1. Wietrzenie mechaniczne - rodzaje, przebieg, efekty geomorficzne
     Prowadzi do zmniejszenia bądź utraty zwięzłości skały, czemu nie towarzyszą zmiany w jego składzie mineralnym i chemicznym. Widocznymi przejawami tego typu wietrzenia jest stopniowe otwieranie się istniejących powierzchni nieciągłości (spękań, powierzchni uławicenia, powierzchni kontaktu miedzy sąsiadującymi minerałami) oraz powstawanie nowych. Dalszym etapem jest fragmentacja skały i oddzielanie się okruchów różnej wielkości, które mogą pozostawać na miejscu lub przemieszczać się za sprawą różnych czynników transportujących.
Dezintegracja skał może występować w wyniku działania różnych czynników, dlatego tez wietrzenie mechaniczne klasyfikuje się ze względu na:
a)     Odciążenie - przyczyna powstania pęknięć jest fizyczna reakcja ośrodka skalnego na zmniejszające się naprężenia, wywołane obecnością nadkładu wyżej zalegających serii skalnych. Rozładowanie naprężeń zachodzi prostopadle do powierzchni terenu, dlatego główne pęknięcia związane z tym zjawiskiem mają przebieg ogólnie równoległy do powierzchni terenu.
b)     Wietrzenie insolacyjne (termiczne) - wywoływane jest bezpośrednim promieniowaniem słonecznym, które powoduje zmiany temperatury skały. Wywołują one reakcję objętościową w minerałach tworzących skałę, polegającą na wzroście ich objętości przy wzroście temperatury oraz spadku objętości przy jej spadku. Dodatkowo reakcja ta jest w przypadku różnych minerałów odmienna. Wielokrotne zmiany objętości prowadzą do rozluźnienia skały co prowadzi do jej dezintegracji.
c)     Wietrzenie mrozowe (zamróz)w wyniku zamarzania i jednoczesnego powiększania swej objętości wody krążącej w szczelinach i spękaniach skały następuje początkowo rozluźnienie struktury skały a następnie jej rozerwanie
d)     Wietrzenie solne - w wyniku krystalizacji zawartych w wodzie związków mineralnych i jednoczesnej zmiany ich objętości dochodzi do rozpychania próżni skalnych
e)     Wietrzenie hydratacyjne - wzrost wilgotności skały powoduje stopniowe przyłączanie się spolaryzowanych cząsteczek wody do powierzchni minerałów. W ten sposób dochodzi do pęcznienia i wzrostu naprężeń ośrodku skalnym. Z kolei ubytek wody wskutek parowania sprawia, że tylko część cząsteczek wody pozostaje przy sąsiadujących ze sobą powierzchniach minerałów i przyciąga je wzajemnie, powodując zamykanie się pęknięć.

2. Wietrzenie chemiczne - rodzaje, przebieg, efekty geomorficzne
     Polega na zmianie struktury chemicznej skał np. poprzez rozpuszczanie skał, usuwaniu z nich pewnych składników oraz zastępowaniu ich nowymi związkami chemicznymi. W ten sposób ulega zmianie skład mineralogiczny danej skały, a jego struktura choć może być nieco naruszona pozostaje zazwyczaj bez zmian. Zmiana składu skały macierzystej może mieć charakter jakościowy (powstają nowe związki i minerały, inne ulegają rozkładowi) lub ilościowy (zmieniają się proporcje udziału)
     Rodzaje wietrzenia chemicznego (podział ze względu na mechanizm działania):
a)     Hydratacja - przyłączanie cząsteczek wody do krawędzi i powierzchni minerałów lub umieszczanie ich wewnątrz struktury krystalicznej, tworząc z nią wiązania koordynacyjne. Jest to proces odwracalny - gdy woda zostaje usunięta minerał wraca do swojej nieuwodnionej postaci;
b)     Hydroliza - związki chemiczne zawarte w skałach ulegają reakcji chemicznej z wodą, przy jednoczesnym rozpadzie obu związków na jony. W dalszej kolejności jon wodorowy H+ łączy się z fragmentem o ładunku ujemnym, powstałym przez rozkład minerału, a jon OH- z fragmentem ładunku dodatnim;
c)     Rozpuszczanie - rozkład substancji w warunkach kontaktu z wodą, przy czym cząsteczki wody nie ulegają rozkładowi na jony. Rozpuszczanie trwa tak długo, aż roztwór w którym ono następuje pozostanie nasycony. W warunkach naturalnych osiągnięcie granicy nasycenia nie jest jednak realne, gdyż następuje stała wymiana wody w wyniku czego produkty rozpuszczanie SA stale odprowadzane.
d)     Karbonatyzacja - rodzaj wietrzenia chemicznego zachodzącego przy udziale rozpuszczonego dwutlenku węgla.
e)     Oksydacje - polega na utracie elektronu przez atom lub jon, jego efektem jest więc zmiana wartościowości w stronę wyższej. Prowadzi ona najczęściej do powstawania nowych minerałów o strukturze krystalicznej łatwiejszej do rozerwania przez inne procesy wietrzeniowe
f)     Redukcja - polega na przyłączaniu dodatkowego elektronu, czego rezultatem jest zmniejszenie wartościowości

3. Powstawanie i klasyfikacja geofizyczna lodowców (a lodowce zimne b. lodowce ciepłe)
     Do powstania lodowców jest niezbędne równoczesne spełnienie dwóch warunków:
o    Klimatycznego (suma opadów śnieżnych w chłodnej porze roku musi być na tyle wysoka, by stopnienie tej ilości opadów śniegu w lecie było niemożliwe mimo wzrostu temperatury)
o     Orograficznego (na danym obszarze muszą istnieć miejsca, gdzie pokrywa śnieżna pochodząca z opadu może narastać i osiągać taką grubość, aby mogła dokonać się jej przemiana w lód lodowcowy)
     Gdy występują odpowiednie warunki, śnieg zaczyna się gromadzić. Z roku na rok jest go coraz więcej, a miejsce w którym się gromadzi przeobraża się w tzw. pole firnowe. Po nagromadzeniu się odpowiednio dużej ilości śniegu, przy jego stałej dostawie może zostać zapoczątkowany proces fizycznej transformacji, prowadzącej do powstania lodu lodowcowego. Pod ciężarem narastającej pokrywy śnieżnej jej dolne części ulegają rekrystalizacji i przeobrażeniu w firn, a następnie w lód. Towarzyszy temu znaczny wzrost gęstości i zmiany struktury wewnętrznej, polegające na łączeniu się kryształów lodowych, zacieśnieniu próżni i usunięciu większości powietrza. Topnienie śniegu, wywołane podwyższeniem temperatury lub wzrostem ciśnienia, powoduje pojawienie się wody w istniejących jeszcze wolnych przestrzeniach, która ponownie zamarzając, dodatkowo wiąże ze sobą kryształy lodowe.

