4. Działanie kosmetyczne ekstraktów roślinnych.

Celem stosowania ekstraktów jest podwyższenie wartości funkcjonalnej kosmetyku. Składają się one, bowiem z mieszanin różnych substancji, które ze względu na szerokie spektrum działania mogą znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach kosmetyki. Opóźniają procesy starzenia skóry, nawilżają, ściągają i napinają skórę, pochłaniają promieniowanie UV, wybielają i likwidują przebarwienia, łagodzą podrażnienia, stymulują krążenie w naczyniach krwionośnych, działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie. Również często stosowane są one w preparatach do pielęgnacji włosów. Preparaty zawierające ekstrakty roślinne dobiera się w zależności od rodzaju cery oraz pożądanego efektu kosmetycznego, jaki chce się osiągnąć. Zazwyczaj stosowane są ekstrakty z roślin tradycyjnych, powszechnie znanych. Oprócz znanych od lat stosowanych surowców roślinnych na rynek wprowadza nowe surowce, które mają urzekać swoją egzotyczną nazwą.
Spośród wielu roślin, z których otrzymuje się ekstrakty kosmetyczne, warto zwrócić uwagę na kilka szczególnie często wykorzystywanych. Należą do nich: algi, arnika górska, miłorząb, lipa, oczar wirginijski, szałwia, kasztanowiec, aloes, żeń-szeń.

Aloes. W Polsce znany, jako roślina doniczkowa, pochodzi z Afryki Południowej i Ameryki Północnej, gdzie rośnie pod postacią dzikiego krzewu lub byliny. Jego właściwości lecznicze znane były już od 3000 lat. Arabowie, Grecy i Rzymianie stosowali go jako środek na dolegliwości wewnętrzne i zewnętrzne. Istnieje legenda, według której Kleopatra kąpała się w soku z aloesu, aby zachować młodość, zdrowie i urodę. Zanim aloes - tę mało wymagającą pustynną roślinę - zastosowano w kosmetykach, używano do pielęgnacji skóry soku i miazgi z jego liści. Aloes jest bardzo popularnym, tanim i sprawdzonym składnikiem kosmetyków doskonale nawilżającym i łagodzącym podrażnienia. Wyciąg z aloesu zawiera saponiny, substancje o właściwościach ściągających, lekko odkażających i myjących, aloes jest, więc składnikiem mydeł, szamponów, maseczek i peelingów. Liczne badania udowodniły, że stosowany zewnętrznie spowalnia procesy starzenia się skóry, dzięki właściwościom silnie nawilżającym, przeciwdziała skutkom nadmiernego przesuszenia skóry, łagodzi jej podrażnienia oraz leczy oparzenia. Liczne badania naukowe, skierowane na poznanie wszystkich substancji wchodzących w skład aloesu oraz mechanizmów ich działania udowodniły, iż podstawowym surowcem jest galaretowaty sok z liści aloesu, który zawiera przede wszystkim: polisacharydy (wielocukry), minerały, enzymy, aminokwasy, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy, glikozydy i lektyny. Tym ostatnim przypisuje się właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne. Tak zwane ligniny są z kolei odpowiedzialne za to, że aloes może przedostać się w głębsze warstwy skóry. Dzięki temu dostarcza jej wilgoci i substancji odżywczych, a także reguluje naturalny poziom pH skóry. Zawarte w aloesie enzymy pomagają w usunięciu martwych komórek naskórka i wspierają jego regenerację komórkową, a więc przyczyniają się w sposób naturalny do przeciwdziałania się starzeniu skóry. Sok z aloesu zawiera ponadto dużą ilość naturalnych antyutleniaczy. Ogółem aloes zawiera ponad 170 różnych aktywnych składników, wykorzystywanych z powodzeniem w przemyśle farmakologicznym i kosmetycznym. Aloina jest składnikiem płynów zapobiegających wypadaniu włosów. Wyciągi z liści aloesu drzewiastego dodawane są jako filtry do kremów chroniących przed promieniowaniem UV. Frakcje zawierające aloerezyny są składnikiem kremów wybielających.

