RADA MINISTRÓW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
13.1 POZYCJA USTOJOWA RADY MINISTRÓW I JEJ FUNKCJE
ADMINISTRACJA RZĄDOWA PO 1989
Mała konstytucja z 17 paź. 1992r uregulowała role RM w państwie polskim
1952- koncepcja komitetu wykonawczego Sejmu
Konstytucja z 1997r- rozdz. VI o „ RM i administracji rządowej”, RM kieruje administracją
ORGAN DWUCZŁONOWEJ EGZEKUTYWY; DOMNIEMANIE KOMPETENCJI
Władza jest podzielona na ustawodawczą, wykonawczą, ustawodawczą aby się równoważyły
RM stanowi w obrębie dwuelementowej egzekutywy główny i centralny ośrodek władzy wykonawczej RP- wg art. 146 ust. 1 ma prowadzić politykę wewnętrzną i zewnętrzną RP i do kierowania administracją Polski. Reguluje kwestie nie zastrzeżone dla innych organów lub gdy powstają wątpliwości co do tej kwestii
RM stanowi podstawę i silnie wzmocnione kosztem władzy prezydenckiej ogniwo dualistycznej władzy wykonawczej
KOMPETENCJE RM. WG ROZDZ. VI KONST. GŁ. ART. 146 UST. 1-4
Funkcja RM w zakresie prawotwórstwa i kontroli nad nim
Funkcję wykonawczą
Funkcję rządzenia
Funkcję kierowniczo-koordynacyjną
AD.1.
Funkcja RM w zakresie prawotwórstwa i kontroli nad nim (f. normodawcza ) wynika z art. 146 ust. 4 pkt. 2 konst. –ma kompetencje wydawania na mocy i w zakresie wyznaczonym przez konst. wydawać rozporządzenia. jedyne akty prawotwórcze RM, mają charakter źródeł prawa o powszechnym obowiązywaniu. Są to rozporządzenia wykonawcze, bo wydaje się je na podstawie i w celu wykonania ustaw (w ustawie zwykłej musi być wyraźne upoważnienie,adresatem RM , wyszczególnienie przedmiotu regulacji ). RM jest związana podmiotowo, dlatego nie może subdelegować –przekazac dalej takiego upoważnienia.
Upoważnienie może być :
o obligatoryjne(„RM wyda…”) o fakultatywne („RM może …”)
rozporządzenie musi zostać opublikowane w Dz. Ustaw RP – warunek obowiązywania
Uchwały RM- charakter wewnętrznego źródla prawa, obowiązują jednostki hierarchicznie podporządkowane.
Zakaz wydawnia rozporządzeń z mocą ustawy w normalnych okolicznościach w oparciu o ustawowe upoważnienie wydane przez parlament.
Prawo inicjatywy ustawodawczej, a w zakresie spraw z art. 221 MONOPOL USTAWODAWCZY:
Ustawa budżetowa
Zmiana ustawy budżet.
Ust. O zaciąganiu długu publicznego
Ust. o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo
Nie ma inicjatywy ust. RM w zakresie inicjowania zmian w konstytucji
RM może (razem z wnioskodawcą i posłami) wnosić poprawki do projektu ustaw rozpatrywanych przez Sejm-wzmocnienie RM w procesie ustawodawczym
RM może , jako JEDYNA, nadać (swojemu) projektowi ustawy charakter PILNY, w sejmie przejdzie on przez SZYBKA ŚCIEŻKĘ LEGISLACYJNĄ
Marszałek Sejmu może jedynie w oparciu o Prezydium Sejmu zwrócic RM pilny projekt w celu uzupełnienia jeśli uzasadnienie będzie niekompletne
Kompetencje sprawowania kontroli przez RM
Prawo uchylenia, na wniosek prezesa RM rozporządzeń i zarządzeń ministrów
(jedyną konstytucyjnie okresloną przesłanką jest wadliwość prawna takiego aktu, w innych sytuacjach ma swobodę decyzji)
AD.2 Funkcja wykonawcza (na podstawie art. 146 ust.4 pkt. 1)
RM zapewnia wykonanie ustawy (w zakresie i na zasadach zawartych w Konstytucji)
Obowiązek dorocznego przedstawianaia Sejmowi sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej- art. 226 ust. 1
Wg. Konstytucji RM ma na to 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego
NIK ocenia sprawozdane RM i przekazuje je Sejmowi do zapoznania