4.Klasyfikacja geomorfologiczna lodowców
Typy lodowców:
-     Pokrywowe (niezależne od rzeźby terenu)
o     Lądolody (duża wypukła tarcza, profil dość regularny, Antarktyda, Grenlandia)
o     Kopuły i czapy lodowcowe (wypukła czasza, czasami profil kaskadowy, Arktyka, Islandia)
o     Lodowce szelfowe

-      Półpokrywowe (częściowo zależne od rzeźby)
o     Sieciowe (ponad lodowcami sterczą nunataki i pasma górski, Antarktyda, Alaska)
o     Wypływowe; czyli fieldowi (czapy firnowe przykrywają wyżyny, z których wypływaj krótkie jęzory ścienne lub dolinne, Norwegia, Tybet, Patagonia)
o     Przedgórskie, czyli piedmontowy (pokrywa lodowcowa powstaje z połączenia jęzorów na równinie przedgórskiej, Alaska)
-      Górsko-dolinne (zależne od rzeźby)
o     Karowo-dolinne
-     Alpejskie (jedno pole firnowe, jeden jęzor)
-     Himalajskie (liczne pola firnowe)
o     Karowe (wypełniają kary lodowcowe, wypuszczają krótkie jęzory)
o     Kraterowe
-      Górsko-dolinne
o     Zboczowe
-     Fartuchowe, czyli ścianowe (pokrywają fragmenty lub całe zbocze)
-     Wiszące (zawieszone nad główną doliną, w niszach i na zboczach)
-     Niszowe
-     Rampowe (na stokach lub półkach skalnych)
o     Zboczowo-dolinne
-     Lawinowe
-     Regenerowane
o     Lodowczyki i pola śnieżne
o     Lodowce gruzowe

5. Rodzaje, geneza i budowa lodowcowych form morenowych.
     Formą morenową określa się forme rzeźby terenu powstałą w wyniku depozycji glacjalnej. Wśród form morenowych można wyróżnić:
a)     Morenę denną - może być równinna, falista a nawet pagórkowata, ale na ogół cechuje się niewielkimi deniwelacjami. Powstaje w wyniku depozycji materiału niesionego w spągu lodowca. Często materiał ten zostaje przykryty warstwą utworów z wytopienia (często w postaci bruków kamiennych i głazowych). W obszarach niedawno odsłoniętych spod lodu mogą w dużej liczbie występować zagłębienia bezodpływowe, wypełnione wodą.
b)     Morena żłobkowana - występuje w obrębie moreny dennej, tworzą ją podłużne wały równoległe do kierunku ruchu lodowca, których wysokość waha się od mniej niż 1 m do 25m, a długość może dochodzić do kilkunastu kilometrów.
c)     Drumliny - wydłużone wzniesienia o asymetrycznym kształcie, zwykle występujące grupowo, w rojach zorientowanych równolegle do kierunku ruchu lodu. Stok zwrócony w kierunku, z którego napływał lodowiec jest stromy, a w planie jego podstawa jest zaokrąglona. Stok przeciwny jest długi i łagodnie opadający, a cały grzbiet stopniowe zwęża się. Formy te powstają najprawdopodobniej w wyniku osadzania się materiału w cieniu przeszkody na którą natrafił lodowiec.
d)     Moreny wstęgowe - powstają pod pokrywą lodową w wyniku depozycji materiału w strefach zmniejszenia naprężeń ściskających. Tworzą równoległego siebie wały wysokości ok. 10m i długości do 1km.
e)     Morena boczna - występuje głównie w obrębie działalności lodowców górskich, tworzy się w wyniku depozycji materiału przy bokach lodowca pochodzącego z powierzchni lodowca, bądź też wietrzenia stoków zalegających ponad lodem;
f)     Morena środkowa - powstaje w efekcie połączenia się moren bocznych dwóch lodowców, może być zasilana przez materiał z powierzchni lodowca.
g)     Morena czołowa - powstaje przy czole lodowca i ma charakter wału biegnącego wzdłuż niego. W skład moren czołowych wchodzą utwory środowiska glacjalnego (głównie gliny spływowe) oraz utwory środowiska fluwioglacjalnego, transportowane, a następnie osadzane przez wody wypływające z lodowca.
h)     Morena falista wzniesienie 10 12 m bardzo strome

6. Rodzaje, geneza i budowa form wodnolodowcowych
     Formy wodnolodowcowe są to formy powstałe w wyniku działalności rzek lodowcowych. Wśród nich można wyróżnić formy:
o     Erozyjne (powstałe w wyniku erozyjnej działalności wody)
a)     Rynny subglacjalne - formy wycięte w utworach luźnych powstałe pod pokrywą lodową. Charakteryzują Si ę stromymi ścianami i niewyrównanym profilem podłużnym dna, z przegłębieniami związanymi z oddziaływaniem wody znajdującej się pod ciśnieniem hydrostatycznym. Po wystąpieniu lodowca przegłębienia te wypełniane są wodami jezior rynnowych.
b)     Kotły wirowe - mają charakter zagłębień sięgających nawet do kilku metrów głębokości. Powstają w wyniku żłobienia dna i koryt subglacjalnych przez wiry wodne.
c)     Pradoliny - powstają na przedpolu lodowca w wyniku erozyjnej działalności wód odprowadzanych spod i znad lodowca. Tworzą one potężne zagłębienia przypominające swym wyglądem stare koryta;
o     Akumulacyjne
a)     Ozy - długie, na ogół kręte wały zbudowane z materiału osadzonego tunelach lodowcowych i korytach na powierzchni lodowców. Ich tworzywem są przekątnie warstwowane piaski i żwiry, a nawet nagromadzenia dużych otoczaków o masywnej strukturze, ozy dzielą się na
-subakwatyczne, zbudowane z piasków i żwirów rzecznych, b.dobre obtoczenie, skośne warstwowanie, materiał okryty często materiałem moreny powierzchniowej i wewnętrznej, powstają w skutek akumulacyjnej działalności rzek podlodowcowych w miejscu, w którym rzeka traci swoją siłę
-supraakwatyczne, ich pochodzenie zależy od materiału okrywowego
     -subglacjalne, w tunelach subglacjalnych martwego lodu
     -inglacjalne, w skutek zapadania się tunelów inglacjalnych, nie wykazują
     Warstwowania,
b)     Kemy - są to garby, pagóry i stoliwa o wysokości do kilkudziesięciu metrów o szerokości i długości do kilkuset metrów, wyróżniamy kemy
-glacifluwialne - żwiry piaski przeważnie poziomo warstwowane, osadzone przez wody proglacjalne w szerokich szczelinach martwego lodu
-glaciliminiczne - rytmiczne warstwowanie drobno ziarniste piaski i muły, materiał osadzany w wodach stojących w szczelina rozdzielające płaty martwego lodu
-szczelinowe - formowane między płatami martwego lodu, ich przebieg nawiązuje do szczelin podłużnych i poprzecznych
-przetainowe - w skutek nagrzewania się osadów i szybszego szybszego wytapiania ich podłoża lodowego
c)     Sandry - szerokie, łączące się ze sobą stożki napływowe powstające przy wylotach tuneli podlodowcowych. Materiał niesiony wcześniej przez rzekę subglacjalną teraz osadza się na przedpolu w wyniku zmniejszenia ciśnienia wody, spadku podłużnego oraz rozszerzenia się koryta. Forma ta charakteryzuje się stożkowatym kształtem w planie o wierzchołku znajdującym się przy ujściu kanału lodowcowego. W tej cześci gromadzony jest też najgrubszy materiał, wraz z oddaleniem się od czoła lodowca materiał sandru staje się coraz drobniejszy;

7. Krajobrazy polodowcowe w Polsce
Według najnowszych badań zlodowacenie południowopolskie poprzedzone było dwoma starszymi zlodowaceniami - Narwi (część północno-wschodnia Polski) oraz Sanu
(sięgająca prawdopodobnie aż do południowej części Polski)
Czwartorzęd jest ściśle związany z lądolodem skandynawskim. Tylko niektóre rejony Polski (południowe części) nie zostały pokryte lodowcem. Spowodowało to olbrzymie przekształcenia rzeźby. Powstały:
o moreny: czołowe, boczne i denne
o pola sandrowe
o rynny polodowcowe
o oczka - jeziora wytopiskowe
o jeziora zastoiskowe
o U - kształtne doliny
o drumliny
o ozy
o kemy
o pradoliny

8. Kras termiczny - proces, przebieg, skutki geomorficzne.
     Kras termiczny zachodzi w obrębie obszarów objętych wieloletnią zmarzliną. Polega na transferze ciepła z atmosfery do gruntu, który prowadzi do zaburzenia równowagi termicznej w gruncie i zaniku lodu gruntowego. Jego konsekwencją jest obniżenie się powierzchni terenu oraz powstawanie takich form powierzchni jak ałasy, czyli duże nieckowate zagłębienia w kształcie misy powstające w efekcie degradacji od powierzchni klinów lodowych. W miejscu roztopienia klinów tworzy się zagłębieni, które wypełnia się wodą tworząc jezioro ałasowe. Występują one grupowo, ułożone w stosunku do siebie równolegle dłuższymi osiami.

