy się poprzez naśladownictwo, czerpie z otoczenia wszystkimi zmysłami. W żadnym innym okresie dziecko nie jest już tak chłonne wiadomości bodźców z zewnątrz.

Drugi etap, od rozpoczęcia zmiany uzębienia do początku okresu dojrzewania, kiedy dziecko poszerza swoje horyzonty, do mapy miejsc odgrywających w jego życiu ważną rolę dołącza szkoła. Dziecko w tym okresie ma już zazwyczaj zbudowany obraz świata otaczającego je, tworzy więc swoje własne miejsca, fantazyjne ogrody odgrodzone szerokim murem od rzeczywistego świata. Na tym etapie rozwoju dziecko zawiera wiele znajomości. Wynika to z potrzeby kontaktu z rówieśnikami. Jednak przyjaźnie te nie są długotrwałe, raczej są powierzchowne i chwilowe.

W trzecim etapie znika mur dzielący rzeczywistość od wyimaginowanego świata dziecka w wieku szkolnym. Dopiero teraz dziecko staje w realnym świecie, poznaje go budując swoje przeżycia na wcześniejszych, wymyślonych we własnym fantazyjnym świecie.

A czy rozwój fizyczny młodego człowieka również można podzielić na trzy fazy?

Ch. Stratz wyróżnia dwa zasadnicze etapy:

• Pierwszy okres rozwojowy – od 0 do 7 roku życia;

  1. 0 - 1 rok – niemowlę

  2. 2 – 4 rok – pierwsze wypełnienie (wiek przedszkolny)

  3. 5 – 7 rok – pierwsze rozciągnięcie (dziecko na progu gotowości szkolnej)

• Drugi okres rozwojowy – od 8 do 20 roku życia.

  1. 8 – 10 rok – drugie wypełnienie

  2. 11 – 15 rok – drugie rozciągnięcie (dziewczynki 11-14 r.ż., chłopcy 13 – r.ż.)

  3. 15 – 20 rok – trzecie wypełnienie – dojrzewanie.

Pierwszy okres rozwojowy:

Ad.1. W sylwetce niemowlęcia szczególną uwagę zwraca duża głowa, ponieważ stanowi ona ¼ całej sylwetki dziecka. Część mózgowa czaszki jest większa od twarzy, w której dolna szczęka jest mniejsza, wyraźnie cofnięta do tyłu. Nos również jest mały, niewiele wysunięty do przodu. Oczy są duże, a tęczówka oka wypełnia prawie całość widzialnej jego części. Uszy są nisko osadzone, rysy twarzy delikatne. Szerokość głowy niemowlęcia jest porównywalna do szerokości klatki piersiowej. Ta natomiast ma okrągły kształt i niezauważalnie łączy się z brzuchem. Szerokość barków jest większa w stosunku do szerokości miednicy. Krótkie ramiona rosną równie szybko co tułów, przez co ciągle długością swą sięgają do bioder. Najsłabiej rozwinięty jest pas biodrowy i nogi dziecka w wieku niemowlęcym. Nogi są krótkie (1 ½ długości głowy), z charakterystycznymi fałdkami tłuszczowymi po wewnętrznej stronie ud. Charakterystyczny dla tego etapu rozwojowego jest brak szyi. Główka dziecka wydaje się spoczywać bezpośrednio na barkach.

Układ mięśniowy dziecka jest jeszcze w tym okresie bardzo słabo rozwinięty. Skóra dziecka jest delikatna, ale dość mocno napięta, a stawy wyglądają jakby były oddzielone od reszty ciała niewidzialnymi gumkami.

Taki obraz sylwetki dziecka trwa około półtora roku. W kolejnym roku życia środek ciężkości dziecka przemieszcza się. Coraz szybciej rozwijają się dolne partie ciała.

Ad. 2. W okresie pierwszego wypełnienia proporcje dziecka wydają się być już zupełnie inne. Sylwetka dziecka nazywana jest wtedy sylwetką dziecka w wieku przedszkolnym. Na tym etapie głowa stanowi 1/5 długości ciała dziecka. Ciało rosło w szybszym tempie niż głowa, co pozwoliło na zmianę proporcji ciała.

Tułów przedszkolaka zazwyczaj rośnie szybciej niż jego nogi, lub ewentualnie w podobnym tempie. Oprócz wzrostu długości tułowia, rośnie też jego szerokość, co później widać w ogólnym obrazie dziecka przedszkolnego. W jego sylwetce dominuje okrągła klatka piersiowa i brzuch. Tułów jest dobrze wypełniony, plecy są proste bez charakterystycznego dla późniejszych etapów esowatego wygięcia. Szerokość miednicy jest równa szerokości pasa barkowego. Widać już powoli też szyję wyłaniającą się spod głowy dziecka, ale nie ma ona jeszcze długości podobnej do szyi osoby dorosłej. Skóra dziecka nadal jest napięta, ale z okolic stawów i wewnętrznej strony ud zniknęły fałdki tłuszczu charakterystyczne dla niemowląt. Stawy przechodzą teraz łagodnie w kończynę.