Sejm podejmuje na wniosek Komisji Finansów Publicznych uchwałę o udzieleniu bądź nie RM absolutorium
Jeśli sejm nie udziela absolutorium. RM nie musi wprawdzie złożyć dymisji, jednak praktyka tak nakazuje. Decyzję o rozwiązaniu RM podejmuje premier albo sejm egzekwuje odpowiedzialność polit. RM poprzez konstruktywne wotum nieufności
AD.3 Funkcja rządzenia(na podstawie art.146 ust.1 i 4 pkt.7,8,9,11)
RM sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stos. Zew. I obronności kraju
Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne kraju
Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny
Ustala kierunkowe wytyczne polityki państwa i ma w tym zakresie swobodę podejmowania potrzebnych decyzji
AD.4 Funkcja kierowniczo-koordynacyjna
Polega na kierowaniu administracją rządową, koordynowaniu jej działalności, kontrolowaniu jej
RM ponosi odpowiedzialność przed Sejmem za działanie całej administracji
RM dysponuje środkami służącymi do kontroli administracji
Uprawnienie RM do uchylania, na wniosek premiera rozporządzeń i zarządzeń ministrów (ale tylko tych z teką)
Uprawnienie RM do kierowania działalnością wojewody-przedstawiciela rządu
Określa zasady realizacji zadań i kompetencji przez wojewodę
Prezes RM wydaje wojewodzie polecenia służbowe i zarządzenia, kontroluje zgodnośc jego działań z ogólną polityką rządu
Wojewoda przedstawia RM sprawozdania ze swej pracy w zakresie ustalonym przez MSWiA
Rola RM przy sporządzaniu projektu ustawy budżetowej , kierowanie i koordynacja wykonywania budżetu. Rozliczenie go przed Sejmem
Obowiązek RM do ochrony Skarbu Państwa
SPOSÓB KREOWANIA RADY MINISTRÓW
Konstytucja nakazuje powoływać Radę Ministrów wg reguł tzw. Zracjonalizowanego systemu parlamentarnego a nie klasycznego, ponieważ prezydent nie ma przywileju samodzielności i wyłączności w procesie tworzenia gabinetu
Funkcja prezydenta w modelu tworzenia rządu;
PROCEDURA POWOŁYWANIA RZĄDU
I ETAP
Prezydent desygnuje prezesa RM, nie jest formalnie związany żadnymi warunkami. Faktycznie musi się jednak liczyć z obecnym układem sił w Sejmie Desygnowany zostaje polityk akceptowany przez partię, tworzącą koalicję rządzącą w Sejmie
Desygnowany premier proponuje skład RM prezydentowi
Prezydent powinien powołać RM w ciągu 14 dni o d I obrad Sejmu lub dymisji poprzedniej RM. Prezydent odbiera od nowej RM przysięgę
Premier ma 14 dni na przedstawienie Sejmowi expose- plan działania + wniosek o wotum zaufania (Sejm wotum zaufania ustala bezwzględną większością głosów)
(znowelizowany Regulamin Sejmu z 28 października 1997 nie przewiduje kierowania wniosku do właściwych komisji sejmowych o opinię na temat kandydatów)
Opozycja posiada prawo wyrazić votum separatum-zdanie odrębne dla poszczególnych ministrów
II ETAP (jeśli w I etapie - prezydentowi nie uda się wykreować rządu
- prezydent powoła rząd ale Sejm nie udziela zaufania)
Inicjatywa należy do Sejmu- w ciągu 14 dni od zakończenia I etapu Sejm wybiera bezwzględną większością głosów w obecności min. Połowy ustawowej lb. Posłów Prezesa RM i proponowaną przez niego RM.
Znowelizowany Reg. Sejmu wskazuje na dwufazowy proces- Sejm najpierw wybiera premiera a w drugim głosowaniu łącznie członków RM. (gdyby jednofazowo, to w jednym głosowaniu wybiera i premiera i RM)
Kandydaturę premiera może zgłosić min 46 posłów w czasie ustalonym przez Marszałka Sejmu. W głosowaniu imiennym Sejm najpierw wybiera prezesa, potem premier przedstawia przed sejmem expose i proponowany skład RM, a potem Sejm wybiera członków RM.