9. Współczesna strefa peryglacjalna w Polsce i zachodzące w niej procesy mrozowe

10. Kontrakcja termiczna - procesy i formy.
     Kontrakcja termiczna polega na kurczeniu się ciał w wyniku kurczenia się schładzanego lodu. Efektem zmniejszania objętości skały zaczynają pękać i tworzą się tzw. pęknięcia mrozowe.
Tworzą one najczęściej układy o zadziwiającej regularności:
o     Ortogonalne - powstają na powierzchniach płaskich, a poszczególne spękania łączą się pod kątem prostym;
o     Heksagonalne - ze spękaniami pod kątem 120°, powstają głównie w gruntach jednorodnych pod względem składu ziarnowego.
     Pęknięcie gruntu otwiera w nim pewną przestrzeń, która może być wypełniona. Od rodzaju wypełnienia zależy dalszy los pęknięcia, jest on także podstawą do klasyfikacji spękań mrozowych. Wyróżniane są:
a)     Kliny i żyły lodowe - forma występowania lodu gruntowego. Stanowią szerokie u góry i zwężające się ku dołowi bloki lodu wcięte w grunt. Forma ta jest efektem wielu epizodów pękania gruntu, wypełniania pęknięć wodą i jej zamarzania. Charakterystyczną cechą klinów lodowych jest pionowe ustawienia warstw lodu, z których każda tworzy osobną generacje;
b)     Kliny piaszczyste - podobnie jak w przypadku klinu lodowego powstaje najpierw szczelina inicjalna po czym jest ona wypełniana materiałem mineralnym. Najczęściej jest to piasek, lecz wypełnieni może również stanowić pył eoliczny. Skały w wyniku stałego zamarzania i rozmarzania są rozpychane przez znajdujący się w szczelinie materiał, w wyniku pęknięcie się powiększa.

11. Geozagrożenia w strefie peryglacjalnej

     Spływanie spowodowane jest najczęściej silnym przepojeniem wodą pokrywy ziemnej lub zwietrzelinowej, zwłaszcza utworów gliniastych, piaszczysto gliniastych, pylastych budujących lub okrywających stoki. W wyniku uwodnienia terenu następuje spływanie ciekłej masy z duża szybkością w dół stoku.
     W zależności od wielkości przenoszonego materiału skalnego spływy dzielone są na:
o     Gruzowe - transportowany jest materiał gruby (nawet ponad jednometrowe bloki), ale w poruszającej się masie znajduje się również materiał znacznie drobniejszy piaszczysto - pylasty
o     Błotne - przemieszczeniu podlega materiał we frakcji pyłowej i iłowej, lecz mechanizm ruchu jest zbliżony do obserwowanego w spływie gruzowym.
     Przebieg: Spływy są na ogół inicjowane przez płytkie osuwiska translacyjne, w trakcie których ześlizgująca się masa ulega rozerwaniu, a następnie upłynnieniu, całkowicie tracąc pierwotną strukturę wewnętrzną. Przejście spływu powoduje powstanie charakterystycznych form rzeźby. W górnej części stoku powstaje płytka nisza o nieregularnym zarysie wyznaczająca miejsce gdzie spływ została zapoczątkowany. Niżej rozpoczyna się rynna spływu, której przebieg i wygląd jest uzależniony od wcześniejszej rzeźby stoku. W najniższej strefie powstają nieregularne formy akumulacyjne, na ogół przypominające w planie jęzory i loby, niekiedy szerokie stożki. Złożony materiał jest słabo wysortowaną mieszaniną głazów, gruzu,, piasku i drobnego wypełnienia. Oczywiście, w przypadku spływu błotnego głazy i gruz nie będą obecne.

12. Rodzaj i przebieg spływów grawitacyjnych

Spływ grawitacyjny są to niebezpieczne zjawiska polegające na szybkim przemieszczaniu się warstw upłynnionego gruntu, pod wpływem siły ciężkości w dół stoku, występują najczęściej w górach skąpo okrytych roślinnością, są wynikiem działalności deszczów, topniejących mas śnieżnych, erupcji wulkanów lub siły grawitacji, dzieli się je ze względu na niesiony materiał
-błotne
-błotno-gruzowe
-popiołowy - lahar

13. Obrywy, osypywanie, przechył i rozciąganie boczne - przebieg i formy.
     Obrywy - swobodny spadek znacznej objętości materiału skalnego, dokonujący się pod wpływem działania siły ciężkości. Takie przemieszczenia zachodzą zarówno na stokach zbudowanych ze skał zwięzłych jak i w obrębie podcinanych stoków o utworach słabo skonsolidowanych.
W niższej części stoku lub u jedo podnóża zalega w chaotyczny sposób rumowisko bloków, głazów i drobniejszego materiału. W miejscu oderwania się materiału pozostaje odkryta skała.
     Osypywanie - polega na odpadaniu i zsuwaniu się w dół drobnych kamieni. Intensywność tego zjawiska zależy od nachylenia stoku i stopnia utrwalenia materiału zwietrzelinowego.
Bezpośrednią przyczyną uruchamiającą osypywanie może być silny wiatr, intensywny opad deszczu lub gradu, spływająca woda, nagła zmiana temperatury, fala akustyczna, a także bezpośrednie oddziaływanie zwierząt lub człowieka. Na szczególnie podatnym na osypywanie stoku proces ten może spowodować powstanie lawiny kamiennej.
     Przechył (przewracanie) - jego istotą jest upadek wąskiego, ale wysokiego bloku lub kolumny połączony z jego rotacją wokół podstawy, tak że górna część kolumny wykonuje ruch w powietrzu, natomiast podstawa nie traci kontaktu z podłożem.
Gdy środek ciężkości odchylanego bloku znajduje się poza jego podstawą, dochodzi do przewrócenia. Uderzenie o podłoże może doprowadzić do rozpadu upadającego bloku na wiele mniejszych fragmentów skalnych.
     Rozciąganie boczne - często występuje w postacie przemieszczania sztywnych kompleksów skalnych po miękkich, uplastycznionych warstwach leżących poniżej. W ruchu tym dominuje składowa pozioma, ale dochodzi także do pewnego pogrążenia bloków. Sztywne warstwy leżące wyżej nie podlegają odkształceniom plastycznym, zatem pękają na mniejsze bloki. Powierzchniowym efektem tego ruchu są szczeliny i rozpadliny, a w bardziej zaawansowanym stadium także rowy.