Miłorząb Japoński - GINKGO BILOBA. To ogromne drzewo dorastające do 40 metrów a żyjące do 100 lat. Według religii szintoistycznej soki tego drzewa dają siłę i nieśmiertelność. Chińczycy od dawna stosują je przy wielu chorobach.
Miłorząb jest też coraz bardziej popularny w kosmetyce. W preparatach do cery wrażliwej i naczyniowej, wzmacnia i uelastycznia kruche naczynka krwionośne, zapobiega ich pękaniu, poprawiając krążenie krwi, sprawia, że skóra - lepiej odżywiona i ukrwiona - skuteczniej broni się przed słońcem, wiatrem, zmianami temperatur. W kremach nawilżających wyciąg z miłorzębu pełni funkcję głównego przeciwutleniacza, który neutralizując wolne rodniki, zapobiega starzeniu się skóry.W kremach pod oczy, balsamach na cellulitis, preparatach do biustu, poprawiając krążenie w komórkach skóry, przyczynia się do wydalania wody zalegającej w naczyniach. Dzięki temu niweluje opuchliznę, ujędrnia i wygładza skórę.

Oczar wirginijski. Należy do rodziny Oczarowatych. W stanie naturalnym rośnie we wschodnich stanach USA i Kanadzie. W Polsce można go spotkać w parkach i ogrodach..Surowcem leczniczym i kosmetycznym są kora i liście. Oczar wirginijski zaliczany jest do surowców o dużej zawartości garbników. Najwięcej znajduje się w liściach i nieco mniej w korze. Garbniki stanowią mieszaninę, wśród której zidentyfikowano elagotaniny i hamamelitany. Obecne są flawonoidy, kwasy galusowy i elagowy, leukoantocyjanidyny oraz saponiny. Właściwości lecznicze oczaru znane były plemionom indiańskim zamieszkującym tereny północno-wschodniej Ameryki Północnej. W kosmetyce silne działanie ściągające oczaru wykorzystano przede wszystkim do pielęgnacji cery zanieczyszczonej o zatkanych porach. Wyciągi z oczaru wchodzą w skład kremów na noc i na dzień, toników i maseczek. Dużym powodzeniem w kosmetyce cieszy się woda oczarowa. Powstaje ona w wyniku destylacji z parą wodną świeżych, młodych gałązek i listków oczaru. Woda oczarowa stanowi składnik kosmetyków przeznaczonych dla cery tłustej. Wyciągi z oczaru wchodzą w skład również innych kosmetyków na przykład mydeł przeznaczonych do pielęgnacji cery alergicznej i naczynkowej. Produkowane są też kremy o działaniu przeciwzapalnym, przeznaczone do pielęgnacji cery wrażliwej na zimno, wilgoć i łatwo czerwieniejącej. Ponadto wchodzą w skład balsamów ujędrniających do ciała.

Żeń-szeń. Bylina z rodziny araliowatych, rosnąca dziko w lasach Azji Wschodniej od Nepalu po Koreę oraz na południowo dalekowschodnich terenach Rosji. Od wieków uprawiana w Chinach, w Korei i Japonii, jako roślina lecznicza, uważana za panaceum. Surowcem leczniczym jest korzeń żeń-szenia lub cała roślina wyrywana w okresie kwitnienia, w wypadku przemysłowego pozyskiwania z niej związków czynnych. Wyciąg z korzenia żeń - szenia znalazł zastosowanie również w kosmetyce. Używa się go do produkcji preparatów "odmładzających" skórę, stymuluje on, bowiem odnowę naskórka, przywracając skórze równowagę fizjologiczną, tonizują, reguluje też gospodarkę wodno - tłuszczową.
Właściwości żeń - szenia wykorzystuje się także w środkach zapobiegających łysieniu i wypadaniu włosów, gdyż pobudza on macierz włosa i poprawia ukrwienie skóry.

Arnika górska. Bylina z rodziny astrowatych występująca w 18 gatunkach na terenie Ameryki Północnej, Europy i Azji. W Polsce rzadka, rośnie w Sudetach i Bieszczadach oraz na niżu w północnej części kraju, jest pod ochroną. Posiadająca aromatyczny zapach. Arnika jest ważnym środkiem tonizującym naczynia krwionośne. Przedawkowana w stosowaniu zewnętrznym - może spowodować ostre podrażnienie skóry, dlatego używa się jej w środkach homeopatycznych i leczniczych kosmetykach.
Kwiaty, łodygi i korzenie arniki zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, fenolokwasy, alkohole trójterpenowe, goryczki, karotenoidy i garbniki. Ekstrakty z arniki górskiej dobrze wchłaniają się przez naskórek, przez co mają szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Jako składnik kosmetyków do skóry z rozszerzonymi naczynkami krwionośnymi, dociera do naczynek włosowatych, które wzmacnia i obkurcza, dzięki czemu zmniejsza zaczerwienienie skóry. Działa przeciwzapalnie i kojąco. Zmniejsza obrzęki, likwiduje cienie pod oczami i dlatego coraz częściej używana jest, jako składnik kremu pod oczy.