Jeśli sejm powoła tak RM to Prezydent odbiera od niej przysięgę. Status quo zostaje odnotowany jako zarządzenie publikowane w DZ. Urzędowym RP-Monitor Polski)
III ETAP (RM nie powstaje z powodu kryzysu Polit., parlament MUSI zaakceptować RM powołaną przez prezydenta)
Prezydent ma 14 dni od zakończenia II etapu na powołanie prezesa RM i na jego wniosek pozostałych członków i na odebranie od nich wotum zaufania. Sejm ma 14 dni na uchwalenie wotum zaufania zwykłą większością głosów przy zachowanym quorum
Jeśli Sejm nie udzieliłby wotum zaufanie to Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory
UMOWY POLITYCZNE
Nie wszystkie zagadnienia zw. z powoływaniem gabinetu reguluje Konstytucja czy regulamin Sejmowy, swą rolę mają tu też źródła pozaprawne:
Zwyczaj
Umowy polityczne koalicjantów budujących Rząd(dot. Programu rządowego, repartycja tek ministerialnych, stanowiska w Rządzie i administracji centralnej, sposoby usuwania ministrów)
Premier, po odwołaniu nieudolnego ministra resortowego, musi powołać nowego, który będzie należał do tej samej partii co jego poprzednik. Premier ma zatem swobodę rozdysponowywania jedynie tekami swoich wiceministrów(tylko jeden może być ze stronnictwa polit. premiera , reszta, to specjaliści)
DYMISJA RADY MINISTRÓW/ RADY MINISTRÓW
Premier występuje do prezydenta z wnioskiem o zmianę ministra
Premier składa prezydentowi dymisje swojego gabinetu na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu(realizowanie programu polit. nowej grupy rządzącej)
Dymisja o „charakterze grzecznościowym” – kiedy premier składa dymisje na posiedzeniu nowo wybranego Sejmu, ale nie zmienia się grupa rzadząca
Premier obowiązkowo skł. dymisję RM jeśli sejm nie uchwali w. zaufania
Gdy sejm uchwali wotum nieufności
REZYGNACJA PREMIERA
Dymisja premiera pociąga za sobą dymisję całej RM
Premier może sam zrezygnować z dalszego pełnienia funkcji-prezydent może nie przyjąć takiej dymisji
13.3 SKŁAD RM (art. 147 konst.)
RM to organ kolegialny (wielkie odkrycie, nie sądzisz ;> )
Składa się z - prezesa RM -ministrów i fakultatywnie -wiceprezesi RM -przewodniczący określonych w ustawach komitetów(są jak ministrze działowi)
Przed objęciem urzędu muszą
Złożyć oświadczenie o działalności gosp. Małzonka
-``-``-``-``-``-``-``-``-``- o swoim stanie majątkowym
Zgłosić do REJESTRU KORZYŚCI państwowej Komisji Wyborczej korzyści własne i małżonka
Nie mogą prowadzić działalności koligującej z ich urzędem
Nie ma konst. określonej liczby Rady ministrów- pozostaje to w gestii premiera (w oparciu o umowę koalicyjną)
Ustawa określa zakres działania i kompetencje ministrów
Nie ma zakazu łaczenia urzędu ministra z premierem czy wicepremiera
O liczbie i zakresie zadań ministrów bez teki decyduje premier
PREZES RM
Prezes RM to, wg. Konstytucji w pełni samodzielnym , centralnym organem administracji rządowej
Premier kieruje i przewodniczy(inspiruje działanie RM) – w expose opracowuje program polityki państwa
Przedstawia wraz z expose listę proponowanych czł. RM
ubiega się o wotum zaufania Sejmu
Premier reprezentuje, organizuje pracę, zwołuje posiedzenia RM (oprócz RADY GABINETOWEJ- powołuje i przewodniczy jej prezydent )
Premier koordynuje i kontroluje prace poszczególnych ministrów
Gwarantuje wypełnianie polityki rządu -> na wniosek premiera RM może uchylić zarządzenia, rozporządzenia ministrów
Na wniosek premiera Prezydent RP dokonuje (obligatoryjnie) zmian personalnych w RM (art. 161)
Tylko premier może złożyć na ręce prezydenta dymisję RM
Powołuje na wniosek właściwego ministra sekretarzy stanu i podsekretarzy stanu(wiceministrowie), którzy pomagają ministrom w kierowaniu określonymi działami administracji rządowej
Powołuje i odwołuje wojewodów
Ma prawo wydawania Dziennika Ustaw RP lub Dziennika Urzędowego
Wydaje rozporządzenia na podstawie upoważnień ustawowychi w celu ich wykonywania
Premier może łączyc swój urząd z urzędem ministra ,np.: Cimoszewicz od 1996 do 1997 był premierem i kierownikiem Komitetu Integracji Europejskiej
Premier, ministrowie, sekretarze stanu, mogą łączyć swe urzędy z mandatem parlamentarnym
Premier i czł. RM nie mogą łączyć swych urzedów z urzędami sędziego TK, TS, RPO
WICEPREZESI RADY MINISTRÓW
Konstytucja umożliwia utworzenie takiego urzędu, jednak nie wyznacza zakresu jego kompetencji
Wiceprezesi działają wyłącznie w imieniu premiera i na podstawie jego upoważnienia
Jeśli premier nie powoła wicepremiera to jego kompetencje może powierzyć wybranemu ministrowi
Obecnie(w rządzie Tuska jest dwóch wicepremierów Waldemar Pawlak i Grzegorz Schetyna
Na wniosek premiera Prezydent RP dokonuje (obligatoryjnie) zmian personalnych w RM (art. 161)
Wicepremierzy składają przysięgę prezydentowi i odpowiadają przed Sejmem tak jak RM
dekonstytucjonalizacja prezydium rządu- istniało do 1992r, Konstytucja z 1997 również zniosła Prezydium. Można w tym doszukiwać się wzmocnienia roli premiera w kierownictwie Rządem.