14. Spełzywanie, osuwanie, zsuwanie - podobieństwa i różnice.
     Spełzywanie jest to powolne, ciągłe przemieszczenie powierzchniowych warstw gruntu na stoku pod wpływem siły ciężkości, polegające na plastycznym płynięciu. Najczęściej mechanizmami powodującymi spełzywanie stoku są:
- naruszenie spójności minerałów ilastych
- zmiany objętości pod wpływem: ogrzewania i ochładzania, nasiąkania i odwadniania, zamarzania i rozmarzania, biologicznej aktywności organizmów, spływu śródpokrywowego.
     Jest to rodzaj ruchu masowego o charakterze regionalnym. W miejscach, gdzie występuje obserwuje się tzw. kosy (haki) zboczowe, czyli wygięcie przypowierzchniowych odcinków warstw skalnych zgodnie z nachyleniem zbocza.
     W przeciwieństwie do spełzywania zsuwanie oraz osuwanie zachodzi szybko, gwałtownie oraz ma charakter lokalny. Zsuwanie i osuwanie prowadzą do powstawania tych samych form rzeźby terenu - tzw. osuwisk. W miejscu oderwania materiału wytwarza się amfiteatralne zagłębienie zwane niszą. Wokół niej, na zewnątrz często pojawiają się szczeliny. Dalej znajduje się fragment wzdłuż którego nastąpiło przemieszczenie, zwany rynna. Część depozycyjna nazywana jest jęzorem. W jego obrębie mogą pojawiać się zagłębienia otoczone szczelinami zwane rowami osuwiskowymi oraz fragmenty wypukłe zwane pagórami. W obrębie jęzora można zaobserwować również podłużne wzniesienia tzw. wały. Jak widać spełzywanie nie prowadzi do powstawania tak urozmaiconych form. Główną cechą łączącą spełzywanie, osuwanie i zsuwanie jest zespół mechanizmów, które je wywołuj (został on wypisany powyżej). Zsuwanie od osuwania rozróżniane jest jedynie ze względu na prędkość przemieszczania się materiału. W zsuwaniu jest do kilku m/s, zaś w osuwaniu od kilku do kilkudziesięciu m/s.

15. Spłukiwanie - rodzaje przebieg, pomiary
     Spłukiwanie wiąże się z wypłukiwaniem z podłoża związków mineralnych oraz różnego rodzaju osadów o frakcjach bardzo drobnych (iłów, mułów) przez wodę i przenoszeniem ich w inne miejsce. W efekcie tego, że związane jest ono ze spływem wody wyróżnia się trzy rodzaje spłukiwania:
o     Liniowe - woda przemieszcza się w postaci strugi
o     Warstwowe - woda płynie całą taflą
o     Rozproszone - woda płynie wąskimi strużkami tworzącymi układ warkoczowy
     Proces ten stanowi duże zagrożenie dla gospodarki. Powoduje degradacje gleby i jej zamulanie. W związku z tym dokonuje się pomiarów ilości spłukiwanego materiału. Jednostka to t/km2/rok. Dawniej do tych celów wykorzystywano tzw. chwytacze. Dziś do pomiaru używa się izotopu Ces137 ( w środowisku naturalny pojawił się ok. 60 lat temu). Izotop ten dociera do atmosfery po czym opada z deszczem, gdzie leniwie wsiąka wgłąb, dlatego też łatwo ulega spłukiwaniu. Dzięki temu na podstawie zawartości tego izotopu w gruncie można określić stopień spłukiwania na danym stoku.

16. Denudacja chemiczna - pojęcie, przebieg, cechy, pomiary, występowanie w Polsce.
     Denudacją chemiczną określa się ubytek masy skalnej z danego obszaru, odprowadzanej w postaci rozpuszczonej (jonowej) i koloidalnej.
     Oceny denudacji chemicznej i jej zmienności dokonuje się najczęściej przez analizę chemiczną wód rzecznych, ponieważ rzeki są ostatecznym odbiornikiem wód podziemnych zawierających materiał rozpuszczony. Przedmiotem analizy mogą być poszczególne składniki (jony) lub przewodność elektryczna wody, będąca miarą całkowitego ładunku jonowego. Koncentracja jonów jest zwykle wyrażana w mg/l, przy czym duża koncentracja przy niewielkim dopływie wcale nie oznacza dużej denudacji chemicznej.
Proces ten zachodzi głównie w wyniku wietrzenia chemicznego, natomiast jego wydajność zależy przede wszystkim od lokalnych warunków hydrologicznych. Największe możliwości przenoszenia substancji rozpuszczonej występują w obszarach wilgotnych, o dużej energii rzeźby, która umożliwia szybki i swobodny drenaż podpowierzchniowy.
      W obrębie Wisły denudacja występuje najintensywniej w obszarze:
- Tatr Zachodnich na wychodniach skał węglanowych
- Karpat fliszowych
- Wyżyny śląsko - Krakowskiej
- lessów

17. Przebieg i form erozji wąwozowej

Stadia
-utworzenie się płytkich dolin nieckowych, nie jest to jednak konieczny warunek powstania wąwozu
-głębokie rozcięcie dolnego odcinka doliny nieckowatej lub stoku, erozja wstecznastromego zamknięcia wąwoz
-ustaje erozja wgłębna

18. Zagrożenia naturalne wynikające z procesów grawitacyjnych i działalności wody na stokach oraz zabiegi zapobiegające ich skutkom

Sposoby przeciwdziałania ruchom masowym
-odwodnienie masywów skalnych (zmniejszenie masy skał, przeciwdziałanie rozwodnieniu)
-umocnienie skał
-mury oporowe (musi być drenaż)

Rodzaje zabiegów przeciwerozyjnych (woda)
-agrotechnika, płodozmian
-terasy
-zalesianie
-zagospodarowanie i umocnienie wąwozów, biologiczne umocnienie wąwozu
-orka wzdłuż stosku
-piramidy ziemne

Skutki spłukiwania

19. Korytowe i poza korytowe formy akumulacji rzecznej
Korytowe formy akumulacji rzecznej są to formy powstałe w obrębie koryta rzecznego./ Zaliczamy do nich:
Łachy
a)     Łachy boczne - występują w korytach o pojedynczym nurcie, mają dwie części: dolną, znajdującą się stale pod wodą i górną, zakrywaną tylko podczas wysokich stanów. Dla obu części typowe są ripplemarki, przy czym większe formy tworzą się w części położonej niżej.
Powstają w wyniku depozycji materiału przy brzegu rzeki (nurt przemieszcza się z jednego brzegu na drugi - jedną stronę erodując a drugą jednocześnie nadbudowując)
b)     Łachy podłużne - powstają w korytach roztopowych o dnie żwirowym. Mają soczewkowaty zarys i są wydłużone zgodnie z kierunkiem koryta. Osiągają nawet 300m długości. Zbudowane są z pakietów żwirowych grubości nawet do 1,5m.
c)     Łachy poprzeczne - powstają w korytach roztopowych o dnie piaszczystym. Rozrastają się w kierunku płynięcia. Głównym elementem ich struktury są stromo nachylone (20-30°) zestawy lamin.
Stożki napływowe - nagromadzenie osadów rzecznych rozpościerających się promieniście od miejsc depozycji w korycie rzecznych
Pozakorytowe formy akumulacji rzecznej tworzą się podczas wezbrań na równinie zalewowej. Należą do nich:
a)     Wały brzegowe - podłużne, lekko wypukłe formy akumulacyjne towarzyszące korytom na znacznych odległościach. Mają szerokość od kilku do kilkudziesięciu metrów i wysokość 1-2m. Ich geneza jest związana z gwałtownym wzrostem tarcia na granicy równi zalewowej i koryta czego efektem jest spadek i depozycja rumowiska.
b)     Krewasy - obniżenia powstałe w obrębie wałów brzegowych powstałe w wyniku ich rozmywania na pewnym odcinku;
c)     Stożek krewasowy - powstaje w wyniku depozycji materiału z przelewającej się przez krewasę wody. Materiał osiada, gdyż po minięciu krewasy następuje nagły wzrost szerokości koryta, w wyniku czego siła nośna wody znacznie się zmniejsza (wraz ze spadkiem prędkości).
d)     Mady - drobnoziarniste utwory pozakorytowe pokrywające cienką (zależy od wielkości wezbrania) powłoką równie zalewową. Stanowią one materiał osadzany podczas końcowego etapu wezbrania.
e)     Cień piaszczysty - forma nietrwała, powstająca w wyniku depozycji materiału za przeszkodami topograficznymi