Głowa dziecka zbliża się do proporcji 1/5 w stosunku do długości ciała, nadal jednak czoło wydaje się być nieproporcjonalnie większe od części twarzowej głowy. Twarz jest bardziej wyrazista, ponieważ podbródek uległ wysunięciu.

Kończyny przedszkolaka nadal mają okrągły kształt, jego ruchy są nieostre, nieprecyzyjne.

Ad. 3. Około piątego roku życia dziecko wchodzi w fazę pierwszego rozciągnięcia. Wówczas sylwetka dziecka ulega znaczącym zmianom. Charakterystyczną zmianą w wyglądzie młodego człowieka jest znaczne wydłużenie się nóg. Twarz dziecka pozostaje w podobnym stanie jak w poprzednim etapie, natomiast jego kończyny ulegają znacznemu wydłużeniu. Widoczne stają się mięśnie, kości i stawy, szczególnie staw kolanowy.

Ruchy dziecka wydają się coraz bardziej precyzyjne, bardziej zdecydowane. Ciało dziecka w tym okresie jest gibkie, zwinne, kroki stają się bardziej zdecydowane.

Tułów w tym okresie ulega wysmukleniu. Klatka piersiowa już nie przechodzi niewidocznie w brzuch. Uwidacznia się talia i żebra dziecka. Mostek tworzy wgłębienie pomiędzy dobrze wykształconymi mięśniami klatki piersiowej. Brzuch jest płaski, znika jego dolna fałdka.

Ogólny wygląd sylwetki nabiera elegancji poprzez wygięcie się kręgosłupa w kształt litery S. Poszerzają się barki, uwydatniają się kości obojczyków, łopatki. Wydłużeniu ulega szyja co pozwala na większą ruchomość głowy.

Mniej więcej w siódmym roku życia dziecka zachodzą zmiany w obrębie jego twarzy i głowy. Kształtuje się sylwetka dziecka w wieku szkolnym, co charakteryzuje dziecko wkraczający w drugi etap rozwojowy.

Drugi okres rozwojowy:

Ad. 1. Drugie wypełnienie następuje około 8 roku życia. W tym okresie głowa dziecka nadal wzrasta wolniej niż reszta ciała, i stanowi teraz ok. 1/6 całej jego długości. Dominacja czoła jest już jedna mniej widoczna.

Sylwetka sprawiała wrażenie ruchliwej, gibkiej, sprawnej, szczupłej. Teraz ponownie nabiera pełniejszych kształtów. Tułów je się masywny, powraca wygląd sylwetki przedszkolaka.

Dziecko w wieku szkolnym staje się bardziej samodzielne. Jego świat poszerza się. To cechuje dojrzałość szkolną.

Zmianie ulega także uzębienie dziecka. Na początku dziecku wyrzynają się stałe zęby trzonowe. Dalej dziecku wypadają dolne i górne środkowe siekacze. Między 10 a 12 rokiem życia u dziecka pojawiają się kolejne zęby trzonowe, zęby przedtrzonowe ulegają wymianie. Po 12 roku życia następuje wypadanie kłów i wyrastanie na ich miejscu ich stałych odpowiedników. Około 14 roku życia dziecko powinno mieć już kompletne uzębienie stałe.

Ad. 2. Drugie rozciągnięcie zwane fazą wstępną okresu dojrzewania charakteryzuje się ponownym wydłużeniem kończyn dziecka. Dziecko rośnie tak szybko, że w ciągu roku może kilkakrotnie wyrosnąć z garderoby. Najszybciej rosną wówczas dłonie i stopy. Twarz także szybko się zmienia. Następuje szybki wzrost dolnej szczęki i nosa.

Podczas tej fazy można u dzieci zaobserwować wzmożoną potrzebę aktywności fizycznej. Dzieci chcą wykorzystać swoje długie sprawne kończyny, jednak należy je w tym ograniczać, gdyż serce i płuca dziecka w tym okresie są jeszcze nieproporcjonalnie małe w stosunku do reszty organizmu.

Pod koniec tej fazy wydolność organizmu ponownie spada. Zaostrza się dysharmonia proporcji ciała, znowu w ogólnym wyglądzie sylwetki szczególną uwagę przykuwają nadzwyczajnie długie nogi. Ruchy dziecka tracą zgrabność, dziecko jest niezdarne, potyka się.

Ad. 3.