MINISTROWIE
wchodzą do kolegialnej RM ale samodzielnie rządzą określonym i działami administracji rządowej (art.149)- „ministrowie działowi”
mogą na podstawie upoważnienia ustawowego lub w celu jej wykonania wydawać rozporządzenia i zarządzenia
RM na wniosek premiera może je jednak zawsze uchylić
Ministrowie kierują swoimi resortami jednoosobowo; może mieć sekretarzy i podsekretarzy stanu
Podsekretarzy, sekretarzy powołuje premier na wniosek właściwego ministra
Minister określa ich zakres działania
Sekretarz stanu ma prawo zastępowac ministra w zakresie wyznaczonym przez ministra ; rolę taką ma również podsekretarz jeśli nie ustalono sekretarza
Ustępują wraz z dymisją RM
Minister „bez teki” nie może wydawać rozporządzeń
WICEMINISTROWIE
Pomocnicy ministrów w realizowaniu zadań resortowych – dlatego nie są członkami RM
Od 1996r obowiązek tworzenia w każdym ministerstwie tzw. Gabinetu Politycznego ministra, polityczne gremium doradcze ministra; Gabinet ten zawsze dzieli los ministra
Minister i sekretarz stanu mogą łączyć swe stanowiska
Poseł będący ministrem lub sekretarzem stanu nie może być członkiem komisji (bo komisja ma charakter pomocniczy w stosunku do funkcji kontrolnej Sejmu)
DZIAŁY ADMINISTRACJI RZĄDWOWEJ
Działy administracji rządowej wg. Ust. z 4 września 1997 o działach adm. Rządowej
Administracja publiczna
Architektura i budownictwo
Budżet
Finanse publiczne
Gospodarka
Gospodarka morska
Gospodarka wodna
Instytucje finansowe
Integracja europejska
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
Kultura fizyczna i sport
Łączność
Gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa
Nauka
Obrona narodowa
Oświata i wychowanie
Praca
Rolnictwo
Rozwój wsi
Rozwój regionalny
Rynki rolne
Skarb państwa
Sprawiedliwość
szkolnictwo wyższe
transport
turystyka
środowisko
sprawy wewnętrzne
wyznania religijne
zabezpieczenie społeczne
sprawy zagraniczne
zdrowie
ustawa o dzialach administracji określa zakres wskazanych resortów, właściwości ministrów resortowych
ministrowie działowi opracowują i inicjują politykę RM, działalność legislacyjną (przedkładają posiedzeniom RM projekty aktów normatywnych)
premier ma pewne ograniczenia w zakresie powoływania ministrów
minister musi powołac ministrów wskazanych wprost w Konstytucji- ministra obrony narodowej i sprawiedliwości
trzy działy: budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe muszą być kierowane przez jednego ministra
ZAKRES DZIAŁANIA MINISTRA
określa go (zakres działania) prezes RM w drodze rozporządzenia (ROZPORZĄDZENIE ATRYBUCYJNE), zaraz po powołaniu RM
jeśli minister powołany w innym czasie, to niezwłocznie po jego powołaniu
Rozporządzenie atrybucyjne traci moc z dniem powołania nowej Rady Ministrów, do czasu wydania nowego rozporządzenia atrybucyjnego zadania ministra działowego wykonuje sam premier
Ustawa o działach administracji mówi że może być max. 29 ministrów działów resortowych; cel-> scalenie podobnych działów pod pieczą jednego ministra (np. w rządzie Buzka było 17 ministrów działowych i przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej); przydziałem działów zajmuje się premier
MINISTERSTWO
Urząd odsługujący ministra, minister wspomaga się sekretarzami i podsekretarzami stanu
Sekretarze, podsekretarze stanu
Premier powołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu na wniosek właściwego ministra ale do jego odwołania wystarczy sama zgoda premiera
Zakres ich kompetencji ustala minister
Sekretarze, podsekretarze stanu, wojewodowie, wicewojewodowie dzielą los ministra
Struktura ministerstwa (ministerstwo tworzy, znosi, przekształca rozporządzenie RM)
Departamenty (realizowanie zadań merytorycznych ministerstwa)
Biura (obsługa ministerstwa)
Sekretariaty (obsługa ministra, komitety, rady, zespoły)
Wydziały (komórki organizacyjne wewnątrz departamentów i biur)
Nadzór ogólny-dyrektor generalny
W każdym ministerstwie działa GABINET POLITYCZNY, ustępujący wraz z ministrem
KIEROWNIK MINISTERSTWA
Urząd znany polskiej praktyce konstytucyjnej obok premiera