20. Typy sieci rzecznych.
Wszystkie rzeki na danym obszarze tworzą sieć rzeczną, która ma charakter hierarchiczny. Oznacza to, że najmniejsze cieki łączą się w większe potoki, a te z kolei w duże rzeki. Sposób łączenia się cieków i geometryczny wzór sieci rzecznej stał się podstawą do klasyfikacji układów sieci rzecznej. Wyróżnia się :
a)     Układ detrytyczny - przypominający drzewo, z różnokierunkową orientacją potoków. Rozwija się w mało zróżnicowanym podłożu skalnym, w tym w obszarze o budowie płytowej
b)     Pierzasty - cechujący się obecnością jednego głównego cieku o prostym przebiegu i licznymi, krótkimi dopływami tworzącymi z ciekiem głównym kąt ostry
c)     Promienisty zbieżny (koncentryczny) z ciekami spływającymi do centralnego obniżenia, jest typowy dla zapadlisk tektonicznych i kalder wulkanicznych
d)     Promienisty rozbieżny - charakteryzuje izolowane wzniesienia pochodzenia wulkanicznego i kopułowate masywy zbudowane ze skał granitowych.
e)     Niezorganizowany sieć słabo rozwinięta dopływająca do jeziora, krajobraz młodoglacjalny
f)     Kratowy wykorzystuje szczeliny ciosowe skał, dopływy pod kątem prostym, układ uskoków
g)     Pierścieniowy typowy dla stref fałdowych
h)     Równoległy charakterystyczny dla obszarów monoklimatycznych

21. Rodzaje dolin rzecznych.
     Doliną rzeczną nazywamy podłużne obniżenie terenu o konsekwentnym spadku w jednym kierunku, które powstało przede wszystkim wkutek erozyjnej działalności rzeki, która zajmuje osiową, najniżej położoną cześć doliny. Doliny rzeczne można klasyfikować ze względu na profl poprzeczny, wyróżnia się wtedy:
a)     Gardziele i jary - doliny o wąskim dnie i bardzo stromych zboczach. Gardzielą określa się odcinek, na którym szerokość dna jest tożsama z szerokością koryta, a zbocza są urwiste. Jary natomiast są nieco szersze, o mniej nachylonych, choć nadal stromych zboczach (ok.50 - 70°). Koryto nie zajmuje już całej szerokości dna, pomiędzy nim a podstawą zboczy znajdują się wąskie listwy zbudowane z materiału przemieszanego ze zboczy i osadzanego przez strumień.
b)     Dolina wciosowa - mają profil poprzeczny przypominający literę "V". Rozwartość wciosu jest różna, tak jak różne mogą być nachylenia zboczy (wychodnie skał odpornych - nachylenie 30 -50°°; skał miękkich - nachylenie do 10°). Dno tego typu dolin jest na ogół wąskie, ale koryta tylko na pewnych odcinkach są wycięte bezpośrednio w podłożu skalnym. Najczęściej w dnie doliny zalega pokrywa utworów rzecznych i rumosz skalny pochodzący ze stoku. Profil podłużny jest nie wyrównany, z załomami i lokalnie występującymi progami skalnymi.
c)     Doliny płaskodenne - cechują się szerokim, płaskim dnem, w obrębie którego aktywne koryto zajmuje wąską strefę. Dotyczy to dolin rzek jednokorytowych o pojedynczym nurcie i rzek wielkokorytowych. W rzekach roztopowych system aktywnych koryt może rozciągać się na całą szerokość dna doliny. Płaskie dno przechodzi załomem w zbocza, które są dwojakiego rodzaju: długie, ale o małym nachyleniu; krótkie i strome, przechodzące wyżej w powierzchnię wysoczyzny;
d)     Doliny nieckowate - przekrój poprzeczny wyróżnia się spośród innych dolin brakiem wyraźnych załomów wklęsłych między dnem doliny, a zboczami, co sprawia, że precyzyjne wyznaczanie zasięgu dna staje się problematyczne. Ponadto wiele z tych dolin nie ma stale aktywnego koryta rzecznego, a rola procesów fluwialnych jest podrzędna w stosunku do procesów denudacyjnych, kształtujących stoki. Wśród nich największe znaczenie przypisuje się spłukiwaniu.
e)     kanion

22. Rodzaje rozwinięć koryt rzecznych.
a)     Koryta proste - występują rzadko i zazwyczaj jedynie na małych odcinkach rzek, charakteryzuje je prostolinijny układ w planie. Koryto o takim rozwinięciu jest zazwyczaj głębokie i wąskie. Natomiast Siła transportowa rzeki jest mała, przez co transportowane mogą być tylko drobne okruchy skalne.
b)     Koryto meandrujące - składa się z tzw. meandrów, czyli odcinków złożonych z dwóch zakoli o dużej krzywiźnie połączonych ze sobą odcinkami prostymi. Posiada charakterystyczny przekrój poprzeczny , gdyż jego dno w miejscu płynięcia nurtu jest przegłębiane, a na przeciwległym brzegu następuje akumulacja materiału.
c)     Koryto anastomozujące - stanowi ono system rzeki wielokorytowej, poszczególne koryta pooddzielane są od siebie trwałymi wyspami, które nie są zakrywane nawet podczas wysokich przypływów. Dzięki temu rozwija się na nich roślinność. Dolina rzeczna rzeki anastomozującej charakteryzuje się małym spadkiem, a dodatkowo koryta są płytkie i mają dosć wyrównane dno. W wyniku tych dwóch czynników transport odbywa się głównie z zawiesinie, a transportowany jest jedynie najdrobniejszy materiał.
d)     Koryta roztokowe - stanowią system rzeki jednokorytowej z wieloma nurtami; cechą charakterystyczną tego typu koryt jest występowanie nietrwałych łach (poprzecznych lub podłużnych), nieznacznie wznoszących się ponad średni poziom wody i zalewanych nawet podczas mniejszych wezbrań. W wyniku niestabilności łach koryta roztokowe mogą stale zmieniać swój wygląd. Rzeki roztokowe charakteryzują się dużą zdolnością transportową co wynika z dużego spadku doliny rzecznej.