Kasztanowiec. Wyciąg z kasztanowca zawiera do 28 % saponin (mieszanina trójterpenowych saponin zwana jest escyną), eskulinę i fraksynę, garbniki a także witaminy B6, B12 i inne związki dotychczas mało zbadane. Substancje czynne wzmacniają ściany żył i zwiększają przepuszczalność naczyń wieńcowych. Pozostałe składniki oczyszczają skórę i nadają jej matowość, zmniejszają obrzęki, przyspieszają wchłanianie wylewów i wysięków powstałych na skutek uderzenia. Napar dodany do kąpieli działa jak naturalny detergent, usuwa zmęczenie, działa odprężająco i przeciwobrzękowo na organizm. Wyciągi z kasztanowca wpływają uszczelniająco na ściany naczyń, wzmacniają je i przywracają im elastyczność. Wyciągi z kasztanowca stosowane są w pielęgnacji cery wrażliwej z pękającymi naczynkami lub tendencją do pękania. Stosuje się je również w szamponach i odżywkach przeznaczonych dla włosów przetłuszczających się, z łojotokowym zapaleniem skóry. Ponadto kremy, żele i maseczki z kasztanowcem oczyszczają i matują skórę, chronią ją przed szkodliwym promieniowaniem UVB. W kosmetyce naturalnej wyciąg z kasztanowca wykorzystywany jest w dodatkach kąpielowych oraz w lotionach chroniących przed promieniowaniem słonecznym oraz jako olejek do opalania.

Szałwia lekarska. Oczyszcza, stymuluje ściąganie i zamyka pory. Jest wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym z powodu zawartości olejków eterycznych. Zewnętrznie szałwia zalecana jest do przygotowywania kąpieli przy nadmiernej potliwości, do kompresów przy cerze tłustej, do płukania włosów zwłaszcza przetłuszczających się i ze skłonnością do łupieżu.

Algi. Skład chemiczny poszczególnych gatunków alg jest różny i nie do końca zbadany. Wiadomo, jednak, że organizmy te zawierają stosunkowo duże ilości protein, węglowodanów, witamin, mikroelementów, pigmentów. Algi stanowią także źródło najróżniejszych substancji interesujących dla przemysłu kosmetycznego. Wykorzystywane w preparatach kosmetycznych zaopatrują naszą skórę między innymi w witaminy, aminokwasy, polisacharydy, proteiny, składniki mineralne.
Ze względu na obfitość witamin z grupy B (B1, B2, B5, B6, B12), wywierających istotny wpływ na metabolizm tłuszczów i białek, algi wykazują zdolność efektywnej odnowy naskórka. Zawarte w nich witaminy E i C oraz β-karoten wykazują działanie antyoksydacyjne, wzmacniają ściany naczyń, aktywizują procesy zachodzące w skórze, poprawiają jej koloryt. Szczególnie obfitym źródłem witaminy C są krasnorosty, które wykazują silne działanie antyrodnikowe. Efekt ten ulega wzmocnieniu dzięki obecności polifenoli, które posiadają właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne. Prowadzone badania wykazały, że ekstrakt alg chroni ludzkie keratynocyty i fibroblasty, przed działaniem wolnych rodników, opóźniając tym samym procesy starzenia. Algi stanowią cenne źródło składników mineralnych takich jak potas, magnez, wapń, fosfor, cynk, wapń, jod, żelazo, miedź, mangan. Wiele z nich stanowi materiał budulcowy skóry i włosów. Dzięki specyficznej budowie składniki mineralne alg są dobrze przyswajane, łatwo przenikają przez barierę warstwy rogowej naskórka, zapewniając prawidłowe funkcjonowanie skóry i włosów.

Lipa drobnolistna. Zawiera m. in. olejek eteryczny, aminokwasy, garbniki, flawonoidy oraz związki śluzowe. Kwiat lipy wchodzi w skład maseczek dla cery suchej. Napar z kwiatów lipy zalecany jest do płukania włosów suchych i łamliwych. Pomaga również zmniejszyć wypadanie włosów.

Nie tylko w życiu codziennym, ale również w kosmetyce obserwuje się wyraźny powrót do natury. Jak widać z tego krótkiego przeglądu, świat roślinny jest cennym skarbcem substancji poszukiwanych w kosmetyce, które coraz częściej traktowane są, jako alternatywa surowców kosmetycznych pochodzenia zwierzęcego i syntetycznego.