Kierownik może tymczasowo pełnić obowiązki kierownika resortu – jednak nie zasiadał w RM
O zakresie ich kompetencji decyduje prezes RM
Ponosi odpowiedzialność konstytucyjną tak jak minister
W obecnym stanie prawnym takie zastępstwo ministra nie jest możliwe – ministra zastępuje albo prezes RM albo wyznaczony przezeń członek RM
PRZEWODNICZĄCY KOMITETÓW
W skład RM wchodzą przewodniczący określonych w ustawach komitetów
Są powoływani w skład rządu w takim samym trybie jak ministrowie
ZASTĘPSTWO MINISTRA
Zastępstwo gdy ministra zostaje nieobsadzony albo gdy minister nie jest w stanie wykonywać swego urzędu
Zastępuje go (ministra) prezes RM albo członek RM wskazany przez premiera
GRANICA OPINIODAWCZO-DORADCZE
Węższe, wewnętrzne gremia opiniodawczo-doradcze powstają, by RM działała sprawnie
Mają różne nazwy, np.: rady, komitety, zespoły
Najważniejszy komitet to powołany w 2002 na mocy zarządzenia premiera STAŁY KOMITET RADY MINISTRÓW
STAŁY KOMITET RADY MINISTRÓW
Organ opiniodawczo - doradczy w zakresie działania RM lub premiera
Skład:
Przewodniczący – powoływany, odwoływany przez premiera z szefów kancelarii Premiera
Wiceprzewodniczący- powoływany, odwoływany przez premiera z rządu SKRM na wniosek przewodniczącego SKRM
Członkowie- sekretarze stanu w ministerstwach
Przedstawiciele Premiera
SKRM uzgadnia, przedkłada RM/ premierowi projekty rozstrzygnięć/ stanowisk RM/ premiera
Projekty dok. Rządowych do SKRM mogą składać:
Członkowie RM
Szef Kancelarii Prezesa RM
Centralne organy adm. rząd.
Pełnomocnicy Rządu
Wojewodowie
Przewodniczący SKRM może powoływać rzeczoznawców, ekspertów
SKRM obraduje w stałych terminach
Wyjątkowo może obradować w innym terminie, o czym musi być poinformowany Premier
SKRM po rozpatrzeniu projektu przedstawia sprawozdanie Premierowi lub RM/ wyraża o nim opinie/ odrzuca go
Z posiedzenia SKRM sporządza się ZAPIS POSIEDZENIA i protokół ustaleń
SKRM składa premierowi doroczne sprawozdania ze swej działalności, obowiązek ten ma jednak tylko wtedy, kiedy zażąda tego premier
KANCELARIA PREZESA RM
Powstała w 1985 roku jako Urząd Rady Ministrów -> przekształcony w 1996r w KANCELARIĘ PREZESA RM
Urząd zapewniający merytoryczną, organizacyjną, prawna, techniczną, biurową obsługę RM, premiera, wicepremierów, Kolegium ds. Służb Specjalnych, Rady Legislacyjnej
Kancelarią kieruje szef Kancelarii Prezesa RM powoływany i odwoływany przez premiera
W skład Kancelarii wchodzi obecnie (2005) 18 komórek organizacyjnych, np.: Centrum informacyjne Rządu, Sekretariat Prezesa RM, Sekretariat Rady ds. Uchodźców
URZĘDY CENTRALNE
Tworzone w oparciu o uchwały RM
Kierownicy powoływani przez premiera, choć nie są członkami Rządu i nie wydają rozporządzeń w celu wykonywania ustaw i na podstawie ich upoważnienia
Urzędy podległe premierowi:
Szefowie Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Szef Służby Cywilnej
Centralna Komisja ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych
GUS
Ministrowi spraw wewnętrznych i administracji podlegają następujące urzędy
komendanci Główni Policji, Straży Pożarnej, Granicznej, prezes wyższego urzędu górniczego , szef krajowego centrum informacji kryminalnej
urząd patentowy RP, Prezes Głównego Urzędu Miar
Główny Geodeta Kraju , Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd
Prezes urzędu regulacji telekomunikacji i poczty
Generalny dyrektor dróg krajowych i autostrad
PEŁNOMOCNICY RZĄDU
Ustanawia ich Rząd (w oparciu o ustawę z 1996 o organizacji i trybie pracy RM)
Ustanawiane na określony czas; do określonych spraw
Powołuje i odwołuje ich Premier
Zakres udzielanych upoważnień, sposób sprawowania nadzoru, obsługi pełnomocników określa w drodze rozporządzenia RM
Przykłady pełnomocników ustanawianych przez RM
Ds. Reformy Zabezpieczenia społecznego
Ds. telekomunikacji na wsi
Ds. usuwania skutków suszy
Ds. repatriacji
Pełnomocnicy ci zostali zniesieni przez Millera, kolejni powołani przez Marcinkiewicza
13.4. ZAKRES DZIAŁANIA RADY MINISTRÓW
DOMNIEMANIE KOMPETENCJI RZĄDU (wg. Art. 146 konst.)