23. Ewolucja rzek w czwartorzędzie (z uwzględnieniem cyklu glacjał-interglacjał

24.Rodzaje i powstawanie teras rzecznych
Terasy rzeczne:
o     Skaliste-powstaje w wyniku erozji bocznej rzeki meandrowej lub anastamozującej, doprowadzającej do poszerzenia dna doliny oraz erozji wgłębnej; równina terasy skalistej jest dziełem erozji bocznej i towarzyszącej jej depozycji, stok jest dziełem erozji wgłębnej; dwie fazy powstawania: faza erozji bocznej oznacza uzyskanie przez rzekę równowagi, faza erozji wgłębnej wiąże się z odmłodzeniem spowodowanym zwiększeniem spadku lub przepływu rzeki. Trzy możliwości powstania terasy:

1.      poszerzenie dna doliny związane z okresem spokoju tektonicznego, rozcinanie dna z okresem ruchów tektonicznych

2.      poszerzanie dna- słabe tempo podnoszenia obszaru, rozcinanie-szybsze tempo

3.      podnoszenie z jednakową szybkością- w okresie wzmożonej sedymentacji poszerzenie, wzmożonej erozji rozcinanie

o     osadowe-fragmenty dawnego, rozciętego dna doliny, zbudowany głównie z osadów rzecznych

1.      t. osadowo-akumulacyjna- powstała w w wyniku rozcięcia pokrywy akumulacyjnej

2.      t. osadowo-erozyjna- terasy wycięte w pokrywie osadowej

3.      t. akumulacyjna włożona- powstaje w wyniku kolejnego rozcinania i zasypywania formy dolinnej

Terasa osadowo-akumulacyjna powstaje w wyniku cyklu dwufazowego:
a)     faza agradacji- zasypanie do określonej wysokości
b)     faza erozji dennej
Terasa osadowo-erozyjna powstaje w wyniku nierównomiernego rozcinania pokrywy osadowej
Terasa akumulacyjna włożona:
a)     faza erozji bocznej
b)     faza agradacji
c)     faza erozji dennej
d)     faza erozji bocznej( w obrębie pokrywy akumulacyjnej)
e)     faza agradacji
f)     faza erozji dennej

25. Powodzie - przyczyny, przebieg, przeciwdziałania

Przyczyny
- opady deszczowe zwłaszcza letnie
- deszcze kilkudniowe ale delikatne
- roztopy śnieżne płd pokrywa wytapia się stopniowo płn nagłe roztopienie
- powodzie zatorowe spowodowane krą lodową
- sztormy morskie
- przerwanie wałów powodziowych
Skutki skażenie wód i środowiska
Przeciwdziałanie wały przeciwpowodziowe, bypassy- obejścia, poldery- zagłębienia do których można skierować nadmiar wody, tamy

26. Relacje człowiek-procesy fluwialne
procesy rzeczne polegające na erodowaniu dna i zboczy dolin rzecznych, transporcie materiału i akumulacji.
Oddziaływanie człowieka na rzekę: rozwój rolnictwa, nadmierne nawożenie, zmiana geometrii koryt, budowa ostrugi umocnien brzegowych, budowa wałów, skracanie koryt, zwiększenie prędkości wód, budowa tam, zapór , odmłodzenie rzeki

27.Klasyfikacja geomorfologiczna wydm
     Ze względu na kształt:
a)     Poprzeczne - zwane też megaripplami, duża ilość piasku, umiarkowana siłą wiatru, długie równoległe wały prostopadłe do kierunku wiatru, stoki asymetryczne, część dowietrzna płaska, a część odwietrzna stroma, często powstają z nich barchany i wydmy paraboliczne
b)     Barchany - albo wydmy sierpowe, powstają na obszarach równinnych, bez roślinności, gdy piasku jest niedużo, siła wiatru umiarkowana, a jego kierunek stały w ciągu długiego czasu, długość do 500 m i wysokość od 5 do 20 m, ramiona zgodne z kierunkiem wiatru
c)     Podłużne - nazywane seifami, duża ilość piasku, silny wiatr, długie do 100 km, a nawet 300 km, szerokość do 200 m, ciągną się na dużych obszarach równolegle do siebie w odległościach do 500 m, powstają w różny sposób:
-wydmy długie - zgodne z kierunkiem wiatrów, niewielkie odchylenia w ciągu roku
-wydmy krótkie - powstają w skutek rozciągania przez wiatry boczne jednego z ramion barchanu ; rozerwania się wydmy parabolicznej i oderwanie od ruchliwego czoła; doganianie i nakładanie się barchanów na siebie
d)     Paraboliczne - łukowe, gdy oba końce zostały unieruchomione, pomiędzy ramionami znajduje się misa deflacyjna, część środkowa porusza się

Ze względu na wzajemne powiązanie:
a)     proste
b)     zespolone (połączenie kilku wydm tego samego rodzaju)
c)     złożone (połączenie dwóch lub więcej wydm różnych rodzajów)

28. Występowanie i współczesne procesy eoliczne w Polsce

Erozja wietrzna -Czyli procesy eoliczne - to takie w których sila sprawcza jest wiatr, wyrożnia się następujące:
Deflację - wywiewanie ziaren i cząstek glebowych, ziemnych i skalnych. Powoduje tworzenie się rynien, mis, niecek i wydmuszysk w obrębie obszarów piaszczystych oraz ostańców i bruku deflacyjnego na obszarach piaszczysto - żwirowych i pyłowych. Podczas okresów intensywnego wywiewania powstają burze pyłowe i piaskowe (Sahara).
Korazję - żłobienie i szlifowanie powierzchni skał przez piasek niesiony wiatrem, najintensywniejsze na pustyniach i w górach. Charakterystyczne formy rzeźby korazyjnej to wygłady, żłobki, bruzdy, nisze, graniaki wiatrowe i skałki (słupy skalne).
Akumulację eoliczną - osadzanie się niesionych przez wiatr cząstek glebowych (deflatów) na powierzchni gleby powodujące stopniowe zasypanie górnych, żyznych poziomów profilu glebowego, jałowymi deflatami.

Jak więc widać działalność wiatru polega przede wszystkim na transportowaniu luźnych cząstek skał i minerałów. W związku z tym procesy eoliczne najsilniej działają w klimacie suchym o dużych dobowych i rocznych amplitudach temperatury oraz na obszarach równinnych pokrytych ubogą szatą roślinną, a więc na obszarach sprzyjających erozji skał. Warunki takie występują na obszarach pustynnych, półpustynnych, stepowych i skalistych, a także na wybrzeżach morskich.

Z powodu iż niemożliwym byłoby przytoczenie tu wszystkich występujących na terenie Polski elementów rzeźby terenu powstałych przez procesy erozyjne - przedstawię przykłady znajdujące się w różnych częściach kraju.

Zjawiska eoliczne południowo-zachodniej Wielkopolski
Na obszarze południowo-zachodniej Wielkopolski w wielu miejscach występują liczne formy powstałe w wyniku działalności eolicznej - korazyjnej, deflacyjnej i akumulacyjnej.
Stosunkowo rzadko badane są formy powstałe w wyniku korazyjnej działalności wiatru. ślady jej znajdowane są na różnej wielkości głazikach zalegających wśród różnoziarnistych osadów, które budują wysoczyzny morenowe, sandry, czasami stożki napływowe i terasy rzeczne południowo-zachodniej Wielkopolski. Najwyraźniejszym dowodem korazji eolicznej są graniaki o zróżnicowanej liczbie grani i lic.
Na wysoczyznach morenowych, sandrach, na stożkach napływowych i terasach w Pradolinie Głogowsko-Baruckiej oraz na terasach i dnach dolin występują niecki deflacyjne, wydmy i eoliczne piaski pokrywowe. Znajduja się tam tak pojedyncze wydmy i sąsiadujące z nimi eoliczne piaski pokrywowe jak i pola z licznymi wydmami.

Zjawiska eoliczne Puszczy Kampinowskiej

Pod koniec epoki lodowcowej na łachach Pra-Wisły rozwinęły się procesy eoliczne, tworząc wydmy, które sięgają do 30 m wysokości względnej i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające do złudzenia łańcuchy górskie. Około 12,5 tysiąca lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią dziś na powierzchni blisko 20 tysięcy ha unikatowy na skalę europejską twór przyrodniczy.

Zjawiska eoliczne Niziny Szczecińskiej

Gdy obniżał się poziom wody w zalewie szczecińskim po ustąpieniu lodowca powstawały kolejne "tarasy". Kiedy wyższe partie zostawały osuszone, na ich powierzchni zaczynały rozwijać się intensywne procesy eoliczne. Powstały tam wówczas liczne, lecz płytkie zagłębienia terenu o charakterze deflacyjnym oraz dobrze rozwinięte formy wydmowe, osiągające niejednokrotnie od kilku do kilkudziesięciu metrów wysokości. Najlepiej wykształcone wydmy paraboliczne, porośnięte obecnie zwartym lasem sosnowym, znajdują się na Równinie Goleniowskiej oraz Wkrzańskiej.

Procesy eoliczne w Wolińskim parku krajobrazowym

Główna atrakcją turystyczna Parku są ruchome wydmy, których bardzo drobny piasek pod wpływem wiatru wędruje na wschód z szybkością od 3 do 10 metrów rocznie zasypując napotykane lasy. Ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają martwe lasy i zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi. W XVIII wydmy zakopały tu nawet cała wieś, która nie została jeszcze odsłonięta. Największe pole wydmowe ma około 500 ha, a najwyższe wydmy dochodzą do 40 m wysokości.

Zjawiska Eoliczne w Bieszczadach

Jodłowa to jedna z największych wsi województwa podkarpackiego. Występująca tu deflacja jest silnie związana z typem użytkowania oraz warunkami meteorologicznymi, ma szczególne znaczenie jako jeden z mechanizmów erozji gleby. Ten mechanizm erozji eolicznej jest szczególnie zauważalny na odsłoniętych gruntach w okresie zimowym

29. Pustynnienie - przyczyny, występowanie, skutki
płd-zach,płn,wsch Afryka
Australia
Zach Ameryka Płn i płd
przyczyny; wylesienie, nadmierna eksploatacja wód gruntowych, antropogeniczne

30. Powstawanie, facje i występowanie lessów w Polsce
o     źródłem materiału pyłowego według jednej grupy badaczy były różne osady czwartorzędowe i starsze. Według drugiej grupy źródłem pyłu lessowego były osady rzeczne. Pył lessowy był wywiewany z tych osadów na okoliczne tereny, nieraz na odległość kilkudziesięciu kilometrów. Na wysoczyznach zalega less pierwotny akumulowany eolicznie, natomiast w dolinach oprócz lessu eolicznego występują wtórne pokrywy lessowe powstałe w wyniku przemieszczania lessów pierwotnych. Z tego powodu lessy dzieli się dodatkowo na 3 topofacje
lessy wysoczyznowe
o     lessy stokowe
o     lessy dolinne

w obrębie Wyżyn Polskich, Niziny śląskiej , Wzgórz Trzebnickich , na Podkarpaciu i Pogórzu Karpackim oraz na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu Zachodnim

31. Krasowienie - przebieg i formy powierzchniowe

Krasowienie polega na chemicznej reakcji węglanu wapnia z dwutlenkiem węgla rozpuszczonym w wodzie tworząc w ten sposób słaby kras węglowy

CaCO₃ + H₂O + CO₂ = Ca(HCO₃)₂ = Ca²⁺ + 2HCO^-3

Tempo reakcji zależy od
-temperatury
-szybkości przepływu wody
-stężenie CO₂

Formy powierzchniowe:
-lapiaz - naprzemienne występowanie żeber i żłobków krasowych
-żłobek krasowy
-żebra krasowe
-leje krasowe - poszerzenie istniejącej szczeliny przez wody wnikające w głąb masywu skalnego, średnica do kilkunastu metrów, mogą być korozyjne( ługowanie) lub zapadliskowe (zapadanie się stropów jaskiń)
-uwal- połączenie kilku sąsiednich lejów
-dolina krasowa - bardzo rozległa forma krasu
-polja - rozległe nieckowate obniżenia zwykle ponad 1 km długości i szerokości o stromych wysokich ścianach
-ponor - zagłębienia wyrobione przez strumień lub rzekę, którymi wpływają one pod powierzchnie ziemi
-ospa krasowa-zagłębienie ospowate poprzegradzane ostrymi żebrami o parocentymetrowej wysokości
-zaułki krasowe - wąskie stromościenne i głębokie rynny(do 60 m) powstałe w skutek poszerzenia szczelin wapiennych na długość do paru kilometrów
-mogoty - ostańcowe pagóry wapienne do ponad 300 m nad powierzchnie, strome, skaliste
-humy - pagórkowate ostańce wsysające ze zrównanego dna polji krasowych(mogoty na obszarach tropikalnych)
-wąwozy i parowy krasowe - krótkie doliny, płytkie, suche albo martwe(nie odwadniane)
-jary krasowe - głębokie do kilkuset metrów doliny albo odcinki rzeczne, dna wąskie i płaskie, zbocza strome.

32.Pseudokras - rodzaje i formy
Pod pojęciem pseudokrasu rozumie się typ rzeźby zbliżony do krasowej, lecz utworzonej w skałach nie krasowiejących, jak np. piaskowce, less, osady wulkaniczne. W piaskowcach rozpuszczeniu ulega spoiwo węglanowe, w lessach wypłukiwany węglan wapnia tworzy głębiej kukiełki lessowe. Do pseudokrasu należy też zaliczyc tzw. Kras gipsowy i kras solny( krasowienie polega wyłącznie na fizycznym rozpuszczeniu skał solnych i gipsów bez zmiany ich składu chemicznego). Pseudokras może występować również w kwarcytach( wyłącznie w warunkach hydrotermalnych lub w bardzo wilgotnym środowisku tropikalnym trwającym miliony lat).
Formy pseudokrasu przypominają formy krasowe ale występują na ogół w znacznie ograniczonych obszarach. Najczęstszą formą jest pseudolapiaz, a do form pseudokrasowych zalicza się jeszcze tafoni, leje, kociołki i niecki.