RM Prowadzi politykę zagraniczną i wewnętrzną kraju
Konstytucja utrzymuje klauzulę ZASAD DOMNIEMANIA KOMPETENCJI RZĄDU W ZAKRESIE WŁADZY WYKONAWCZEJ- RM podejmuje decyzje we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych ustawowo dla innych organów (państwowych/samorządowych)
Zadania RM
Kierowanie administracją rządową (RM ponosi za nią odpowiedzialności przed Sejmem)
Stosunki z parlamentem
Działania normo dawcze- tworzenie prawa
Stosunki z ministrami i kierownikami urzędów centralnych
Obowiązki wobec samorządu terytorialnego
Stosunki z terenowymi organami rządowej administracji ogólnej
AD. 2 STOSUNKI Z PARLAMENTEM
Rząd na podstawie stawy chroni interesy Skarbu Państwa
Odpowiada za ochronę porządku publicznego państwa, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne
Zawiera i utrzymuje stosunki z rządami innych państw oraz organizacjami międzynarodowymi
Ogólny nadzór nad obronnością kraju
Konstytucja podtrzymuje odpowiedzialność RM przed Sejmem za funkcjonowanie całej administracji
Zależność od Sejmu- sejm powołuje RM jeśli nie uda się to Prezydentowi, Sejm może obalić rząd za pomocą konstruktywnego wotum nieufności, RM musi posiadać zaufanie Sejmu i zgodę Sejmu na realizację, np.: budżetu, plany finansowe
Sejm raz do roku ma przyznac (bądź nie) Rządowi absolutorium- rozliczenie RM z wykonywania swych zadań
Rząd ma obowiązek realizacji wszystkich ustaw sejmowych
Sejm ma możliwość bieżącego kontrolowania RM, poprzez:
interpelacje
zapytania poselskie
godziny pytań- premier i ministrowie mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na pytane w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu
AD.3 DZIAŁALNOŚĆ NORMODAWCZA
prawo inicjatywy RM (monopol ustawodawczy RM na budżet, prowizorium budżetowe, ustawę o zmianę budżetu, ustawę o zaciągnięcie długu publicznego, ustawę o udzielenie gwarancji finansowych przez państwo)
rząd ma prawo wnoszenia projektów uchwał do Sejmu
ma prawo wprowadzenia projektu swojej ustawę na szybką ścieżkę legislacyjną
przyjęte przez parlament ustawy zazwyczaj wymagają rozwinięcia w przepisach wykonawczych – dlatego konstytucja przydziela RM prawo wydawania ROZPORZĄDZEŃ WYKONAWCZYCH, na podstawie i w celu zrealizowania ustawy
RM może podejmować uchwały w zakresie wykonywania swoich konstytucyjnych uprawnień- charakter wewnętrzny, obowiązują jedynie organy podporządkowane RM
AD.4 STOSUNKI Z MINISTRAMI I KIEROWNIKAMI URZĄDÓW CENTRALNYCH
Stosunek nadrzędności- RM kieruje, koordynuje, kontroluje pracę ministrów
RM może uchylać na wniosek premiera rozporządzenia i zarządzenia ministrów
Rząd jest nadrzędny wobec urzędów centralnych pośrednio i bezpośrednio- niektóre urzedy centralne wprost podlegają RM, a inne za pośrednictwem premiera albo właściwych ministrów
AD. 5 ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
RM mam prawo w formie rozporządzenia tworzenia, znoszenia, zmieniana gmin i ustalania ich granic, siedzib organów, nazw.
Rząd ma prawo nadawania w drodze rozporządzenia gminie statusu miasta
Ustala w planie budżetowym wysokość subwencji przeznaczonych na działalność gmin
AD.6 KOMPETENCJE WOBEC WOJEWODÓW
Wojewoda to przedstawiciel RM w terenie
RM sprawuje nad nim kierownictwo, określa reguły wykonywania zadań przez wojewodę i jego uprawnienia
Wojewoda i wicewojewoda ustępuje wraz z RM- o przyjęciu dymisji od wojewody decyduje nowy premier w ciągu 3 m-cy od dnia powołania nowej RM
13.5 ZAGADNIENIE ODPOWIEDZILNOŚCI RZĄDU I JEGO CZŁONKÓW
RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI (zawarte w Konstytucji)
Konstytucyjna
Polityczna (parlamentarna)
Odpowiedzialność solidarna (całego gabinetu)
Indywidualna (poszczególnych członków)
Jednocześnie Konstytucja stosowanie 2 form odpowiedzialności politycznej:wotum zaufania i konstruktywne wotum nieufności
WOTUM ZAUFANIA
Stosuje się je, gdy
W chwili tworzenia Rządu dla poparcia programu jego prac
W trakcie funkcjonowania Rządu Rząd zechce związać swa politykę, pracę itd. Z wotum zaufania Sejmu
Art. 160 Konstytucji – brak określonych sytuacji –Premier może zwrócic się do Sejmu o wotum zaufania kiedy zechce
Jeśli RM uzyska w.z. wzmacnia się jej pozycja; jeśli nie uzyska- premier musi złożyc dymisję, a prezydent będzie musiał ją przyjąć
Są dwa rodzaje wotum zaufania – wynikające z art. 156 UST. 1, 2 i 160
| ARTYKUŁ 156 USTĘP 1 i 2 | ARTYKUŁ 160 - |
|---|---|
| -wymagana jest bezwzględna większość głosów przy zachowanym quorum | - większość bezwzględna przy zachowanym quorum |
| - pociąga za sobą konsekwencje konstytucyjne- rozwiązanie się Rządu- konstruktywne wotum nieufności z pominięciem skrócenia kadencji Sejmu |
KONSTRUKTYWNE WOTUM NIEUFNOŚCI (wg art. 157 ust. 1 Konst.)
To solidarna odpowiedzialność polityczna RM (zwykłe wotum nieufności zostało z Konstytucji wyeliminowane- bano się, że będą powstawać chwilowe większości w celu obalenia Rządu)
Inspiruje je zwykle opozycja niezadowolona z RM - większość negatywna
Czasem kwn służy rekonstrukcji RM- ryzyko zrekonstruowania rządu z tej samej większości parlamentarnej
Większość negatywna staje się większością pozytywną, bo bierze na siebie odpowiedzialność za ciągłość sprawowania w Ładzy wykonawczej – dają alternatywę osobową= propozycję nowego premiera i programową (czyli kwn oznacza powołanie nowego premiera i na jego wniosek RM, które EX CONSITUZIONE otrzymuje wotum zaufania)
Art. 158 ust. 2 na wniosek premiera prezydent powołuje nową RM- jedyna sytuacja, gdy powołanie RM zostaje złożone całkowicie w ręce prezydenta
Wniosek o kwn musi być złożony na piśmie Marszałkowi Sejmu i podpisany przez min. 46 posłów (10% ustawowej lb Sejmu)
Musi zawierać imienne wskazanie nowego kandydata na premiera
Głosowanie nad takim wnioskiem odbywa się min 7 dni od jego złożenia i nie później niż na następnym posiedzeniu
Jeśli wniosek upadnie- dla przyjęcia potrzebna bezwzględna większość- co najmniej 231 posłów ponowny wniosek będzie można zgłosić 3 m-ce od zgłoszenia poprzedniego wniosku o kwn
Ograniczenie to nie ma miejsca jeśli z ponownym wnioskiem o kwn wystąpi co najmniej 115 posłów (25% składu Sejmu- art. 158)
Kwn wzorowane jest na systemie konstytucyjnym RFN (model kanclerski0
INDYWIDUALNE WOTUM NIEUFNOŚCI (uchwalane wobec konkretnych ministrów- art. 157 ust. 2)
Odpowiedzialność indywidualna ministrów resortowych i „bez teki” za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez premiera
Wniosek o wotum nieufności musi mieć formę pisemną
Wymaga podpisów min. 69 posłów (15% ustawowej lb. Sejmu )
Uchwalone po zaopiniowaniu go przez właściwe komisje sejmowe
Tryb identyczny jak przy kwn
Minister wobec którego uchwalono wotum nieufności składa dymisję na ręce prezydenta, który musi ją przyjąć
Ministrowie ponoszą także odpowiedzialność moralną i religijną na podstawie składanej przez siebie przysięgi przed Prezydentem
13.6 TRYB PRACY RADY MINISTRÓW (wg art. 146 ust. 4 pkt. 12)
REGULACJA PRAWNA
RM sama – w zakresie i na mocy Konstytucji określa organizację i tryb swojej pracy
Podstawa- ustawa zwykła z 8 sierpnia 1996r o organizacji i trybie pracy RM i o zakresie działania ministrów
Zarządzenie nr 80 premiera
KOLEGIALNOŚĆ
W wyjątkowych sytuacja premier może zwołać posiedzenie w trybie nagłym
Sekretarz RM przygotowuje, obsługuje, przekazuje RM projekty dok. rządowych i uczestniczy w rozpatrywaniu spraw przez RM
Ciało kolegialne, zbierające się w stałych terminach, określonych przez Premiera, który określa też ich porządek i i mu przewodniczy
Wyjątkowo prezydent może przewodniczyć – Rada Gabinetowa. Nie przysługują jej kompetencje RM
POSIEDZENIA
RM w trakcie posiedzeń rozpatruje: pytania i odpowiedzi w ramach RM
Projekty dok. rządowych już rozpatrzonych- nie wymagających dyskusji
Projekty dok. rząd. Z dołączonym proj. Prot. Rozbieżności albo do których zostały zgłoszone uwagi członków RM
Podstawowe problemy polityki RM
OBOWIĄZEK UCZESTNICTWA WA W POSIEDZENIACH, ROZSTRZYGNIĘCIA
W razie nieobecności ministrów na posiedzeniu powinni wystawić , za zgodą premiera zastępstwo- sekretarza albo podsekretarza stanu
Nieobecność podczas podejmowania rozstrzygnięć:nieobecnego ministra powołuje inny, wyznaczony przez premiera
Rozstrzygnięcia zapadają w drodze uzgodnienia – jeśli to nie możliwe, to głosowanie na wniosek przewodniczącego – zwykła większość głosów