33.Speleoformy - klasyfikacje, rozwinięcie, charakterystyczne formy

Formy naciekowe:
o     Stalaktyty-naciek jaskiniowy w postaci sopla narastający od stropu jaskini ku dołowi( ma postać rurki o ścianach zbudowanych z kryształów, głównie kalcytu, otaczających kanalik o średnicy 5mm)
ü     Kuliste albo cebulkowate
ü     Włókna stalaktytowe do 15 cm długości
ü     Tarcze
ü     Bębny
ü     Draperie i zasłony
o     Stalagmity- naciek jaskiniowy w postaci słupa lub stożka narastający od dna jakini ku górze(rosną wolniej niż stalaktyty)
ü     Nierównomierne ściekanie wody daje struktury prążkowe, żeberkowe, meduzowe itp.
o     Stalagnaty- kolumna jaskiniowa, naciek utworzony z połączenia stalaktytu ze stalagmitem
o     Wyrostki krzaczaste- powstają na dnie jaskini wskutek rozpryskiwania się kropel wody
o     Misy, niecki albo kaskady martwicowe- powstają w miejscu przepływu wód jaskiniowych, sa to zagłębienia zamknięte groblą ze zbitej martwicy
o     Perły jaskiniowe albo pizolity- małe kuliste konkrecje kalcytowe lub aragonitowe, powstają wskutek wytrącania węglanu wapnia wokół ziarna lub odłamku skalnego
o     Skorupy naciekowe- powstają wskutek wytrącania węglanu wapnia z nasyconych nim zbiorników wodnych
o     Pokrywy naciekowe- powstają na ścianach jaskiń
o     Formy agrawitacyjne- włókna stalaktytowe, heliktyty, w postaci wyrostków włókien, korzonków, gałązek
o     Gliny jaskiniowe

34.Obszary krasowe w Polsce i występujące na nich zagrożenia naturalne

Kras górski:
o     Tatry(budowa fałdowa)-najgłębsze jaskinie, przeważaja formy krasu podziemnego, żłobki i leje
o     Sudety- kras wyspowy(niewielkie wychodnie wapieni)
Kras wyżynny:
o     Wyżyna śląska
o     Wyżyna Krakowsko-Wieluńska(żłobki, żeberka, formy skałkowe, leje, formy podziemne)
o     Góry świętokrzyskie
o     Wyżyna Lubelska- świece krasowe
o     Niecka Nidy- kras gipsowy, formy podziemne, leje krasowe, polje.

35.Bagna i torfowiska - pojęcia, rodzaje, wykorzystanie torfu

Bagno-obszar słabo odwodniony o trwale nasyconym wodą gruncie, porośnięty trawą, roślinnością wodną czasami drzewami.
Torfowisko- bagno charakteryzujące się wyraźnym i długotrwałym procesem torfotwórczym.
Podział torfowisk:

1.      Fluwiogeniczne- zasilane wodami powierzchniowymi(z wezbrań,

2.      Soligeniczne- zasilane wodami ze źródeł na stokach

3.      Topogeniczne- zasilane wodami gruntowymi np. w misach jeziornych

4.      Ombrogeniczne- zasilane wodami opadowymi, mogą występować na terenach płaskich

Torfowiska niskie(1,2,3):
o     Zaopatrywane w wody gruntowe i powierzchniowe
o     Znaczna zawartość substancji pokarmowych
o     Bogaty skład gatunkowy roślin
o     Umiarkowana pojemnośc wodna
Torfowiska wysokie(4):
o     Zaopatrywane wyłącznie w wody opadowe
o     Bardzo duża pojemność wodna
o     Mała zawartość substancji organicznych
o     Ubogi skład gatunkowy roślin (mchy, torfowce)

36.Powstawanie i zanik jezior

Zasadnicze przyczyny kształtowania basenów jeziornych mają charakter regionalny, chociaż typ basenu oraz jego szczegółowa lokalizacja wynikają często z działania procesów lokalnych. Można wyróżnić baseny jeziorne i jeziora:
o     Jeziora tektoniczne- powstałe wskutek ruchów skorupy ziemskiej( jeziora zapadliskowe, jeziora dyktiogeniczne- ukształtowane wskutek powolnej subsydencji lub wypiętrzania obszaru)
o     Jeziora wulkaniczne- związane ze stożkami wulkanicznymi lub produktami wybuchów wulkanów( jeziora kalderowe, kraterowe, maarowe a także baseny powstałe wskutek eksplozji hydrotermalnej)
o     Jeziora lodowcowe- można wyróżnić jeziora ekstraglacjalne(powstałe na przedpolu lodowca) oraz postglacjalne(powstałe już w warunkach klimatycznych po stopieniu lodowca ale wykorzystujące związane z nim obniżenia powierzchni terenu)
o     Jeziora krasowe- powstają w wyniku rozpuszczania skał węglanowych oraz solnych i gipsu
o     Jeziora termokrasowe( ałasy lub tzw. Geliwytopiskowe) powstają w wyniku lokalnego wytapiania lodu gruntowego na obszarze objętym wieloletnią zmarzliną
o     Jeziora pochodzenia morskiego- przede wszystkim baseny jezior nadbrzeżnych powstałe wskutek odcięcia piaszczystą mierzeją zatoki od otwartego morza
o     Jeziora pochodzenia eolicznego- występują głównie w basenach deflacyjnych
o     Jeziora pochodzenia meteorytowego- mają kształt krateru, powstają w czasie zderzenia meteorytu z ziemią
Jeziora podlegają stopniowej ewolucji kończącej się zwykle zanikiem. Tempo zanikania jeziora zalęży głównie od jego głębokości i wielkości, charakteru brzegów oraz chemizmu wód zbiornika, jego warunków termicznych, tlenowych. Zanik jezior zachodzi przez stopniowe zasypywanie ich najgłębszych środkowych partii. Zanik jezior od brzegu jest możliwy dopiero przy głębokości 2 m kiedy jego dno może porastać roślinność przybrzeżna która stosunkowo szybko kładzie kres istnieniu jeziora.

37. Miksja i klasyfikacja miktyczna jezior
Miksja- obrucenie się jezior ? Miksja - okresowe mieszaninie wody w jeziorze, kamieniołomie, wywołane przez dwa czynniki jednocześnie: wiatr, wyrównanie temp wody w całym zbiorniku w okresie wiosny i jesieni.
Miksja występuje dwa razy w roku, w okresie wiosny i jesieni. W jej wyniku spada przeźroczystość wody, co znacznie może zmniejszyć przyjemność nurkowania.
dimikrytyczne- 2 razy w ciągu roku

38.Klasyfikacja troficzna jezior

1. Jeziora eutroficzne- płytkie, wyraźnie zabarwione wody na kolor zielonkawy, żołtozielonkawy, jeziora dojrzałe. Woda w tego typu jeziorach obfituje w sole mineralne.

2. Jeziora oligotroficzne- czyste, głębokie duża przejrzystość wód, młody wiek. Niska zawartośc substancji odżywczych rozpuszczonych w wodzie i dobrym natlenieniem.

3. Jeziora dystroficzne- barwa brunatna bardzo dużo substancji humusowych, na ogół jeziora małe. Jeziora o niskiej produktywności biologicznej.

39.Rola jezior, bagien i torfowisk w krajobrazie

Rola torfowisk: retencja wody, wiązanie CO2, filtry przyrodnicze, krajobrazotwórcze, przechowywanie artefaktów, rolnictwo, przemysł chemiczny(asfalt, paliwa, koks)
Znaczenie jezior: kształtują mikroklimat, ważne zbiorniki retencyjne, specyficzne środowisko życia roślin i zwierząt , w osadnictwie i gospodarce człowieka(żęgluga, uzdrowiska , sporty i rekreacja

40.Oddziaływanie człowieka na jeziora oraz obszary bagienne i torfowiska - rodzaje, skutki
zrzuty ścieków, erozja motorówkowa, żegluga i rybołstwo zwłaszcza sieciowe, rolnictwo i gospodarka leśna w zlewni

41.Geomorfologiczne typy wybrzeża Bałtyku
- fluwiogeniczne- wykształcone przez procesy fluwialne
-antropogeniczne działalność człowieka budowanie falochronów
- Klifowe - morze niszczy wysoki brzeg - wyspa. Wolin, Gdynia, Jastrzębia Góra
oFiordowo - szkierowe - Szwecja, Finlandia.
-glaciogenetyczne kształtowane przez wcześniejszą działalność lodowca
-deltowe
oZalewowo-mieżejowe - plaże budowane przez morze poprzez zalewanie terenów nisko położonych