W posiedzeniach RM biorą udział osoby reprezentujące organy:
Prezes NIKu
Prezes NBP
Sekretarz Naukowy PAN
Osoby zobowiązane do uczestnictwa przez premiera
POUFNOŚĆ
Posiedzenia RM mają charakter poufny
RM ma obowiązek informować opinię publ. O przedmiocie posiedzeń i o rozstrzygnięciach – należy to do Rzecznika Prasowego Rządu. Komunikat prasowy musi uzgodnić z Sekretarzem RM
Przyjęte przez RM dokumenty przedkłada się premierowi lub upoważnionemu wicepremierowi
KURENDA
Przyjmowanie dok. i podejmowanie rozstrzygnięć może następować w trybie - OBIEGOWYM – na zasadach korespondencyjnych z ministrami. Czas na podjęcie decyzji nie krótszy niż 3 dni
Bywa kwestionowany –naruszenie zasady kolegialności RM
ALE, projekty ustaw przyjmowane wyłącznie w trakcie posiedzeń Rządu
Akty normatywne wydawane przez RM,Premiera mają być ewidencjonowane w URM
Akty normatywne wydawane przez ministrów rejestrowane w REJESTRZE PRZEPISÓW RESORTOWYCH prowadzonym przez Ministra Sprawiedliwości
WSPÓŁPRACA Z SEJMEM I SENATEM W SPRAWACH ZWIĄZANYCH Z CZŁONKOWSTWEM RP W UE
Zasady tej współpracy w „protokole w sprawie roli parlamentów państw członkowskich UE” – załącznik do traktatu Amsterdamskiego z 1997r
Regulacja ta na poziomie regulacji konstytucyjnej czy ustawowej(np. ustawa z 11.03.2004 o współpracy RM z Sejmem i Senatem w sprawach o członkostwie RP w UE
Informowanie o udziale RP w pracach UE
Współpraca w sferze stanowienia prawa unijnego
Współpraca w sferze tworzenia prawa polskiego wykonującego prawo unijne
Współpraca w zakresie opiniowania kandydatów na niektóre stanowiska UE
RM ma obowiązek informować Sejm i Senat min. Raz na 6 m-cy o udziale Polski w pracach UE. Informacje te przedstawiane Izbom na każde ich żądanie (f. kontrolna parlamentu w stos. Do Rządu)
RM musi zaciągać opinii Parlamentu co do zajmowanego stanowiska na forum Rady UE
RM ma obowiązek przekazywać Sejmowi i Senatowi
Dok. UE podlegających konsultacjom z państwami członkowskimi
Plany pracy Rady UE
Projekty aktów prawnych UE
Projekty umów międzynarodowych, których stroną ma być UE, Wspólnoty Europejskie lub ich państwa członkowskie
Projekty decyzji Rady UE
Projekty aktów UE nie mających mocy prawnej, w szczególności propozycje wytycznych przyjmowanych w sferze unii gospodarczej i pieniężnej
Akty UE mające znaczenie dla wykładni lub stosowania prawa UE
RM ma obowiązek przedstawiania izbom
Na piśmie informacji o przebiegu procedur stanowienia prawa UE
Projektów swoich stanowisk w sprawie projektów aktów prawnych UE z uzasadnieniem
Komisje ds. UE w obu izbach parlamentu mogą wyrażać opinie o proj. Aktu prawnego UE w terminie 21 dni od dnia przekazania proj. Stanowiska RM. Nie wiążą one RM, jednak jeśli RM nie dostosuje się do zaleceń komisji musi uzasadnić dlaczego
RM może wnosi do Sejmu proj. Ustaw wykonujących prawo UE nie później niż na 3 m-ce przed upływem terminu wykonania
WSPÓŁPRACA RM I SEJMU W ZAKRESIE OPINIOWANIA KANDYDATÓW NA NIEKTÓRE STANOWISKA W UE
RM współdziała z Komisją ds. UE (czyli tylko z Sejmem). Komisje te opiniują kandydatów przedstawionych przez RM na nast. Stanowiska
Członka Komisji Europejskiej
Członka Trybunału Obrachunkowego
Sędziów Trybunału Sprawiedliwości i Sądu I Instancji
Rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości
Członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
Członków Komitetu Regionów
Dyrektora w Europejskim Banku Inwestycyjnym
Przedstawiciela RP w Komitecie stałych przedstawicieli przy UE
Opinie komisji ds. UE Sejmu nie wiąż a RM